کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در دی ماه سال ۱۳۴۴ به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی بنیان شد. ایجاد کانون به دنبال چاره اندیشی برای پر کردن هنگام فراغت گروه نوجوانان ایران و فراهم آوردن آموزش و سرگرمی برای آنها بود هم چنین در راستای فراگیر کردن کتاب خوانی بین کودکان و نوجوانان و با حمایت شرکت ملی نفت ایران و آموزش و پروش راه اندازی شد.[۱]
تا پیش از بنیان کانون پرورش فکری کودکان و نو جوانان در ایران برای ادبیات کودک و نوجوان جایی ویژه نبود و ادبیات کودک شامل داستانهایی بوده که از طریق قصه گویی شفاهی به کودکان گفته می شد؛ با این کانون٬ برای نوشتن ادبیات کودک و نوجوان از نویسندگان، روزنامه‌ها و شعرا دعوت گسترده‌ای به عمل آمد، و کانون از همکاری کشورهایی چون فرانسه، آمریکا و مجارستان (در زمینه نقاشی کتاب کودکان)استفاده‌های فراوان برد.
کانون پرورش زیر نظر هیات امنا ، هیات مدیره و مدیر عامل اداره می شود. سازمان کانون بدین قرار است: امور اداری، کتابخانه ها، چاپ کتاب، سینما، تاتر، فستیوال فیلم کودکان و نو جوانان، پژوهش های فرهنگی و هنری، آرشیو فیلم ، روابط عمومی و امور تدارکات و انبار
کتاب خانه ها
نخستین کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در پارک فرح بنیان شد و پس از آن دیگر کتابخانه ها در سطح شهر تهران و شهرستانها و روستاها ایجاد گردید.
کتابخانه دوم در باغشاه در انبار یک دبستان آغاز به کار کرد. کودکان با کتاب و کتابخانه ای که برای آنها ساخته شده بود در آغاز بیگانه بودند و رفته رفته به کتاب خوانی و کتابخانه خو گرفتند. تا سال ۱۳۵۷ بیش از بیست و نه کتابخانه ثابت، ده کتابخانه پویا (سیار) در تهران گشوده شد که بیش از ده هزار عضو و سه میلیون مراجع داشته است.
کتابخانه های کانون در تهران و شهرستان ها نه تنها جایی برای خواندن وبه امانت گرفتن کتاب است بلکه جایی است که کودکان و نو جوانان می توانند میزان آگاهی ، دانش خود را بیازمایند و نو آوری های خود را آزمایش کنند. کتابخانه های کانون برای بالا بردن آگاهی نوجوانان ایران در بخش های گوناگون برنامه های جالب دارند . برنامه هایی دیگر به کوشش کانون برای پرورش استعداد های کودکان و نو جوانان همانند داستان سرایی، آشنایی به کتاب های نوین چاپ شده، آشنایی با شخصیت های علمی و هنری و تاریخی ایران و جهان، آشنایی با سرزمین ها و قوم هاو ملت ها و نژادها، نمایش فیلم، برنامه های گفتگو و انتقاد در زمینه های گوناگون و در باره کتاب های کتابخانه، مسابقه های هوش و آمادگی ذهن، مشاعره، شطرنج، برگزاری نمایشگاه های گوناگون، بازدید های گروهی ، آموزش نقاشی، آموزش موسیقی و گروه کر بچه ها و آموزش فیلم سازی گسترش داده شد.
از سال ۱۳۵۱ مسابقه های موسیقی و هنرآموزان موسیقی و هم چنین مسابقه های تئاتر کانون در آمفی تئاتر پارک نیاوران به نمایش گذاشته شد.
از بهار ۱۳۴۶ با آغاز کار کتابخانه کودک در بابل کتابخانه های دیگری نیز در سرتاسر کشور پایه گذارده شد. در کنار کتابخانه های تهران و شهرستان ها ، پروژه ایجاد کتابخانه های کودک روستایی نیز آغاز شد و کتابخانه های سیار روستایی نیز به راه افتاد. آمار نشان می دهد که بیش از ۱۲۷۱ روستا از این کتابخانه ها بهره برده اند.
