مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ خرداد ۱۳۳۰ نشست ۱۶۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی – اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
سال هفتم – شماره ۱۸۵۶
۴شنبه ۱۲ تیر ماه ۱۳۳۰
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۱۶۰
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۱۶۰
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۳۰ خرداد ۱۳۳۰ نشست ۱۶۰
فهرست مطالب:
- ۱- تصویب صورتمجلس جلسات ۲۶ و ۲۸ خرداد
- ۲- بیانات قبل ار دستور - آقایان گودرزی - اسلامی - حاذقی
- ۳- بیانات آقای شوشتری به عنوان ماده ۹۰ آیین‌نامه
- ۴- بیانات آقای نخست‌وزیر و تقاضای تشکیل جلسه عصر - تنفس
- ۵- بیانات آقای نخست‌وزیر و ابراز رای اعتماد به دولت ایشان
- ۶- تقدیم لایحه اجازه پرداخت دو دوازدهم حقوق و هزینه کل کشور بابت دو ماهه خرداد و تیر به وسیله آقای وزیر دارایی
- ۷- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای وزیر دادگستری
- ۸- تصویب دو فوریت و خاتمه مذاکره لایحه اجازه پرداخت حقوق و هزینه کل کشور بابت دو ماهه خرداد و تیر ۱۳۳۰
- ۹- تعیین موقع جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس ده و پنج دقیقه صبح بریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید
تصویب صورت مجلس جلسات 26 و 28 خرداد
1- تصویب صورت مجلس جلسات 26 و 28 خرداد
رئیس-صورت غائبین جلسه پیش قرائت می‌شود. (بشرح زیر قرائت شد)
غائبین با اجازه – آقایان: شکر الله صفوی، شکرائی، پالیزی، عباسی، موقر بوداغیان، اردلان شهاب خسروانی، غلامرضا فولادوند، اللهیار صالح، حسین مکی، خزیمه علم
غائبین بی اجازه – آقایان حسین خاکباز، محمودی، قبادیان، خسرو قشقائی، تولیت، غلامحسین ابتهاج، آشتیانی زاده، ابوالحسن رضوی، کهبد، سلطانی، طباطبائی، جواد مسعودی،
دیرآمدگان با اجازه – آقایان: کشاورز صدر یکساعت، دکتر سید امامی 45 دقیقه، دکتر شایگان دو ساعت، دکتر معظمی یکساعت
دیر آمدگان بی اجازه – آقایان: محمد هراتی یکساعت، دکتر برال سی دقیقه، تیمورتاش سی دقیقه، فرامرزی سی دقیقه، حسن اکبر یکساعت، منصف سی دقیقه، دکتر طبا یکساعت
رئیس – آقای شوشتری نسبت به صورت مجلس نظری دارید؟
شوشتری- بسم الله الرحمن الرحیم بنده در صورت جلسه البته اغلاطش را اصلاح می‌کنم ولی دو سه موضوع را ناچارا توضیح بدهم که خوب یا من تقریر نکردم یا سایرین خوب متوجه نشدند اولا بند میزان نه سد میزان آقایان روزنامه نگاران هم غلط نوشته‌اند آنجا اظهار هفتاد هزار تومان بین هفتصد تا هشتصد هزار ریال برای اصلاح اینکار لازم است و اگر این کار نشود دویست میلیون تومان هم اصلاحش نخواهد کرد استدعا دارم این را اصلاح بفرمائید دیگر اینکه آقای وزیر دادگستری راجع به سؤال و جواب اراضی اطراف تهران بیانی فرمودند چون الان یک نامه‌ای رسیده بمن می‌بینم از همین نامه صورت عجیبی پیدا می‌کند و مردم می‌ریزند به هم از این جهت ناچارم توضیح بدهم چون از همین قرار هم طرح تهیه خواهند فرمود آن اراضی که استاد و بنچاق در محاضر شرع نداشته و طبق اسناد عادی بین مردم مبادله شده و با این نیرنگ میلیونها متر اراضی اطراف تهران را برده‌اند این مال دولت است و اگر سند ثبتی هم روز او صادر شده باشد روی قانون آن اسناد را ما لغو خواهیم کرد خواستم این مطلب را عرض کنم که بروند یک عده‌ای پانصد متر چهار صد متر هزار متر تصرف کنند و باین عنوان بحجان هم بیفتند که هر کس رفت تجدید کرد بتواند اراضی موات را تصرف کند اراضی موات وقتی اطلاق می‌شود که اطلاق عرفی داشته و اینها اراضی موات نیست
رئیس – آقای دکتر کیان
دکتر کیان – در جلسه گذشته صحبتی از کارخانه هائی بنام شهرضا پیش آمد که بنده عرض کردم دو کارخانه وجود دارد بنام شهرضا یکی اتحاد شهرضا در شهرضا و یکی شهرضای مطلق که در اصفهان است و تفاوت این دو را از حیث صحت جریان و حسن عمل بنده عرض کردم در صورتجلسه اشتباه شده‌است توشته شده در شهرضا دو کارخانه وجود دارد خواستم اصلح بشود در شهرضا یک کارخانه وجود دارد که اتحاد شهرضا است که نمونه درستی و صحت عمل است نه آنکه در اصفهان است.
رئیس – اصلاح می‌شود آقای حائری‌زاده
حائری زاده – امروز صورت جلسه سابق را که حاضر شده ببنده داده‌اند ولی صورت جلسه اسبق را هنوز ندادند (نمایندگان – صورت جلسه قبل هم توزیع شده‌است) صورت جلسه ایکه ببنده داده‌اند مال سابق است سؤال و جوابیکه در آن جلسه انجام گرفت در وزارت خانه‌ها یک اشتباهات مختصری دارد که من یادداشت کرده و بتندنویسی میدهم اصولا من نمی دانم این اصلاحاتی که ما می‌کنیم بعد‌ها مجدد طبع می‌شود و اصلاح می‌شود که بدرد جامعه بخورد (امینی – اصلاح می‌شود و مجددا طبع می‌شود) یا اینکه غلط‌ها می‌ماند عرض دیگری ندارم
رئیس – البته پس از اصلاح دو مرتبه چاپ می‌شود (امینی – نسبت بصورت جلسه اسبق هم اگر نظری هست باید آقایان بفرمایند) صحیح است راجع به دو صورت جلسه امروز صحبت می‌شود آقای نریمان نریمان-در ضمن بیانات نماینده محترم آقای صدر میر حسینی در جلسه روز یکشنبه گذشته 28 خرداد بنده جمله‌ای عرض کردم که شنیدم موجب سوء تفاهم شده و بعضی‌ها تصور کرده‌اند که بنده با دولت مخالفت کرده‌ام خواستم عرض کنم که ابدا این نظر را نداشتم بلکه در این موقع حساس و تاریخ که ملت ایران برای گرفتن حق خود قدمهای متین و عاقلانه‌ای بر می‌دارد و جناب آقای دکتر مصدق با وجود کسالت مزاج (زنگ رئیس)
رئیس - آقای نریمان این مطالب مربوط بصورت جلسه اعتراضی هست بفرمائید.
