مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با مدیر دفتر خاورمیانه مجله امریکایی نیوز ویک ۲۰ دی ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی
نسخهٔ تاریخ ۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۲۲:۳۲ توسط Bellavista1 (گفتگو | مشارکتها) (صفحهای تازه حاوی « '''مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با مدیر دفتر خاورمیانه...» ایجاد کرد)
مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با مدیر دفتر خاورمیانه مجله امریکایی نیوز ویک ۲۰ دی ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی
- نیوز ویک: اگر شاهنشاه اجازه بفرمایند، مصاحبه را با موضوع نفت از دیدگاه غرب شروع میکنم.
- هفته پیش خواندم که شرکت ملی نفت ایران برآوردهایی درباره نفت منتشر کرده که نشان میدهد فروش نفت در سال 1977 ممکن است از آنچه انتظار میرفت، 10 درصد کمتر باشد، و این کاهش احتمالاً روزانه 6میلیون دلار از درآمد دولت اعلیحضرت خواهدکاست. آیا شاهنشاه همچنان مصمم هستند سیستم قیمتگذاری را به همان نحو که در کنفرانس اوپک در دوحه تعیین شد، حفظ بفرمایند؟
- شاهنشاه: موضوع از این هم بدتر است و این مربوط به 9 روز اول ژانویه 1977 میشود. در این مدت تولید ما کمتر از 4میلیون بشکه در روز و بنابراین به مراتب از 10 درصد کمتر بود. ولی فکر نمیکنم که این وضع بتواند در واقع برای تمام سال ادامه یابد، زیرا آنها قبلاً نفت ذخیره کردهاند، آنها میخواهند دست کم برای سه یا چهار ماه اول سال ما را تحت فشار قرار دهند. در صورتی که وضع به این منوال ادامه یابد، ما بسیار متضرر خواهیمشد، لیکن عقب نخواهیمنشست و یا تسلیم نخواهیمشد و این ناشی از لجاجت و سرسختی نیست، بلکه به آن سبب است که فکر میکنیم حرف ما منطقی است. ما حاضر نیستیم بار دیگر با عرضه نفت ارزان به شما، برای چند سال دیگر به دنیا کمک کنیم و سبب شویم که مسئولیت واقعی خودتان را نسبت به کشورتان و نسلهای آینده از نقطه نظر پیداکردن منابع جدید فراموش کنید.
- نیوز ویک: چنانکه به جزئیات موافقت کنفرانس اوپک در دوحه برگردیم، آیا منظور اعلیحضرت در این لحظه این است که هنوز مصمم هستند افزایش 10 درصد در حال حاضر و 5 درصد در ماه ژوئیه را حفظ کنند و یا آنکه ممکن است این ارقام مورد تجدید نظر قرار گیرد؟
- شاهنشاه: از جانب خودمان باید بگویم که ما از تصمیمات اتخاذشده در دوحه پیروی میکنیم.
- نیوز ویک: اندونزی تصمیم گرفتهاست نفت خود را با افزایش اندکی کمتر از 6 درصد بفروشد. با توجه به این حقیقت که اندونزی در دوحه با اعلیحضرت همراه بوده و اکنون این تصمیم را گرفتهاست، آیا شاهنشاه این رویه را نوعی نقض موافقتنامه دوحه میدانند؟
- شاهنشاه: حتی در دوحه به طوری که میدانید قیمتهای ما با اندونزی یکسان نبودهاست. آنها دارای وضع خاصی هستند که ما نمیتوانیم وضع آنها را صد درصد با وضع خودمان مقایسه کنیم. به علاوه بازار آنها کلاً در آسیای شرقی قرار دارد و به همین سبب از این لحاظ با ما کمی تفاوت دارد.
- نیوز ویک: آیا شاهنشاه قرائنی در دست دارند که نشان دهد هیچ یک از 11 کشور دیگر اوپک که با شاهنشاه همراه بودند، قیمت نفت خود را 10 درصد بالا نخواهدبرد؟
- شاهنشاه: خیر، خیر، اتهاماتی وارد آمدهاست که برخی از آنها مبادرت به معاملات پشت پرده میکنند، ولی درمورد قرائنی که حاکی از عدم پیروی آنها از تصمیمات کنفرانس دوحه باشد، هنوز اطلاعی به دست ما نرسیدهاست.
- نیوز ویک: اعلیحضرت چند لحظه پیش اشاره کردند که فشاری که اعمال میشود، در نتیجه ذخیره کردن نفت است که اواخر سال 1976 صورت گرفتهاست. ولی آیا اعلیحضرت با این استنباط کسانی که معتقدند فشار فعلی تا حد زیادی بر اثر تصمیمهای عربستان و امارات متحده عربی دائر بر افزایش تولید نفت شدت یافتهاست، موافق نیستند؟ مخصوصاً درمورد ایران، به طوری که اطلاع دارم بخش عمدهای از تولید سعودی به نفت خام سنگین مربوط میشود که با نفت خام سنگین کشور شما بیشتر قابل مقایسه است.
- شاهنشاه: من نمیدانم آنها تولید روزانه خود را واقعاً افزایش دادهاند یا خیر؟ این موضوع باید بررسی شود. اگر صحت داشتهباشد، ما باید تصمیم آنها را از لحاظ تأثیر و معنایی که واقعاً برای ما خواهدداشت، بررسی کنیم.
- نیوز ویک: اعلیحضرت میفرمایند تصمیم را مورد بررسی قرار خواهندداد. منظور کدام است؟
- شاهنشاه: خواهیمدید.
- نیوز ویک: چگونه ممکن است نسبت به تصمیم عربستان سعودی واکنش نشان دهید؟ منظور اعلیحضرت چه چیزهایی است؟ مطمئن نیستم که درست متوجه منظور اعلیحضرت شدهباشم.
- شاهنشاه: تهدید کاهش تولید دیگر مطرح نیست. زیرا تولید ما کاهش یافتهاست. بنابراین من درباره چیزهای دیگری فکر میکنم.
