مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ اردیبهشت ۱۳۰۶ نشست ۹۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری ششم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری ششم |
مذاکرات مجلس –دوره ششم تقنینیه
صورت مشروح مجلس پنج شنبه ۷ اردیبهشت ماه ۱۳۰۶ مطابق ۲۵ شوال مکرم ۱۳۴۵
جلسه ۹۴
فهرست مندرجات:
۱- بقیه شور نسبت به خبر کمیسیون بودجه راجع به مطالبات کمپانی شنیدر کروزو فرانسوی
(مجلس دوساعت وربع قبل ازظهر بریاست آقای پیرنیا تشکیل وصورت مجلس روز سه شنبه پنجم اردیبهشت راآقای بنی سلیمان قرائت نمودند)
غائبین بااجزاه جلسه قبل
آقایان : موقر- حائری زاده- ضیاء- حشمتی- محمد اخوند –پالیزی- میرزا ابراهیم خان قوام- عباس میرزا – نوبخت – ثابت
( غا ئبین بی اجازه جلسه قبل )
آقایان : حاج آقا رضا رفیع- علی خان اعظمی- دشتی- حاج حسن آقا ملک- حاج غلامحسین ملک-
( دیر بی آمدگان با جازه جلسه قبل )
آقایان: دکرت سنک – عراقی- شیروانی- روحی –شریعت زاده –بهار- ثقه الاسلامی –محمود رضا-
( دیر آمده بی اجازه جلسه قبل )
آقای خطیبی
رئیس- آقای خطیبی
خطیبی- عرض کنم که بنده اجازه خواسته بودم قبل ازدستور عرایضی عرض کنم ولی چون در صورت مجلس بند ه را غائب بی اجازه نوشته اند عرض میکنم که بنده اجازه خواسته بودم .یک ساعت دیر آمدم اجازه هم خواستم بتوسطتلفن. واستدعا میکنم که اجازه بنده هم محفوظ بماند قبل ازدستور عرایضی هم دارم
رئیس- تقاضائی ک هراجع باجازه میشود ارجاع میشود به کمیسیون اگر غائب بی اجازه نوشته اند برای این بوده است که کمیسیون تصویب نکرده است
رئیس- آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب- آنجا که درصورت مجلس آقای حائری زاده راغائب باا جازه نوشته اند میخواستم عرض کنم که آقای حائری زاده الحمد الله درتمیز هستند وقسم هم خورده اند فرمانشان هم صادر شده است وروز دوشنبه هم اینم قام راحائز شده اند دیگر غائب بی اجازه نوشتن نیمدانم چه صورتی دارد
رئیس- اصلاح میشود آقای فومنی
فومنی- آقای رفیع رادرصورت مجلس غائب بی اجازه نوشته اند درصورتیکه ایشان مرخصی بودند کرارا هم اینجا اظهارشده نیمدانم حالا چرا دیگر بی اجازه نوشته اند .تمنا میکنم اصلاح شود
رئیس- بعد ازمراجعه به کمیسیون اصلاح میشود آقای ثابت
آقا شیخ محمد علی ثابت – بنده راهم غائب بی اجازه نوشته اند درصورتیکه اجازه خواسته بودم
رئیس – صورت مجلس معارضی داردیانه ؟( گفتند خیر)
رئیس- صورت مجلس تصویب شد
بعضی ازنمایندگان- دستور
رئیس- خبرکمیسیون بودجه راجع به مطالب کمپانی شنیدر کروزو مطرح است
وزیرمعارف- اجازه میفرمائید ؟
رئیس- بفرمائید
وزیرمعارف- لایحه قانونی است راجع به چند ماده که ضمیمیه خواهد شد بقانون طبابت تقدیم مجلس شورای ملی میشود
رئیس- باید مراجعه شود بکمیسیون معارف آقای حقنویس
حق نویس- بند ه با اینکه اگردولت دینی داشته باشد باید بدهد هیچوقت مخالف نیستم دین راباید بدهد وتعهدی کرد ه باشد برخلاف آن امضاء وتعهدش اقدامی نکند. بایدردقبال تعهدش دینش راه مبدهد .چیزی که هست دراین زمینه دوسه چیز من رابمخالفت وا داشته یکی موقعیت دعوی است .برای اینکه بالاخره چیزمسلم این است این دعوی تقریبا ازبیست ودوسال باین طرف جریان دارد. اگرچه من رفتم به کمیسیون وخواستم دوسیه را ببینم گفتند دوسیه رابرده اند وجزئیات دوسیه رافحص نکردم ولی یک دعوائی که در ظرف بیست ودوسال جریان دارد این دعوی اگر یک مبنای روشن ویک اساس واضح و.ثابتی داشت یعنی حقیقتا دولت یک
تعهدی کرده بود ومطابق اصئل تعهد هم رفتار شده بود بدهی دولت هم معین بود واین طول زمان فقط برای ادای طلب کمپانی بود یعنی یک طلب قطعی بود ودولت هم قبول داشت ک هباید بکمپانی بدهد وفقط استعمال میکرد دراین مدت که من حالا پول ندارم. وفلان وقت میدهم آنوقت این موضوع دیگرقابل تحقیق ورسیدگی نبود ویک طلبی بود قطعی ودیگر موضوعی نبود که موافقین هم دراطرافش بعد ازرسیدگی هائی موافقت بکنند .یک چیزواضح وبدیهی بود وهیئت دولت یک بدهی داشت ومدتی هم استمهال کرد ه بود بعد هم میداد .اگر فی الواقع موضوع اینطور بود دیگر کمیسیون بودجه راهم لازم نداشت که مدتهای مدید رسیدگی کند .سو کمیسیون لازم نداشت .پیدا کردن مدارک واسناد واین که دولت چقدرداده وچقدر باید بدهد لازم نبود یا اگر یک طلب مسلم قطعی ازیک کمپانی اروپائی بود دیگر تفاضل کردن وازیک مقدارش همینطور بگذرد واغماض کند این یعنی چه ؟ دراصل معامله من وقتی باظهارات آقایان موافقین گوش میکردم دیدم یک چیزهائی میفرمایند .مثلا میگویند کمپانی درعین اینکه یک جنسی فروخته است وتسلیم کرد هاست پولیک مبیع دیگری را هم که از یک کمپانی دیگر خریده اند آنرا هم این کمپانی داد هاست با مأمورینی راکه دولت ایران فرستاده است برای اینکه ازطرف دولت ایارن نظارت وتحقیقات کند کمپانی مخارج اورا هم داده است . این طرز معامله یک کمپانی اروپائی بنده راخیلی ظنین کرد که این معامله یک معامله سرراست وروشن وواضحی نیست که دولت یک چیزی را مثلا خریده باشد ومبیع هم مطابق اصوئل مبایعه بطرز روشن وواضحی تسلیم دلوت ایران شده باشد. اگراینطور باشد کمپانی برای چه قضیه حقوق مأموردولت ایران راهم میدهد. چرا یک جنسی را که دولت ایارن از کمپانی دیگری میخرد پول آنرا همم تقبل میشود بدهد ؟ بعد درعرض این مدت چه چیزهائی باعث ضخامت دوسیه شده است ؟ اگر دولت ایران استمهال میکرده است دیگر اینقدر مبادله مراسله لزومی نداشته است. این اگر یک طلب قطعی بود بر فرض مدتی ه مطول میکشید یک داعی داشت که این کمپانی ازطلبش مقداری صرف نظر کند؟ اینها یک چیزهائی است که کاملا بند هزامتزلزل میکند ونمیتوانم این مسئله راتشخیص بدهم که این دین قطعی برای دولت ایران است والا البته اگر این یک دین قطعی باشد گمان نیمکنم کسی فکر این را هم بکند که دین را ندهد ومخصوصا یک فرمایشی آقای مخبر فرمودند که بیشترمخالفت بنده را تقویت کرد وآن این است که فرمودند بالاخره این خبر هم ریشه دعوا راا زبین نیمبرد. این دیگر بیشتر من رامردد کرد. برای اینکه دولت به چه مناسبت رسیدگی کامل نکرده وقضیه رابطورقطع تمام نکرده واسناد ومدارکی اگرکمپانی دارد نگرفته وچرا ازتمام جزئیاتش سؤال نکرده است واگرهنوز مردد هستند ومی گویند که شاید کمپانی یک مدارک واسنادی داشته باشد وبعد از اراته بدهد پس این قضیه هنوز درحال تردید است وقطعی نیست. این مسئله بیشتر مخالفت مرا تقیدیت کرد ومسئله دیگر اینکه خوب گاهی من فکر میکنم دریک ایامی ممکن است دولت ایران پول نداشته باشد ولی چند سال است که دولت پول داردیعنی دردوره پنجم دولت ایران پول داشته است. دردوره چهارم ه مپول داشته است واگراین طلب یک طلب روشنی بوده است ودولت هم بدهی خودش راقطعی میدانسته است دوسیه هم اینطور بوده است که یک طلبی است وباید داد چطور درظرف این دودوره این طلب داده نشده است ؟ پس محظوراینکه دولت پول نداشت ودست بدست
میکرده واستهمال نمیکرده دراین دوردوره بنظر من نمی آید پس این موفقیت دعوی بنظرمن متزلزل است ویکی ازعلل مخالفت بنده همین است. وتنها این موقعیت متزلزل دعوی بنده رانباید مخالفت وادارد بلکه همه آقایان نمایندگان بااین احتیاجات مبرم ومفرطی که مملکت بیک اموری دارد باید آنها درنظر بگیرند وبنده تنها خصوصیتی ندارم وباید همه اینطورباشند..
زوار- مجبور نیستند
حقنویس- بنده خیال میکنم مجبورهستند .بالاخص دریک همچو موقعیکه اقتضا دارد مجلس درقضایای مالی بیشتر دقت کند وخیلی زود رأی ندهد ویک قدری بیشتردقیق شود دریک مخارجی که هنوز دولت تدقیقات کاملی درش نکرده است وحقیقتا مجلس اداء وظیفه راباید بطور روشن نشان داده باشد وبنده خیال میکنم تناسب باموقعیت مجلس شورای ملی هم نباشد که یک چنین دعوای بیست ودوساله که هنوز یک صورت قطعی بخودش نگرفته درمجلس رأی داده شود . این بود عرایض بنده وعلل مخالفت بنده
رئیس- آقای فهیمی
فهیمی – چند جلسه است براجع بموضوع کمپانی شنیدر کروزو مذاکره میشود. بنده خیال نداشتم مذاکراتی دراین باب بکنم لکن فرمایشات بعضی ازآقایان درانی چند روزه بنده راوادار کرد که اطلاعات خودم رات ایک اندازه بعرض آقایان برسانم
مقدمه یک جمله را میخواهم تذکر بدهم .چون در جلسات قبل این مسئله مکرر ذکرشد. هروقت ما یک حرفی میخواهیم بزنیم ومخالفت کنیم فوری شروع میکنیم ازفقر وفاقه وفلاکت وبی چیزی وخیلی کلمات مبتذل رانسبت بمملکت شروع میکنیم ومی گوییم بنده عرض میکنم که خیر اینطور نیست ومملکت ما هم متشخص است ودارا است . پول هم دارد ولی پول بی جهت هم بکسی نمیدهند. کسی اگر حساب صحیح دارد قبول میکنیم ومیدهیم اگرحساب صحیح ندارد قبول نمیکنیم دیگر لازم نیست باعجزو لابه افلاس نامه صادر کنیم . خیر مفلس نیستیم پول هم داریم ولی اگرکسی ادعای واهی بکند قبول نمیکنیم وزیربار نمیرویم مثلا آقای فیروز آبادی میفرمودند که دولت فرانسه خودش هم بدهی دارد یعنی میفرمایید بدهی خودش را درمقابل طلب ما حساب کند ؟
( خندهن مایندگان )
فیروز آبادی- خیردرموقعش عرض میکنم
فهیمی – باری یک قسمت آقای حقنویس فرمودند که این دعوی مورد ندارد برای این که چندین سال است گذشته وقانون مروز زمان اورا ازبین برده است دیر مطالبه کرده است بادولت استمهال نکرده است اینطورنیست. اینجا دولت بایک کمپانی معامله کرده است مبیع هم مسلم است ومعین دوازده هزار قبضه تفنگ لبل وسه تیر وچند عراده توپ شنیدر است که تحویل هم داده اند همه کس هم میداند . قراردادی هم برای تأدیه وجه او کردند یک مقدارش راهم داده اند وقریب سه کرور تومانش هم باقی میماند کمپانی هم متصل مطالبه میکرده است نهایت دولت وسائل تأدیه این قروض رانداشته وجواب هم داده اند که بتدریج خواهد داد بعد بواسطه تنزل قیمت فرانک وتفاوت قیمت بین فرانک طلا وکاغذ حساب کرده اند ان سه کرور امروز به خمس میرسد پس هیچکدام ازاین فرمایشاتی که فرموده اند اینجا موردپیدا نمیکندوتطبیق نمی کنند باا صل موضوع .درموقعیکه این معامله میشد بنده خودم درفرنگستان بودن درسفر سوم مظفرالدین شاه بفرنگ در۱۹۰۵ صدراعظم وقت هم شاهزاده عین الدوله بود که هاز هرکسی اگر سؤال کنید همه می گویند چطور او ازاضافه خرج ومخارج زیادی جلوگیری میکرد درآنوقت این معامله شد ازآنوقت تا بحال هم بنده اطلاع دارم چه آ نمدت که در وزارت خارجه بودم چه مدتی که دروزارت مالیه بودم همیشه این مذاکرات بوده است
مذاکرات هم بادولت فرانسه نمیشده است چون طرف که دولت فرانسه نبوده طرف کمپانی شنیدر فرانسو بوده که بدولت ایران جنس فروخته است .البته اتباع هردولتی هم وقتی درمعاملاتشان یا تجارتشان اختلافاتی پیش بیاید رجوع میکنند بدولت متبوعه خودشظان وآنه اباید درصدد فراهم کردن موجبات استیفای حقوق اتباع خود شان برآیند این است که انها ه مبدولت خودشان رجوع کردند دولت فرانسه ه مبوزارت خارجه ایران نوشت ودرمقام وصول این طلب برآمدند وگمان نمیکنم هیچ معامله صحیح تر ازاین معامله شده باشد. آقای آقا سید یعقوب درموقعیکه مطالعه دوسیه اینکاررا تعهد کردند بیشتر درفکر این بودند( یعنی بنده همچو استنباط کردم ) بلکه یک دلائلی گیر بیاورند ومخالفت کنند
آقای سید یعقوب- صحیح است
فهیمی – بعد گفتند که هیچ جای مخالفت ندارد
ایشان دردوره چها روپنج مخالف بودن دولی پس ازمطالعه دردوسیه گفتند که دیدم اسناد صحیح دارد ومطالبات هم صححی است. آقای شریعت زاده پریروز میگفتند .نه احتشام زاد ه بودند .اظهارمیکردند که میترسم این تکلیفات دیگری بگردن ما وارد آورد ویک مطالبات واهی دیگری را ازما مطالبه نمایند این چه حرفی است آقا .اگر یک همچو اصلی را بطورکلی بتوانید شما برقرار کنید که بنده هم موافق میشوم که شما یک طلب معینی را ویک جنس معینی را ازیک کسی بخرید وپولش راندهید وبگوئید اگر ما پول جنس تورا بدهیم ممکن است دیگران هم بخواهند یک مطالباتی ازما بکنند ( خنده نمایندگان ) اینطور نیست آقا . اگرکسی یک جنس معینی را بما فروخته است ومعین هم هست البته باید پول اورابد هیم واگرکسی هم یک مطالباتی بکند که واهی باشد البته مازیر بار نمیرویم .ما الان چند جلسه است که میخواهیم یک فورمولی پیدا کنیم که بلکه طلب معینی را ازگردن خودمان رها کنیم. آنوقت زیربار طلب واهی میرویم ! البته خیر. وبنده تصور میکنم که برای حفظ حیثیات دولت ایران درمعاملات خارجی وداخلی ما باید همیشه مطالبات حقه خودمان رابگیریم ومطالبات حقه دیگران راهم بدهیم ولی ازیک طرف هم اظهار فقروفاقه کردن خیلی بی مورد وبد است ویا اینکه بگوئیم موقعیت دعوی متزلزل است ومبیع معین نیست .این حرفها تصدیق بفرمایئد اساس ندارد- تفنگ سه تیرالان درهمه جا دست قشون است وآقای حق نویس میگویند که مبیع معین نیست دیگر مبیع ازتوپ وتفنگ بالاتر چه میخواهد باشد ؟ قیمتش هم معین است. اما اینکه میفرمایند چر اکسر کرده است ازطلب خود ش و معلوم میشود یک چیزهائی دربین بوده است خیر اینطور نیست .حساب کنید ببینید ازاین طلب بعد ازپرداخت هشت میلیون چیزی باقی مینمایدو فرانک درآن روز دوریال بود وباقیمت امروزیفرانک که تقریبا صدی چهار تومان ویک قران است اگر حساب بکنید تقریبا همین میزان تفاوت حاصل میشود وحالا کمپانی خاضرشده است که باهمین قیمت باما معامله کند ولی همانطوری هم که آقای مدرس فرمودند این قسمت راهم بنده تصدیق میکنم که باید بمدت قرار گدذاشت وایرادی هم بکمیسیون بودجه وارد نیست که چرا مدت راکم قرار داده چون یک پیشنهادی پارسال یعنی ده ماه قبل به کمیسیون بودجه شد وگفتند این دو ساله بپردازند و تاکنون دو دوازده ماه طول کشیده حالا ممکن است امروز بگوئیم که ۱۳۰۵ و ۱۳۰۶ که قرار شده بود در ۱۳۰۶ و ۱۳۰۷ باشد و دوساله بدهند قیمت را هم مطابق نرخ امروز حساب کنیم چهار تومان و یک قران با دوقران یا بنرخ امروز حساب کنیم چهار تومان ویک قران با دوقران نرخ یا بنرخ روز حساب کنیم . اینها یک تفاوتهائی است که بواسطه تعویق پیش آمده است حالا هم ممکن است تأخیر مضر یا مفید باشد یعنی همانطوری که تعویق این امر از سه
کرور به سیصد وپنجاه هزارتومانش رساند ممکن است حالا تعویقش یک صرفه دیگر با یک ضرری برای ما پیدا میکند ولی در اصل معامله بنده بعقیده خودم عرض میکنم بهتر این است که ما حیثیات و آبروی دولت را نگذاریم تفریط شود ویک معامله مسلمی راکه دولت کرده است مطالباتش را بدهیم وآنقدر نگذاریم آبروی دولت تفریط شود واینقدر هم مذاکره در اطراف این معامله نکنیم .