نریمان- می‌خواهم توضیح عرض کنم اگر اجازه بفرمائید قدری مفصل است.
رئیس - اگر در صورت مجلس انحرافی حاصل شده بفرمائید والا در جلسه پیش هم راجع بکفایت مذاکرات بنده دیدم که مراعات آئین نامه را نکرده‌اند تمنا می‌کنم مادامیکه بنده اینجا نشسته‌ام آقایان رعایت بفرمائید
نریمان – بنده رعایت می‌کنم اگر اجازه بفرمائید عرض می‌کنم.
رئیس - استدعا می‌کنم بفرمائید چون اگر نظم مجلس که تنها مرکز صلاحیت مملکت است که باید امور را اصلاح کند رعایت نشود هیچ کار صحیحی انجام نمی‌شود (صحیح است)تمنی می‌کنم آقایان رعایت بفرمائید ممکن است مطالب خودتان را بعد در نطق قبل از دستور بفرمائید آقای مهدوی بفرمائید.
مهدوی - مختصر اشتباهاتی هست که در مطبعه شده اصلاح می‌کنم میدهم به اداره تند نویسی
رئیس - بسیار خوب دیگر نظری نیست نسبت بصورت مجلس؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس جلسات 26 و 28 خرداد تصویب شد
بیانات قبل از دستور آقایان – گودرزی – اسلامی – حاذقی
2- بیانات قبل از دستور آقایان: گودرزی –اسلامی – حاذقی
رئیس - آقای گودرزی
گودرزی-در جلسه گذشته تابلو مربوط بگزارش راجع باصلاح قانون رسیدگی بدعاوی اشخاص نسبت باملاک واگذاری برای طرح موضوع در مجلس نصب و جمعی از نمایندگان خیرخواه مجلس شورایملی بعنوان موافق اسم نویسی فرمودنده‌اند وجناب آقای شوشتری هم بعنوان مخالف نام نوشتند اگرچه بنده نیز بعنوان موافق نام نوشتم ولی چون آخرین نفر از موافقین هستم و ممکن است باوجود یک نفر مخالف نوبت بیان عقیده بینده نرسد ولازم هم می دانم برای جلب موافقت همکار و همقطار عزیزم جناب آقای شوشتری نماینده محترم استان دوم روشن ساختن اذهان نمایندگان محترم مجلس شورای ملی عرایض سابق خود را در باب علل وجهات لزوم تهیه این گزارش بعرض برسانم تا جفاب ایشان باتوجه بحقیقت امر نظریات خیر خواهانه هود را متوجه حقوق از دست رفته جمعی کشاورزان خورده مالک شمال فرموده با بیان شیوا و نطق غرای خود حقون این بیچارگان را حفظ نمایند و نمایندگان محترم هم بحفظ حقوق عده کشاورز بیچاره مبادرت فرمایند بنابر این چنانکه سابقا هم بعرض نمایندگان محترم مجلس شورایملی رساندم بعرض میرسانم برای رسیدگی بدعاوی اشخاص نسبت به املاکی که از طرف اعلیحضرت فقید به اعلایحضرت همایون شاهنشاهی انتقال یافته وبموجب فرمان مورخ سی شهریور 325 بدولت منتقل گردیده‌است قانون 12 خرداد 1321 از مجلس گذشت که در شق الف از ماده 14 آن مقرر شده‌است در صورتیکه بدون عنوان معمله ملکی غصبا تصرف شده و تغییرات مهمی در آن حاصل نشده باشد بصاحب آن رد می‌شود و علاوه بر رد عین ملک باتوجه بمدت تصرف ومقدار ملک و اوضاع و احوال کار مبلغی که از سی هزار ریال تجاوز نکند بصاحب ملک تأدیه می‌گردد وشق ب همین ماده مقرر داشته‌است که در صورتیکه بهای پرداخته شده بفروشنده ملک خریداری شده پیش از ده هزار ریال نباشد وعدم تمکن صاحب ملک هم محرز باشد ملک عینا بدون مطالبه بهای پرداختی بفروشنده یا کسانیکه متصرف عین مورد انتقال تشخیص گردید رد می‌شود ودر ماده 27 قانون مرقوم نیز برای خورده مالکیتی که بمنظور انجام امور کشاورزی در این گونه املاک مداخله می‌نماید نیز ارفاقهائی منظور شده‌است وچون موضوع اینگونه دعاوی چنانکه در این قانون هم نوشته شده‌است املاکی بود که بعنوان غصب ویا معاملات مبتنی بر عین از تصرف مالکین آنها خارج شده‌است درهمان مواقع بخشنامه هم بعنوان مأمورین و متصدیان امور املاک واگذاری صادر شده‌است که از متصرفین املاک غصبی و خورده مالکینی که بابت بهای املاک مورد معامله خود بیش از ده هزار ریال نگرفته‌اند بهره مالکانه مطالبه نشود مجموع این جهات و عموم این ارفاقات نسبت بمردمی که بعد از شهریور 1320 املاک خود را مالکانه تصرف و عمل کردند و بی اطلاعی این مردم از مقررات قانون مرقوم و بی تناسب بودن طرز تشریفات این قانون و نحوه رسیدگی بدوی و تجدید نظر نسبت بدعاوی این بیچارگان که غالبا موجب دربدری و سر گردانی این مردم ده نشین و کشاورزان غیر مأنوس باین جریان بوده و بالاخره هزینه سنگین حق الوکاله و مخارج دادرسی که غالبا از بهای خواسته دعوی شاکیان بیشتر میشده و قصد اغفال متصدیان املاک واگذاری بمنظور جلوگیری مردم از تقدیم دادخواست در مهلت قانونی که نتیجتا موجب از دست رفتن مقادیر کثیری از املاک واگذاری و برهم خوردن دستگاه اداره املاک میشده سبب شد که مأمورین مرقوم هم باین خورده مالکین و کشاورزان مالک اعلام و تفهیم کنند که استرداد املاک غصبی و املاکی که دربهای آن بیش از ده هزار ریال پرداخت نشده احتیاج بتقدیم دادخواست ندارد و بدون طرح دعوی و جری تشریفات قانونی و صدور حکم قطعی اینگونه املاک ملک صاحبان و متصرفین آن شناخته شده از ید آنها انتزاع نخواهد شد چون این مالکین جزء وکشاورزان خورده مالک که غالبا بیش از هفت هشت جریب زمین که آنرا هم شخصا زراعت می نموده نداشتند و جزء رعایای قراء املاک واگذاری محسوب و هنوز هم تحت سرپرستی مأمورین املاک