فروش سهام کارخانجات دولتی به عنوان پشتوانه اصلاحات ارضی
| درگاه محمدرضا شاه پهلوی | انقلاب شاه و مردم | قوانین انقلاب شاه و مردم |
در ۶ بهمن ۱۳۴۱ در چهارچوب انقلاب شاه و مردم اصل سوم یا فروش سهام کارخانه‌های دولتی برای پشتوانه اصلاحات ارضی به تصویب رسید. با اجرای این اصل به جز صنایع مادر و ملی شده همانند راه‌آهن، نیرو، اسلحه‌سازی و غیره که در مالکیت دولت برجای ماند، ۵۵ کارخانه قند، نیشکر، پارچه بافی، چوب، سیمان، مواد غذایی، پنبه، ابریشم‌بافی و غیره به شرکت‌های سهامی واگردان شدند و شرکت سهامی کارخانه‌های ایران را تشکیل دادند. سهام شرکت سهامی کارخانهای ایران از سوی بانک کشاورزی به فروش رفت. این کار یا خصوصی‌سازی کارخانه‌های دولتی در ایران سبب شد که همه مردم با درآمد متوسط و کم بتوانند سهام کارخانه‌ها را خریداری کنند و بخش بزرگی از کارخانه‌های دولتی به مردم عادی فروخته شد.
با اجرای این اصل از یک سوی سهام کارخانه‌های دولتی به جای پول نقد و اوراق قرضه به مالکان بزرگ، بابت بهای املاک خریداری شده از آنان، واگذار شد و این امر از رکود سرمایه‌ها یا سرمایه‌گذاری در معامله‌های ناسالم جلوگیری کرد. از سوی دیگر فروش سهام کارخانه‌ها سبب شد که این واحدها به شرکت سهامی دگرگون شوند و همه مردم از سرمایه‌دار و بازرگان و کارگر و کشاورز و کارمند دولت و غیره بتوانند در آن‌ها سهیم شوند و بدین ترتیب هم از بهره سهام بهره مالی می برند و هم در گسترش صنعتی و تولید و اقتصاد کشور سهیم می شوند.
خصوصی سازی کارخانه دولتی به معنی فروش سهام کارخانه‌های دولتی مانند ذوب آهن، بانک‌ها، و غیره به افراد خصوصی است. کلمه خصوصی سازی از ادبیات اقتصاد آلمان در دوره ناسیونال سوسیالیسم می‌آید. خلاف این عمل خصوصی سازی دوباره است بدین معنی است که کارخانه‌های خصوصی زیر کنترل دولت در آید.[۱]
این دیگرگونی سبب شد که ارزش سهام این کارخانه‌ها بالا برود و چرخ‌های آن بهتر به کار افتاد و سود بیشتری به سهامداران رسید. ارزش این سهام را در آغاز پایین نگاه داشته شد و سود سالانه حداقل ۶٪ برای آن تعیین شد. در این راه کارخانه‌های این شرکت سهامی کارخانه‌های ایران مدرن تر و مجهزتز شدند و از این راه صنعتی شدن ایران در ده راه موازی بعنی ایجاد صنعت در بخشی دولتی و نگاهداری سرمایه گذاری بخش خصوصی تکامل یافت.[۲]
در روز ۱۹ آبان ماه ۱۳۴۴ شرکت سهامی کارنجات دولتی ایران زمینه فروش سهام کارخانجات دولتی را با برپایی شرکت‌هایی برای هر یک از کارخانه‌ها آماده ساخت. مجمع عمومی شرکت سهامی کارخانجات در نشست پیشین خود دستور فروش سهام یک هزار ریالی ۱۲ کارخانه دولتی را داد. دوازده کارخانهای که در گام نخست به فروش می‌رود، پنج کارخانه قند، دو کارخانه مصالح ساختمانی، سه کارخانه شیمیایی و دو کارخانه پارچه بافی (نساجی) می باشد. بهای سهام هر یک از کارخانه‌ها جداگانه برآورد شده است و برای فروش به مردم به بانک اعتبارات کشاورزی ایران داده خواهد شد. برای اینکه فروش سهام کارخانه‌های دولتی به آگاهی خریداران برسد، شرکت سهامی کارخانه‌های دولتی ایران اطلاعات نیازین را درباره هر یک کارخانه‌ها فراهم ساخته است و که به آگاهی همگان خواهد رسانید. این اطلاعات دربرگیرنده بهای کارخانه، چگونگی کالای تولیدی، بازار فروش، میزان گسترش، شمار کارگران و هزینه‌های کارخانه می باشد که در دفترچه‌ای به چاپ رسیده است.
فروش سهام کارخانه‌های دولتی اصل سوم منشور انقلاب شاه و مردم است که پشتوانه اجرای قانون اصلاحات ارضی می باشد و به همین روی قبض های اقساطی اصلاحات ارضی در برابر سهام کارخانه‌های دولتی پذیرفته می‌شود.