مخبر- در ضمن فرمایشات نماینده محترم آقای حقنویس یک جمله نسبت به بنده داده شد که بنده مجبورم تکذیب کنم : فرمودندکه بنده عرض کرده ام با تصویب این قانون ریشه این طلب قطع نمیشود در صورتیکه بنده همچو عرضی نکرده ام . ریشه این طلب بکلی مقطوع میشود ( صحیح است ) فقط ماد ولت رامکلف کردیم که یک اسناد ونوشتجاتی وقبوضی که دردست کمپانی هست انها رابگیرد بعد این طلب رابدهد
وزیر مالیه –صحیح است
رئیس- آقای کازرونی
کازرونی- بنده فوق العاده مفتخرم که دولت ایران درعصریکه دول فخیمه دنیا ازتأدیه حقوق ثابت خودشان طفره وتعلل دارند ما درمقابل یک معامله واهی بیست و سه چهار ساله میخواهیم جواب مثبت بدهیم البته این برای ما افتخار است اعم ازاینکه پول داشته باشیم یا نداشته باشیم .مسیو شنیدر اسنادی ارائه میدهد ( خنده نمایندگان ) که دولت ایران دربیست ودوسال قبل اموالی رابعنوان قرض ازمن گرفته است. مسلم است اسناد اشخاص دردست اشخاص است اسناد مردم دردست بانک است اسناد بانک دردست مردم است وراجع بمسابق همیشه موجود است وان اسناد هم محو نمیشود که دریک موقعی یکی ازاین اشخاص بدیگری مدیون ومقروض بوده است .حالا میخواهیم ببینیم آیا همین ارائه سند واجب میکند طر ف مقابل راکه فوری دربیاورد وپول بدهد ؟ فقط وفقط بدلیل اینکه سندی ارائه داد طرف باید بگوید بلی من مدیونم ومیدهم ؟خیر باید بدقت رسیدگی کند وببیند که سند تأدیه آن وجه دردست کیست؟ کجا است ؟مسلم است یانه البته تمام مال التجاره هائی که ما از خارجه بایران می اوریم منتسب ومرتبط بیکی ازاین کمپانی ها است البته آن روزی هم که اورده ایم یاقبل از اینکه بیاوریم پولش را نداده ایم آیا باین دلیل ما مقروض بکارخانه هستیم ؟ خیر ما مدیون نیستیم .البته آقایان خواهند گفت که خیلی خوب درمقابل آن سند سند خودتان را ارائه بدهید که پول راتأدیه کرده اید . لکن همه آقایان میدانند که قضایائی که مربوط بقبل از مشروطیت است. مربوط به زمان هرج ومرج است . مربوط باوقاتی است که دفتری ، حسابی ، دوسیه چیزی وجود نداشته است ارائه دادن اسناد متقابله برای ما کار آسانی نیست دریک مملکتی که دراثرانقلابات اشیاء نفیسه کتب اسنائ غیره (بلکه بالاتر عرض کنم ) اسناد دولتی ورسمی ما باسرقت شده یا ازبین رفته ی اسوخته شده امروز ازما اسناد بیست ودو سال قبل را میخواهند. یعنی اسناد زمان هرج ومرج وبی انتظاماتی وبی ترتیبی را؟ یکی ازدوجمله چیزهائی که دعوی طرف را تا اندازه ضعیف میکند مرور زمان است خوب البته جوابی داد ه خواهدشد که تنها مرورزمان شاید مسقط دعوی نباشد
مدرس- شاید ندارد ونیست
کازرونی- قبول دارم که نیست وبنده هم تصدیق میکنم که تنها مروز زمان اسقاط دعوی را نمیکند ولی من حق دارم که سؤال کنم دولت فرانسه برای گرفتن طلب یک نفر ازکمپانی های خودش باآن ارتباطی که بامادا شته است . باآن سوابقی دوستانه که باماد اشته است با آن حوادثی ک هردضمن این بیست ودوسال برای ایران اتفاق افتاده است که محتاج بجلب نظریات
آنها یا حسن مساعدت آنها بود ه است چه چیزباعث شده که طلب حقه خودش را نگرفته ؟یا اقلا همچو سندی که الان مشکوک ومرد د است تبدیل به یک سند مسجل تری که قابل تشکیک نباشد نکرده ؟
این خودش انسان رابتوهم میاندازد بخیال میاندازد ما که میخواهیم درجواب اینگونه ی اهرگونه دعاوی ما ل هروقت که باشد جواب مثبت بدهیم البته در عین حال باید مجهز شویم که حقوق خودمان راهم ازدست اشخاص استرداد کنیم . بنده دراین موضوع بخصوص نمی خواهم وارد بعضی قضایا بشوم وبعضی حقایق رابگویم همینقدر میدانم که یک چیزهائی ازمملکت مابرده میشود که حق ندارند .قبول داریم. دعاوی آنها راهم روی سر میگذاریم برای اینکه گفته شود ما یک ملتی هستیم نجیب وخوش بده ومظلوم وحاضر هستیم درجواب ادعا ازعهده برآئیم ولی نباید درعین حال دیگر حاضر شویم که ازجهت دیرگ هم مظلوم واقع شویم .اقلا استیفای حق خودمان راکرده باشیم
آقا سید یعقوب- مال شوش رامیگویئ؟
کازرونی- بعد طلب آنها را بدهیم .درهصورت بنده آنچه که دقت کردم وآنچه که استنباط میکنم حقیقتا نتوانستم خودم راقانع کنم ک هیک همچو ادعائی راتصدیق کنم .بنده قبول میکنم که اگرمدیون باشین بایدبدهیم لکن بنده درضمن یک چیزهائی میبینم که بوی ...
شیروانی- فراق میاید ( خنده نمایندگان)
کازرونی- یعنی ازآن بوهای غیرمتناسب ازآن شنید ه میشود مثلا میگوینددر سندش نوشته است که فرانک طلا ...بنده این ادعا رامیکنم که دربیست ودوسال پیش که سهل است ت اقبل از جنگ بین المللی هم اصلا شاید نوشتن فرانک طلا یاپوند طلا غلط بوده است. هروقت مینوشتند فرانک یعنی فرانک طلا هروقت مینوشتند پوند یعن طلا دیگر فرانک کاغذ یا فرانک طلا اصلا معمول نبوده است این کلمه نه درقبوض تجارتی نه دراسناد بانک نه دراسناد دول وجود خارجی نداشته است فقط وفقط مینوشتند پوند یافرانک. امروزفرق پیدا شده مابین پوند طلا وکاغذ با فرانک طلا وکاغذ ونمیدانم آنوقت چطور اینجا قبول کرده اند طلا بنویسند؟ درهرصورت ازاینهم میگذرم ولی ازچیزهای دیگر همچو استنباط میکنم که این دوسیه آن دوسیه مرتب ومنظمی که حقیقتا بشود باقوت قلب حکم بهش کرد که ملت ایران بایستی این پول راتأدیه کند نمیبینم .ازاین جهت البته ازدادن رأی امساک دارم
رئیس – آقای زوار
زوار- برای اینکه سوء تفاهم نشود این رعض را راجع بخودم میکنم وابدا بکسی مربوط نیست .البته موافقت بای کهمچو لایحه که بمجلس آمده است مخالف اصول وجاهت است ولی چون بنده ازاول عمر بصراحت لهجه عقیده دارم لذا اهمیت نمیدهم . البته یگانه مرکزصلاحیت دارد برای تعیین مقدرات مملکت مجلس شورای ملی است وجای تردیدی هم برای احدی نیست وتصمیمات مجلس شورای ملی هم لا یتغیر است . نماینده محترم درضمن فرمایشاتشان فرمودند که این لایحه آمده است بمجلس مال زمان استبداد بوده است وزمان هرج ومرج بوده است ونباید اهمیت و رسمیت داد باین طلب. موضوع دوتا است : یکی این است ک هباید مسئله که درمجلس شورای ملی مطرح میشود یک قانونی ازمجلس شورای ملی گذشته باشد که قبل از مشروطیت هرکس طلبی دارد نباید دادو یک همچو قانونی که ازمجلس شورای ملی نگذشته است واگر هم بخواهیم مسائل قبل ازمشروطیت راتکذیب کنیم آنوقت مصادف با یک محظورات فوق العاده خواهیم شد از قضای اتفاقیه این یکی ازمعاملات قبل ازمشروطیت
به نفع ملت ایران تمام شده است .فرمودند ادای دین میکنیم وبادای دین افتخار میکنیم
بنده ادای دین راافتخار نیمدانم ایفای وظیفه میکنیم کسی که ادای دین میکند افتخارنباید بکند ایفای وظیفه است وما هم بنام ادای وظیفه یک دینی را ادا میکنیم فرمودند ارائه سند. تقریبا چها رپنج من وزن این دوسیه است که بالاخره برگزیدگان مجلس شورای ملی که عبارت ازهیئت دولت واعضاء کمیسیون بودجه بودند آنرا درظرف چندی نروز بادقت مطالعات عمیقه کرده اند وخلاصه آن راآورده اند بمجلس شورای ملی فرمودند که چرا دراین مدت دول تفرانسه یا کمپانی نیدر طلب خودش رانگرفته .خوب این بحثی بر ما نیست او نخواسته است حالا آمده است ومیگوید مطابق این اسناد م نطلب دارم باید بدهید .وزارت جنگ ماهم حقانیت اورا تصدیق کرده که این اسلحه که امروز هست واز موقعیت اوداریم استفاده میکنیم دردست ما هست واین طلب حقیثقتا بقدری ثابت است ک هبند هتصور میکنم وقت مجلس را برای این موافقت ومخالفت صرف کردن وتلف کردن جزاینکه یک اشکالاتی رابرای دولت درآتیه درست میکند نتیجه دیرگی ندارد
رئیس- آقای فیروز آباید
فیروزآبادی- بند ه نظر باینکه این یک حسابی است که بجز چند نفر ازآقایان وکلا برای دیگران هیچ معلوم نیست ک همبنا واساس آن چه بوده است میگویند یک مقداری ازاین طلب باقی مانده فرعش راه مبرویش کشیده اند واینقدر شد هاست فرعش راهم نیمدانم مناطی چند یا فرانکی چند کشیده اند درسال برویش ازآن طرف هم تقاضا میکنم که دوسیه آنرا طبع کنند وبدهند آقایان وکلا یک قدری درش دقت نظر کنند که درجواب میگویند پنجاه هزار تومان خرجش میشود یا سه من وپنج من وزنش است در صورتیکه هیچ اینطورها نیست درهرصورت با ملاحظه حال خودتان ب املاحظه حال آنهائی که شما را فرستاده اند اینجا بکنید وچون این عملیات رابرخلاف میدانم بند هباین جهت تصدیق اینکاررا نمیکنم علاوه براین آقای فهیمی میفرمایند که فیروز آبادی چون فرانسه ها بامریکا بدهکارند اینرا هم جزو آن باید حساب کینم . بند همچو حرفی را نزده ام. بنده گفتم چون آنها بدیگران بدهکارند فرضا هم که معلوم شد ایشان اینقدر ازما طلبکار هستند هرقسم که دیگران با آنها رفتار میکنند آنها هم باما رفتار کنند. آقای زوار هم میفرمایند این حرفها برای تحصیل وجاهت است خیر برای ادای وظیفه است ما وکیلیم وباید وظایف خودمان راانجام بدهیم این ادای تکلیف است. ما وکیل هستیم وبایدبصرفه موکلین خودمان رفتار کنیم ..
