بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۳۹
بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۳۹
۱۳۳۹ بیستمین سال
در بیستمین سال پادشاهی، جانشین شاهنشاه ایران به دنیا چشم گشود.
عمر مجلس نوزدهم به آخر رسیده و در پی یک انتخابات پر سر و صدا به سفارش شاهنشاه، نمایندگانی که انتخاب شده‌بودند، به طور گروهی از کار کناره‌گیری کردند.
جشن‌های آغاز سال ۱۳۳۹، بیستمین سال پادشاهی، برابر بود با ماه رمضان و به همین مناسبت مراسم سلام نوروز از ساعت هشت‌ونیم شامگاه در کاخ گلستان آغاز شد و تا دو ساعت و نیم پس از نیمه شب ادامه یافت. در مراسم سلام، شاهنشاه فرمودند:
- «می‌خواهم به همه شما خاطرنشان کنم که همه باید با سرعت بیشتری کار کنیم. و متوجه باشیم که هر دقیقه از وقت ما که تلف بشود قابل جبران نیست.
نکته دیگر مبارزه با فساد است که دولت باید کوشش خود را در این باره ادامه دهد. من مصمم هستم که در این راه هیچ نوع کوتاهی و قصوری نشود.»
دلگیری و از بین بردن آن ...
در نخستین روزهای سال ۱۳۳۹ افزون بر تبلیغات رادیویی روس‌ها که همچنان ادامه داشت، دستگاه تبلیغاتی حکومت عراق نیز بر ضد ایران به کار افتاد، زیرا در پایان ۱۳۳۸ عبدالکریم قاسم، رئیس‌جمهوری عراق، نسبت به قسمتی از زمینهای ایران ادعاهایی کرده‌بود که احساسات همه مردم ایران را برانگیخت و در پی آن رادیوها و سازمانهای تبلیغاتی دو کشور آغاز به پخش مطالبی بر ضد یکدیگر نمودند.
در مردادماه سال ۱۳۳۹ با ردوبدل کردن پیامهایی بین خروشچف، نخست‌وزیر اتحاد شوروی و مهندس شریف‌امامی، نخست‌وزیر جدید ایران، دوباره ما بین دو کشور ایران و شوروی سازگاری برقرار شد و دولت شوروی از نخست‌وزیر ایران برای سفر به مسکو دعوت کرد که این مسافرت در فروردین‌ماه سال آینده انجام شد.
همچنین در خردادماه همان سال بین مقامات دولت ایران و عراق گفتگوهایی آغاز شد که به بهتر شدن پیوندهای دو کشور منتهی گشت و مناسبات ایران و عراق به حال عادی بازگشت.
در سال بیستم پادشاهی همچنین دیدوبازدیدهای دوستانه میان شاهنشاه ایران و سران کشورهای خارجی و مسافرت شخصیتهای جهانی به ایران ادامه یافت.
روز دوشنبه پانزدهم فروردین‌ماه، اعلیحضرت ملک‌حسین، پادشاه اردن، برای یک اقامت رسمی وارد تهران شدند و از سوی شاهنشاه مورد پیشواز قرارگرفتند. پادشاه اردن در جلسه مشترک دو مجلس حضور یافتند و سخنرانی نمودند.
روز بیست‌وچهارم اردیبهشت‌ماه، شاهنشاه برای بازدید از کشورهای سوئد، بلژیک و اتریش رهسپارشدند و پس از دیدار با سران کشورهای مزبور، روز پنجم خردادماه کنفرانس دیپلماتهای ایرانی در ژنو، در حضور شاهنشاه تشکیل گشت. در این کنفرانس که جهت بررسی سیاست خارجی ایران پس از شکست کنفرانس سران کشورهای بزرگ در پاریس برگزار شده‌بود، وزیر امور خارجه و سی تن از دیپلماتهای ایران شرکت داشتند.
شاهنشاه هنگام بازگشت به وطن در فرودگاه استانبول توقف کوتاهی فرمودند و پس از دریافت پیام ژنرال گورسل، رئیس حکومت جدید ترکیه، فرمودند:
«کودتای ترکیه تنها و بهترین وسیله نجات این کشور از وضع بدی بود که اخیراً پیدا کرده‌بود.»