واگذاری بوده‌اند و اظهارات آنانرا که باکمال دلسوزی و حسن ظاهر بیان می شده باور می‌نمودند و مختصر علاقه آنها که ارزش آنرا نداشته که وکیل گرفته حق الوکاله معادل یا بیش از بهای خواسته بوکیل بدهند و نه وقت آنرا داشتند که در مرکز شهرستان یا تهران برای تعقیب دادرسی نخستین و تجدید نظر آواره و در بدر باشند گول ارفاق موقتی مأمورین املاک و تبلیغات فریبنده آنها را خورده و خلاصتا تحت تأثیر تمام این علل و جهات واقع شده در ششماه مهلت قانونی مقرر در ماده شش قانون راجع بدعاوی اشخاص نسبت باملاک واگذاری مصوب 12 خرداد 321 که می‌گوید (هرکسی بهر عنوان نسبت بعین املاک واگذاری یا متعلقات و حدود آن و یا قنوات و حقا به ادعا یا شکایتی راجع بعملیات و تصرفات با واسطه یا بلاواسطه اعلیحضرت پادشاه سابق و مأمورین ایشان داشته باشد باید در ظرف مدت ششماه از تاریخ نشر آگهی تشکیل هیئتهای رسیدگی در هر حوزه شکایت خود را باین هیئت بنماید خواه بعنوان تصرف غیر قانننی باشد و خواه نسبت بمورد گفتگو در خواست ثبت بنام اعلیحضرت پادشاه سابق شده یا نشده باشد) مبادرت بتقدیم دادخواست استرداد املاک خود ننمودند. با انقضای مهلت مرقوم در ماده مذکور همان مأمورین با هزاران لطف و مهربانی و بیان شیرین و سخن خوش و گفتار دلچسب و کردار دلفریب خود مردم بیچاره بی اطلاع را تشویق و ترغیب بعدم تقدیم دادخواست می‌کردند یکدفعه مانند گرگ گرسنه و همچون اجل معلق بسروجان این کشاورزان بی سر وسامان ریخته علاوه بر ضبط حاصل آنسال از آن بخت برگشتگان مطالبه منال و بهره مالکانه سنوات گذشته را هم نمودند تازه این بیچارگان بی پناه معنی آنهمه نصایح پدرانه و مواعید دلفریب انی مأمورین را که با کمال رأفت و دلسوزی بیان می شده فهمیدند و متوجه شدند که آنهمه اصرار و ابرام مأمورین در انصراف آنها از تقدیم دادخواست بمنظور اغفال آنان صورت پذیرفته و جز زیان غیر قابل جبران سودی برای آن بخت برگشتگان نداشته‌است وحشت سر تاپای آن بیچاره گانرا گرفته با کمال وحش زدگی و متهای دست پاچگی دست عجز و استراحام بطرف دولت دراز و اولیای امور را متوجه اوضاع پریشان و موقعیت وخیم خود ساختند دولت هم از توجه به وضعیت اسفناک آن تیره بختان متوجه حقیقت امر شده تنها چاره و درمان درد آن بیچارگان و یگانه وسیله جبرن زیان آنانرا در تمدید مهلت مقرر در ماده شش قانون مرقوم بمنظور قبول دعاوی شاکیان نسبت باملاک واگذاری رعایت مختصر تسهیلات در نحوه رسیدگی تشخیص و برای تأمین اینمنظور در 1322/4/5 لایحه بعنوان اصلاح قانون دعاوی اشخاص نسبت باملاک واگذاری مصوب 2 خرداد 1321 تقدیم مجلس شورایملی کرد و با ارجاع امر بکمیسوین دادگستری اعضاء محترم آن کمیسیون هم در طول چند ماه رسیدگی و مداقه در اطراف موضوع در 1323/12/25 گزارش شماره 35 خود را تهیه و بمجلس شورایملی تقدیم داشتند چون از آنتاریخ ببعد طرح موضوع در مجلس شورایملی بتأخیر افتاده لذا عده‌ای از نمایندگان خیر خواه و دلسوز مجلس شواری ملی برای رفع نگرانی و نجات این کشاورزان بیچاره در دهم اسفند 1329 پیشنهادی تهیه و تقدیم فرمودند که اینموضوع در مجلس فوری و فی المجلس طرح و تصویب گردد. اکنون که نظر مبارک اعلیحضت همایون شاهنشاه بایجاد مالکین جزء و کشاورزی خورده مالک است و برای اجرای نیات ملوکانه مقداری املاک برعایا فروخته شده و هیئت محترم دولت و نمایندگان محترم مجلس شورای ملی هم بسوابق امر و پیشینه کار این مالکین جزء و کشاورزان خورده مالک شمال توجه فرمودند خیلی بجا و بموقع است که فوری و فی المجلس این موضوع را طرح و تصویب فرمایند تا تعداد زیادی مردم بدبخت و بیچاره با جمع کثیری از عائله لخت و عور آنان در این نگرانی و وحشت و سختی و بدبختی که سالان دراز دچار آن هستند نجات یافته مادام العمر خود و کسان و اعقاب آنان دعاگوی آن دولت حق شناس دادگستر باشند. در خاتمه باز توجه جناب آقای شوشتری همقطار و همکار محترم خود و نماینده محترم استان دوم را بعرایض سابق خود که در باب علل و جهات تهیه گزارش مرقوم عرض شده جلب و از حضور محترمشان استدعا دارم که مخالفت خود را مبدل بموافقت فرموده با بیان رسا و نطق دلچسب و گیرای خود از حقوق این بیچاره گان دفاع فرموده در احقاق حق آنان ساعد و کوشا باشند و چون در جلسه دهم اسفند 1329 در موقع تهیه و تقدیم پیشنهاد سابق الذکر جناب ایشان تشریف نداشته و پس از تشریف آوردن و استحضار از جریان موضوع در موقع نطق قبل از دستور بنده در مجلس علنی ضمن عبارت (بدهید ما هم امضا کنیم شاه می‌بخشد و شیخ علی خان نمی‌بخشد) عنایت و مافقت خود را نسبت باین بیچارگان اظهار فرمودند و بپاس احترام همین موافقت از حضور محترمشان استدعا می‌شود که بجای امضای موعود در اینخصوص بعوض مخالفت موافقت فرمایند تا جمعی مردم مضطرب و مشوش از قید نگرانی و تشویش و انظار و اسارت خلاص شوند (احسنت)
نایب رئیس – آقای اسلامی بفرمائید
شوشتری – بنده عرضی دارم
نایب رئیس – بعد بفرمائید