زوار- همه اینطورند
فیروز آبادی- ثانیا ما امیدواریم که بلکه بتوانیم کاری بکنیم که پیش مردم وجیه بشویم وکاری بکنیم که به بغض وانتقاد انها گرفتار شویم. امیدوارم که مام وفق باین کارها بشویم ودراتیه باین نحسی ها گرفتار نشویم .همه روزه خرج ، خرج ، خرج
وزیرمالیه- بنده ردضمن عرایضی که چند روز قبل برای تقاضای دردستور بودن این لایحه عرض کردم یک اشاره بطورا جمال از نقطه نظردولت از تکلیف تصویب این لایحه بمجلس شواری ملی بعرض آقایان رساندم حالا میخواهم قبل ازاینکه این فرمایشاتی ک هاینج اشده است بعضی هایش را جواب عرض کنم این نکته راعر کنم که آقای فیروز آیادی با آقایان دیگری که نظرمخالفتی دارند درست وضعیت را از نقطه نظر دولت واظهارات دولت ردمجلس تشخیص بدهند .هرمأموری برای ادای وظیفه خودش دراجرای آن تکلیفی که برای او معین شده یک مسئولیتها ویک تعهداتی برای خودش
تشخیص داده است وهروقتی که مراجعه میکند بآن قسمتی (هرکس میخواهد باشد فرد یا اجتماع ) بآن قسمتی که مافوق او است ونظری که حاکم بران نظر او است همیشه برای این است که نظر خودش راگفته وتکلیف خودش را اداکرده است ودعوت کرده باشد طرف را برای اینکه وظیفه که تشخیص میدهد او هم تشخیص بدهد پس حقیقتا مسئولیتها هم هباید معین باشد و هرکسی هم مسئولیت خودش راخودش راباید عهده دارباشد یک حسابی یک بدهی دولت درمقابل یک کمپانی خارجه که ازاواسلحه خریده اند دارد ومدتی بوده است که معوق مانده ومکرر دولتها پیشنهاد کرده اند وبمجلس آورده اند ودرکمیسیون بودجه ومجلس پنجم هم تصویب شده است وموقع ختم مجلس بود فرصت مذاکره دران بحث درخود مجلس نرسیده حالا مجددا درکمیسیون بودجه تصویب شده وامده است بمجلس وراپرت آن مطرح است .دولت بدلائلی که چه آقایان انرا ذکر کردند وچه دولت آنرابعرض آقایان برساند وظیفه خودش میداند چه از نقطه نظر مصلحت مملکت وچه از نقطه نظر حیثیات دولت که وقتی شناخت وتصدیق کرد یک بدهی ویک قرضی دارد نباید تعلل درپرداخت آن بکند وچون دولت این بده راتصدیق کرده دوائر مالیه ومحاسبات وزارت مالیه انرا تصدیق کرده اند بعداز رسیدگی کامل وتدقیق کامل بمجلس شورای ملی پیشنهاد شده وکمیسیون بودجه هم انرا تصویب کرده است دیگراینطور نیست که آقای کازرونی میفرمایند که یک سندی آنجا بوده است وبمجرد بودن یک سند مارا بپرداخت یک وجهی ملزم نمیکند. خیراینطور نیست .مجردبودن یک سند درنزدیک طرف هیچوقت کسی را ملزم بپرداخت وجهی نیمکند ولی وقتیک هرسیدگی شد ومعلوم شد درمقابل آن سند اسناد دیگری که دال برتأدیه وچه باشد نیست ومعلوم شد که پرداختی درمقابل آن سند اولیه نشده انوقت آدم ملزم میشود این ذین را مسلم را بدهد این مسئله هم تمام این مراحل راپیموده است وقتیکه دولتهای متعددی ک هروی کار امده اندو وزارت مالیه هم تشخیص داده وتصدیق کرده است انوقت البته بایددولت انرا تأدیه کند وتأید کند تأدیه آنرا وقضیه اینطور تشخیص داد ه شده که صلاح دولت ومملکت دراین است که خودش رامعتبر وقرص درامضاء وصححی العمل بدنیا وجامعه معرفی کند .این است که این امرراآوردند اینجا ودرمجلس هم مقدمات خودرادرکمیسیون بودجه مطابق معمول همیشگی پیموده است و رسیدگی وتحقیق شده ومدتی درانجا طول کشیده ویک قسمتی هم ازآقایان آمده اند ودوسیه رادرانجا که همیشه حاضربوده است دیده اند ومراجعه کرده اند بعد خبرش راتقدیم مجلس کردند وحالا آمده است بمجلس حالا آقای فیروز آبادی میفرمایند که این دوسیه راطبع ومنتشر کنند .بنده نمیفهمم این ازروی چه اصلی است وچه سابقه ایست وکی یک چنین چیزی معمول بوده است حقیقتا اگر دیک چیزی مجلس این راه مصلاح بداند اینکار راهمب کند بای دبکند کی استنکاف کرد ه است ؟ بنده اینجا باین کلمه شدیدا پروتست میکنم برای اینکه شاید دولت همه وقت یک چیزی راکه حس میکرده
عمادی- حق پروتست ندارید
آقا سید یعقوب- توهین میکنید .خق پروتست کی بشما داده ؟ (صدای زنگ رئیس )
وزیرمالیه – که لازم بوده است مطالعه کاملی اطراف آن ازطرف نمایندگان محتر مشود همیشه دردوسیه وسوابق آن امر رابرعکس نظریه آقای فیروز آبادی که یمفرمایند ما ندیدیم درمعرض مطالعه نمایندگان محترم گذاشته است .این مطلب چند مرتبه درمجلس مذاکره شدکه خارج ازدستور شود که میخواهیم مطالعه کنیم .دوسیه رابیاورید .ما هم قبول کردیم
ازدستور هم خارج شد . دوسیه را آوردند بمجلس بنده مخصوصا یکی ازاعضاء وزارت مالیه رابادوسیه فرستادم اینجا. دوسه روز اینجا بود .آقایان نمایندگان محترم دیدند .پس ما آقا کی استنکاف کرد ه ایم ؟ ماکه هیچوقت استنکاف نکرده ایم حالا هم اگر حقیقتا مجلس ونمایندگان محترم یک وقت صلاح بدانند البته ممکن است این دوسیه تمام اوراقش چاپ شود بنده شنیدم که یکی از آقا یان اینجا میگفت که باید یک کمیسیون مخصوصی برای این کار درست شود . هیچوقت رأئی نبوده است که مجلس بدهد وما استنکاف کنیم فقط مطابق وضعیاتی که معمول به بوده است رفتار کردیم یک اشاره آقای کازرونی فرمودند به یک مسئله که آن مطلب خیلی مهم است البته بنده تصدیق میکنم که دولت همیشه باید سعی کند که منافع کلی وعمومی وهرقسم منفعت دولت را حفظ کند اشاره ایشان بطورابهام بود وراجع به یک مسائل دیگر بنده هم چون ایشان بطورمبهم بیان فرمودند بطور مبهم عرض میکنم که آن مسئله راکه ایشان منظورداشتند وبنده هم تصدیق میکنم که یک مطلب مهمی است وهمیشه یک خاری بین راه روابط خوب دولت ایران وفرانسه بوده است حل شده است
عمادی- ( خطاب به رئیس ) ایشان حق ندارند پروتست کنند تهدید کنند
زوار- پروتست بمعنی اعتراض است نه تهدید
عمادی- اعتراض شدید است
( صدای زنگ رئیس دعوت به سکوت )
رئیس- آقای دکترمصدق پیشنهاد کرده اند لایحه ازدستور خارج شود .رأی میگیریم
دکترمصدق- توضیح دارم
رئیس- بفرمائید
دکترمصدق- بنده چند شب قب ازخدمت آقای رئیس الوزارء رسیدم فرمودند درمجلس چه میکنید عرض کردم گرفتارلوایحی هستیم که دولت آورده است حالا آقای وزیر مالی هفرمودند که دولت یک لوایحی راکه صلاح مملکت دید پیشنهاد میکند ومجلس هم باید جدیت ورسیدگی بکند وخیلی هم بتأخیر نیندازد وزودتر بگذراند .بنده تصور میکنم لوایحی که درصلاح مملکت پیشنهاد میشود بایستی یک قدری بیشتردرش دقت کرد .این عقیده من است .درمثل مناقشه نیست این راعرض میکنم که هیئت دولت نیمتواند بگوید من مکلف هستم که یک لوایحی راکه ازیک وزارت خانه می اید فورا زیران را امضاء کنم وبرای تصویب مجلس بفرستم مجلس خواه انر اقبول کند وخواه رد این تکلیف دولت نیست دولت مکلف است دردرجه اول مثل یک محکمه ابتدائی درمسائل دقت ونظارت ومراقبت کند ویک چیزی راکه به مجلس میفرستد کاملا ازروی عقیده بفرستد نه اینکه بگوید م نمحکمه نیستم قضاوتی ندارم وهرچیزی راکه ازهراداره می اورند به من میدهند تکلیف من این است که یک امضای قشنگ خوانائی بکنم وبفرستم بمجلس اگرنمایندگان ملت رأی دادند بسیارخوب انها مسئولند واگرهم رأی ندادند کسی ازمن گله مند نیست بنده با این اصل کاملا مخالفم وعقیده دارم که دولتهای ماباید صراحت عقیده داشت هباشند ومحافظه کاری نکنند ودرصلاح مملکت هرعیبی راکه میدانند اظهار نمایند ونگذارند که ما درمجلس بایکدیگر بجنگیم ومخامصه کنیم وکارها را به تأخیر بیندازیم علت تأخیر کادرمجلس میدانید چیست؟ برای این است که شما رسیدگی نمیکنید برای این است که شما چیزی راکه به مجلس می اورید تزروی عقید هتان نیست وازروی عقید هتان امضاء نمیکنید (صدای زنگ رئیس )
رئیس- آقای دکترمصدق توهین نکنید گمان نمیکنم
این حرفها پسندیده باشد
دکتر مصدق –خیل خوب اینطو دیگرنمی گویم
رئیس- آقا اینطور نمیشود
دکترمصدق –چشم اطاعت میکنم باید دولت دقت کند ویک چیزی راکه بمجلس می اورد تحقیقات کند که ما دیگر تردیدی نداشته باشیم وازروی یک اعتماد کاملی لایحه را تصویب کنیم
یکوقتی بنده وارد بوشهر شدم درکارگذاری منزل داشتم کار گذار بمن گفت من می خواهم شمارا گردش ببرم ، بنده را بمیدان توپ خانه برد دیدم درانجا یک توپی افتاده است خیلی خراب وضایع وزنگ زده گفتن این توپ توپ شنیدر است ازآن توپهائی است که دولت خریده گفتم چر ااینجا افتاده وخراب است ؟ گفت بلی این توپ را ازیک راهی آوردند به بوشهر ودرحقیقت وقتی بنده آن میدان توپخانه رادیدم گریه ام گرفت چه میدان توپخانه !پهلوی آن توپ سگ بچه کرد هبود وخاک ریخته بود ودرحقیقت باید امروز ازوزات جنگ خودمان قدردانی کنیم که اینها رابرطرف کرد وواقعا باید وزارت جنگ را تقدیر کرد که ما راد رانظار خارجی ابرومند کرد ..