روز نهم خردادماه، دولت ایران حکومت جدید ترکیه را به رسمیت شناخت.
روز بیست‌وسوم آبان‌ماه والاحضرت آکی‌هیتو، ولیعهد ژاپن به همراه همسر خود، پرنسس میشیکو، به عنوان میهمان اعلیحضرت همایونی به تهران واردشدند و از نقاط و شهرهای دیدنی ایران بازدید کردند.
ساعت سه پس از ظهر روز پنجشنبه یازدهم اسفندماه، علیاحضرت ملکه انگلستان به همراه همسرشان پرنس فیلیپ بنا به دعوت رسمی که از سوی شاهنشاه ایران به عمل آمده‌بود، وارد تهران شدند. ملکه انگلستان چهار روز در ایران اقامت داشتند و از اصفهان و شیراز دیدن کردند.
کوششهای سیاسی و اقتصادی
در پی جلسات کمیته نظامی سنتو که روز هشتم فروردین‌ماه در تهران تشکیل شده‌بود، برای شرکت در کنفرانس وزیران پیمان مرکزی، در اردیبهشت‌ماه وزرای خارجه کشورهای عضو و وابسته به پیمان در تهران حضوریافتند. کریستین هرتر، وزیر خارجه امریکا – سلوین لوید، وزیر امور خارجه انگلستان – منظور قادر، وزیر خارجه پاکستان – فاتین زورلو، وزیر خارجه ترکیه و آرام، وزیر خارجه ایران اعضای اصلی این کنفرانس بودند.
در خردادماه موافقتنامه بازرگانی ایران و شوروی برای سال ۱۳۳۹ به امضا رسید. طبق این موافقتنامه گنجایش مبادلات کالا بیش از چهارمیلیارد ریال بود.
نخستین جلسه اتحادیه بین‌المللی زنان، روز دوشنبه سی‌ام خردادماه در محل سازمان زنان زرتشتی در تهران تشکیل شد. در این جلسات نماینده یازده کشور حضورداشتند و پیرامون مشکلات مربوط به حقوق اجتماعی زنان گفتگو شد.
در شهریورماه تغییراتی در بهای نفت خلیج فارس داده‌شد و یک دسته از شرکتهای عضو کنسرسیوم بهای نفت ایران را کاهش دادند. همین کار سبب شد که ایران برای تشکیل اتحادیه‌ای از کشورهای نفت‌خیز و صادرکننده نفت پیشقدم شود و سازمان معروف "اوپک" به وجود آمد.
در مهرماه، شاهنشاه نمایشگاه آلمان را در امیرآباد تهران گشودند. سی‌میلیون مارک هزینه برگزاری این نمایشگاه شده‌بود و پانصد سازمان آلمانی در آن شرکت داشتند.
در آذرماه مهندس شریف‌امامی، نخست‌وزیر ایران به همراه گروهی رهسپار افغانستان شد و این مسافرت به گسترش پیوندهای دو کشور کمک فراوان کرد.
در همین ماه پیمان وام ۲۶ میلیون دلاری برای راهسازی، بین ایران و صندوق وامهای عمرانی امریکا به امضا رسید.
زمین‌لرزه لار
روز چهاردهم اردیبهشت‌ماه، زمین‌لرزه‌ای به مدت چهار ساعت در لار روی داد که شهر لار و دهکده گرماش را با خاک یکسان کرد.
بر اثر این زمین‌لرزه، هزاران نفر کشته شدند و شیر و خورشید سرخ از تمام مردم برای کمک به آسیب‌دیدگان کمک خواست.
با کمک مردم و به یاری شیر و خورشید سرخ، در کنار ویرانه‌های لار، شهر جدیدی بنا گشت.
بخشش زمینها
بخشش زمینهای شاهنشاهی در سال بیستم پادشاهی نیز همچنان ادامه یافت و از جمله طی مراسمی که یازدهم اردیبهشت‌ماه در کاخ مرمر برگزارشد، ۱۱۷۰ کشاورز صاحب آب و ملک شدند. کل مساحت زمینهایی که آن روز به کشاورزان بخشیده شد، سه‌هزاروصدوبیست هکتار از هفت روستای مازندران بود.