کارخانه‌های شرکت سهامی کارخانه‌های ایران
قسمت صنایع قند
- ۱ - کارخانه قند آبکوه
- ۲ - کارخانه قند تربت حیدریه
- ۳ - کارخانه قند چناران
- ۴ - کارخانه قند مرودشت
- ۵ - کارخانه قند فسا
- ۶ - کارخانه قند کرمان
- ۷ - کارخانه قند میاندوآب
- ۸ - کارخانه قند رضاییه
- ۹ - کارخانه قند کرج
- ۱۰ - کارخانه قند تصفیه‌خانه قند ورامین
- ۱۱ - کارخانه قند شاه‌زند
- ۱۲ - کارخانه قند شاه‌آباد
- ۱۳ - کارخانه قند کهریزک
قسمت صنایع نساجی
- ۱۴ - کارخانه چیت‌سازی تهران
- ۱۵ - کارخانه چیت‌سازی نساجی شاهی
- ۱۶ - کارخانه چیت‌سازی گونی‌بافی شاهی
- ۱۷ - کارخانه حریربافی چالوس
- ۱۸ - کارخانه چیت‌سازی بهشهر
قسمت صنایع شمیایی و مواد غذایی
- ۱۹ - کارخانه گلیسیرین و صابون
- ۲۰ - کارخانه روغن‌کشی کنجد
- ۲۱ - کارخانه کنسرو شاهی
- ۲۲ - کارخانه روغن‌کشی ورامین
قسمت صنایع مصالح ساختمانی
- ۲۳ - کارخانه سیمان ری
- ۲۴ - کارخانه شمیایی امین‌آباد
- ۲۵ - کارهانه مواد نسوز امین‌آباد
قسمت صنایع پنبه و نوغان
- ۲۶ - کارخانه پنبه جیتو
- ۲۷ - کارخانه پنبه گرمسار
- ۲۸ - کارخانه پنبه سمنان
- ۲۹ - کارخانه پنبه گنبدکاوس
- ۳۰ - کارخانه پنبه علی‌آباد
- ۳۱ - کارخانه پنبه ساری
- ۳۲ - کارخانه جویبار
- ۳۳ - کارخانه پنبه بابل
- ۳۴ - کارخانه پنبه کیاکلا
- ۳۵ - کارخانه پنبه بابلسر
- ۳۶ - کارخانه بهشهر
- ۳۷ - کارخانه کرمانشاه
- ۳۸ - کارخانه خرم‌آباد
- ۳۹ - کارخانه جیرفت
- ۴۰ - کارخانه گیلان‌غرب
- ۴۱ - کارخانه نکا
- ۴۲ - کارخانه شوشتر
- ۴۳ - کارخانه شعبه پنبه بروجرد
- ۴۴ - کارخانه برنج بندرگز
- ۴۵ - کارخانه برنج نکا
- ۴۶ - کارخانه برنج شاهی
- ۴۷ - کارخانه ابریشم‌کشی رشت
- ۴۸ - کارخانه پیله خشک‌کنی رشت
- ۴۹ - کارخانه پیله خشک‌کنی آستانه
- ۵۰ - کارخانه پیله خشک‌کنی طاهرگوراب
- ۵۱ - کارخانه پیله خشک‌کنی لنگرود
- ۵۲ - کارخانه کسما
- ۵۳ - کارخانه لاهیجان
- ۵۴ - کارخانه شلمان
- ۵۵ - کارخانه بندرپهلوی
تمبرهای یادبود انقلاب شاه و مردم - اصل سوم
ششم بهمن روز شاه و مردم
فروش سهام کارخانجات بهمن ۱۳۴۲
فروش سهام کارخانجات بهمن ۱۳۴۲
سهیم‌کردن کارگران در سود کارخانجات بهمن ۱۳۴۲
سهیم‌کردن کارگران در سود کارخانجات بهمن ۱۳۴۲
قوانین
- قانون تاسیس شرکت سهامی کارخانه‌های ایران و فروش سهام - مصوب ۳ امرداد ۱۳۴۴ مجلس شورای ملی و ۲۸ تیر ۱۳۴۴ مجلس سنا. این قانون در تاریخ ۱۷ امرداد ۱۳۴۴ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
- قانون راجع به اضافه‌کردن چند تبصره به مواد قانون سهیم‌کردن کارگران - مصوب ۸ اردیبهشت ۱۳۴۳ مجلس شورای ملی و ۱۸ خرداد ۱۳۴۳ مجلس سنا - این قانون در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۴۳ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
- قانون تکمیلی قانون سهیم‌کردن کارگران در منافع کارگاه‌های صنعتی و تولیدی - مصوب ۱۸ آبان ۱۳۴۸ مجلس شورای ملی و ۱۹ آذر ۱۳۴۸ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۲۳ آذر ۱۳۴۸ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
- قانون سهیم‌کردن کارکنان شرکت‌های وابسته به وزارت آب و برق در سرمایه‌گذاری و سود شرکت‌های مزبور - مصوب ۲۷ فروردین ۱۳۴۹ مجلس شورای ملی و ۱۸ خرداد ۱۳۴۹ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۴۹ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
منبع
- ↑ Germà Bel: The coining of `privatization´and Germany's National Socialist Party, Journal of Economic Perspectives, 2006, 20(3), 187-194
- ↑ محمد رضا پهلوی: به سوی تمدن بزرگ، کتاب و انتشارات پارس، چاپ سوم، لس انجلس، سپتامبر ۲۰۰۷