اسلامی – مطالبی که بنده امروز بعنوان نطق قبل از دستور می‌خواهم بعرض برسانم شامل چند قسمت است که هر یک دارای اهمینت خاصی است و لی قبل از بیان اصل موضوع ناگزیر از ذکر این نکته هستم که گرچه در موقع افتتاح بیمارستان اخیری که در رامسر از طرف اعلیحضرت همایون شاهنشاهی گشایش یافت بنده آنجا مطالبی از طرف اهالی یعنی موکلین خودم عرض کرده‌ام ولی چون در ارسل و پخش اخبار آنج غرض ورزی از طرف بعضی شده بود و بعضی از اهال اظهاراتی کرده بودند بنده در این مقام رسمی از اعلیحضرت همایون شاهنشاهی نسبت باین اقدام خیر خواهانه‌ای که رموده بودند در مورد استخدام 7 نفر طبیب آلمانی اظهار تشکر و امتنان می‌کنم و ضمنا استدعا می‌کنم از طرف اهالی که در تمام شهرهای مازندران از بودجه اوقاف سازمان شاهنشاهی این قبیل مؤسسات مفید را دایر فرمایند (فقیه زاده – در تمام ایران) انشاءالله موفق بشوند که در تمام ایران (شوشتری – در گرگان هر چه خواستیم ندادند) در گرگان هم عملی کنند اما مطلبی که خواستم اینجا عرض کم اگر از طرف بعضی از آقایان بطور انفراد یا بطور اجتماع نسبت به بعضی از لوایح غیر ضروری که قبل از این دولت تقدیم مجلس شورای ملی شده بود نسبت بروش بعضی از وزراء نسبت ببعضی از سنت هائی که آنها در اداره امور مملکت می‌کنند انتقادات یا اعتراضاتی نسبت بلوایح آن وزیر می‌شود دلیل این نیست که آقایان نمایندگان محترم نسبت بلایحه نفت یا اجرای قانونی که بدست آقای نخست وزیر اجرا می‌شود مخالفتی دارند (صحیح است) بلکه کلیه نمایندگان مجلس شورای ملی آقای نخست وزیر را که واقعا با حال کسالت مشغول این کار مهم هستند تأیید می‌کنند (صحیح است) بلکه کلیه نمایندگان مجلس شورای ملی آقای نخست وزیر را که واقعا با حال کسالت مشغول این کار مهم هستند تأیید می‌کنند (صحیح است) اما این مسئله و اجرای قانون ملی شدن نفت نباید موجب بشود که بعضی از وزرا در کار خودشان اهمال کنند و بامور استانها توجه نکنند (صحیح است) از نظر امور مربوط بملی شدن صنعت نفت ما دچار افسار گسیختگی در ولایات بشویم که بعدا جبران ناپذیر باشد من یقین میدانم که امور نفت و حل و فصل این کار مهم تنها بدست خود آقای نخست وزیر و شاید معاون ایشان که بیشتر تماس دارند انجام می‌شود و آقایان وزراء جز اینکه چند دفعه نشسته و یک گزارشاتی یا جواب تذکاریه هائی که قبلا تهیه شده بود تصویب کردند کاری نداشتند اصولا بیشتر اوقات باید وزرا در وزارتخانه‌ها باشند و کارهای جاری مملکت را اداره کنند این است که بنده باز اینجا تکرار می‌کنم که اگر در بعضی از لوایح یا بعضی رفتار آقایان وزراء انتقاداتی شده یا بعدا خواهد شد شدید تر یا خفیفتر هیچ مربوط بنفت نیست و آقای نخست وزیر این را بحساب نفت نگذارند اما موضوع دیگری که بنده خواستم عرض کنم راجع بوزارت آقایان سناتورها است بنده نمی دانم با اینکه در مجلس سنا مردمان حقوقدان و اصولی زیاد هستند بچه مناسبت نسبت باین اصل مهم بهیچوجه توجهی ندارند (پناهی – عده زیادیشان توجه دارند) موقعی که مصالح مجلس سنا اقتضا کند کلمه مجلس که در قانون اساسی و در متمم آن ذکر شده بود تفسیر بمجلسین می‌کنند میگویند ما هر دو حق داریم این کار را بکنیم (فرامرزی – قانون اساسی وقتی می‌گوید مجلس، مقصود مجلس شورای ملی است) ولی در موردی که الان مورد بحث است در این مورد که بعضی از آقایان سناتورها اعتراض کرده‌اند چون برخلاف مصالح بعضی‌ها هست، اینجا کلمه مجلس تفسیر بمجلس شورای ملی می‌شود کلمه سنا در بین نیست و مجلس سنا را در بر ندارد (فرامرزی – قطعا اینطور است) این است که بعقیده بنده، بعقیده بنده نباید گفت بلکه بعقیده مجلس که مطابق اصل 32 متمم قانون اساسی تکلیف این کار معلوم شده بدبختانه این روزها شنیده شده که از طرف آقایان سناتورها طرحی تهیه شده وبرای تفسیر یک ماده‌ای که آنهم برخلاف قانون اساسی است و برخلاف ماده 27 متمم قانون اساسی است و از طرف مجلس تصویب شده بود بآن استناد کردند و آن ماده را می‌خواهند تفسیر کنند و حال آنکه مطابق اصل 27 متمم قانون اساسی تفسیر قوانین از مختصات مجلس شورایملی است (صحیح است) و این عمل مجلس سنا با تمام احترامی که بفرد فرد آقایان سناتورها داریم برخلاف نص صریح قانون اساسی است (صحیح است) (دکتر معظمی – طرح داده شده نتیجه اش می‌آید اینجا) مضافا باین که مطابق اصل 44 قانون اساسی اساسا تصویب نظامنامه مجلس سنا باز هم از مختصات مجلس شورای ملی است وقتی که قانون باین صراحت یک مطلبی را بیان می‌کند و می‌گوید تصویب نظامنامه آنجا با مجلس شورای ملی است وقتی که می‌خواهند یک ماده آنرای تغییر بدهند یا تفسیر بکند آنهم از مختصات مجلس شورای ملی است و بنده می‌خواستم که یک قدری شدیدتر عرایضی بکنم ولی چون از دیشب و امروز یک تصمیمات خیلی مهمی یعنی آن تصمیماتی که ملت ایران انتظار داشت در دست عمل است، بنده کوتاه می‌کنم مطلب را (نمایندگان – بسیار خوب، احسنت) یک مطلبی که الان بنده اشاره کردم و البته این موضوع را بنده در جلسات بعد بتفصیل مطابق