یکنفرازنمایندگان –ازمؤسس آن باید تقدیر کرد
دکترمصدق – بلی الفضل لامتقدم .البته تقدیر راجع به مؤسس آن است .بعد ازاینکه بنده آن توپ رادیدم آمدم منزل دیدم یک سینی آنجا گذاشته اند دارای دو بشقاب یکی تخم مرغ تویش است یکی خرما ویک ساعت مستعمل هم پهلویش است گفتم این چیست؟ تعجب کردم گفتند این یکی تخم مرغ است ودیگری خرما واین ساعت است که یکی ازاهل شهرفرستاده است واین تخم مرغ وخرما راحق الزحمه داده که که آقازاده های شما مه همراه شما هستند وازاروپا آمده اند این ساعت رادرست کنند .یکقدری هم بچه ها ازتخم مرغ ها خور ده بودند .بنده متعجب شدم که اینها متخصص نیستند .ساعات ساز نیستند مگرکسی که ازاروپا برگشت درهرکار متخصص است البته هرکسی ک هبه اروپا رفته دریک چیزی کارکرده است ومتخصص است ساعت ساز که نیست بعد بنده یکقدری تخم مرغ خریده وظرف اورا درست کردم و فرستادم وخیلی معذرت خواستم که بنده زاده ها متخصص ساعت سازی نیستند یک تحصیلاتی کرده اند آنهم البته خیلی ناقص است وتخصص ساعت سازی ندارند .حالا اگربنده اینجا یکقدری مخالفت میکنم تصور نفرمائید حقیقتا با اعضاء محترم کمیسیون بودجه مخالفتی داشته باشم آنها یک چیزهائی است که نمیدانند اگربنده به آقای آقا سید یعقوب عرض کنم که فقه نمیدانند حقیقتا توهین است اگربگویم اصول نیمداند توهین کرده ام ولی اگربگویم آقای آقاسید یعقوب ازاین مطالب اطلاع ندارند ودوسیه را کاملا مطالعه نکرده اندتوهینی نکرده ام باید اطلاعات خودم راعرض کنم وخاطرمحترمشان رامسبوق کنم نوقت ایشان قانع شوند خدا نکند آقا که یک ملتی بی پول باشد
رئیس- این اظهارات یکقدری خارج ازموضوع است
زوار- ماده ۶۳ رارعایت نمیکنند
دکترمصدق- ماده ۶۳ رارعایت میکنم میخواهم توضیح بدهم
رئیس- پیشنهاد راجع بخروج ازدستور است اگرشما میخواهید دراصل مطلب حرف بزنید نمیشود
دکترمصدق- بنده باید اطلاعات خودم را عرض کنم
رئیس- با این پیشنها میخواهید قبل ازدیگران حرف بزنید
دکترمصدق- من وکیل هستم باید عقیده خودم
را اظهار کنم .نمیگذارید من حرف بزنم وعقاید خودم رااظهار کنم (صدای زنگ رئیس )
( آقای دکترمصدق ازمحل نطق پائین آمده وبطر درب خروج حرکت نمودند )
رئیس- اولا بشما اخطارمیکنم
( آقای دکرتمصدق خارج شدند )
رئیس- آقای دکتر مصدق با آن زرنگی که دارند میخواهند قبل ازدیگران حرف بزنند وهمچو وانمود بکنند که نیمگذارند ایشان حرف بزنند
رئیس الوزراء- آقایان نمایندگان غالبا رویه بنده را ملاحظه فرموده اند که حتی الامکان امتناع دارم از اینکه موجب زحمت مجلس بشوم ووقت مجلس را ب ااظهارات خودم اشغال کنم مگراینکه حس بکنم یک چیزهائی درمصالح مملکت است انوقت چند دقیقه مزاحم آقایان میشوم. امروز بنده شرفیاب شدم که یک چند کلمه راجع بموضوع محاسبه کمپانی شنیدرعرض کنمو خاطر آقایان رامتوجه کنم. آقای مصدق السلطنه یک فرمایشاتی فرمودند که یک جوابهائی لازم داده شود چون حضورندارند عرض نمیکنم ومیگذارم برای وقتی که خودشان حضورداشته باشند زیرا مفهوم فرمایشاتشان این بود که دولت یک لوایحی به مجلس شورای ملی میفرستد که صحیح نیست ویک شوخی که پریشب بابنده کرده بودند ان شوخی راا مروز درمجلس بطورجدی پشت تریبون میفرمایند .ان رابنده حالا نیمخواهم درش حرف بزنم میگذارم دریک موقعیکه خودشان هم تشریف داشت هباشند. درموضوع شنیدر عرض میکنم که این قضیه ایست که بیست وشش سال از ان میگذرد وتوپها وتفنگهائی که ازاین کمپانی خریده شده است دروزارت جنگ ما موجود است وشاید امروز هم بهترین توپهای ما توپ شنیدر باشد. واینکه شنیدم بعضی از آقایان گاهی میفرمایند که چه شده است ت ابحال هیچ اظهاری نشده است تمام اوقات شنیدر تقاضای ادای وجه خودش راکرده است منتهی دولت بواسطه نداشتن پول ( آن اوقاتی بوده است که تنگدست بوده است ) نتوانسته است بپردازد واین راهم باید تذکربدهم که اگر یک کمپانی یایک دولتی ( اینکه دولت نیست کمپانی است ) اگرمعقولیت ونجابت درمطالعه خودش بکند لبته دلیل این نیست که حق او ازمیان برود. دراین ایام این مسئله درمالیه ( که آقایان تصدیق میفرمایند سالی پنحاه شصت کرورتومان بدست همین اداره مالیه جمع وخرج میشودو می اید ومیرود )رسیدگی شده است اگرمالیه محل اعتماد نیست یک موضوع دیگری هست والا همین وزرا تمالیه ایست که مالیه این مملکت بانظر همین وزارت خانه جمع وخرج میشود واینکار هم درهمانجا رسیدگی شده وبعلاوه هیئت دولت هم دقتهادی ک هلازم بوده است کرده است .اینکه آقای مصدق السلطنه فرمودند که نباید هیئت دولت لوایحی که ازوزارت خانه می اید آنرابدون مطالعه بفرستد گمان نمیکنم اینطور شده باشد .هروقت هم که یک لایحه ازهروزارت خانه امده است مطالعه خودش را درآن لایحه کرده است واین مسئله هم درهیئت وزراء مطالعه شده است وبعدبعرض مجلس رسیده است وکمیسیون بودجه هم که محل اعتماد آقایان بوده است وتمام مالیه مملکت درآنجا رسیدگی میشود ودراین لایحه نظریات خودرا کرده است .بنده خیلی خوشوقت ومتشکرم ازاینکه آقایان انقدر درمصالح مملکت دقیق هستند ودرصلاح وصرفه جوئی مملکت دقت دارند ، این اسباب خیلی مسرت وخوشوقتی است ولی درعین حال عرض میکنم ک هباید این رعایت را بفرمایند که این دقت درمالیه مملکت خصوصا در مقابل خارجیها به یک حدی نرسد که سکته ولطمه به اعتبارات مملکت بزند. لهذا بنده باکمال اطمینانی که از صحت این لایحه که تقدیم شده است واطلاعات وسوابقی
که دارم برای حفظ اعتبارات مملکت ازآقایان تقاضا میکنم وتمنا میکنم که بیش از این دراین موضوع اشکال نفرمایند واین لایحه را ازمجلس بگذرا نند .زیرا که بنده میدانم بنده درکارم میبینم متصل درمذاکره با خارجیها هستم . بیش از این طول کشیدن یک چنین طلب مسلمی ک هبیست وهف تسال ازروی آن گذشته است درمقابل فروش یک اسلحه که امروز هم آن اسلحه را استعمال میکنیم برای اعتبارات مملکت صلاحیت ندارد .البته آقایان ازنقط هنظر نمایندگی حق دارند ووظیفه آقایان است که یک قران هم صرفه مملکت رامنظور بدارند واین مسئله موجب خیلی تحسین وتقدیس است که آقایان نمایندگان اینطور دقیق درصرفه جوئی مملکت باشند اما خاطر آقایان رابه این نکته متوجه میکنم که ملاحظه بفرمایند یک مواقعی هست که زیاد دقت درصرفه جوئی کردن برعکس به ضرر تمام میشود یعنی یکمواردی است که زیاد دران صرفه جوئی کردن ازیک نقطه نظر یعنی اگراینطور بنظر بیاید یک مبلغی ده هزارتومان پنجهزارتومان پانزد ههزارتومان صرفه جوئی میشود بعقیده بنده شاید ازطرف دیگر میلیونها ازاعتبار مملکت بکاهد لهذا تمنا میکنم آقایان آن صرفه جوئی رادرنظر بیگرند وبیش از این نمی خواهم مزاحمت کنم
رئیس- برای اینکه مطلب مبهم نماند وسوء تفاهم نشود باید به آقایان تذکربدهم که آقای دکترمصدق اینجا به بنده گفتند میخواهند دراصل موضوع صحبت کنندو ایشان که دودوره است ودرمجلس تشریف دارند وبمواد نظامنامه بخوبی آشنا هستند میدانند که دیگران که اسمشان را ثبت کرده اند وقبل ازایشان اجازه خواسته اند مقدم برایشان هستند فقط اظهاراتی که میتوانستند بکنند راجع به خروج ازدستور بود ولی بعنوان خروج ازدستور میخواستند داخل دراصل مطلب بشوند این بود که بنده ممانعت کردم گفتند که نیمگذارند من مطالبم رابگویم ودرضمن خواستند فهمانده باشند که یک مطالبی دارند ولی بنده جلوگیری میکنم :حالا اگر یک مطالبی دارن دبهتر این است یکی ازآقایان با ایشان موافقت کنند ونوبت خودشانرا به ایشان بدهند وایشان تشریف بیاورند اینجا اگر مطالب مهمی دارند که ما نیمدانیم بگویند تا اینکه اشکال برطرف شود بعضی ازنمایندگان صحیح است
دکترمصدق- بنده توضیحی دارم
رئیس- راجع بخروج ازدستور ؟
دکترمصدق – راجع بماده ۱۰۹
رئیس- بفرمائید
دکترمصدق- بنده را فرمودند که دو دوره است درمجلس نمایندگی دارم وازنظامنامه اطلاع دارم .اگر یک پیشنهادی راجع بخروج ازدستور باشد پیشنهاد کننده برای اینکه این پیشنهاد مربوط بماده ۶۳ نیست میتواند درموضوع صحبت کند
رئیس- همین ایرادی که فرمودید معلوم میشود ن هازماده ۱۰۹ ونه از ان یکی اطلاع دارید. بنده عرض نکردم که ماده ۶۳ شامل این مطلب میشود عرض کردم راجع بخروج ازدستور یک مطلبی پیشنهاد میکنید باید راجع بهمان مطلب حرف بزنید وشما میفرمودید من میخواهم دراصل موضوع حرف بزنم بنده هم تکلیفم این بود که جلوگیری کنم حالا هم آقای حاج میرزا مرتضی که مخالف هستند بنده تمنا میکنم که نوبت خودشانرا بایشان بدهند
حاج میرزا مرتضی- بند هنوبت خودم را به ایشان تقدیم میکنم
یاسائی – بنده اخطار نظامنامه دارم
رئیس- بفرمائید
یاسائی- باید آقایان دقت بفرمایند که نظامنامه درمجلس شورای ملی رعایت بشود خواهش میکنم ک هتبعیض قائل نشوند آقای دکترمصدق یک پیشنهادی کردند
راجع بخروج این راپرت ازدستور، توضیحاتی هم دادند بای درأی گرفته شود بعد اگر یکی ازموافقین یا مخالفین خواستند اجازه شان رادیگری بدهند اشکالی ندارد
رئیس- بسیار صحیح است
دکترمصدق- بنده پیشنهادم را استرداد میکنم
رئیس- حالا دراصل موضوع فرمایشی دارید بفرمائید
دکترمصدق- بنده قبلا خاطر آقایان محترم مسبوق میکنم که اگر یک چیزی بنظرم بیاید وعقیده ام باشد از هیچ چیز باک ندارم ، اگربمن اخطارشود بریا من ننگ نیست اگربمن توسری زده شود برای من ننگ نیست زیرا وقتی ک هم نصلاح مملکت رامیدانم میگویک وازهیچ چیزباک ندارم. اما راجع به این مسئله عرض کردم بدا به حال ملتی ک هپول نداشته است وقتیکه پول نداشت مجبورمیشود قرض کند وقتی هم که قرض کرد مجبورمیشود هرشرایطی را باو بگویند قبول کند حتی اینکه اگربخواهد ازیک دولت دیگری قرض کند وقرض خو.دش رابپردازد میگویند حق نداری ازدولت دیگر قرض کنی وچون باما طرف رجوع هستید باید به ما مراجعه کنید وازما قرض کیند .آنچه ک هبنده اطلاع دارم این است که دولت ایران یک قرضی بدولت روسیه داشت انوقت هم تنها دولتی که درایران قادربود دولت روسیه بود ویک اعمال استعماری میکرد دولت روسیه که به ایران یک مبلغی قرض داده بود راضی نمیشد که دولت ایران برود وازدولت دیگری قرض کند بعد ازاینکه مرحوم مظفرالدین شاه رفت بفرنگستان برای مرحوم مظفرالدین شاه پولی لازم شد دید اگر بدولت دیگری غیر ازروسیه مراجعه کند نمیتواند قرض کند وازدولت روسیه هم شاید نمیخواست قرض کند (آنچه ک هبنده اطلاع دارم )گفتند برای این مسئله یک راه حلی پیدا میکنیم میرویم یک اسلحه میخریم ویک قرضی هم میکنیم البته معلوم است وقتی یک کسی میخواهد یک مال دزدی رابفروشد چون دزدی است ومیخواهد محرمانه بفروشد هزارتومان را به پانصد تومان به سیصد تومان میفروشد .چون محرمانه است ومال دزدی است .یکد ولتی هم که نمیتوانست قزض علنی بکند ودرواقع یک شرائط خیلی صحیحی برای خودش قراربدهد ومجبور هم هست پولی داشته باشد که دراروپا خرج کند همین حال رادارد. اینها آمدند درآنجا یک کلاهی سرمسئله گذاشتند گفتند یک اسلحه ازکروزو بخریم یک مبلغی هم قرض بدهد ،یک اسلحه ازکروزو بخریم یک مبلغی ه مقرض بدهد یک اسلحه ازکروزو خریدند اینجا خیلی مطلب معلوم است وقتیکه کروزو بنا است به یک دولتی که یمخواهد قرض کند اسلحه بفروشد یک اسلحه خوبی نمیفروشد این مسلم است ولی بنده حالا به این کارکاری ندارم اصل مسئله این پول این است که همه این پول برا اسلحه نیست که درحقیقت کروز اسلحه داد هباشد یعن دوازده هزارتفنگ ویک مقداری فشنگ وتوپ داده باشد وحال اپول انرا بخواهد .حیراینطور نیست همین لایحه هم که اینجا نوشته اند خیلی خوب مطالب رامیرساند مینویسد ‚ ماده واحده – مجلس شواری ملی بوزارت مالیه اجازه میدهد که پس از اخذقرارداد ممضی دولت وقت مورخه اول اوت ۱۹۰۵ ازبابت خرید اسلحه واسناد خزانه که دران تاریخ ازبابت قیمت این اسلحه ها صادرشده بشرحیکه درموارد قرارداد درکمیسیون بودجه ملاحظه شده ودریافت اسناد تحویلی تمام اسلحه به دولت ایران ازکمپانی شنیدرکروزو ورسید وصول تمام طلب مبلغ هشت میلیون فرانک کاغذ بقیه مطالبات کمپانی شنیدرکروز و فرانسوی را ازبابت بودجه ۱۳۰۵ و۱۳۰۶ بدوقسط یکی چهارمیلیونو هفتصدوپنجاه هزارفرانک ودیگری سه میلیون ودویست و پنجاه هزارفرانک وازقرار هرصدفرانک چهارتومان و
چهار قران بپردازد . معنی اسناد خزانه اینجا چیست ؟ اگر دولت اسلحه خریده بود اسناد خزانه یعنی چه ؟
وزیر مالیه- اینطور نیست حالا توضیح عرض میکنم