- نیوز ویک: هنگامی که سعودیها به کنفرانس دوحه آمدند این توهم برای دیگران به وجود آمده بود که آنها در صدد افزایش قیمت نفت به حد متعالی هستند. ولی آنها عملاً در دوحه تصمیم گرفتند که روی تثبیت قیمت نفت پافشاری کنند. آیا اعلیحضرت هرگز احساس خیانت و یا نقض اعتماد از ناحیه عربستان سعودی نسبت به خودشان و یا دیگر اعضای اوپک در نتیجه تغییر روش آن کشور کردهاند؟
- شاهنشاه: من ترجیح میدهم درمورد عربستان سعودی اظهار نظر نکنم. مطبوعات ما آقای یمانی را مورد حمله قرار دادهاند. این رویه فعلی کشور ما است.
- نیوز ویک: پس از سخنان اعلیحضرت چنین استنباط میکنم که از جانب شیخ یمانی یا دیگران در عربستان سعودی به شاهنشاه اطمینانهایی داده شدهبود که آنها با افزایش قیمت مخالف نخواهندکرد.
- شاهنشاه: خوب، چند روز پیش از کنفرانس از قول یمانی گفتهشد که ده درصد افزایش بهای نفت بسیار طبیعی است.
- نیوز ویک: اخیراً دیدیم که مطبوعات تهران، از جمله روزنامه حزب کشور خودتان، شیخ یمانی را به خیانت متهم کرده و او را دستنشانده سرمایهداری خواندهاند و نیز او را متهم کردهاند به اینکه مستقل از ملک خالد و شاهزاده فهد اقدام میکند. آیا شاهنشاه با این طرز فکر موافقند؟
- شاهنشاه: من فقط به خاطر میآورم که ملک خالد گفتهبود هر گونه افزایشی در تولید نفت، به منزله خیانت به آرمانهای کشورش بوده و حتی اثرات نامطلوبی برای بشریت دارد. من شخصاً این موضوع را به یاد دارم.
- نیوز ویک: ولی آیا تا حدی که بتوان شیخ یمانی را به این شکل توصیف نمود؟
- شاهنشاه: نمیدانم، من خود را در این سطح قرار نمیدهم.
- نیوز ویک: ولی آیا ممکن است اطلاع یافت؟ البته من با تشکیلات داخلی دولت عربستان سعودی آشنا نیستم. منظورم این است که آیا برای شیخ یمانی امکان دارد که به چنین طریق مستقلی عمل کند و تمایلات پادشاه و پرنس را نادیده بگیرد؟
- شاهنشاه: نمیدانم. پادشاه به هر حال در عربستان سعودی نبود.
- نیوز ویک: واکنش کلی اعلیحضرت نسبت به استراتژی اصلی عربستان سعودی که در تصمیمگیری مربوط به قیمت نفت نهفته است، و آن دادن امتیاز به غرب از لحاظ قیمت نفت و در مقابل داشتن پیشرفت در زمینه حل مسئله خاورمیانه است، چیست؟
- شاهنشاه: این را من نمیدانم. باید نظر خود آنها را بلافاصله پس از اینکه دولت جدید امریکا اعلام داشت که در رویه خود نسبت به اسرائیل زیر تأثیر این تصمیم قرار نخواهد گرفت، میپرسیدند.
- نیوز ویک: آیا اعلیحضرت از شنیدن اینکه عربستان سعودی نفت را به اصطلاح برای تطمیع غرب به کار میبرد و نه به عنوان تهدید، دچار شگفتی نشدند؟ آیا این موضوع قبل از آنکه علناً اعلام شود، در مذاکرات محرمانهای مطرح نشد؟
- شاهنشاه: من در هر حال در این استراتژی دخالتی نداشتم و از آن مطلع نبودم.
- نیوز ویک: به سبب وجود اتحاد بین مصریها، سعودیها و سوریها، آیا شاهنشاه تصور نمیفرمایند که عربستان سعودی با هماهنگی وسیع دیگر دولتهای عربی، در جهت تلاش صلحجویانهای که هدف آن از سرگرفتن گفتههای ژنو است گام برمیدارد؟
- شاهنشاه: فکر نمیکنم، چون در غیر این صورت در دوحه تنها نمیماندند و کشورهای دیگر عربی را همراه خود میداشتند.
- نیوز ویک: من این احساس را دارم که اعلیحضرت نسبت به تغییر نظر امریکاییها درمورد اسرائیل در نتیجه اقدام سعودی کاملاً خوشبین نیستند؟
- شاهنشاه: موضوع خوشبین بودن در میان نیست. آنها آشکارا اعلام کردهاند که اقدام سعودی در این مورد اثری ندارد.
- نیوز ویک: اگر سعودیها پیش از توصیه این روش نظر اعلیحضرت را میخواستند، آیا اصولاً همین موضوع را به آنها میفرمودند؟ آیا اگر امریکا میگفت بلی، ما اسرائیل را تحت فشار قرار میدهیم، اعلیحضرت دچار شگفتی نمیشدند؟
- شاهنشاه: خوب، من ابتدا تحقیق میکردم.
- نیوز ویک: از ایالت متحده؟
- شاهنشاه: بلی.
- نیوز ویک: شاهنشاه میتوانند بگویند که آیا از جانب کشورهای عربی، به ویژه مصر، تماسی با دولت اعلیحضرت در زمینه تلاش صلح اعراب گرفته شدهاست یا خیر؟
- شاهنشاه: ما با مصریها بسیار نزدیک هستیم و اکنون با سوریها مناسبات حسنه داریم، آنها هم با رویه ما آشنایی دارند. ما همواره از قطعنامهها طرفداری کردهایم.
- نیوز ویک: در اکتبر گذشته، اعلیحضرت به "مایک والس" گفتند که فلسطینیها به جهان زور میگویند و اعلیحضرت از ادامه توسل آنان به تروریسم نگرانی دارند. آیا شاهنشاه از دگرگونی روش جنبش فلسطینیها از اکتبر به بعد راضی هستند؟ ظاهراً تغییراتی در جنبش فلسطینیها روی دادهاست.
- شاهنشاه: موضوع راضی بودن مطرح نیست. اکنون میبینیم که همه به مسائل همانطوری نگاه میکنند، که من نگاه میکنم.