قانون این جا بیان خواهم کرد راجع بلوایحی است که ممکن است بعضی از دولت‌های سابق آن لوایح غیر مفید را آورده باشند و حالا دولت فعلی این لوایح را قبول کرده باشد و بخواهند مطرح بشود و بیایند تعقیب بکنند ما از لحاظ علاقه‌ای که بشخص آقای دکتر مصدق داریم نمی‌خواهیم لوایحی که بودار هست در زمان ایشان یا در زمان وزارت بعضی از وزرائی که واقعا نمی‌شود در اطراف آنها حرف زد تصویب بشود (امامی اهری – تصریح بفرمائید) الان عرض می‌کنم یکی از این لوایحی که در جلسه قبل عرض کردم لایحه راجع ببرنامه پنچ ساله وزارت راه بود پریروز اینجا مطالبی بیان کردم ولی چون در موقع طرح آن ممکن است به بنده نوبت داده نشود لذا می‌خواهم عرایضی بکنم که در موقع رأی دادن آقایان در نظر داشته باشند مثل سایر چیزها چشم بسته رأی ندهند ما دویست میلیون تومان در سال می‌دهیم برای راه آهن بدون این که یکشاهی مجلس کنترل بکند همین دیروز دویست میلیون بلوله کشی دادیم بدون اینکه یک دینار آن مطالعه بشود و معلوم نیست چه از آب در بیاید (فرامرزی – آب از لوله در می‌آید) و دویست میلیون دادیم ببرنامه 7 ساله (فرهودی – سیصد میلیون) صحیح است احسنت سیصد میلیون بنده الان حساب کردم 180 میلیون تومان تقریبا برنامه 5 ساله وزارت راه می‌شود این را می‌خواهید بدهید بوزارت راه حال آنکه میدانید وزارت راه یک متر راه نمی‌تواند بسازد و یک مشت شن می‌ریزد توی جاده (نصرتیان – همه را می‌خورند) بنده اینجا اعتراض کردم که اگر وزارت راه جناب آقای بوشهری با این دستگاهی که دارد و پنچ میلیون تومان از این 27 میلیون تومان بودجه پرسنلی آنجا است اگر نمی‌خواهد و نمی‌تواند در کارهای راه دخالت و نظارت بکند منحل بشود بهتر است اگر واقعا می‌تواند درست نظارت و کنترل بکند حقیقت عرض می‌کنم این عقیده بنده‌است اگر واقعا می‌تواند اداره بکند و کنترل بکند کار مقاطعه کاران و راهسازی را پس بچه مناسبت با یک شرکتی کنترات می‌بندد و برای نظارتی که او خواهد کرد در سال دو میلیون تومان باو می‌دهند بنده یک موضوعی را می‌خواهم بآقا عرض کنم اگر نمی دانید بدانید این شرکت هوختیف همان است که قبل از شهریور یک لو یکقسمت از راه آهن را کنترات کرده بود و نمتوانست انجام بکند کار را از دستش گرفته بیرونش کردند الان آمدند با یک حقه بازی می‌خواهند آنرا نظارت بدهند در این دویست میلیون تومان که بنده شرحش را عرض کردم برای در دست داشتن دو نقشه و برای نفله کردن این دویست میلیون تومان است که ما از نظر علاقه‌ای که داریم بهیچ قسمی حاضر نخواهیم شد این لایحه باین صورت تصویب بشود بهتر این است که خود جنابعالی استرداد بکنید بیاید در کمیسیونهای بودجه و راه مجددا رسیدگی بشود یک پایه‌های اساسی گذاشته بشود بعدا بیاید بمجلس و الا چون فعلا زمینه مجلس مساعد نیست برای تصویبش ممکن است بپرستیژ دولت بر بخورد (ارباب – اتفاقا لایحه بسیار مفیدی است) بنده از شما بهتر میدانم و یک موضوع دیگری که می‌خواستم عرض بکنم راجع بسؤالی است که جناب آقای حائری زاده از وزارت دارائی کرده‌اند در خصوص محصلین یا اشخاصی که در خارج از ایران بعناوین مختلفه پول می‌گیرند اتفاقا این سؤال را بنده یکسال است چندین دفعه کرده‌ام و جوابی نداده‌اند اگر این مطالب بیاید اینجا و پشت این تریبون گفته شود معلوم خواهد شد که چقدر از پول این مملکت بی جهت در خارج نفله می‌شود موضوع دیگر باز آخر ماه رسید و حتما آقای وزیر دارائی تشرف آورده‌اند و یکدوازدهم می‌خواهند بیاورند و ما بودجه مملکت را همینطور یک دوازدهم، یکدوازدهم بدون اینکه بهیچوجه بمصرف عمران و آبادی مملکت برسد و بدون اینکه نمایندگان ملت از نظر وظیفه خطیری که در رسیدگی بدخل و خر ج مملکت دارند اعمال نظری بکنند، دقتی بکنند، رسیدگی بکنند همینطور یکدوازدهم، یکداوزدهم، می‌دهیم بدولت‌ها و آنها هم بکارهائی که بهیچوجه بدرد ملت ایران نمی‌خورد مصرف مکنند مطلب دیگر راجع بحریق شیراز یود که متأسفانه با آنکه مسئله بسیار مهمی است (صحیح است) از نظر مملکت یکمشت مردم فقیر و گرسنه و بدبخت بایستی که از پول قند و شکر و چای و برنج و قماش و گندم و اینها مالیات بدهند و 16 میلیون دلار اسلحه خریده بشود بعد هم بریزند یک گوشه‌ای آتش بزنند این محقق است که عمدی بوده و من نمیدانم که چه شده جناب آقای وزیر جنگ هم تشریف نیاورده بودند آنروز که آقای مسعودی سؤالی کرده بودند و سؤال ایشان مطرح بود و بنده تردیدی ندارم که این مسئله هم مثل سایر مسائل بکمیسون بازی از بین خواهد رفت و فراموش خواهد شد و بنده و شما و ملت هم فراموش خواهد کرد وبعد نظایر پیدا خواهد کرد و بنده استدعا می‌کنم از آقای دکتر مصدق یک روزی امر بفرمائید که آقای وزیر جنگ بیایند لااقل جناب اقای دکتر مصدق تقاضای مجلس این است که اگر محرمانه‌است آقای وزیر جنگ در جلسه خصوصی حاضر بشوند و این مطالب را بعرض مجلس برسانند،
وزیر جنگ – سه مرتبه برای جواب حاضر شدم وقت نشد معاون بنده هم چند جلسه برای جواب حاضر بود.