دکترمصدق- خیلی خوب ولی بنده ازاین ماده اینطور میفهمم که ازبابت خرید اسلحه واسناد خزانه حتی اینجا مذاکره شد که دولتا یک اسلحه ازکارخانه های دیگری حریده وپول آنرا به کروزو داده است ، بنده هیچ نفهمیدم کروزو بانک بوده است ؟ پول قرض دهنده بوده است ؟ هیچ مناسبت نداشته است که دولت ایران ازجای دیگر اسلحه بخرد وبکروزو پول بدهد خیراینها نیست این است که عرض میکنم که دولت آنوقت یکمقداری اسلحه خریده ویک مقداری هم پول گرفته است برای خرج سفر فرنگستان حالا چه مبلغ بوده وچه مقدار اسلحه بوده است بطورتحقیق نیمدانم وحسابش هم دردفاترمالیه نیامده است زیرا آنسال سال ئیلان ئیل ۱۳۲۳ بوده است وحسابش مربوط به گمرک است که مسیونزمرحوم مظفرالدین شاه رابرای اینکه حسابش درست معین وروشن نشود آوردند جزء حساب مسیو نز گذاردند وازاو وقتی حساب خواستند حساب نداد. درهرحال آن حساب دردفاتر گمرکی هست الان هم اگربخواهند ممکن است . حساب زمان نوز رابخواهند ومعلوم کنند که درانموقع چقدر پول وچقدراسلحه رسیده است بنده حالا به این مسئله که اسلحه خوب یابد بوده کاری ندارم برای اینکه عقیده ام این است که اسلحه اش همخ وب نبوده وقتی من ان توپ رادیدم گفتم چر ااین توپ اینجا است گفتند توپ اینجاا ست وکولیس آن دربندر انزلی است گفتو این چه فایده دارد درهرحال آن توپ همانجا ماند وخراب شد حالا کارنداریم بند ه عقیده ام این بود که اگر وزارت مالیه میخواست یک صورت حسابی بفرستد حق این بود که یک صورت حساب صحیحی بفرستند ومعین کند خرید چقدر بوده وچقدرپول قرض داده اند واین پول درحساب مظفرالدین شاه مطابق دفاتر گمرک بدولت ایران رسیده است یا نه .حالا اگر مظفرالدین شاه یک ادم مسرفی بو.د کاری نداریم لااقل یک ترتیبی بشود ک هبحساب او رسیدگی شود که اگر او ای نپول رانگرفته باشد دولت ایران خودش رامقروض نداند واگر آقایان بخواهند حساب درست معلوم شود حساب ئیلان ئیل ۱۳۲۳ نز را ازگمرک بخواهند حساب فرنگشتان مرحوم مظفرالدین شاه درآنجا هست رسیدگی کنند که چقدر پول گفته شده وچقدر اسلحه خرید ه شده است اینها را که معین فرمودند معین میشود که دولت چقدر مقروض است نه اینکه یک چیزی راپیشنهاد کنند که مجلس هم چیزی نفهمد ودولت هم ازحسابش اطلاه نداشته باشد .بنده هم کاملا معتقدم که کروزو یک مبلغی طلبکار است اما چقدرطلبکار است ، چقدراسلحه داده است آن اسلحه واردایران شده است آ ن پول کروزو که الان حسابش دراداره گمرک است بحساب مرحوم مظفرالدین شاه جمع شده یا نشده بنده تردید دارم وعقیده ام این است که این کار تأخیر بیفتد آقای وزیرمالیه تحقیقات بفرمایند ، حساب مسافرت مظفرالدین شاه رابدست بیاورند بعد این پول داده شود . بنده مخالف هستم که زمامداران وقت بروند پولهائی بیگرند به خرج دولت بگذارند بعد بیایندبه ماست مالی ، بحساب المقاطعه که فرانک طلا دوریال بوده صدهزار فرانک بوده ،پنجاه هزارفرانک دادیم اگراین راتصویب نکنید فردا باید دومیلیون بدهید کورکورانه ودستپاچگی بقول آقای کازرونی سربسته ودربسته وندانست هونفهمیده بیائید یک پولی راتصویب کنید صحیح نیست .بعقیده بنده حضرت والا اگر میخواهند درصلاح مملکت کار کنند بفرمایند این لایحه ازدستور
خارج شود بعد تشریف ببرند دروزارت مالیه وصورت حساب مظفرالدین شاه رابخواهند ومعین بفرمایند که چقدر پول داده شده وبحساب مظفرالدین شاه آمده بعد صورت آنرا بفرستند بمجلس وآقایان نمایندگان هم که همه نمایندگان ملت هستند وهمه میخواهند باکمال شرافتمندی ازمجلس خارج شده باشندرأی صحیح وازروی وجدانشان رأی بدهند .این بود عقیده بنده
عده ازنمایندگان- صحیح است
وزیرمالیه- البته اقای مصدق السلطنه نماینده محترم وقتی متأثر نباشند فرمایشاتی که میکنند عموما منطقی وصحیح است وانسان لذت میبرد ازگوش دادنش وخودش رامجبور میبیند که بیاید اینجا وازایشان رفع اشتباه کند .اما امان ازانوقتیکه یکقدری عصبانی باشند که انوقت حسابش باکرام ا لکاتبین است. حتی نسبت میدهند ک هلوایح رادولت برخلاف عقیده امضاء میکند .این را که بنده نمیدانم به چه عبارتی میشود تعبیرش کرد ؟ولی چون میدانم ایشان حسن نیت دارند وهیچوقت سوء نیتی ن هنسبت به امور ونه نسبت به اشخاص به هیچکدام ندارند نمیخواهم در این باب بیش از این عرض کرده باشم . اما راجع بحساب مطالبات . اولا اینکه متشبث شدند بماده کمیسیون بودجه واشاره که بقیض خزانه است وخواستند از این ماده که اشاره بقیض خزانه شده واز این اظهار کمیسیون بودجه اینطور نتیجه بگیرند که علاوه برخرید اسلحه یک قرضی هم شده است و آنرا در کمیسیون بودجه در دوسیه دیده اند واشاره قبوض خزانه به آن قبوض است . حالا بنده عرض میکنم هیچ اینطور نیست ، چرا اینطور نیست ، وچرا این لفظ را اینجا نوشته اند ، اولا باید خاطرذشان را مستحضر کنم که رسیدگی این حساب در مالیه وتصدیق آن خیلی قبل از تصدی بنده بوده است و جزئیات آنرا خیلی قبل از تصدی بنده بوده است وجز ئیات آنرا در موقع رسیدگی در وزارت مالیه ندیدم ولی صورت آنرا وراپرت آنرا موقعی که در کمیسیون بودجه مطرح بود کاملا دیدم وبه کم وکیف دوسیه کاملا مطلعم ودرتمام این صورتها ازچیزیکه حرف وصحبت نیست ازقرض است. هیچ آثاری ، سندی نوشته صورت حسابی حتی به حساب گمرک درعهد مرنارد ونز وتمام کتب چاپی خزانه مراجعه کردم وهیچ سند ونوشته که مذاکره قرض تویش باشد نبود. آقای دکترمصدق هم فرمودند شنیدم ومستندشان هم ماده کمیسیون بودو مستند دیگری اینجا اظهار نکردند ک هبنده ببینم آن مسئله چه چیزاست ، چیزیکه دراینجا معین است این است که یک اسلحه مطابق یک صورت معینی خرداری شده گه هرکدام ازانها هم قیمت بجرئیش معین است بعد دولت خریدار درپاریس جمع این رااورده است وقسطبندی کرده است که درشش قسط هفت قسط بعدا بپردازد .حالا درست درنظرم نیست که درچند قسط است ولی دردوسیه بخوبی روشن است آنوقت برای پرداخت هرکدام ازاقساط بتاریخ آن سالی که میباید پرداخته شود مثلا معامله در۱۹۰۵ مسیحی شده است یک قسطش در۱۹۰۷ بوده است . یک قسطش در۱۹۰۸ ویک قسط در۱۹۰۹ ویک قسط در ۱۹۰۶ بوده است . همینطور سایراقساطی که معین شده است بتاریخ آن قسط فته طلب ازخزانه دولت به ان ترتیبی که سابقا معمول بوده است وبنده درست نمیدانم وآقای دکتر مصدق بهترازبنده میداند صادر شده است وکمپانی هم هروقت مطالبه میکند مدرک حساب وپرداخت نشدن طلبش این اسناد راقرار میدهد ا ین اسناد هم که اینجانیست پیش خودش استو علت اینکه درکمیسیون بودجه این مطلب را قید کرده اند که اسناد خزانه را باید کمپانی بفرستد این بود که اگر این اسناد پیش او نباشد دولت نباید باوپول بدهد. البته این اسناد نباید دردست کمپانی بماند. یک مقدار جزئی ازقسط اول پرداخته شده ودرهمان حساب گمرک که آقا به آن اشاره فرمودند معین شده است وبرای اینکه آن حساب هم روشن شده باشد کمیسیون بودجه مقید بود که بگوید آن اسناد و
کلیه قبوض رسید این اسلحه را ( اسلخه بعد حمل شده وقتی که خریده اند باخودشان نیاورده اند بعد کمپانی آنراحمل کرده است ودرسرحد تحویل داده است ..قبض تحویلی هم پیش او است که بازکمیسیون ذکرکرده است ) باید ازاو مطالبه کنند ببینند آن مقدار اسلحه که درقراردادخرید نوشته شده است باقبوض او مطابقه میکند وآن مقدار پولی که دراسناد خزانه نوشته شده است حسابش رابرسند وازاعتباری که هست پول اورا بدهند وردضمن هم اگر دیدند یک حسابی علاوه ازان مبلغی که قلمداد شده دولت ایران پرداخته وسندش موجود نبوده معلو م گردد
دکترمصدق- چر ابحساب او رسیدگی نکردید ؟
وزیرمالیه- استدعا میکنم همانطوریکه بنده ساکت بودم فرمایشاتتان راکردید حضرت عالی هم اجازه بدهید بنده عرایضم را عرض کنم .حساب رسیدن اقسام داردحساب رایک وقتی ازروی صورت حساب میرسند یعنی ازروی صورت حساب ارسالی .گمان میکنم آقا آنقدر آشنا بزندگانی اروپائی .اشخاص خارج ازما هستند ومیدانند یک کمپانی مثل شنیدر کروزو به این اهمیت وعظمت وبزرگی وقتی یک صورت حسابی میدهد ومطابق آن صورت حساب میگوید فلان قدرقبض پیش من است دروغ نمی نویسد مخصوصا وقتی طرف معامله یک دولتی باشد که وقتی رفتند وگفتند آقا تو اینجا نوشته که مثلا قبض خزانه معادل هفتصد هزاروپانصد تومان مثلا نزد من است این کجا است ؟ نگوید مفقود شده است یا دوسیه اینکارسوخته است. خیرمعاملات یک چنین کمپانی اینطورها نمیشود. وحساب هم کاملا رسیدگی شده است. یک نکته راآقا فرمودند که من اطلاع دارم که یک پولهائی علاوه برخرید اسلحه گرفته شده است .بنده عرض میکنم درتمام این دوسیه ها واین حسابهائی که اینجا رسیدگی شده است همه راجع به اسلحه بوده وچیزی راجع بپول دستی نیست چر ابنده دیدم حامل این اسلحه که مأمورایرانی بوده ومی بایستی همراه صندوقهای اسلحه ازمارسیل به بوشهر بیاید مدتی معطل شده بود وپول با ونرسیده بود به کمپانی مراجعه شده بود وکمپانی هم یک مباغی باو خرج مسافرت داده وازاو قبض گرفته است این راپول دستی میگویند ؟ غیر ازاینها باشد نمیدانم درهرحال این مبلغ مبادله میکند با قیمت اسلحه ک هصورت داد هاست
دکترمصدق- قیمت اسلحه رابالابرده اند
وزیرمالیه- ممکن است قیمت اسلحه رابالا برده باشند درهرصورت قراردادی که بامضای دولت وقت ایران وکمپانی است قیمت ومیزان اسلحه ازروی آن معین شده است پول بدهی هم روی آن میزان است یک وقتی هست که میخواهیم یک تحقیقی ازحواشی امربکنیم البته ممکن است .شاید هم کرده باشند وممکن است بازهم آقایان بکنند وآنرا بنده نه منکرم نه مخالف ونه عجول ولی ازآقای دکترمصدق میپرسم که فرض میکنیم دران موقع قیمت اسلحه را بالابرده باشند یافلان آدم بطور غیرمشروع دستی گرفته است آیا ازنقطه نظر جساب ومقابله اسنادی که بین دولت وکمپانی رد وبدل شد ه درموقع رسیدگی به محاسبه .وضعیت راچه میکنید ؟ اینها یک چیزهائی است که برای خود م ابرای داخله ما برای اعمال ما وبالاخره برای محاسبه ما خوب نیست درهرحال حالاهم بنده حرفی ندارم آقایان هرتحقیقی که میخواهند بکنند. یک اشاره کردند که یک اسلحه ازجای دیگر خرید هشده است بله توی این دوسیه کاملا معین است. یک قسمت عمده این اسلحه ازکارخانه اتریش خرید ه شده است مال کارخانه شنیدر نیست وباکارخانه شنیدرمعامله رایکجا کرده اند اسلحه راهم تحت نظارت وتشخیص او ازکارخانه اتریش خرید ه اند پولش راهم کارخانه شنیدرداده است ویک
جا با دولت ایر ان حساب کرده است ک هبگیرد .این مسئله یک موضوع مخفیانه نیست که یک کمپانی ک هیک قسمت اسلحه مال خودش نبوده وازکارخانه دیگر خریده قیمت رابالاببرد .تمام این مسائل یک چیزهائی است که باید درنظرگرفت .این توضیحاتی است که بنده درجلسه گذشته عرض کردم وحال اهم بعرض رسانیدم .آقای دکترمصدق باید این نکته رامسبوق باشند. لوایحی که ازطرف دولتهای قبل تقدیم مجلس میشود اگر دولت بعد ان لایحه رابدبداند یعنی معتقد نباشد آن لایحه رامسترد میکند وقتیکه مستردنکرد حقیقتا مسئولیت پیشنهاد آن لایحه را ازدولت قبل ، ازدولت قبل ازقبل تاهرکجا که میخواهدبرود بعهده میگیرد .این لایحه دردوره پنجم ازطرف کابینه که مفتخر بریاست شخص اعلیحضرت همایونی بود بمجلس آمد بعد دوره مقتضی شد درکابینه که بعد تشکیل شد دردوره ششم ( حالا درست خاطرم نیست ) گمان میکنم درریاست وزرائی آقایمستوفی بوده است لایحه مجددا بمجلس فرستاد ه شده بنده وقتیکه متصدی امر وزارت مالیه شدم چون یکماه ونیم بیشتر بآخرسال نمانده بود وقراردادی که مالیه برای تصفیه این حساب بسته بود میبایستی دراخر ۱۳۰۵ تکلیفش معلوم شود این بود ک هبنده آمدم وتقاضا کردم که آقایان دراین لایحه مطالعه فرمایند .بنده هیچوقت نگفتم که آقایان دربسته وچشم بسته وندانسته بیایند باین لایحه رأی بدهند بنده گفتم ما وظیفه داریم که بیائیم بآقایان تذکر بدهیم که یکی ازقضایائی ک هصلاح دولت وسیاست مملکت است تصویب این لایحه وتکلیفش راباید آقایان معلوم کنند واینراباید برای خودشان وظیفه بدانند که این مسئله رادرش نظرکنند ورسیدگی کنند بعددرش رأی بدهند – اینکه فرمودند شما لوایح رامی آورید بدون اینکه آنهارا تقویت کنید ومیگذارید که ما باهم دعوا کنم. عرض میکنم که اینطور نیست. وقتی که بنده عرض کردم ما ادای تکلیف خودمانرا کرده ایم نه معنایش این بود ک هما این راآورده ایم اینجا حال اشما خودتان میدانید .خیرما مصلحت سیاست ومصلحت مملکت حفظ حیثیات واعتبار مملکت راهمانطور که آقای رئیس الوزراء‌فرمودند درنظر میگیریم وعرض میکنم که صلاح است این راشما تصویب بفرمایید دیگر بیشتر ازاینکه نمی توانیم بشما عرض بکنیم والبته حاکم برقضیه شما هستید هرطوریکه صلاح میدانید ورأی میدهید هما ن قسم رفتارمیشود
رئیس- آقای عمادی