- نیوز ویک: آیا شاهنشاه تغییری در جنبش فلسطین میبینند؟ آیا اینکه آنها توانستهاند شیوههای دیپلماتیک در پیش بگیرند، موجب امیدواری بیشتر شاهنشاه نشدهاست؟
- شاهنشاه: باید اندکی بیشتر صبر کنم تا کاملاً مطمئن شوم. حالا حرف زدن و بلی گفتن و بعداً بر خلاف آن عمل کردن، یک موضوع است و قبول واقعیات عینی و اینکه آنها میبایستی به عنوان افراد مسئول رفتار کنند، موضوع دیگر. بنابراین باید اندکی بیشتر صبر کرد.
- نیوز ویک: اگر شاهنشاه اجازه بفرمایند، باز هم برمیگردم به موضوع عربستان سعودی. آیا اعلیحضرت میتوانند به طور کلی مناسبات دولت خود را با دولت عربستان سعودی تشریح کنند؟ و آیا در نتیجه رویداد اوپک تیرگیهایی در این مناسبات پدید آمدهاست؟
- شاهنشاه: رسماً خیر، رویه ما همواره این بودهاست که مناسبات دیپلماتیک خود را با عربستان سعودی از سیاست نفتی جدا سازیم. اما پاسخ این پرسش که آیا این رویه مدت درازی دوام خواهدکرد، بعداً معلوم خواهدشد.
- نیوز ویک: در صورت ادامه این تشنج، چه نوع ریسک احتمالی وجود دارد؟
- شاهنشاه: اکنون قدری زود است که در این باره صحبتی بشود، ولی اگر ما نسبت به آنچه که میگذرد و ثبات آن سوی دیگر خلیج فارس بیعلاقه شویم، فکر نمیکنم این امر کمک زیادی به کشور دیگر بکند.
- نیوز ویک: منظور امنیت عمومی خلیج فارس است؟
- شاهنشاه: آن هم همچنین.
- نیوز ویک: خبرنگار نشریه آلمانی "اشپیگل" نظر شیخ یمانی را درباره این نگرانیها که ایران ممکن است بکوشد بر کشورهای کوچک نفتی عرب در خلیج فارس مسلط گردد، پرسیدهبود و شیخ یمانی گفته بود امیدوارم که آنها دست به چنین کاری نزنند، این یک نقطه فوقالعاده خطرناکی است. آیا به عقیده شاهنشاه در میان اعراب دولتهایی هستند که از قدرت فزاینده نظامی اعلیحضرت به عنوان نشانه تسلط جویی ایران بر خلیج فارس بیمناک باشند؟
- شاهنشاه: فکر نمیکنم. اطمینان دارم همه این کشورها مانند کویت، بحرین، قطر، امارات متحده عربی، آگاهی کامل دارند که ما هیچ گونه نیت سوئی علیه آنها نداریم و چشم به منابع ثروت و یا سرزمینهای آنها ندوختهایم. حتی برای بعضی از آنها ثابت کردهایم که میتوانند به عنوان بهترین دوست به ما اتکا کنند.
- نیوز ویک: آیا منظور شاهنشاه در این مورد عمان است؟
- شاهنشاه: بلی. حتی بحرینیها، که به آنها فرصت دادیم اعلام کنند که خواهان استقلال هستند. ما شاید بهترین دوست بحرین باشیم.
- نیوز ویک: ممکن است شاهنشاه نظرات کلی خود را درباره امنیت خلیج فارس بازگو کنند؟ چه خطری خلیج فارس را تهدید میکند و بزرگترین خطر بالقوه از کدام ناحیه است؟
- شاهنشاه: بدیهی است که تهدید ناشی از ادامه خطر در دیگر صحنههای جهان است. خطری که امنیت خلیج فارس را تهدید میکند، ادامه خلاء قدرتهای محلی است که ابرقدرتها میخواهند آن را پر کنند و گسترش یافتن دامنه این در اقیانوی هند است یا به عکس، یعنی ثبات یا عدم ثبات خلیج فارس در اقیانوس هند ادامه مییابد. در صورتی که کشورهای پیرامون خلیج فارس بتوانند امنیت خلیج فارس را تضمین کنند، قدرتهای بزرگ متوجه خواهندشد که نیازی و یا سودی ندارد که وارد منطقه شوند، زیرا در آن صورت انگشتنما خواهندشد. بنابراین وضع در اقیانوس هند هم به این شکل خواهدبود. اگر کشورهای حوزه اقیانوس هند بتوانند ثبات و امنیت منطقه را حفظ کنند، نیازی نیست که روسها به شما بگویند که برای سودجویی و سلطهطلبی به "دیهگو گارسیا" میروید و یا شما بگویید که روسها در "بربره" هستند.
- نیوز ویک: در شرایطی که بین دولت اعلیحضرت و عراق مصالحه شده، به سبب ادامه اختلافهای مرزی میان عراق و کویت و گزارشهای اخیر درباره معامله بزرگ اسلحه روسها با عراق، آیا شاهنشاه عراق را مشکلی در خلیج فارس میدانند؟ ممکن است اعلیحضرت روابط جاری خود را با عراق توصیف نمایند؟
- شاهنشاه: روابط دو جانبه دو کشور خوب است. فردا من وزیر خارجه عراق را خواهم پذیرفت. پس روابط دو جانبه حتی بهتر از "درست" است. منظورم این است که خوب است. ولی عوامل دیگر نیز باقی است و آن این است که آنها این همه اسلحه از منابع مختلف دریافت میدارند، که ما نمیتوانیم آن را نادیده بگیریم.
- نیوز ویک: آیا عراقیها کنفرانس اخیر امنیت خلیج فارس را در عمان ترک کردند؟
- شاهنشاه: آنها کنفرانس را ترک نکردند، ولی تصمیمی در آن گرفته نشد.
- نیوز ویک: آیا اعلیحضرت نسبت به توافق درباره امنیت خلیج فارس امیدواری دارند؟ و چه نوع توافقی مورد نظر اعلیحضرت است؟
- شاهنشاه: نمیتوانم چیزی بگویم. فکر میکنم که ابتدا آنها باید اختلافهای میان کشورهای عرب را حل کنند.