رئیس ـ آقای حاذقی
حاذقی – اهمیت و عظمت اقدامی را که مجلس شورایملی و سنا با اراده خداوند متعال و در اثر تمایل عامه مردم ایران در گذرانیدن قانون ملی کردن صنعت نفت در سراسر کشور بعمل آورد در حال حاضر آنگونه که شاید و باید معلوم و مشخص نیست و شاید ده‌ها سال لازم است بگذرد تا نتایج بزرگ و آثار حیات بخش آن درباره کردن زنجیرهای اسارت ملت باستانی ایران و بیرون آمدن از قید رقیت و آزاد شدن از مداخلات ناروای اجانب و پیروز شدن بر موانع هر گونه ترقی و تکامل و از همه بالاتر دریدن پرده یأس و نومیدی و خفت و زبونی که همواره بوسیله ایادی بیگانگان در جلو آمال و هدفهای ما کشیده می‌شد مشاهده گردد و بدون تردید تاریخ در آینده این همت وبلند نظری و شهامت و مجلسین و ملت ایران را با اعجاب و تحسین یاد خواهد کرد وسند استعداد و مناعت طبع و آزدیخواهی مردم این سرزمین را یکبار دیگر ثبت وزینت بخش صفحات خود خواهد کرد. ملتی کهنسال بودیم که باداشتن چند هزار سال تاریخ درخشان و تمدنی عظیم و فرهنگی عالی سرنوشت خود را با سعی و عمل و مجاهده و تلاش معین می‌کردیم قرنها بر دنیا می‌گذشت که ملت ایران سلسله جنبان ترقی و تکامل مدنیت جخان بشمار می‌رفت و صدها سال کوس تقدم مادی و معنوی این ملت بر تمام اقوام و ملل دنیا نواخته می‌شد و صیت شهرت و آوازه هوشیاری و حسن استعداد و ظرافت طبع و ذوق و قریحه تلطیف شده پدران ما بگوش هوش مردم جهان می‌رسید. مناقشه‌ها و معرضه هائی که بین ملت ایران و ملت‌های یونان و روم که هر یک در تمدن مغرب زمین مقامی شامخ و ارجمند دارا بوده و هستند در طول قرون وسطی مشاهده می‌شود و معاهدها و قرار دادهائی که بین این کشور کهن سال و تاریخی با آندو کشور قدیمی بسته شده و از خلال سطر آن علم دوستی و دانش طلبی و فرهنگ خواهی ملت ایران هویدا است همه بصورت مدارک قطعی لیاقت استعداد ملت ایران بشمار می‌رود و هیچکس نمی‌تواند منکر آن شود و حتی رقبای ما خود گواه صادق براین مدعا هستند. آیا قید وشرط این اصل در قرارداد بین ایران و رقبای وی که طرف معاهده مکلف بوده‌است نسبت بعلماء و دانشمندان کشور خود حداکثر احترام را رعایت و آنها را حمایت کند دلیل بر فضیلت دوستی و دانش طلبی و روح آزادیخواهی پدران ما بشمار نمی‌رود؟ آیا افتخاری بزرگتر از این می‌شد که ملتی در طول تاریخ چند هزار ساله خود مکرر با بزرگترین حوادث جهانی موجه شده و سرانجام همواره بر تمام مشکلات بزرگ تفوق یافته و از میدان مبارزه فاتح و فیروز بیرون آمده و پیوسته اقوام قوی و زورمند را بتحلیل برده و احیانا در خود مستهلک کرده‌است؟ شماره بزرگان علم و دانش و سیاست و صنعت و اکتشاف و اختراع ایران در طول تاریخ درخشان وی رقم کوچکی نیست در اوایل دوره اسلامی که ملل اروپا در خواب جهالت غنوده بودند و ملت حق پرست ایران با کمال صدق و خلوص آئین مقدس اسلام را پذیرفت نام هزارها دانشمند ایرانی که تمدن بزرگ اسلامی را آنچنان جلاء و روشنی بخشیده و در رشته‌های فقه و حدیث و اصول و درایت و تفسیر و نحو و منطق بیان و خطابه و اخلاق و حکمت الهی خدمات بزرگی بجامعه مسلمانان بلکه قاطبه مردم جهان کردند می‌شنوید که هر یک به تنهائی حقی بزرگ بگردن تمدن دنیا دارند، آیا ناجوانمردی و بی انصافی نیست که چنین ملتی در قید و بند اسارت اجانب بمان و در چنگال سیاست شوم بیگانگان دست و پا بزند و آیا از عدل الهی بدور نیست که مدتها سلطه غارتگران سرمایه‌های مادی و معنوی دنیا بر آن ادامه یابد و آیا نرسیده‌است آن روزیکه دست قوی و نیرومند این ملت تاریخی با استمداد از ضل و لطف و به یاری خدای توانا رشته هائی را که عنکبوتان حیله گر بر پیکر وی تنیده‌اند پاره کند؟ سرگذشت رقت آور تسلط دو همسایه جنوبی و شمالی که در این سیصد سال اخیر یکی با سرمایه حیله و نیرنگ و تزویر و ترویج فساد و پاشیدن تخم اختلافات و تشتت و نفاق و تریاک و الکل و رشه خواری و تقویت عناصر پست و فرومایه وبر انداختن رجال و طن دوست و خدمتگزار و بوجود آوردن مسلک‌های دروغی در لباس دین و دیگری با اعمال زور و قلدری و فشار بر این ملت رنج کشیده و ستمدیده تسلط یافته و با اقدام باعمال زشت و ننگین و مخالف انسانیت خود سرمایه‌های مادی و معنوی ما را به یغما برده‌اند جز سرافکندگی و شرمساری برای مدعیان دروغین تمدن و تأثر و تأسف برای ما نتیچه ندارد. مجلس چهاردهم با کمال شهامت و از خود گذشتگی برای جلوگیری از تشکیل مجلسی که در آن دست نشاندگان اجانب آخرین چوب حراج ایران را بر زمین زنند قانون منع انتخابات دوره پانزدهم را مادامی که قشون اجانب در این سرزمین باشند تصویب کرد. مجلس پانزدهم در آغاز تشکلی خود پس از یک فترت طولانی خدمتی زرگ و در روزهای آخر عمر خویش خدمت بزرگتری را برای خاتمه دادن به نفوذ و مداخلات قانون شکنانه این دو همسایه در امور راجع بایران انجام داد که تاریخ سیاست ایران هرگز آنها را فراموش نخواهد کرد. رئیس دولتی که در ایام فترت زمامدار و مسئول جفظ و اداره کشور بود بمنظور بیرون فرستادن قشون همسایه شمالی که بر خلاف نص صریح معاهده فیمابین با انقضاء ششماه از جنگ دوم جهان به بهانه‌های مضحک از حضار لشگریان خویش خودداری و با اصرار و ابرام هر چه تمامتر خواهان امتیاز نفت نواحی شمالی و در حقیقت تسلط سیاسی بر نیمی از ایران بود قراردادی در این مورد با سفیر کبیر آن دولت در ایران بسته بود (آزاد – موافقت نامه بفرمائید نه قرارداد) و چون بدون تصویب مجلس مقننه ایران اینگونه قراردادها فاقد هر گونه اثر و ارزش است ناچار پس از افتتاح مجلس پانزده برای تعیین تکلیف آن تقدیم مجلس گردد نمایندگان ملت که در ادوار شانزده گانه مشروطیت ایران مکرر امتحان صداقت و وفاداری در حفظ حقوق و خدمتگزاری بملت را داده‌اند پس از سه روز مشاوره اراده ملت ایران را به کان لم یکن بود آن قرارداد اعلام و در عین حال دولت را مکلف