کانون از سال ۱۳۴۸ فعالیت های خود را در استان گیلان با بنای هشت کتابخانه شهری آغاز کرد. کتابخانه های کانون در شهرهای رشت، لاهیجان، بندر پهلوی، غازیان، رودبار، فومن، صومعه سرا، کتالم، لشت نشا، آستانه اشرفیه، کوچصفهان، و آستارا گشوده شد. یک واحد پویای شهری و یک واحد پویای روستایی پنجاه دبستان و دبیرستان را در حومه رشت و شصت و پنج مدرسه را در شهر زیر پوشش داشت.
در کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گیلان در شهر رشت بچه ها موسیقی کوچسفهان و لشت نشا و از روستا های دیگر را اجرا می کردند. نمایشگاه هایی که گویای زندگی مردم گیلان بود همیشه بر پا بود. در این نمایشگاه ها عروسک هایی از زنان و مردان گیلان از زن های کپور چالی و مردان روستایی حومه رشت و مردان چانچو به نمایش گذاشته می شد.
فستیوال فیلم های کودکان و نو جوانان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هماهنگ با دیگر فعالیت ها کوشش به برگزاری فستیوال جهانی فیلم های کودکان و نوجوانان نمود که برای رسیدن به هدف های زیر بود:
- - ساختن چشم اندازی کامل از فیلم های ویژه کودکان و نو جوانان در جهان
- - نمایش فیلم های برجسته از سر تا سر جهان که در آموزش و پرورش و یادگیری کودکان مفید باشد.
نخستین فستیوال جهانی فیلم های کودکان در آبان ماه ۱۳۴۵ به امر فرح پهلوی برای کودکان آغاز شد. در آبان ماه ۱۳۵۱ هفتمین فستیوال با ۱۲۰،۰۰۰ کودک در تهران برگزار گردید. این فستیوال از سال ۱۳۵۰ در تهران و شهرستان ها بر گزار می شد.
سینما
در سال ۱۳۴۹ مرکز سینمایی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بنیان شد که در آن فیلم سازان و نقاش های جوان آغاز به ساختن فیلم برای کودکان نمودند. بخش سینما کوشش در پیشبرد انگیزه ها و سازندگی اندیشه و پرورش نگرش هنری داشت. انجام فعالیت های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در درخشش فیلم های ساخته شده به وسیله کانون در فستیوال پنجم، ششم و هفتم فیلم های کودکان و نو جوانان نشان داده شد. در هفتمین فستیوال فیلم در آبان ۱۳۵۱ فیلم "سفر" ، چهار جایزه و فیلم "گلباران" و "سیاه و سپید" از ساخته های مرکز سینمایی کانون هر یک جایزه دریافت داشتند. پیش از این فستیوال فیلم "رهایی در جهان" ، برنده جایزه نخست ونیز و سانفرانسیسکو شد. فیلم "پسر و ساز و پرنده" نیز جایزه فسیتوال ونیز را از آن خود کرد.
کلاسهای آموزش فیلم سازی برای کودکان و نو جوانان عضو کتابخانه های کانون در تهران بنیان شد و پس از نخستین دوره که یک دوره سه ماهه بود، فیلمی که یکی از تهیه کنندگان نو جوان کانون ساخته بود، از میان فیلم های فرستاده شده به " فستیوال جهانی فیلم های هشت میلیمتری" در شهر میلان در کشور ایتالیا برنده جایزه نخست شد. کانون جای کارگردانان ، فیلم نویسان، فیلم سازان، فیلم انیمیشن سازان نامی پیش از سال های ۱۳۵۷ بود و شمار بسیاری از آموزش دیدگان کانون هم اکنون از نام های نامی در رشته خود هستند.
عباس کیارستمی یکی از کارگردانان ایران به استخدام مرکز سینمای کانون پرورش فکری کودکان و نو جوانان در آمد. وی در سال ۱۳۴۹ فیلم کوتاه نان و کوچه را ساخت. ۱۳۵۱ فیلم "زنگ تفریح" را به اکران آورد و ۱۳۵۳ با ساختن فیلم "مسافر" نامی شد.