- نیوز ویک: آیا این شامل اختلاف بین کشورهای عرب و کشور اعلیحضرت نیز میشود؟
- شاهنشاه: من اختلافی بین آنها و کشور خودم نمیبینم. نظر آنها را نمیدانم.
- نیوز ویک: من مخصوصاً درباره اختلاف نفتی اعلیحضرت و عربستان سعودی فکر میکردم.
- شاهنشاه: ولی این اختلاف سیاسی یا منطقهای نیست. این یک موضوع کاملاً خاص است. اختلاف نفتی آنقدرها بین ایران و عربستان سعودی مطرح نیست. در حقیقت این اختلافی است که بین جهان صنعتی و ما تولیدکنندگان نفت مطرح است.
- نیوز ویک: عده زیادی در غرب نشانههایی میبینند از اینکه اوپک به خطر بزرگی افتاده و در آستانه نوعی از هم پاشیدگی است. نظر شاهنشاه اکنون در این باره چیست؟ آیا اعلیحضرت گمان میبرند که اوپک در معرض خطر از هم پاشیدن باشد؟
- شاهنشاه: نه فکر نمیکنم. تصور میکنم این نوعی پندار واهی است که پارهای محافل به آن دل خوش کردهاند. سال پیش مصرف نفت آلمان غربی 8 درصد فزونی یافت. ایالات متحده در حدود 45 درصد از نفت مصرفی خود را از خارج تهیه میکند. به زودی شما روزانه بیش از 9میلیون بشکه نفت وارد خواهیدکرد. پس نیاز جهان به نفت همچنان رو به افزایش است. حتی اگر یمانی به فرض به عنوان مأمور مستعمراتی شما همه نفت عربستان سعودی را استخراج کند و مجاناً در اختیار شما قرار دهد، باز هم ظرف سه تا چهار سال دیگر با کمبود نفت روبهرو خواهیدشد. پس از آن چه خواهیدکرد؟ نه، این فقط خیالی بیش نیست و شما عیناً مانند بچههای کوچکی رفتار میکنید که بی آنکه به فکر آینده باشند، شادی میکنند.
- نیوز ویک: آیا شاهنشاه نیازی به تشکیلات اجلاس فوقالعاده وزیران اوپک برای بررسی مجدد قیمت نفت قبل از ماه ژوئیه میبینند؟
- شاهنشاه: ما در هر حال درخواست چنین جلسهای را نخواهیم کرد، حتی اگر تولید ما از میزان فعلی هم کمتر شود.
- نیوز ویک: سعودیها استدلال کردهاند که بیم آنها این است که افزایش وسیع و کلی قیمتهای نفت سبب مشکلاتی برای اقتصادهای غرب خواهدشد و شیخ یمانی حتی اخیراً درباره امکان تسلط کمونیستها بر ایتالیا و اسپانیا سخن گفت. اعلیحضرت این استدلال را چگونه توجیه میکنند؟
- شاهنشاه: من فقط به آن میخندم.
- نیوز ویک: اعلیحضرت هیچ قسمت آن را جدی نمیگیرند؟ منظورم امکان هر گونه تغییر حکومت در اروپا است.
- شاهنشاه: این امر خیلی امکان دارد، ولی نه به سبب 10 درصد افزایش بهای نفت به جای 5 درصد شیخ یمانی.
- نیوز ویک: ولی آیا شاهنشاه بیم نداشتند که ممکن است لطمهای به اقتصاد غرب وارد آید؟
- آیا از نظر اعلیحضرت حدی وجود دارد که هرگاه افزایش بهای نفت از آن بگذرد به اقتصاد غرب لطمه خواهدزد؟
- شاهنشاه: بلی، من چنین حدی را در نظر داشتم. مسلماً من کاملاً آگاهی داشتم که شما چه مقدار افزایش قیمت را میتوانید تحمل کنید. آلمانها چه مقدار را و دیگران چه میزانی را، ولی واقعیت امر این نیست. منظورم این است که مسئلهای که واقعاً مطرح است، این نیست، بلکه این است که جوامع شما خوب اداره نمیشود. شما دولت ندارید، رهبری هم ندارید. من درباره امریکا صحبت نمیکنم، چون امریکا برای خودش دنیایی است. منظورم اروپاییها هستند. برای من حدود مسئولیتها روشن نیست، یعنی که ملتها در کدام کارها مشارکت دارند و دولتها در چه اموری دخالت مینمایند. من چیزی در این زمینه نمیبینم. پس موضوع آنقدرها به درصد افزایش نفت ارتباط ندارد و بحران مربوط به این مسئله نیست، بلکه به موضوع رهبری و اعتماد مردم به دولتهای خودشان مربوط میشود.
- نیوز ویک: آیا منظور اعلیحضرت ناتوانی ایالات متحده امریکا در زمینه دستیابی به منابع دیگر انرژی نیز هست؟
- شاهنشاه: بلی، ولی امریکا برای خود دنیای دیگری است. فکر نمیکنم مردم بوستون نسبت به آنچه در سیاتل میگذرد، حساسیت و علاقه زیاد داشتهباشند.
- نیوز ویک: آقای آنیلی، رئیس شرکت فیات، هفته گذشته گفت 25 درصد مالکیت مؤسسه کروپ هم هنوز شاهنشاه را نسبت به مسائل ما آگاه نساختهاست. نظر اعلیحضرت در این مورد چیست؟
- شاهنشاه: خوب، کروپ ضرر میدهد. ما در موقع خرید سهام آن را میدانستیم که کروپ ضرر میدهد.
- نیوز ویک: آیا کروپ در نتیجه افزایش قیمت نفت ضرر میدهد؟
- شاهنشاه: همه چیز با یکدیگر ارتباط دارد، البته از یک طرف، ولی طرف دیگر آن مسئله تولید پولاد است و بالاخره مسائل دیگر. آیا میدانید به چه علتی صاحبان صنایع پولاد، قیمت پولاد را 8/6 درصد بالا بردند؟ چرا؟ چرا شما این حق را دارید که قیمت پولاد خود را بالا ببرید؟
- نیوز ویک: منظور، بدون جنجال و سر و صدای عمومی است؟
- شاهنشاه: بلی، تا آنجایی که ما خبر داریم بدون سر و صدا.