کردند با اقدامات لازم حد اکثر حقوق ملت ایران را از کمپانی متعدی و متجاوز سابق نفت جنوب استیفا کند و بعبارت دیگر از طرفی دولت را از اجازه دادن بایجاد تسلط سیاسی و همسایه شمالی ممنوع و از طرف دیگر وی را بپایان بخشیدن به تسلط سیاسی همسایه جنوبی مکلف ساختند و با آن رأی شجاعانه خود یکبار دیگر وفا داری خویش را در حفظ حقوق ملت ایران اثبات کردند در اواخر این دوره بود که دولت وقت یک قرارداد الحاقی که بزعم وی حقوق ملت ایران را از کمپانی سابق نفت جنوب استیفا می‌کرد بمجلس تقدیم داشت در این موقع ایادی خائن آن کمپانی برای تصویب این قانون که در حقیقت جز تثبیت تسلط جابرانه وی بر ملت ایران چیز دیگری نبود با شدت بکار افتادند و با همه گونه وسائل نامشروع و تطمیع و تهدید و ارعاب و اخافه نمایندگان ملت بمنظور جلب موافقت با این قرارداد پرداختند. نمایندگان با شهامت اقلیت آن دوره با اقدام شجاعانه خود بمبارزه سرسخت خویش برای عدم تصویب این قرارداد بجنب و جوش افتادند و جوانان پرشور که سینه آنها از عشق خدمت بمملکت مشتعل بود با تعیین مدارک و سوابق جنایات و تعدی و حق شکنیهای کمپانی سابق اقلیت را تقویت کردند. اکثریت مجلس نیز تا آنجا که می‌توانست با مقاومت منفی خویش از تصویب کردن چنین قراردادی سرباز زد وبدین ترتیب جلسه‌های پی در پی تا آخرین جلسه آن دوره بذکر معایب و مفاسد مترتبه بر تصویب این قرارداد منقضی و دست رد بر سینه غاصبین حقوق ایران زده شد دوره شانزدهم بمنظور الاکرام بالاتمام دنبال کار را بمنظور استیفای کامل حقوق ایران از کمپانی سابق همه جا تعقیب کرد کمیسیون مخصوص نفت برای جبران عدم شهامت دولتها در تنظیم و تقدیم یک قانون وافی بمقصود از طرف مجلس انتخاب و بوی مأموریت انجام مقصود داده شد این کمیسیون از میان تمام پیشنهادها بهترین آن را که خاتمه دادن بسلطه و اقتدار کمپانی سابق ضمن اعلام ملی کردن صنعت نفت سراسر کشور ایران بود انتخاب و طرح انرا ضمن گزارش خود با ابطال قرارداد الحاقی بمجلس تقدیم داشت مجلس شورای ملی پس از مشاوره کافی با استمداد نیروی خدائی و با پشتیبانی قاطبه ملت ایران و باتفاق کم نظیری قانون ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور را تصویب کرد و مجلس سنا که برای نخستین بار از آغاز دوره شانزده تشکیل و دوش بدوش مجلس شورای ملی در خدمت بکشور و ملت ایران می‌کوشید نیز باتفاق کلمه باین قانون رأی دادند و شاهنشاه بدون درنگ فرمان اجرای تمایلات و تحقق آمال و آرزوهای ملت ایران را امضاء فرمودند. در این موقع که مجس شورای ملی با کمال موقع شناسی برای اجرای این قانون که سند آزادی کامل سیاسی و اقتصادی ملت ایران از قید اجانب بود یک شم سیاسی بخرج داد و یکی از سربازان مدافع وطن را که عمری با حسن شهرت در میان ملت گذرانیده و اعتماد اکثریت قاطع ملت را بخود جلب کرده بود بریاست دولت انتخاب و این قانون را بدست وی سپرد تا بموقع عمل و اجرا گذارد و با این ترتیب آخرین دینی را که در اینمورد نسبت بملت بعهده داشت انجام داد. اقدام شهامت آمیز مجس مقننه ایران در تصویب این قانون در شرق و غرب دنیا انعکاس یافت و ملل دنیا بقیام ملت ایران برای حفظ حقوق حقه خود و پاره کردن زنجیر اسارتی که سالها بیگانگان بر دست و پای او گذاشته بودند واقف شدند و هر یک بتمجید و تحسین این اقدام لب گشودند بمجرد اینکه دولت شروع باجرای این قانون کرد دولت مدافع کمپانی سابق برخلاف حق و قانون در مقام جلوگیری از استیفای حقوق ملت ایران بر آمده و ایادی کمپانی سابق خواسند با کمال وقاحت و بی شرمی استفاده ایران را از حق حاکمیت خود در دنیا لباس تعدی و تجاوز و مصادره اموال غیر بپوشانند و نمایندگان اعزامی شرکت سابق اساسا قانونی را که تمام مراحل آن طی شده و جز اجرای صد در صد ان چاره و راهی نیست شوخی تلقی کردند و پیشنهادهای منافی با ملی شدن صنعت نفت در سراسر ایران دادند ملت ایران اکنون بیش از پنجاه درصد راهی را که بریا وصول بهدف نهائی دارد پیموده‌است و بقیه راه را با حول و قوه الهی بودن اندک تردید طی خواهد کرد. ما بدنیا اعلام می‌کنیم ملت ایران در این جهاد مقدس تا پای جان خود ایستاده و بهیچوجه امکان عقب نشینی برای وی نیست. ملت ایران از نعمت اتحاد اتفاق بر ضد دشمنان منافع ملی بهره مند شده و دیگر تسلیم زور و خدعه و نیرنگ نمی‌شود مجلسین ایران با پشتیبانی کامل ملت ایران از دولت خواهان اجرای قانون ملی شدن نفت در سراسر کشور هستند و در این مورد از هیچگونه تقویت و مساعدت و پشتیبانی نسبت بدولت مضایقه نخواهند کرد. ما تصمیم گرفته‌ایم بنفوذ اجانب در کشور خود خاتمه دهیم از منافع ذخایر گرانبهای خودمان وسایل از میان بردن فقر و بدبختی سیه روزی ملت خویش را فراهم آریم و قدمهائی بطرف بالا بردن سطح زندگی و تعلیم و تربیت و بهداشت مردم کشور برداریم. ما ایمان داریم که با توفیق الهی و با پای طلب و استقامت مراحلی را که برای تثبیت حقوق ملت ایران در پیش داریم طی خواهیم کرد و بهیچوجه از هیچ گونه تهدید و تخویف نمی‌هراسیم و سرانجام بمقصد و منظور خود خواهیم رسید ما از خدای متعال توفیق می‌خواهیم که باقتضای سوگندی که برای حفظ حقوق ملت ایران یاد کرده‌ایم این وظیفه مقدس را با تقویت کامل دولت تا حصول نتیجه قطعی بپایان بریم و سرانجام با افتخار و سربندی از این مبارزه وطنی فاتح و پیروز شویم. در پایان عرایضم خواستم توضیح بدهم که یک تلگرافاتی برای آقای ناظر زاده کرمانی نماینده محترم از کرمان رسیده‌است چون نوبتشان نمی‌شد از من خواهش کردند اینجا بخوانم.
رئیس – آقای حاذقی وقت شما تمام شد.
حاذقی – تقدیم مقام ریاست می‌کنم و یکی دیگر اینکه از دولت راجع بتصویب آئین نامه امور حج تشکر می‌کنم و خواهش می‌کنم که آقای وزیر کشور در تصویب ماده واحده‌ای که برای گذرنامه حج پیش بینی شده‌است نظر مجلسین را جلب کنند.