نورالدین زرین‌کلک پدر فیلم های انیمیشن ایران از بنیان گذاران کانون پرورش فکری کودکان و نو جوانان بود.
از کارهای بهرام بیضایی که در کانون ساخته شد می توان "عمو سیبیلو" فیلم کوتاه ، "سفر" ، "رگبار" ، "غریبه و مه" و "کلاغ" را نام برد. امیر نادری با فیلم ساز دهنی ۱۳۵۲ بر ارزش کارهای کانون افزود. فرشید مثقالی در سال ۱۳۴۶ به کانون پیوست و تا سال ۱۳۵۷ فیلم های انیمیشن، پوستر فیلم، تصویر برای کتاب های کودکان کانون را ساخت که جوایز بیشماری را برد. علی اکبر صادقی با ساختن دو فیلم گلباران در سال ۱۳۵۰ و شاه خورشید ۱۳۵۳ به مرکز سینمای کانون جان داد.
آرشیو فیلم
در کنار جشنواره سینمایی که نامی ترین جشنواره جهانی ویژه کودکان بود، آرشیوی برای گردآوری فیلم های برای کودکان و نو جوانان ساخت تا کار نمایش فیلم های ارزنده هنری را به فرم گسترده ای برای کودکان در سر تا سر ایران آغاز کند.
آرشیو فیلم کودکان از میان فیلم های برگزیده در هفت فستیوال فیلم کودکان، شماری فیلم های بلند و کوتاه خریداری کرد و برخی ار آنان را به فارسی برگرداندند. این فیلم ها در روزهای تعطیل برای تماشاگران خردسال در تهران و شهرستان ها به نمایش گذاشته شد.
تاتر
مرکز تاتر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از سال ۱۳۵۰ آغاز به کار کرد. تاتر برنامه ایی از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که همواره در حال گسترش بوده و در راه پرورش ذوق و استعداد فرهنگی کودکان گام بر می دارد. برنامه های فشرده و گسترده ای پایه ریزی شده است تا نمایش هایی توسط کودکان برای کودکان به روی سن به رود.
پژوهش های فرهنگی و اجتماعی
مرکز پژوهش های فرهنگی و اجتماعی در آغاز کار خود در سال ۱۳۵۰ کوشش کرد تا پایه های اساسی و استواری را برای برنامه فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بیابد. مرکز پژوهش های فرهنگی و اجتماعی کار خود را از راه بررسی نظری و عملی، پرسش نامه ها، مشاهده و گفتگوهای رو در رو انجام می دهد.
این مرکز دارای نه گروه پژوهشی است که در زمینه های برنامه ریزی فرهنگی ، وسایل ارتباط گروهی در جامعه، محتوای سازمان آموزشی، دامنه از خود بیگانگی، میزان سنت گرایی و نو گرایی یا نو خواهی در جامعه، هنرهای بومی و قومی کار می کنند.
چاپ کتاب
سازمان چاپ کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یا انتشارات با جاپ کتاب "دخترک دریا" ترجمه فرح پهلوی در زمستان ۱۳۴۵ بنیان شد. کتاب های چاپ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تا سال ۱۳۵۳ بیست و هشت جایزه ملی و جهانی را برد. جایزه در نمایشگاه های کتاب در یونسکو، بولونی، براتیسلاوا، سندیکای چاپگران ژاپن و شورای کتاب کودک برای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان افتخار آفرین بود.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تا سال ۱۳۵۸ زیر نظر هیئت امناء، هیئت مدیره و مدیرعامل فعالیت می کرد٬ تا این که بر اساس جلسه ۳۱ اردیبهشت ۱۳۵۹ شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران اساس نامه کانون با تغییراتی تصویب شد و به صورت یک شرکت دولتی، ابتدا نظارت آن به وزارت فرهنگ و آموزش عالی و سپس به وزارت آموزش و پرورش سپرده شد.
منابع
- ↑ انتشارات دفتر مخصوص شهبانو، تهران، ۱۳۵۴، ص.۱۰۲ - ۱۰۸