- نیوز ویک: آیا اعلیحضرت همچنان طرفدار مربوط کردن قیمت نفت به شاخص قیمت کالاهای کشورهای صنعتی هستند؟ و آیا امیدی دارند که اولاً اوپک روی فرمولی برای ایجاد این رابطه موافق کند و ثانیاً غرب آن را بپذیرد؟
- شاهنشاه: من هنوز به این موضوع اعتقاد دارم، مگر اینکه شما راه حل بهتری ارائه کنید.
- و اما اینکه آیا اوپک میتواند فرمولی ارائه دهد و غرب آن را بپذیرد، فکر نمیکنم. چرا؟ چه در حالی که در 18 ماه گذشته ما 40 درصد از قدرت خرید خود را از دست دادهبودیم. این کشمکش همچنان بین ما وجود داشت، که آیا باید قیمت نفت را 10 درصد و یا به گفته بعضیها 5 درصد بالا برد و این در شرایطی بود که ما واقعاً 40 درصد از قدرت خرید خود را از دست دادهبودیم.
- پس شاخصگیری به سود ما نیست، زیرا شما میتوانید قیمتهای خود را بر ما تحمیل کنید. ما ناچاریم کالاهای شما را بخریم، چون در حال توسعه هستیم و شما با رسانههای گروهیِ آنچنان پردامنه، مانند رادیو، تلویزیون، مطبوعات و امثال آن که در اختیار دارید، ما را متهم به عدم احساس مسئولیت و ایجاد دردسر برای جهان و شاید غرق کردن جهان میکنید و در حالی که شما بدون دردسر و با قیافهای متبسم قیمتهای 20000 نوع کالا و یا بیشتر را که همواره از شما خریداری میکنیم، نمیدانم تا چه حد بالا میبرید.
- نیوز ویک: با توجه به این نیروهایی که در جهان مخالف یکدیگر کشش دارند، آیا به نظر شاهنشاه سرانجام راه حلی وجود خواهدداشت؟ منظورم یک راه حل دراز مدت است.
- شاهنشاه: راه حل این است که شما مردمان ثروتمند، ثروتمندتر خواهیدشد و فقرا، فقیرتر و جهان منفجر خواهدشد.
- نیوز ویک: آیا منظور شاهنشاه خشونت عینی و قابل لمس، یعنی جنگ است؟
- شاهنشاه: بلی، قطعاً.
- نیوز ویک: آیا ممکن است اعلیحضرت یک حد زمانی برای آن قائل شوند؟
- شاهنشاه: قطعاً تا پایان قرن فعلی.
- نیوز ویک: اعلیحضرت معتقدند که این پیشامد روی خواهدداد، چون جهان به دو اردوگاه کاملاً متفاوت و آشتیناپذیر تقسیم شدهاست؟
- شاهنشاه: همین طور است.
- نیوز ویک: ایران در کجای این صحنه قرار خواهدداشت؟ خاصه اینکه بسیاری از تولیدکنندگان نفت بین هر دو اردوگاه رفت و آمد دارند، تکلیف کشور شما چه خواهدشد؟
- شاهنشاه: این یک امر مشروط است، اگر شما مسئولیت احساس کنید. ما طبعاً در اردوگاه شما قرار خواهیم داشت، مگر اینکه ما را وادار کنید که از شما دور شویم.
- نیوز ویک: وقتی صحبت از این میکنید که ما باید مسئولیت احساس کنیم، منظور اعلیحضرت چه نوع موارد و مسائلِ به خصوصی است؟
- شاهنشاه: یعنی مسئولیت علاوه بر مسائل روزمره، مربوط به اینکه نانتان را این گونه بخورید و همبرگرتان را این گونه و یا اینکه مخزن اتومبیل دوم یا سومتان همواره مملو از سوخت ارزان باشد. یعنی فکر کردن به این که چه مقداری از مردم جهان بیسواد و فقیرند و غذای کافی ندارند و اگر شما کالاهای خود را همچنان به قیمت گرانتر و گرانتر بفروشید، این مردم چگونه استطاعت خرید آنها را خواهندداشت؟ چگونه آنها میتوانند تحت این شرایط به اقتصاد کشورهای خود سر و سامان بدهند؟ آخر با چه؟ با نرخهای بهرهای که سیستم بانکی شما در حال حاضر میگیرد؟ آیا آنها میتوانند تحت این شرایط و یا این امکانات بانکی اقتصاد خود را توسعه دهند؟
- سه سال پیش من پیشنهاد تأسیس سازمان جدیدی را مطرح کردم، به این ترتیب که ما کشورهای تولیدکننده، هر یک 150میلیون دلار سرمایهگذاری کنیم و 12 کشور صنعتی نیز به همین مقدار سرمایه بگذارند، به علاوه 12 نماینده کشورهای دریافتکننده وام در هیأت مدیره این سازمان عضویت داشتهباشند و از این طریق وامهای 25 ساله و با نرخ بهره 2 درصد برای کمک به توسعه و عمران جهان بدهیم، ولی شما به آن علاقهای نشان ندادید.
- نیوز ویک: ولی تکلیف کشورهای در حال توسعه جهان سوم که در عین حال بابت افزایش قیمت نفت کشور شما هم زیان میبینند، چیست؟
- شاهنشاه: ولی مصرف آنها چقدر است؟ آیا میدانید که مصرف نفت هند با 670 یا 680 یا 690میلیون جمعیت، کمتر از مصرف نفت هلند با 13میلیون جمعیت است؟
- نیوز ویک: پس منظور اعلیحضرت نوعی اراده و عزم ملی برای فداکاری است؟
- شاهنشاه: بلی، عزم و اراده ملی و یا دست کم اینکه رهبران شما که این اندیشه را درک میکنند، خود را وقف آن سازند. ولی اگر شما تمام همّ خود را فقط صرف مسائل روزانه کنید، چطور میتوانید در فکر آینده باشید؟
- نیوز ویک: درمورد سابقه اقدامات مربوط به توسعه و عمران کشور اعلیحضرت این سؤال مطرح میشود که آیا شاهنشاه هرگز احساس کردهاید که آهنگ حرکت خیلی سریع بوده و یا کوشیدهاید که کارهای بسیاری را با سرعت خیلی زیاد انجام دهید؟
- شاهنشاه: البته، من همواره گفتهام که قبل از هر چیز من اولین کسی هستم که از خودم انتقاد میکنم، ثانیاً حزبی که ما به وجود آوردهایم در واقع تمامی ملت ما را در بر میگیرد، بنابراین در داخل حزب، ما همه افکار و اندیشهها را داریم و لذا فکر میکنم میتوانم نظرات خود را با هر گونه وضع جدیدی که پیش آید، منطبق کنم.