انتخابات و مجلس
روز پنجشنبه نوزدهم خردادماه، دوره نوزدهم قانون‌گذاری که دوره آن چهار سال بود، پس از چهل‌وهشت ماه کار و پذیرش ۸۷۰ لایحه، عمرش به آخر رسید.
در همان روزها، مبارزات انتخاباتی به شدت ادامه داشت و سه گروه مشخص در این مبارزات شرکت داشتند که عبارت بودند از:حزب ملیون به رهبری دکتر اقبال، نخست‌وزیر، حزب مردم به رهبری آقای علم و منفردین.
انتخابات دوره بیستم قانون‌گذاری به این سبب که جنبه گروهی داشت، مورد توجه گروههای گوناگون بود و مردم با هیجان آماده شرکت در مبارزات انتخاباتی گشته بودند. در جریان انتخابات از سوی رهبران دو گروه و همچنین منفردین، سخنرانیهای تندی زده شد و حتی در پاره‌ای شهرستانها مبارزات انتخاباتی به زدوخوردهای سخت و خونین انجامید تا سرانجام در پایان مردادماه انتخابات در تهران پایان یافت و شمردن آرا آغاز گردید. کل آرایی که در این انتخابات گرفته‌شد، ۹۸۵۰۰ بود.
در جریان خواندن آرا، ناخشنودی مردم از انتخابات چه در تهران و چه در شهرستانها به طور شدیدی بالاگرفت تا آنجا که مردم به شاهنشاه پناه جستند و وی در گفتگوی ماهانه خود با مدیران روزنامه‌ها، هنگامی که صحبت از انتخابات به میان آمد، بسیار رک فرمودند:
«از جریان انتخابات راضی نیستم»
در پی گفتگوی مطبوعاتی شاهنشاه، گروه‌گروه رؤسا و اعضای انجمنهای فرعی نظارت از کارشان کناره‌گرفتند و دولت نیز در برابر این جریانات ناچار به کناره‌گیری شد.
پس از کناره‌گیری دولت اقبال، شاهنشاه فرمان نخست‌وزیری آقای شریف‌امامی را صادر فرمودند و سپس در پی پیامی، برای آن شماری از نمایندگان که انتخاب شده‌بودند، خاطرنشان کردند:
«مصلحت این است که نمایندگان به طور دسته‌جمعی استعفاکنند تا مجال آن داده‌شود که انتخابات جدید با نهایت بی‌طرفی و بی‌نظری در کشور انجام گردد.»
به این ترتیب نمایندگانی که تا آن تاریخ انتخاب گشته‌بودند یکی پس از دیگری از کار کناره‌گیری کردند و انتخابات باطل شد.
پس از باطل شدن انتخابات، در گروههای مردم و ملیون نیز تغییراتی صورت گرفت و علم، دبیر کل حزب مردم و دکتر کاسمی، دبیر کل حزب ملیون از پست خود کناره گرفتند.
بار دیگر در نخستین روزهای دی‌ماه، گروههای ملیون و مردم، هر کدام کاندیداهای خود را معرفی کردند و گروهی از منفردین نیز گرد هم آمده آغاز به فعالیت کردند.
سرانجام در روز چهارشنبه چهاردهم دی‌ماه، دستور انتخابات از سوی وزارت کشور صادر و "انتخابات زمستانی" آغازشد. نزدیک ۱۸۰ نماینده از تهران و ولایات انتخاب گشتند و مجلس شورای ملی روز سه‌شنبه دوم اسفندماه سال ۱۳۳۹ از سوی اعلیحضرت همایون شاهنشاهی گشایش یافت.
نخستین جلسه رسمی مجلس بیستم، بی‌درنگ به ریاست آقای جمال اخوی، نماینده تهران تشکیل شد و مجلس آغاز به کار کرد.
تعطیل دانشگاه ...