عمادی- مخالفت بنده به علت همان حرفی بود که درجلسه قبل عرض کردم . دراطراف این موضوع خیلی چیزها گفته میشود ازطرفی هم اطلاع برحقیقت امرنداریم والبته باید اطلاع داشته باشیم تا رأی بدهیم لهذا بنده استدعا میکنم که دراین موضوع یک قراری داده شود تا اطلاعات آقایان نمایندگان کامل شود وبعد بتوانند رأی بدهند .برفرض هم الان با این وضعیت حاضره که درمجلس هست بخواهید رأی بگیرید ولایحه رد شود باز دولت بعدا مجبوراست که پس ازمدتی (برای اینکه طلب کاردست از طلب خودش که بر نمیدارد )بازدومرتبه لایحه رابفرستد. بمجلس ودرزحمت میافتد .فعلا خوب است یکی فرصتی داده شود که آقایان نمایندگان اطلاعاتشان راکامل کنند بعد دریک جلسه یادوجلسه دیگرپس از روشن شدن قضیه رامطرح بکنند ورأی گرفته شود. این بود عرایض بنده
رئیس- آقای بیات
مرتض قلیخان بیات-دراین قضیه همانطوریکه اظهارشد درکمیسیون بودجه هم آقایان دراین دوسیه خیلی اشکال داشتند وبعد مخصوصا ازطرف کمیسیون بودجه یک هیئتی معین شده که بروند واین دوسیه رارسیدگی کنند انها هم رفتند ودوسیه راتحت نظر گرفتند ودقت کامل کردند واولا همانطور
که اظهار شد راجع بقرضی که آقای دکترمصدق اشاره بآن فرمودند دردوسیه چیزی نیست فقط یک سواد کتابچه وقراری است که صدراعظم ورئیس الوزرای وقت ان را امضا کرده اند وصورتش هم چاپ شده ودرآن دوسیه هست وقیمت اسلحه هارامعین کرده اند (مطابق همین وجهی که معلوم کرده اند ) که بابت قیمت اسلحه وتفنگ وفشنگ ومهمات چقدر باید داده شود وهرکدام هم مطابق آن صورت وازروی آن صورت معلوم ومعین است ولی درآن چیزی از قرض ذکر نشده ومعلوم نیست. بلکه آن صورت کاملا معین میکند که این پول راجع باسلحه ومهمات است این قضیه دردوسیه محرز ومسلم است وبعد از آن که ان سه نفر آقایان : آقا سید یعقوب و افشار وبنده مأمور شدیم که در آن دوسیه مطالعه بکنیم دوسیه را رسیدگی کردیم .سه چیز البته بایددرمعامله رعایت وملحوظ شود واین سه چیز هم دردوسیه کاملا معین بود یکی اینکه اسلحه خریداری شده ویک قراردادی هم بسته شده است معذلک کمیسیون نهایت دقت راکرده است دراین دوسیه چنانچه ملاحظه میفرمائید دراین راپرت وهمانطور که آقای دکترمصدق خودشان هم اظهار فرمودند دراین ماده واحده پیشنهادی کمیسیون بودجه قید شده است که دولت باید سه چیز رااز کمپانی بیگرد وبع دپول بدهد یکی اصل آن قرارداداست که رئیس الوزرای وقت امضا کرد ه است که انرا باید بگیرد. یکی هم حوالجات است چون یک حوالجاتی رادران قرار داد توشته اند که باقساط این پول داد ه شود ودرظرف چند سال هم که معین شده گویا یک مقداریش داد ه شده است .یکی هم چک خزانه وحواله خزانه که درمقابل آن قرارداد داده شده است بکمپانی که درسال فلان حواله شده است ازطرف رئیس الوزراء وقت بخزانه که فلان مبلغ باید داده شود و چند تا قبض هم گویا مطابق آن مواعد مقرره که باید این وجه دران موعد پرداخته شودهست وقبوض خزانه درمقابلش داده شده است که این قبوضات هم باید گرفته شود. یکی هم اسلحه ایست که باید دید آیا این اسلحه وارد شده است یا نه تحویل داده اند یاخیر؟ اینها هم پس ازدقتهای لازمه معلوم شد که تحویل داده اند والان تفنگ های سه تیر وتوپ های شنیدر موجود است .این قسمت هم که هیچ محل گفتگو نیست. ولی راجع بمقدارش که آیا تمام انچه که خریده اند تحویل شده است یا کمتر؟ این راما محض استحکام کارقرار دادیم دران ماده واحده که بایدرسید تمام اسلحه رابدهد قب خزانه رابدهد قرارداد راه مبدهد پس صحت عمل طرف بموجب ماده که نوشته شده است کاملا ثابت خواهد شد ئبیجهت بکسی پولی نمیدهند که بعضی ازآقایان اظهارمخالفت میفرمایند .تمام وکمال اسناد باید داده شود یک قسمت ازاین مبلغ هم که پرداخت شده اسنادش دردوسیه هست که درهمان وقتیکه میفرمایند مسیو نوز دراداره گمرک تحقیقاتی کرده اند ودرانجا مینویسد وجهی که داده شده تقریبا سیصدهزار فرانک است پس درصحت پرداختش هم حرفی نیست واشکالی باقی نمی ماند ودراطراف قضیه ازگمرک ومالیه وغیره تحقیق شده است که چقدر باید تأدیه شود. بنابراین وقتیکه این کمپانی اسنادی راکه دریافت کرده تحویل بدهد دیگراشکالی ندارد وازانطرف هم وقتی ما دیدیم زیاده براین وجهی که پرداخت شده اوسند دارد وپرداخته نشده است ومسلم شد البته باید پرداخته شود. امروز بعقیده بنده هیچ مقتضی وصلاح نیست که دولت ایران اگریک حساب بیا یک بدهی داردآن حساب و ان بدهی خودش رانپردازد با اینکه دربوته اجماب بگذارد .اما اینکه فرمودند چطوراست که در ظرف این سنوات مطالبه نکرده است اگربدوسیه مراجعه بفرمائید ملاحظه خواهید فرمود که درهرسنه ازطرف سفارت بدولت ایران کاغذ نوشته شده
ومرتبا ازوزارت امورخارجه مطالبه میشده است ولی چیزیکه بوده است برای دولت ممکن نبود هومیسر نبوده است بپردازد ونداشته است .بعد اظهار میفرمایند که چرا دراین دوره اخیر مجلس مطالبه نکرد ه است . عرض کنم که دردوره چهارم البته آقایان درنظردارند که دراثر وضعیات قبل آن دوره اوضاع مالی دولت ایران خوب نبوده است که این طلب رابدهد ودردوره پنجم هم که وضعیت مالی مان خوب بود ومقتضی بود که این بدهی را بدهیم واعتبار دلو ترامحفوظ بداریم چون دراواخر دوره پیشنهاد شد مدتی درکمیسیو ن بودجه راپورتش طبع وتوزیع شد منتهی وقت نشد درمجلس این قضیه مطرح شود ودردوره ششم ثانیا ازطرف دولت پیشنهاد ومجددا درکمیسیون بودجه مطرح شد وازطرف کمیسیون بودجه هم راپورت آن بمجلس شورای ملی تقدیم شده است وراپرت کمیسیون بودجه دوره پنجم هم الان دردوسیه حاضراست که این قضیه راتصدیق کرده است بنابراین با این دقتی که شده است بیش از این نباید اینکار رابتأخیر انداخت آقایانی هم که اظهاراتی فرمودند اگرمیخواستند دوسیه را ببینند پانزده روز قبل ازطرف مقام ریاست بوزارت مالیه نوشته شد ودوسیه راآوردند ودرهیئت رئیسه واداره نقنینیه وبه آقایان هم اظهار شد که هریک ازآقایانیکه میل دارند بروند دوسیه راببینند وهیچ اشکالی هم نداشت وبعقیده بنده خیلی هم مطلب واضح وروشن است وهرچه دراطراف این قضیه گفته شود جزیک مکرراتی گمان نیمکنم چیزدیگری باشد ووقتیکه یک طلبی مسلم ومشخص شد باید آن طلب راپرداخت
ما امروز برای راه آهن یک معاملات بزرگی دردنیا میخواهیم بکنیم .البته بایدطوری بکنیم که همه کس باکمال رضایت درهرموقعیکه ما بخواهیم باما معامله کند دراینصورت البته میبایستی بدوا حفظ اعتبارات خودمان رابکنیم تا با هرکمپانی که بخواهیم معامله کنیم باکمال سهولت بتوانیم بکنیم
رئیس- پیشنهاد آقای زوار قرائت میشود (اینطور خواند ه شد)
بنده کافی بودن مذاکرات راپیشنهاد میکنم
رئیس- آقای زوار
زوار- عرض میکنم لوایحی که بمجلس تقدیم میشودازروی یک اصولی است که وقتی میخواهند راجع به یک لایحه صحبت کنند قبلا آن لایحه بدست نمایندگان میرسد . این لایحه هم در یکماه قبل چاپ شده است و بدست آقایان رسیده است وخیلی از آقایان هم مطالعات کامل کرده اند حالا اگر بعضی از آقایان مطالعه نکرده باشند تقصیر کسی نبوده است خودشان کوتاهی کرده اند بنابراین بنده پیشنهاد کافی بودن مذاکرات را تقدیم کردم دیگر بسته است بنظر آقایان
رئیس – آقای تقی زاده
تقی زاده –بنده مخالفم
رئیس- بفرمائید
تقی زاده – بند هقبلا عرض میکنم که دراین مطلب ازموافقین هستم ولی باکفایت مذاکرات مخالفم واین احتمال درتحت این نظر است که مبادا این مطلب درمجلس رد شود. تعهدات دولت نسبت بخارجیها علی الاصول بمجلس پیشنهاد میشود ولی مثل مواجب دادن به فلانکس نیست که بگویند میدهیم یا نمیدهیم باید دقت کافیبکنند وبعد ازاینکه بطور قطع معلوم شد که خلاف است ومامقروض نیستیم ومدیون نیستیم آنوقت میشود ردکرد ولی ردشدن این مسئله در مجلس بعقیده بنده ضرر اساسی برای مصالح مملکت دارد لهذا بنده میخواستم تقاضا کنم اجازه بدهید که آقایان موافقین ومخالفین هر حرفی دارن دبزنند که کاملا مطلب روشن شو دولی این نکته راباید در نظر داشت که تعهدات
مالی دولت درعرض سایرچیزها نیست که باقیام وقعود بگویند فلان طلب را نمیدهیم وبعد معلوم شود که حق است لهذا بنده مذاکرات راکافی نمیدانم
رئیس- آقایانیکه مذاکرات راکافی میدانند قیام فرمایند (عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد. چند دقیقه تنفس داده میشود
( دراین موقع جلسه برا تنفس تعطیل وپس از سه ربع ساعت مجددا تشکیل گردید)
رئیس- پیشنهادی ازطرف آقای نگهبان رسیده است قرائت میشود (بمضمون ذیل قرائت شد )
بنده پیشنهاد میکنم عجالتا این لایحه ازدستور خارج شود تا اینکه کمپانی شنیدر دراین خصوص مدارک .اسناد خودرا برای رسیدگی وتطبیق بتوسط نماینده خود ارائه نماید .پس ازتحقیق وتصدیق رأی برای تصویب گرفته شود
رئیس- آقای نگهبان
نگهبان – بنده عقیده دارم که باید طلب رادادوبده را گرفت ولی از نقطه نظر اینکه در مجلس گفته شد که مقداری اسناد دردست شنیدراست که پس از اتمام عمل میبایستی آن اسناد گرفته شود این است که بنده پیشنهاد کردم که آن اسناد ومدارک رابتوسط نماینده خودش راارائه دهد تا پس ازتحقیق تصویب شود
مخبر-البته تصدیق میفرمائید که اساسا هردقیقه تقاضای خروج ازدستور برای مجلس زیبنده نیست. مجلس شورای ملی روی یک لایحه آمده است وقضاوت خودش رامیکند وهمانطور که نماینده محترم آقای تقی زاده فرمودند البته موافق ومخالف حرف میزنند وازروی دقت کامل برای خود شان رااظهار میکنند وبعلاوه پیشنهاد هائی شده است که قرائت میشود وشاید درضمن پیشنهاد ها م ابتوانیم یکطوری ماد ه اصلاح کنیم که همه آقایان موافق شوند
رئیس- رأی میگیریم به پیشنهاد آقای نگهبان آقایان موافقین قیام فرمایند ( عده قلیلی برخاستند )
رئیس- تصویب نشد .آقای حاج میرزا مرتضی
یکنفر ازنمایندگان- حاضرنیستند
فیروزآبادی- بنده پیشنهادی تقدیم کرده بودم
رئیس- راجع بدستور
فیروز آبادی- راجع بهمین امر
رئیس- راجع به تعیین ده نفر
فیروز آبادی- بلی
(پیشنهاد فیروز آبادی بطریق ذیل خوانده شد )
بنده پیشنهاد میکنم که کمیسیونی ازمجلس انتخاب شوند بعده ده نفر واین دوسیه راخلاصه کرده وخلاصه آنرا طبع وتوزیع بین آقایان نمایندگان بنمایند بعد بفاصله دو هفته درمجلس مذاکره شود
رئیس- آقای فیروز آبادی
فیروز آبادی- سابقا یند ه پیشنهاد کرد ه بودم ک هتمام این دوسیه طبع وتوزیع شود گفتند زیاد است ونمیشود فعلا پیشنهاد کردم که ده نفر ازمجلس معین شوند ورسیدگی بکنند ودوسیه راخلاصه نموده وطبع وتوزیع کنند که تمام آقایان نمانیدگان دوسیه رامطالعه نموده وبعد ازدوهفته بادقت کامل مذاکره شود ورأی گرفت هشود
رئیس-۰ آقای شریعت زاده
شریعت زاده – بنظر بنده بهیچوجه مقتضی نیست با این قبیل پیشنهاد ها موافقت کرد برای اینکه اگر مختصر توجهی باصل موضوع بشود معلو میشود که درحدود
قراردادی که بین دولت وکمپانی منعقد شده است یک معامله بعمل آمده است که اسلحه مورد معامله شده است وتسلیم دولت ایران هم شده است ودرحدود آن قرار داد باید قیمت اسلحه پرداخت هشود اصل این است که پرداخته نشده مگر اینکه ما دلائلی اقامه کنیم ک هپرداخته شده است. مطابق سوابقی که ازبیست سال قبل به اینطرف دروزارت خارجه وسایر مؤسسات هست همیشه دراین مسئله مطالعه شده ودولت هم بامطالعه عمیق بتمام اسناد ومدارک تصدیق کرده است که یک مبلغی باقی است .حالا ما چه میخواهیم بکنیم آیامیخواهیم تعیین قیمت بکنیم ؟آیا برای ثبات پرداخت وجوهیکه یمخواهیم ترتیبی بدهیم ؟ وبالاخره برای چیست ؟، اینکه میفرمائید ده نفر ازطرف مجلس مأمور شود ودردوسیه رسیدگی نماید یک کمیسیونی که مرکب ازهیجده نفر بوده است مأموریت خوش راانجام داده است وتمام مؤسسات دولتی ووزراتخانه ها دوسیه ها شان برای مراجعه حاضربود ومدتی هم اینجا بود وبعلاوه این ماده هم طوری تنظیمشده است که جای نگرانی درش نیست زیرا کلیه اسناد مربوطه باینکار بایداسترداد شود بعد پول داد ه شود والبته دراثناء پرداخت حساب اگر احساس شد شد که یک وجهی زیادتر پرداخته شد ه است باجهات دیگری موجود است که اسلحه تسلیم نشده است دولت که مسئول حفظ امور مالی مملکت است وظیفه خودرا اجرا خواهد کرد بنابراین بنده تصور میکنم این قبیل پیشنهادها نشود بهتراست وهمانطور که آقای تقی زاده فرمودند هریک ازآقایان جهات مخالفت خودشان رااظهارکنند تا اینکه مجلس موفق بیک قضاوت اساسی بشود
رئیس- رأی میگیریم به پیشنهاد اقای فیروز ابادی آقایان موافقین قیا مفرمایند ( عده قلیلی قیام نمودند )
رئیس- تصویب نشد .آقای حاج میرزا مرتضی
زوار- ایشان اجازه خودشان رابآقای مصدق السلطنه دادند
رئیس- مجددا اجازه خواسته اند