- نیوز ویک: تاکنون نظراتتان را چگونه تعدیل کردهاید؟
- شاهنشاه: قبل از همه مسئله درآمد است، دوم هنگامی که اقتصادی مانند یک گلوله غلطان برفی رشد میکند، تقریباً یک تصاعد هندسی پیش میآید و آن مانند 2 به علاوه 2 مساوی چهار نیست، بلکه یک تصاعد هندسی است و این را فقط همراه با مسائلی که پیش میآید، میتوان یاد گرفت. هرگاه شما در متن کارها باشید، بسیاری از مسائل را نمیتوانید پیشبینی کنید، مگر آنکه آنها را مورد آزمایش قرار دهید. وقتی این آزمایش صورت گرفت، شما نتایج را میبینید. در چنین شرایطی اگر حتی از اندکی هشیاری برخوردار باشید، سعی خواهیدکرد که اشتباهات خود را دوباره تکرار نکنید.
- نیوز ویک: شاهنشاه خودشان گفتهاند ترجیح میدهند نفت را در زیرزمین باقی بگذارند، ولی آیا این امر با توجه به کارهای عمرانی فعلی ایران امکانپذیر است؟
- شاهنشاه: ما نمیتوانیم نفت را در اعماق زمین باقی بگذاریم. آنچه میتوانیم بکنیم، این است که حداقل تا ده سال دیگر آن را استخراج کنیم تا درآمد کافی داشتهباشیم و البته به موازات آن کوشش خواهیمکرد فرآوردههایی از آن تهیه کنیم تا روزی برسد که دیگر نفت خام به بازار نفرستیم، فرآوردههای نفتی خود را عرضه کنیم.
- نیوز ویک: آیا این طرح با مسئله صنایع پتروشیمی ارتباط پیدا میکند؟
- شاهنشاه: شیمیایی و پتروشیمی.
- نیوز ویک: یعنی همان صنایعی که اکنون ایران میکوشد توسعه دهد؟
- شاهنشاه: بلی، همین طور است.
- نیوز ویک: آیا شاهنشاه درباره تدارکات نظامی خود تغییر نظر دادهاند و ممکن است این خریدهای بزرگ را توجیه کنند؟ این موضوع در ایالات متحده مورد انتقاد وسیعی قرار گرفتهاست.
- شاهنشاه: انتقاد! ابتدا بگذارید معلوم کنیم که این انتقاد از چه ناحیهای است؟ از طرف برخی محافل بلی، و اما فکر نمیکنم افراد مسئول حاضر شوند از ما انتقاد کنند. چرا انتقاد کنند؟ آنچه من میگویم این است که اگر ایران مستقلی مانند ما وجود نداشتهباشد، ایران نیرومندی که بتواند امنیت خود را تأمین کند و امنیت منطقه را و سرانجام امنیت اقیانوس هند را، چگونه میتوانید جانشینی برای آن پیدا کنید؟ با حضور یکمیلیون سرباز امریکایی که در نقطهای واقع در منطقه مستقر باشند؟ چطور؟ چگونه این کار را خواهیدکرد؟ شما خواهان چند ویتنام دیگر هستید؟ در ویتنام فقط 550هزار تن از افراد نظامی شما مستقر بودند، ولی تعداد نیروهای مسلح ایران بیشتر از این رقم است. افراد نظامی ما معتاد به مواد مخدر نیستند و در قلمرو خود به سر میبرند و برای میهن خود خواهند جنگید و هیچ کس نخواهدگفت که آنها مانند مزدوران به خارج از کشور فرستاده شدهاند. بسیار خوب، بگویید چگونه میتوانید جانشینی برای چنین نیرویی پیدا کنید؟
- نیوز ویک: استنباط اعلیحضرت از این انتقاد چیست؟ به گمان شاهنشاه این انتقاد از کدام ناحیه است؟
- شاهنشاه: انتقاد از ناحیه همان کسانی است که به اصطلاح پیش خود به قاضی میروند و درباره امور جهان سر خود داوری میکنند و فقط میتوانند بدون ارائه راه حل به انتقاد بپردازند.
س: روزنامه واشینگتن پست هفته گذشته نوشت که اعلیحضرت به یکی از میهمانان خود گفتهاند که روسها در کشتهشدن سه متخصص امریکایی در ماه اوت گذشته در تهران دست داشتهاند. آیا شاهنشاه از این گزارش آگاهی دارند؟
- شاهنشاه: من چیزی در این باره شنیدهام. فکر میکنم آنقدر چیزها در واشینگتن پست دیدهایم که البته همواره با حسن نیت نسبت به کشورمان مطرح نشده، که دیگر از اظهار نظر درباره هر چه در آن روزنامه منتشر میشود، خودداری میکنیم.
- نیوز ویک: ولی شاهنشاه میتوانند صرفنظر از واشینگتن پست، اظهار نظر کنند که نوعی دستور یا رابطه خارجی در پشت این ترورها بودهاست.
- شاهنشاه: مستقیماً نمیتوانم بگویم. به طور غیر مستقیم قضاوت با خود مردم شما است. آیا کسی از آنچه که برای آن امریکاییها اتفاق افتاد، خوشحال یا غمگین خواهدشد؟
- نیوز ویک: آیا آنها در طرحی در طول مرزهای شوروی دخالت داشتند؟
- شاهنشاه: خیر، در مرزهای شوروی نبودهاست. این یک طرح ضد جاسوسی در داخل کشور ما است.
- نیوز ویک: مقاله واشینگتن پست ضمناً حاکی از آن است که عدهای احساس میکنند شبکه ایبکس کهنه است و اینکه شاید از کشور شما به عنوان محل انباشتن این نوع تجهیزات بیمصرف و فرسوده امریکایی استفاده میشود.