روز شنبه پانزدهم بهمن‌ماه به دلیل راهپیمایی که در دانشگاه و دانشسرای عالی، هم زمان با انجام انتخابات تهران صورت گرفت، بنا بر تصمیم شورای دانشگاه، دانشسرای عالی و دانشگاه تهران تعطیل شد و آگهی زیر از سوی دانشگاه پخش گردید:
«چون عده‌ای از دانشجویان با وجود اعلامیه رئیس دانشگاه و تذکرات رؤسای دانشکده‌ها، دانشجویان را به اعتصاب واداشته و با اینکه استادان در سر کلاس حاضر بودند، مانع تدریس شده و کلاسها را تعطیل کرده‌اند و با این عمل رعایت احترام استادان خود را که به این روش معترض می‌باشند ننموده و با وجود نصایحی که به آنان شده، شب دانشگاه را ترک نکرده‌اند و ضمناً چون طبق اخبار واصله فردا عده‌ای آشوبگر در لباس دانشجو قصد اخلال و حتی ایجاد حوادث نامطلوب و تأسف‌آوری را در دانشگاه دارند، لذا به منظور حفظ دانشجویان و حرمت دانشگاه، تصمیم گرفته‌شد تا آگهی ثانوی دروس دانشگاه تعطیل باشد.»
شاهنشاه ایران دارای جانشین شد
مهمترین رویداد سال بیستم پادشاهی، زادروز خجسته والاحضرت رضا پهلوی، جانشین شاهنشاه ایران، در نهم آبان‌ماه ۱۳۳۹ بود.
در روزهای پایانی سال ۱۳۳۸ به طور رسمی آگاهی داده شده‌بود که علیاحضرت شهبانو چشم به راه فرزندی هستند و مردم در تمام این مدت با اشتیاق انتظار آن را می‌کشیدند که خداوند جانشینی به شاهنشاه و کشور ایران هدیه فرماید.
به نیایش مردم پاسخ داده‌شد و ساعت یازده‌وپنجاه دقیقه صبح روز دوشنبه نهم آبان‌ماه، در اطاق شماره ۲۴۶ زایشگاه حمایت مادران، شهبانوی ایران پسری به دنیا آوردند.
با این خبر، سرتاسر کشور غرق در شادی و سرور گشت و مردم ایران که آرزوی دیرینه خود را برآورده‌شده می‌دیدند، با زینت‌دادن خیابانها و برپاداشتن طاق نصرت و مراسم جشن و سرور، در شادمانی شاهنشاه و شهبانوی خود شریک شدند.
جشنهایی که به مناسبت زادروز خوش یمن جانشین پادشاهی ایران برپاشده‌بود، سه روز تمام ادامه یافت و هنگامی که شاهنشاه و شهبانو به همراه نوزاد خود از زایشگاه جنوب شهر به سوی قصر سلطنتی تشریف‌فرما می‌شدند، مسیر ایشان غرق در گل بود.
روز چهارشنبه چهاردهم آبان‌ماه، نوزاد سلطنتی به طور رسمی به نام والاحضرت همایون رضا پهلوی نامیده‌شد و در روز هفتم تولد نوزاد، فرمانی مبنی بر جانشینی والاحضرت رضا، از سوی شاهنشاه صادرگشت.
(زیرنویس عکسها):
هنگامی که شاهنشاه و شهبانو جانشین پادشاهی ایران را به کاخ سلطنتی می‌برند، تهران غرق در گل بود و احساسات مردم چنان شدید بود که چندین ساعت طول کشید تا اتومبیل سلطنتی از میان انبوه مردم گذشت و به کاخ اختصاصی رسید.
علیاحضرت ملکه انگلستان و همسرشان پرنس فیلیپ به تهران آمدند و از سوی شاهنشاه و شهبانوی ایران پذیرایی شدند.
در شورای وزیران پیمان مرکزی، وزیران خارجه کشورهای وابسته و پیوسته شرکت داشتند.
این عکس هرتر، وزیر خارجه امریکا – سلوین لوید، وزیر خارجه انگلستان – زورلو، وزیر خارجه ترکیه – منظور قادر، وزیر خارجه پاکستان و دکتر اقبال، نخست‌وزیر ایران را در کاخ سنا نشان می‌دهد.