حاج میرزا مرتضی – آقایان موافقین استدلالاتی که میفرمایند یک قسمت عمده اش استدلالاتی است که دولت باید اعتبارات خودش راحفظ کند .درصورتیکه درمقابل یک ادعائی که ما هنوز نمیدانیم چه صورت دارد وحقیقتا معلوم نیست که بدهی دولت هست یا نیست وبعلاوه معلوم نیست چقدراست .مانباید بدون مطالعه این راتصویب کینم زیرا بعقیده بنده برخلاف ترتیب است که م ابدون مطالعه بیائیم ویک مبلغ هنگفتی رابپردازیم چرا ؟، برای اینکه دولت میخواهد اعتبارات خودش را حفظ کند بلی اگر یک طلب ثابتی بود ودولت ازتأدیه ان کوتاهی میکرد ونیمخواست بپردازد این فرمایشات آقایان بجا بود ولی یک طلبی که هنوز معلوم نیست که چیست وبیستو چهارپنج سال است ک هدراطرافش یک صحبتهائی شده ویک جوابهائی داده شده ویک اقداماتی شده است حالا م ابیائیم تصویب بکنیم بدون اینکه اسناد رادیده باشیم دوسیه رامطالعه کرد ه باشیم چه صورتی خواهد داشت ؟، خوب اگر یک چنین دوسیه مرتی ومنظمی دراینجا هست که طلب کمپانی شنیدر را مدلل وثابت میکند پس یک وقتی بم ابندهند که ما ه مبرویم ورماجعه کنیم اگر یک چنین چیزی هست ما هم موافقت کنیم بعضی پیشنهاد کنند که ازدستور خارج شود آقایان میفرمایند حیر ازدستور خارج نشود .آخرمخالفین هم باید بروند دوسیه واسناد راببینند بعد موافقت یامخالفت کنند. بنده نیمدانم چه جهت دارداینطور آقایان عجله دارند که حتی دوسیه هم دیده نشود وپس بگذارید ما هم برویم ودردوسیه یک مراجعه بکنیم شاید
آن اسنادی راکه شما دیدید وموافقت کردید ما هم ببینیم وموافق شویم .فعلا یک صحبتهائی میشود که یک معامله شده است بعنوان اینکه اسلحه خریده اند ویک قرضی باقی مانده است ولی هیچ هیچ معلوم نیست که واقیعت دارد یاخیر ؟ اگر واقعیت دارد ازوزارت مالیه وازاداره گرمک سابقه این کاررا بخواهند وبما هم فرصتی بدهند که برویم وبدوسیه مراجعه کنیم شاید ما هم موافق شویم
(آقای مخبر برای توضیح درمحل نطق حاضرشدند )
رئیس- آقای کازرونی پیشنهاد ختم جلسه کرده اند تأمل بفرمائدی توضیح بدهند
بعضی ازنمایندگان- مخالفیم
کازرونی- عرض میکنم این راجع بلایحه نیست که موافقت یا مخالفتی داشته باشد وموقع هم مناسب است برای ختم جلسه ویک نوع موافقتی هم هست با بعضی از نظریات .ازاین جهت بنده عقید هام این است که جلسه ختم شود وبروز شنبه موکول شود
رئیس- آقای شیروانی
شیروانی- عرض میکنم نماینده محترم بایدتصدیق بفرمایند که این قبیل پیشنهادات اصلا صورت خوبی ندارد. اولا عدم اعتماد یک عده ازرفقا رابرفقای دیگر خودشان میرساند وبنده لازم میدانم جدا ازطرف کمیسیون بودجه این دفاع رابکنم .آقای فیروز آبادی پیشنهاد میکند ده نفر انتخاب شوند ودراین موضوع رسیدگی کنند وبنده عرض میکنم هیجده نفرانتخاب شده اند ورسیدگی کرده اند وبالاخره این ده نفر فرشته راشما ازکجا می اورید؟ یکی دیگر ازآقایان پیشنهاد ختم جلسه میکنند .بنده البته نیمخواهم هیچ نوع سوء ظنی نسبت برفقای خودم عرض کنم ولی بالاخره ازامتداد دادن قضیه وکش دادن وبه امروز وفردا انداختن بنده نمیدانم مقصود چیست ؟
پریروز هم همین فرمایشات را میفرمودند که برویم رسیدگی کنیم وکسی نرفت ورسیدگی بکند. آقای حاج میرزا مرتضی که ازابتدا اسم خودشان راجزء مخالفین ثبت کرده اند تا امروز نرفته اند دوسیه را ببینند ورسیدگی کنند البته باید بروند ورسیدگی کنند ولی یک همچو لایحه آمده است بمجلس باا نواع واقسام پیشنهادات جورا جو.ر واین تأخیر انداختن بنده تصور میکنم که یک سوء ظنی بطرف پیشنهاد دهندگان جلب شود
رئیس- رأی میگیریم به پیشنهاد آقای کازرونی آقایان موافقین قیام فرمایند (عد ه قلیلی قیام نمودند )
رئیس- تصویب نشد .چون پیشنهاد آقای کازرونی مطابق نظامنامه مقدم بود این بود ک هازآقای مخبر تمنا کردم که پس از آنکه رأی گرفته شد اظهارات خودشان رابفرمایند
مخبر- عرض میکنم اینجا آقای حاج میرزا مرتضی دوسه موضوع فرمودند که بنده مجبورم جواب بدهم اولا فرمودند که نیمگذارند برویم رسیدگی کنیم میخواستم ازایشان بپرسم کی نمیگذارد؟ ایا زنجیری .سدی جلوی پاشان بسته اند ؟ بالاخره الان یک ماه است که این لایحه طبع وتوزیع شده است ویک هفته هم هست که مطرح است نماینده محترم تشریف نبرده اند رسیدگی کنند هیچ کسی هم مانع ایشان نبوده است که بروند ورسیدگی کنند واما اینکه میفرمایند یک دوسیه که اصلا رسیدگی نکرد ه اند. آقای فیروز آبادی میفرمایند چند نفر بیایند ورسیدگی کنند ./بنده البته نمیخواهم جسارت کنم که وقتی ما دوسیه رابگذاریم جلوی آقای فیروز آبادی د ه روز هم تفحص بکنند چیزیاستنباط نخواهند فرمود
زیرا تخصصی ازمحاسبات واین اسناد ندارند
کازرونی- مثل همه
مخبر- کمیسیون بودجه باحضور نماینده های دولت وبالاخره درچندین جلسه کمیسیون تشکیل داده شده وبا اطلاعاتی که داشته اند باینکاررسیدگی کرده اند .آقایفیروز ابادی هم اگر میل داشتند میخواستند تشریف بیاروند وبه کمیسیون بودجه کسب اطلاع بکنند کمیسیو ن بودجه یک کمیسیون دربازی است ک هتمام آقایان نمایندگان حقدارند بنشینند وتماشا کنند .یک عده ازآقااین درموقعیک های نلایحه مطرح بود آمدند وبعملیات کمیسیون عملیات بودجه تماشا کردند ودیدند چه جور کارمیکنند .بنده خیال نیمکنم که آقای فیروز آبادی وآقای حاج میرزا مرتضی بیش از همکاران خودشان که درکمیسیون بودجه هستند نسبت بمالیه مملکت دلسوزتر باشند. وبالاخره کمیسیون بودجه که ازطرف آقایان سمت نمایندگی راداراست راپورت میدهد که رسیدگی کرده است وصحت دوسیه راتصدیق کرده است وآقایان هم حقن دارند نسبت برفقای خودشان اینقدر سوء ظنی داشته باشند .درهرصورت امتداد دادن یک همچو قضیه بنده تصور میکنم صلاح نباشد پیشنهاداتی شده وآقا مدرس هم پیشنهادی کرده اند بنابراین اجازه بفرمایند که به پیشنهادها رأی گرفته شود وبه کمیسیون برود ک هلااقل اگربخواهند رسیدگی کنند بکمیسیون مراجعه بفرمایند
بعضیازنمایندگان- مذاکرات کافی است
رئیس- آقایانیکه مذاکرات راکافی میدانند باید پیشنهاد کتبی بدهند تارذی بگیریم .آقای عمادی
عمادی- بنده عرضی ندارم
رئیس- آقایشریع تزاده
شریعت زاده – موافقم
رئیس- آقای یاسائی
یاسائی- موافقم
رئیس- اقای زوار
زوار- موافقم
رئیس- آقای کازرونی
کازرونی- بنده اولا مسئله ان اندازه بدهی نیست که آقایان زوراء محترم باا عضاء کمیسیون بودجه توقع اینر اداشته اشند که مجرد اینکه این خبربمجلس آمد بدون اینکه کسی مخالفت کند رأی بدهند .مسئله تا اندازه نظری است وبدیهی نیست وما هم معترف نیستیم که آقایان درحقیقت یک نوع عصمتی رادارا هستند مسئله که نظری شد باید درش بحث شود .ممکن است اشتباه شده باشد یا بد فهمیده باشند نه ینکه خدای نخواسته مخالفت ما دلیل براین است که نسبت بحکومت محترمی ک هطرف اعتماد ما است باکمیسیون بودجه یک سؤطنی داریم. سابقه مجلس نشا ن د اده است لوایحی که ابتداء ازطرف دولت پیشنهاد شده است وبکمیسیون ه ارفته است وبمجلس آمده است یاردشده است ویا تصویب شده است البته اگرموافقت یا مخالفتی دراطرافش شده بهیچوجه دلیل برعدم اعتماد نسبت بدولت ویاکمیسیون نیست بنده استدعا میکنم ازآقای مخبرمحترم که این نکات را برای رفقا وهمکاران خودشان رعایت کنند. بند هشخصا نسبت به این حکومت کمال اعتماد رادارم معذلک خودم را مکلف میدانم که راجع باین قضیه نظریات خودم را عرض کنم .هیچ منافاتی هم ندارد . پریروز بود که قضیه بوداغیانس آمد بمجلس وموافق ومخالف هم خیلی صحبتها کردند وبع دازاینکه لایحه اش گذشت یک چیزهائی گفته شد. همین مجلس وهمین وکلا وهیمن دولت هم بودند .حالا چ هضرردارد که مسائل درست حلاجی بشوند. یکی ازدلائل مخالفت بنده اشاراتی بود که از
طرف مخبر محترم درجلسات پیش شدکه بنده را ظنین کرد. آقایان هم اگر فرمایشاتشان رادرنظر ندارند مراجعه بفرمایند بصورت مشروح مجلس . درموقعیکه دفاع میفرمودند نظریات ایشان غیرقطعی بود وفکر بند ه بواسطه بیانات ایشان متزلزل شد . حالا هم میفرمایند اگر آقای فیروز آبادی حاضرشوند ونگاه میکنند چیزی برعملشان افزوده نمیشود .آقای فیروز ابادی هم مثل اکثرآقایان که دفترداری وحساب پردازی بلد نیستند ولی این راجع باکثریت است. بنده دفتردار وحساب شناسم .تجارت کرده ام. وباداخله وخارجه طرف معامله بوده ام بالاخره اینطور چیزهای زننده رانسبت بهمکاران خودتان ندهید. گویا آقای مخبربودند باوزیر که پریروز درضمن اظهاراتشان فرمودند که یک قراردادی مالیه با این آدم بسته است بعداستهمال شده بنده عرض میکنم دریک موضوعی که نظریه مجلس هنوز معلوم نشده است بنده نمیفهمم قرارداد چه چیزاست ؟ واستمهال شده است یعنی چه ؟ چرا بایستی قبل ازاینکه نظریه مجلس معلوم شود قرارداد بسته قبل ازاینکه نظریه مجلس معلوم شود قرارداد بسته شود که درواقع تصدیق ضمنی شده باشد ازفرمایشات آقایان بنده همچو میفهمم که این دوسیه که هست ازطرف شنیدریا مدعی ارائه نشده است .حالا نیمدانم این اسناد چطور دست بهم داده اند وارتباط بهم پیدا کرده اند که یک دوسیه شده است واینجا آمده است .چون فرمودند اصل سند پیش او است بعد م اباید بگیریم وببینیم .پس معلوم میشود که مجرد ادعای اورا سند قرارد اده اند ومجرد مطالبه او را مستند قرارداده اند درصورتیکه مدعی قبلا باید اسناد خودش راارائه بدهد اولا بایستی آن سندی را که دستور داد ه شده است که شما فلان مقدار اسلحه تهیه کنید ارائه بدهد که ما این سند رابا اسلحه که وارد شده تطبیق کنیم ببینیم مطابقه میکند یا آن صورتیکه دستور داد ه شده یا نه ؟ بعد ازآن ببینیم برطبق آن دستوری که داده شده تحویل مأمورین دولت داده اند یا نه ؟ بعدازآنکه اینکار صورت گرفت باید دید آن سندی که ازطرف دولت ایران دردست دارد که میگویند سند خزانه است ودرخطش اظهارکرده دردست دارد یاخیر؟ بعد ازاینکه این کارها راکردیم البته اطراف کاررا ملاحظه میکنیم درصورتیکه معلوم ومشخص شد البته میدهیم امابمجرد اینکه مدعی مینویسد که من یک سندی دارم ویک طلبی دارم ویک تنخواهی ازمن خواسته بودند ومن دادم پولم را بدهید ولو راست هم بگوید این طرز قبول کردن وپذیرفتن بعقیده بنده غلط است وبرخلاف داد وستد است. فقط دلیل آقایان این است که اگرکمپانی سند نداشت چرا مطالبه میکرد .پس بهمین دلیل هرکمپانی وهرشخصی که بعقیده بنده محترم است آمد ومطالبه کرد سندش هما ن مطالبه ایست که میکند زیرا اگر سند نداشت مطالبه نمیکرد ؟
مخبر- این حرف را کی ماگفتیم بنده اینها راتکذیب میکنم
کازرونی- صورت مشروح مجلس شاهد من است اگردروغ گفت مفردا صورت مشروح بیرون می اید آنوقت بنده منفعل خواهم شد. گفته شد طبع وتوزیع دوسیه برخلاف اصول است چرا برخلاف اصول است ؟ باکدام ماده مخالف است ؟ باکدام قانون مخالف است ؟
آقا سید یعقوب- کیگفت ؟بگو نترس
کازرونی – کی گفت حضرت وزیر
وزیرمالیه- بند ه همچو حرفی نزدم
کازرونی- بازهم عرض میکنم صورت مشروح مجلس شاهد من است .آقای مخبر مکررفرمودند ما دوسیه راا حاله دادیم به سه نفر آن سه نفر رفتند ورسیدگی کردندو آمدند راپرتش را دادند . حالا که این سه نفررسیدگی کرده اند البته درست هم تشخیص داده اند ولی درحدود اقتدارات خودشان . راجع برسیدگی این دوسیه بیش از این نباید قائل شد که کمیسیون
بودجه رسیدگی آن سه نفر راتصدیق کرده است ولی مجلس که ملتزم نیست والبته باید خودش دقت نظر کامل بکند ودرهرصورت بنده عقیده ام این است که سند اصلی مدعی وآن اسناد دیگری که قبض وصول مأمور دولت ایران وآن ورقه دستور هم متضمن آن است ارائه بدهد وماتطبیق کنیم بعد ازآنکه معلوم ومشخص شدانوقت راپرتش رابیاورید بمجلس وازتصویب بگذرانید
مخبر- اولا آقای کازرونی فرمودند مسئل هنظری است بنده نمیدانم مسائل نظری را ایشان چطورتشخیص داده اند .مسائل عددی وحسابی که نظری نیست ! دودوتا میشود چهارتا .اینراهم دیگر چطورمیشود درش بحث کرد؟ میفرمائید من خودم اهل حساب ودفترداری هستم. بنده نیمدانم درموقعیکه دفترتان راجمع میزدید ومیبستید چطورموضوع رابامسائل نظری تطبیق میکردید ؟ مثلا یک روز جمع میشده است دوهزار وپانصد تومان .بنظرتان چهارهزار وپانصد تومان می امده است وآنوقت چها هزار وپانصد تومان را مینوشته اید ! مسائل نظری همین است آقایکازرونی ؟
کازرونی- بارک الله خوب فهیمدی
مخبر- وبالاخره بنده نفهمیدم که مسائل نظری راچطور تشخیص داد هاند وچطورقالب مسلم یک کمپانی را ایشان میخواهند بامسائل نظری تطبیق نموده وحل کنند .میفرمایند چر ادولت قرارداد بسته حالا بمجلس آورده است .اولا دولت قراردادی نبسته .