- شاهنشاه: نمیتوانم آن را باور کنم. فکر میکنم این اظهار نظر ناشی از یک رقابت داخلی بین بعضی از دستههای امریکایی است.
- نیوز ویک: آیا شاهنشاه از وزارت دفاع امریکا و یا پارهای از پیمانکاران دفاعی عصبانی هستند؟
- شاهنشاه: خیر، ولی میتوانم احساس کنم که گروهها با هم دعوا دارند.
- نیوز ویک: منظور نمایندگیها و پیمانکاران رقیب امریکایی است؟
- شاهنشاه: در دستگاه شما، خدا میداند.
- نیوز ویک: پس اعلیحضرت این خبر را تکذیب میکند؟
- شاهنشاه: تکذیب از همه طرف شده، هم از طرف شما و هم از طرف ما.
- نیوز ویک: آیا اعلیحضرت ممکن است بفرمایند تا آنجایی که مربوط به خرید اسلحه در آینده میگردد، چه نظری درباره ترتیبات مربوط به معاملات پایاپای نفت با اسلحه و یا احتمالاً تخفیف دارند؟
- شاهنشاه: تخفیف مطرح نیست.
- نیوز ویک: آیا این موضع از دیرباز وجود داشتهاست؟
- شاهنشاه: ما خودمان را گول نخواهیم زد و چطور این کار ممکن است؟ یا باید پایبند اصول باشیم یا نه. اگر اصول را محترم نشماریم، دیگر لزومی ندارد که یک خط مشی اقتصادی و سیاسی مثلاً درمورد نفت و یا ارزش نفت اتخاذ کنیم.
- نیوز ویک: آیا معاملات پایاپای نفت با اسلحه امکانپذیر است؟
- شاهنشاه: این نوع معاملات نه تنها امکانپذیر است، بلکه احتمال دارد به صورت تنها نوع معامله ممکن درآید، زیرا ما پول اضافی نداریم.
- نیوز ویک: آیا معاملاتی از این قبیل جریان دارد؟
- شاهنشاه: بلی، تعدادی معامله پایاپای در انگلستان و ایتالیا برای کارخانههای پولادسازی جریان دارد.
- نیوز ویک: هنگامی که معامله پایاپای خود را در ماه نوامبر گذشته با انگلستان به مرحله نهایی رساندید، آیا منظورتان این بود که به امریکا بفهمانید که در نتیجه انتقاد امریکاییها از سیاست تسلیحاتی ایران، اعلیحضرت کوشش خواهندکرد نیازهای نظامی خود را از منابع غیر امریکایی تأمین کنند؟
- شاهنشاه: خیر، چون ما سفارشهای بزرگ زیادی برای خرید تانک و لوازم دیگر به انگلستان دادهایم و لذا معامله پایاپای، ادامه سیاست خرید ما از آن کشور بودهاست. ولی به هر حال آنها به خوبی میدانند که ما از همه جا خرید میکنیم.
- نیوز ویک: پس این یک واکنش خاصی علیه انتقاد امریکا نبودهاست؟
- شاهنشاه: نه، حتی خرید اسلحه از روسها.
- نیوز ویک: در نتیجه مخالفت شدید جیمی کارتر، رئیس جمهوری برگزیده امریکا با گسترش سلاحهای اتمی، آیا انتظار دارید که در جلب حمایت امریکا از برنامه اتمی خود با دشواری بیشتری روبهرو شوید؟
- شاهنشاه: فکر نمیکنم، زیرا ما از جمله کشورهای امضاکننده معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای هستیم و قویاً خود را پایبند به تمام مفاد آن میدانیم.
- نیوز ویک: آیا شاهنشاه با اندیشه ایجاد مرکز بازسازی سوخت اتمی در منطقه موافقند؟
- شاهنشاه: اگر مورد قبول همه واقع شود، بلی، در غیر این صورت من حتی درخواست آن را هم نخواهمکرد.
- نیوز ویک: پس اعلیحضرت درمورد ایجاد چنین مرکزی در کشورشان پافشاری نخواهندکرد؟
- شاهنشاه: نه، من درمورد احداث این مرکز در منطقه نیز اصراری نخواهم کرد. منظورم این است که درمورد ما مسلماً مسئلهای وجود ندارد، زیرا انگیزههای سوء نداریم. ولی بدیهی است که یک موضوع مطرح است و آن این است که هرگاه ما مولدهای برق اتمی بخریم، به سوخت نیز احتیاج خواهیم داشت، زیرا در غیر این صورت چگونه میتوانیم آنها را مورد بهرهبرداری قرار دهیم؟ از نظر ما اشکالی ندارد که آنها سوخت را بازسازی کنند و برای ما بفرستند، به شرط اینکه به ما تضمین بدهند که آن را به ما پس خواهندداد. چون در غیر این صورت ما 100میلیارد دلار در مولدهای برق اتمی خود سرمایهگذاری خواهیمکرد و شاید 200 و 300میلیارد دلار، و سپس سوختی برای به کار انداختن آنها در دست نخواهیمداشت.
- نیوز ویک: ولی اعلیحضرت چگونه میتوانند به ما اطمینان دهند که سرانجام مایل نیستند زرادخانه اتمی داشتهباشند؟
- شاهنشاه: در واقع این عکس موضوع است. بعضیها ممکن است از من خرده بگیرند که نوعی وسیله ایمنی برای یک کشور کوچک، داشتن سلاح اتمی به عنوان بهترین تضمین در برابر حمله است، ولی من رویهای درست بر عکس این موضوع انتخاب کردهام. یعنی اگر میخواهید از کشورتان دفاع کنید، این کار را با سلاح غیر اتمی بکنید. به عبارت دیگر اگر کسی نیات سوئی بر ضد شما داشتهباشد، ناگزیر است سلاح اتمی به کار ببرد و این عمل در جهان فعلی چندان کار آسانی نیست. پس فلسفه من درست نقطه مقابل آن است. من خود را آنچنان ضعیف نمیدانم که بخواهم فقط متکی به چند بمب اتمی کوچک شوم، بلکه برعکس به یک نیروی مدرن پر قدرت غیر اتمی رزمنده سختکوش اتکا مینمایم، یعنی نیرویی که شکست آن فقط با سلاح اتمی میسر باشد.
