سنایی غزنوی (قصاید)/بتی که گر فکند یک نظر بر آتش و آب
| ' | سنایی غزنوی (قصاید) (بتی که گر فکند یک نظر بر آتش و آب) از سنایی غزنوی |
' |
بتی که گر فکند یک نظر بر آتش و آب شود ز لطف جمالش مصور آتش و آب کرشمه‌ای گر ازو بیند آب و آتش هیچ شود ز چشمش بی‌شک معبهر آتش و آب ز سیم و شکر روی و لب آن کند با من نکردهرگز بر سیم و شکر آتش و آب لب و دو عارض با آب و نارش آخر برد ز طبع و روی من آن ماه دلبر آتش و آب ز آه من نشگفت وز چهرش ار گیرد سپهر بر شده و چشم اختر آتش و آب میار طعنه اگر عارض و لبش جویم از آنکه جست کلیم و سکندر آتش و آب ز خطرت دل و چشم وی اندرین دل و چشم بسان ابر بهاری ست مضمر آتش و آب بشب بخفته خوش و من ز هجر او کرده ز دیده و دل بالین و بستر آتش و آب ز درد فرقت آن ابر حسن و شمع سرای چو ابر و شمعم در چشم و بر سر آتش و آب به دل گرفت به وقتی نگار من که همی کنند لانه و باده بدل بر آتش و آب ببین تو اینک بر لاله قطره‌ی باران اگر ندیدی بر هم مقطر آتش و آب بطبع شادی زاید ز زاده‌ای کو را پدر صبا و زمین بود مادر آتش و آب ز برق و باد به بینی بر آسمان و زمین حسام‌وار شدست وز ره در آتش و آب پدید کرد تصاویر مانی ابر و زمین برآورید تماثیل آزر آتش و آب مزاج و طبع هوا گرم و نرم شد نشگفت اگر بزاید از پشم و مرمر آتش و آب چو طبع سید گردد چمن به زینت و فر چو عدل سید گردد برابر آتش و آب سر محامد سید محمد آنکه شدست بلند همت و نظمش به گوهر آتش و آب مهی که گر فکند یک نظر به لطف و به خشم شود بسوی ثری و دو پیکر آتش و آب به نور رایش گشته منور انجم و چرخ به ذات عونش گشته معمر آتش و آب به نزد بخشش و بذلش محقر ابر و بحار به نزد حشمت و حلمش مستر آتش و آب مسخر خضر ار گشت باد و آب و زمین مثال امر ورا شد مسخر آتش و آب به حلم و خشمش کردند وصف از آن معنی مهیب و سهل بود بر غضنفر آتش و آب زند به امرش اگر هیچ خواهد از خورشید به حد باختر و حد خاور آتش و آب گر آب و آتش اندر خلاف او کوشند ز باد و خاک بینند کیفر آتش و آب به حکم نافذ نشگفت اگر برون آرد ز چوب و سنگ چو موسی پیمبر آتش و آب ز باد قدرت اگر کرد جانور عیسی شود ز فرش بی‌باد جانور آتش و آب زهی ز مایه‌ی رایت منور انجم و چرخ زهی ز سایه‌ی تیغت مظفر آتش و آب گه موافقت ار چون دل تو بودی چرخ بدی به چرخ برین قطب و محور آتش و آب شمال جودت بر آب و آتش ار نوزید چرابه گونه چو سیمست و چون زر آتش و آب ز باس و سعی تو بدست ورنه بی‌سببی بطبع خشک چرا آمد و تر آتش و آب به صدر دولت بایسته‌ای واندر خور چنانکه هست و ببایست و در خور آتش و آب به طبع خویش نبینند هیچ اگر خواهی به قدر و قد تو پستی وو نظر آتش و آب سموم خشم تو گر برزند به ابر و زمین نسیم خلق تو گر بروزد بر آتش و آب شو ز بیم تو لرزان زمین و ابر عقیم شود ز خلق تو چون مشک و عنبر آتش و آب شود ز قدر تو عالیتر از سپهر زمین رود به امر تو از بحر و اخگر آتش و آب اگر نه بیم و امیدت بدی به بحر و هوا وگر نه هیبت و حکمت بدی بر آتش و آب برو عتاب و عقوبت خدای کی کردی ز بهر یونس و قومش مسخر آتش و آب به هفت کشور خشمت رسید و نظم آری جدا که دید خود از هفت کشور آتش و آب ز قدر و نظم تو دارند بهره زان نشدند چو باد و خاک کثیف و مدور آتش و آب معاقبست حسودت به دو مکان به دو چیز به سان فرعون در مصر و محشر آتش و آب میان طبع تو و طبع حاسدت در نظم کفایت‌ست در آن شعر داور آتش و آب که چون در آید در طبع تو شود بی‌شک بر آن دو طبع دگر کبر و مفخر آتش و آب به زیر فکرت و کلک تو خاست بر در نظم ز خاک و باد از آنست برتر آتش و آب چو بود خاطر و طبع تو کلک را همراه ببوسد ار چه بود کلک و دفتر آتش و آب اگر ندارد نسبت به خامه‌ی تو چراست به نزد خامت هم خیر و هم شر آتش و آب شد از بهاء مدیحت سخنور اختر و کلک شد از سخاء وجودت توانگر آتش و آب جهان بگیر به آن باد پای خاک نهاد که هست با تک او کند و مضطر آتش و آب گه مسیر بود بر نهاد چرمه‌ی تو به نزد عقل مصور شود گر آتش و آب به پست و بالا چون آب و آتشست مگر شدست از پی تو اسب پیکر آتش و آب به سان صرصر لیکن به گاه تابش و خوی که دید ساخته در طبع صرصر آتش و آب جهان ندید مگر چرمه‌ی ترا در تک به هیچ مستقری سایه‌گستر آتش و آب زمانه ساخت ز هفت اختر و چهار ارکان برای زینت بزمت دو لشکر آتش و آب بخواه از آنکه چو خوردی چو طبع خود بندد دماغ و طبع ترا زیب و زیور آتش و آب بصوفت آب و بطبع آتش و ندیده جهان مگر به جام توچون دو برادر آتش و آب تو روی شادی افروز و آب غم بر از آن هنی و روشن در جام و ساغر آتش و آب که بهر پیرهنی من گزیدم از دل و چشم ز جور چرخ چو دماغ و سمندر آتش و آب در آب و آتش بی‌حد چرا شوم غرقه چو هست باد و هوا را مقدر آتش و آب ز خون ببست دل و چشم پس چو آهن و خاک چراست در دل و چشمم مجاور آتش و آب برید فکرت کلک تو خواست بر در نظم ز خاک و باد از آنست برتر آتش و آب ولیک از آتش و آبست دیده و دل من چو در ثنای تو کردم مکرر آتش و آب همیشه تا به زمینست و چرخ گنج و نجوم همیشه تا به سعیرست و کوثر آتش و آب سخاو لطف ترا بنده باد ابر و هوا سنا و حلم ترا باد چاکر آتش و آب مباد قاعده‌ی دولت تو زیر و زبر همیشه تا که بود زیر و ازبر آتش و آب