یک محاسبه رابهش خاتمه داده وبصورت قانونی درآورده وبرای تصویب بمجلس شورای ملی تقدیم کرده است بنده وشما هم روی آن صحبت میکنیم .خوب دولت چه کند ؟ غیرازاین میتواند کاری بکند ؟یا اول باید بیاید ازمجلس سؤال کند که اجازه میدهید من بروم حساب کمپانی شنیدر رارسیدگی کنم. بعد برود رسیدگی کند یا قبلا دولت بیاید واجازه بیگرد که من میخواهم یک ثبات استخدام کنم آنوقت بعدازآنکه اجازه گرفت برود دربودجه اش بنویسد وبیارود بمجلس ؟بنده نمیفهمم که دولت چه شکل باید این رابیاورد بمجلس ؟ وبالاخره دولت روی یک موضوعی رفته است ویک ماده واحده تنظیم کرده وبرای تصویب بنده وجنابعالی بمجلس آورده است میفرمایند مابایدرسیدگی کنیم .اولا آن سندی راکه درخواست تهیه اسلحه کرده اند ببینیم آیا این اسلحه بسرحد مارسیده است یاخیر؟ تمام این وظایف رابرای مجلس معین کردند که مجلس باید ببیند آیا اینها بسرحد رسیده یانه ؟ وارد قورخانه شده یانه ؟ وبالاخره آقای کازرونی تشخیص دادند که مجلس باید قورخانه چی وگمرک چی ومالیه ورئیس مالیه ومحاسب مالیه باشد وتمام کارها راخود مجلس بکند .آخرآقا :اصولی هست ترتیباتی هست دولتی معین کرده اند دولت هم ادارات تابعه دارد. وبالاخره هرکدام یک کاری دارند .همه کارها که با ما نیست ما که قورخانه چی نیستیم که ببینیم چند تا تفنگ وفشنگ وارد شده است این کار قورخانه است .کارورود بسرحد هم باگمرک است کار حساب کردن هم بامالیه است که باید بیاورد اینجا ما رسیدگی کنیم وتصویب کنیم والسلام .اینجا اظهار فرمودند که طرف خطی نوشته است وما هم فورا قبول نموده ایم وباید تصویب بکنیم ومخصوصا خط طرف راچندین مرتبه هم تکرارفرمودند بنده عرض میکنم کدام خط ؟ چه خطی نوشته شده ؟ وبالاخره مقصود ایشان رانفهمیدم زیرا طرف تازگی خطی ننوشته .در هرصورت دوسیه ازاینجا بازمیشود که دولت علیه دستور داد ه است که یک مقداراسلحه برایش تهیه کنند وصورت معامله ک هبادولت شده است نه تنها دردوسیه موجود است بلکه طبع وتوزیع شده ومنتشر شده است وکمپانی
مطابق معمول تمام دنیا درمعاملات بزرگ این رایک نوع پروپاکاندی برای خودش قرامیدهد .دردنیا منتشر میکند . عین آن دفتر طبع وتوزیع شده وقطع نظر ازان اسنادی که شما میفرمائید نیستو بنده عرض میکنم هست تمام اینها رسیدگی شده است واسنادی که ماا زگمرک خواسته ایم که دال بر ورود اسلحه بسرحد شمال وجنوب ما بوده است تمام دردوسیه موجود است .حالا اگر شما کوتاهی کرده اید درانجام وظیفه وتشریف نیاورده اید ببینید تقصیر کسی نیست .حال اشما میفرمائید طرف خطی نوشته است ماهم قبول کرد ه ایم .بنده عرض میکنم طرف خطی ننوشته وبالاخره یک دوسیه ایست ورسیدگی شده است وطلب کمپانی راحساب کرده اند یک مبلغی رابهش داد ه اند .ویک مبلغی باقی است وبواسطه همین تأخیر ودلسوزی که برای مالیه مملکت شده است یک مقداری هم تنزیل ورویش رفته است اینجا فرمودند که ماگفته ایم اگرکمپانی طلب نداشت مطالبه نمیکرد بنده که این عرض رانکردم وازهیچکدام آقایان موافقین ومخالفین هم این حرف رانشنیدم. عرض کردیم که توپهای شنیدر که تقریبا ازتوپهای خوب مملکت ما است دلیل بر طلب کمپانی است وممکن است تشریف ببرید درمیدان مشق ملاحظه بفرمائید تفنگهای سه تیر که مقداری ازآنها درطرف جنوب خودتان ودردست یک اشخاصی هست دولت ازاین کمپانی خریده است وبالاخره تا مابه آن دانه آخرعدد فشنگش ه مرسیدگی نکردیم ( وباید هم بکنیم وحضرتعالی هم باید رسیدگی کنید ) معتقد نشدیم ک هطلبکار است زیرا باید طلب اوبرروری خریدی که ما ازاوکردیم ثابت باشد تا ما بتوانیم بدهیم بالاخره یک قدری هم با توکوک سوکمیسیون رفتند درصورتیکه سو کمیسیون هم می توانند یک چنین معامله متقابله باآقای کازرونی بکند ..
آقاسیدیعقوب- بند ه الان میکنم
مخبر- بالاخره بعدازتمام فرمایشا تشان بنده عرض میکنم که حالا ما این قضیه راچکار بایدبکینم بطورخلاصه میخواستند بفرمایند که بیش از این وقت مجلس صرف اینکار نشود وآن علاج قطعی که معمولا روی تمام قضایا باما درمجلس داریم آنرا بفرمایند یا اصلا پیشنهاد کنند که چون طلب کمپانی قبل ازمشروطیت بوده است وماهم تعهد نکرده ایم بنابراین نمیدهیم . خوب این یک چیزی است وخلاصه اینکه یک راه حلی نشان بدهند والا ما هرروز بیائیم اینجا وبتمام وسائل تشکیل پارلمان رامرتب کنیم وروی یک معامله حرف بز نیم وعاقبت معلوم نشود که چکار باید بکینم چه نتتیجه دارد وبالاخره بنده استدعا میکنم آقای کازرونی بفرمایند که راه عملی چیست وچه باید کرد که رفع این شربشود
آقاسید یعقوب- بنده اخطار نظامنامه دارم
رئیس- بفرمائید
آقاسید یعقوب- اگریانجا درجلسه اظهار نشده بود واسامی سوکمیسیون رامعین نکرده بودند ( که آقای بیات وافشار وبند ه بودیم ) بنده عرض نمیکردم لیکن چون اینجا اظهار شد ک هسوکمیسیونی برای اینکارمعین شده واشخاص آنهم معین شدلذا بنده عرض میکنم که آقای کازرونی ، رفیق محترم بنده توهین کردند وبه سوکمیسیون .بنده عرض میکنم که مخالف دولت هستم وایشان میگویند موافقند با اینکه دروغ میگویند بالاخره بند ه رفتم درسوکمیسیون تمام این چیزهائی که اسم آوردند درآنجا بود وکاملا رسیدگی کردیم یکنفر ازمخالفین ( آقای حقنویس ) سؤال کردند که دوسیه هست یانه ؟ گفتیم دوسیه رابرده اند .اما یکنفر دیگر ازمخالفین که داد میزد نیامدند
رئیس- آقا این اخطار نیست
آقا سید یعقوب- بالاخره بنده عرض میکنم که چر ااین حرف را میزند مادرسوکمیسیون کاملا این
+دوسیه رامطالعه کردیم ورسیدگی کردیم (صدایزنگ)
رئیس- عرض کردم این اخطار نیست. چهارفقره پیشنهاد رسیده است .سه فقره ازآنها راجع بکفایت مذاکرات است ویکی دیگر ازطرف آقای بیات راجع بختم جلسه است. پیشنهاد راجع بختم جلسه چون راجع بدستوراست گمان میکنم مقدم است .آقای بیات
بیات- بنده این پیشنهاد ختم جلسه رابرای این عرض کردم که آقایان اظهارمیکنند که ما باید دوسیه راببینیم وچنانچه کفایت مذاکرات تصویب شود آقایان باز میکوبند ما دوسیه راندیدم لهذا بنده پیشنهاد ختم جلسه راکردم وازآقای وزیرمالیه ه متقاضا کردم که این دوسیه رامجددا امروز بعد ازظهر بیاورند بمجلس که هریک ازآقایان مخالفین میل داشته باشند دوسیه راببینند که درواقع ایندفعه ضرب الاجل ختم دیدن دوسیه باشد وروز شنیه مطرح شود وتکلیفش معین شو و بالاخره مقصود این است که آقایان هم کاملا ازدوسیه اطلاع حاصل کنند
وزیرمالیه- بنده برا یتذکر خدمت آقایان میخواهم عرض کنم که ازرویی که این قضیه درمجلس مطرح شده است ایندقعه چهارم یاپنجم است که برای مطالعه دوسیه مجلس ختم شده وبجلسات بعد موکول شده است ودوسیه راهم بشهادت مقام محترم ریاست دردفعه اول که آقای مدرس این پیشنهاد راکردند بند هیکنفر ازاعضاء مالیه راکه این دوسیه دراداره اوبود مذمور کردم که بیاورد اینجا وعرض کردم ک هتا هرموقع که لازم است صبح وعصر حاضرشوند وآقایان مطالعه کنندو چندین روز هم صبح وعصر آن مأمورحاضرشده است که حالا نمیدانم مراجعه شده یا نشده است ولیبنظر بنده بعضی مراجعه نموده اند .حالا هم آقای بیات پیشنهاد ختم جلسه را میفرمایند که جلسه ختم شود ومذاکرات ختم نشود برای اینکه اگربعضی ازآقایان که دوسیه راتاامرزو ندید هاند بروند ومطالعه کنند. بنده مخالفتی ندارم ولی به آقای بیات میخواهم عرض کنم چو نایشان فرمودند که این یک ضربالاجلی است برای اینکه آقایان دوسیه رامراجعه بفرمایند .دوسیه را درهیئت رئیسه یا هرکجا که مقام ریاست معین فرمایند خواهند اورد وعصر هم مأموربرای دادن توضیحات حاضراست وازامروز بعد ازظهر دوسیه باختیارآقایان است
رئیس- آقای شریعت زاده
شریعت زاده – بنده موافقم
رئیس- رأی گرفته میشود به پیشنهاد آقای بیات آقایان موافقین قیام فرمایند ( اغلب قیام نمودند )
رئیس- تصویبشد . بقیه مذاکرات میماند برای روزشنبه .آقایوزیر مالیه
وزیرمالیه – بند ه تقاضا دارم بعد ازینکه مذاکره راجع بکمپانی شنیدر کروزو ختم شد لایحه بودجه تلگراف بیسیم ک هطبع وتوزیع شده است مقدم ومسائل دیگر باشد
یکنفرازنمایندگان – راه آهن مقدم است ( مجلس یکساعت وده دقیقه بعد ازظهر ختم شد )