- نیوز ویک: بنابراین اعلیحضرت قصد ندارند سلاح اتمی در زرادخانه خود داشتهباشند؟
- شاهنشاه: نه و امیدوارم در اشتباه نباشم.
- نیوز ویک: آیا شاهنشاه و یا هیچ یک از مقامات رسمی ایران تماسی با نمایندگان دولت جدید کارتر داشتهاند؟
- شاهنشاه: مستقیماً خیر.
- نیوز ویک: آیا از ملاقات با کارتر، رئیس جمهوری منتخب امریکا، استقبال میکنید؟
- شاهنشاه: داشتن تماسهای شخصی همواره کار خوبی است، مانند تماسهایی که من با همۀ رؤسای جمهوری امریکا داشتهام.
- نیوز ویک: آیا نظری درباره سایروس وانس، وزیر امور خارجه امریکا، دارید؟
- شاهنشاه: شخصاً نه، ولی به طوری که شنیدهام همه نسبت به وانس احترام زیاد دارند.
- نیوز ویک: اجازه بدهید بار دیگر به مسئله نفت برگردم. واکنش به خصوص اعلیحضرت نسبت به تصمیم آگاهانه و تعمدی عربستان سعودی دایر بر افزایش تولید نفت و یا در واقع لبریز کردن بازار از نفت چیست؟
- شاهنشاه: من این را قبلاً گفتهام. آنها میتوانند منابع نفتی خود را به پایان برسانند. بسیار خوب، این حق آنها است، زیرا کشور خودشان است و منابع خودشان و ثروت خودشان و مسئولیتی که در برابر مردم خویش دارند. لیکن با چه نتیجهای؟
- آیا این کار، ما را کاملاً از بازار خارج خواهدکرد، به طوری که نتوانیم یک بشکه نفت بفروشیم؟ پس در این حالت وضع تازهای به وجود خواهدآمد. آیا این عمل سبب خواهدشد که تولید ما بیش از 2میلیون بشکه کاهش یابد، یعنی مانند نه روز اول ژوئیه؟ این هم وضع دیگری است. من باید صبر کنم، زیرا فکر میکنم که در چند ماه اول سال با نفتی که ذخیره کردهاید، نمیتوانید مطمئناً بگویید که وضع موجود به این دلیل یا آن دلیل است، ولی ظرف مدت سه ماه وضع برای من روشنتر خواهدشد و اگر ما از بازار رانده شویم و آن مقدار درآمد را در سال از دست بدهیم، این موضوع مسلماً در تمامی سیاست ما اثر خواهدکرد، چه داخلی و چه خارجی.
- نیوز ویک: عواقب این پیشامد چه خواهدبود؟
- شاهنشاه: فکر میکنم اولین موضوعی که میتوانم بگویم این است که ما توجه خود را فقط به مسائل داخلی معطوف خواهیم کرد، یعنی کلیه تعهدات و مسئولیتهای خود را در جهان نادیده خواهیم گرفت و فقط به موضوعات داخلی خواهیم پرداخت. چه کار دیگری میتوانیم بکنیم؟
- نیوز ویک: اعلیحضرت اطمینان ندارند که سعودیها بخواهند موضوع را تا این حد پیش ببرند؟ یعنی موجبات یک جنگ سخت بر سر قیمتها را فراهم کنند؟
- شاهنشاه: خیر، نیز فکر نمیکنم که سعودیها بخواهند به ما آسیب برسانند. من این را باور نمیکنم.
- نیوز ویک: در شرایطی که نفت در غرب ذخیره شده، منظور دولت سعودی از دادن امتیاز به غرب درمورد قیمت نفت چه بودهاست، در حالی که قیمت آن در هر حال کاهش خواهدیافت؟
- شاهنشاه: به علت ذخیرهشدن نفت نمیبایستی این ماجرا را که یمانی در دوحه بر پا کرد، به وجود میآوردند.
- نیوز ویک: ولی ماجرا هیجانانگیز بود.
- شاهنشاه: متأسفانه شخص گاهی نمیتواند همه چیزهایی را که میداند، بازگو کند.
- نیوز ویک: آیا احساس میکنید که غرب با اعلیحضرت رفتار غیر منصفانه کردهاست؟
- شاهنشاه: چند سال پیش فقط شرکتهای بزرگ نفتی بودند که نظرات خود را دیکته میکردند و دولتهای همه این کشورها یا وانمود میکردند کاری از دستشان ساخته نیست و یا با آنها تبانی میکردند. اکنون شرکتها بیشک سود خود را میبرند، ولی نمیتوانند سیاست خود را تحمیل کنند. من دوست جهانی که آن را امپریالیستی میخوانم هستم. ولی آنها میکوشند به ما زور بگویند.
- نیوز ویک: آیا غرب شما را به عنوان تولیدکننده نفت تحت فشار قرار دادهاست؟
- شاهنشاه: فکر میکنم دوستان من بدانند که تا چه حد میتوانند با من پیش بروند. ولی آنچه را که باید کاملاً روشن کنم این است که من در همه این ماجراها افراطی نیستم. در حقیقت من یک میانهرو هستم و نمیدانم چرا بعضی از رسانههای کشورتان فقط صحبت از این میکنند که شاه ایران در راه قیمتهای هر چه بیشتر نفت تلاش میکند، در حالی که این موضوع واقعیت ندارد.
- نیوز ویک: آیا شاهنشاه در دوحه میان عراق و عربستان سعودی قرار داشتند؟
- شاهنشاه: همیشه، همیشه.
- شاهنشاه: آیا اطمینان دارید که کشورهایی که به نفع 15 درصد افزایش قیمت رأی دادهاند، قادر خواهندبود این نرخ را حفظ کنند؟ ولی به عنوان یک روش سیاسی، آیا شاهنشاه مصمم هستند این قیمت را علیرغم وضع بازار حفظ کنند؟
- شاهنشاه: من میل ندارم به عنوان یهودای 11 نفر دیگر خوانده شوم. اگر یهوداهایی در بین ما وجود دارند، بگذارید خودشان را به ما نشان دهند.