بیانات آقای شوشتری به عنوان ماده 90 آیین نامه
3- بیانات آقای شوشتری بعنوان ماده 90 آئین نامه)
رئیس – در بیاناتی که آقای گودرزی کردند آقای شوشتری میگویند یک سوء تعبیری شده‌است یک توضیح مختصری می‌خواهند بدهند. (شوشتری – طبق ماده 90) بفرمائید آقای شوشتری.
شوشتری – جناب آقای گودرزی با بیانی خیلی فصیح مطالبی فرمودند و با عنوان مخالفتی که بارادتمند در لایحه املاک واگذاری به بنده دادند مفهوم فرمایشاتشان ممکن است در رعایای بیچاره یا اشخاصیکه مقداری ملک داشته‌اند و بآنصورت در آمده مخالفت بنده سوء اثر بکند برای توضیح عرض می‌کنم اولا وکیل آزاد است عقاید خودش را در مخالفت و موافقت لوایح مصرحا بگوید من عقده‌ام اینست و چون شما قاضی هستید و جناب آقای وزیر دادگستری اینجا تشریف دارند عرض می‌کنم که قوانین هر چقدر مصرح باشد که فصل خصومت بکند و مردم را بجنگ و جدال نیندازد بهتر است. هر قدر کش داشته باشد و دست مأمورین نا پاک بیفتد بصورت عجیبی در می‌آید بنده مخالفتم با این قانون برای آن بود که تصریح بکند آن بیچاره گانی که ملک داشته اعم از اینکه معامله جبری بوده یا غصب بوده بتوانند بیایند اقدام بکنند و این قانون را کافی نمیدانم باید قانونی پیشنهاد بکند که هم دولت و هم مردم و هم ذات القدس شاهانه از این شکایات مردم مستخلص شوند عرض من از مخالفت نه مخالفت با استرداد این املاک یمن له الحق است. (
بیانات آقای نخست وزیر و تقاضای تشکیل جلسه عصر – تنفس
4- بیانات آقای نخست وزیر و تقاضای تشکیل جلسه عصر – تنفس)
رئیس – وارد دستور می‌شویم جناب آقای نخست وزیر بیاناتی دارید؟
نخست وزیر – بلی
رئیس – بفرمائید.
نخست وزیر – مجلس شورای ملی به برنامه این دولت رأی داد و این دولت هم بعرض مجلس شورای ملی رسانید که غرض اصلی این دولت حل قضیه نفت است (صحیح است) و از آن روز تاکنون دولت مشغول این کار بوده تا این که دیروز موفق شده‌است آن امر قانونگذار را بموقع اجرا بگذارد چون اکنون عده در مجلس کافی نیست بنده تقاضا می‌کنم که جناب آقای رئیس جلسه را برای چهار بعد از ظهر دعوت بفرمایند و تا چهار بعد از ظهر دولت مسئول هر چه در این مملکت پیش بیاید خواهد بود ولی از چهار بعد از ظهر اگر نمایندگان بتکلیف خود عمل نکنند و اگر در جلسه حاضر نشوند و پیشنهاداتی که دولت می‌کند نفیا یا اثباتا رأی ندهند دولت وظیفه دار امنیت مملکت نخواهد بود.
شوشتری – جنابعالی را نمایندگان و ملت راجع بنفت همه تأیید نمودند مخالفت من نسبت باین بیانات می‌باشد. (زنگ رئیس) فرامرزی – مجلس راجع بهر امری پشتیبان دولت است (صحیح است) کشاروزی صدر – نمایندگان همه باید چهار بعد از ظهر بیایند مطلب حیاتی مملکت است
حاذقی – آقای دکتر اینهائی که نیامده‌اند همیشه تعطیل می‌کنند.
جمال امامی – آقای رئیس اجازه می فرمائید
رئیس – اولا آقای نخست وزیر بیانی نکردند فرمودند چون اکثریت نیست تقاضای جلسه را برای عصر کردند حالا 7 نفر تقاضای صحبت کرده‌اند اصلاموضوعی مطرح نیست که صحبت بشود
جمال امامی – آقا بنده توضیح دارم.
فرامرزی – آقای رئیس استدعا می‌کنم یا بهمه اجازه بدهید یا بهیچکس اجازه ندهید.
رئیس – سابقه اینطور بوده‌است که هر وقت دولت تقاضای رأی اعتماد میکرده‌است بحکم سابقه صحبت در اطراف آن نمی‌شود کرد و من نمی‌توانم این اجازه را بدهم چون پس از تقاضای دولت مذاکره نمی‌شود بنده سوابق را خواستم و یکدفعه هم خود من عمل کردم فقط رأی گرفته می‌شود حالا مجلس رأی اعتماد میداده یا نمیداده هر چه بوده بدون مذاکره‌است. فعلا تنفس داده می‌شود. (پنجاه و پنج دقیقه قبل از ظهر جلسه بعنوان تنفس تعطیل و در ساعت پنج و سی و پنجدقیقه بعد از ظهر مجددا بریاست آقای حکمت تشکیل گردید) (
بیانات آقای نخست وزیر و ابراز رای اعتماد به دولت ایشان
۵- بیانات آقای نخست وزیر و ابراز رأی اعتماد بدولت ایشان)
رئیس – چون صبح جلسه بعنوان تنفس ختم شد این جلسه دنباله جلسه صبح است آقای نخست بوزیر بیاناتی دارید بفرمائید.
نخست وزیر – با یکی از نمایندگان سیاسی دول خارجه که چند روز قبل بنده صحبت می‌کردم این مذاکره بمیان آمد که انی جریان ضد شرکت سابق نفت مخصوص بیک دسته این از مردم این مملکت است؟یا مخصوص ملت ایران است؟ آن نماینده می‌گفت این جریان مربوط بیکی از دستجات این مملکت است در صورتبکه من باو گفتم که اینطور نیست (صحیح است) تمام افراد این مملکت همه متفق الکلمه و متفق القولند (صحیح است) که شرکت نف باید از این مملکت برود (صحیح است) روی این اصل و مذلکراتی که شده بود بنده بنظرم رسید که گزارش این مدت گذشته را بمجلس شورایملی امروز تقدیم بکنم و رأی مجلس شورایملی را بمنزله یک رفراندم ملت ایران نسبت باین مسئله نفت تقاضا کنم (صحیح است) امیدوارم که نمایندگان مجلس شواری ملی هر کدام البته هیچکس نمی‌تواند بگوید که دو مجلس یعنی مجلس سنا و مجلس شورایملی یک قانونی تصویب کرده باشند که روی احساسات یک دسته‌ای در مملکت باشد (صحیح است) بنده یقین دارم که افراد این مجلس و همچنین مجلس سنا آنچه را که کرده‌اند تبعیت از امیال و افکار عمومی بوده‌است (صحیح است) اکنون اگر نمایندگان محترم اجازه می‌فرمایند گزارش این چند روزه را بعرضشان برسانم. نمایندگان – بفرمائید
نخست وزیر – پس از آنکه بر حسب تمایل نمایندگان محترم مجلس شورای ملی و مجلس سنا مأمور تشکیل دولت شدم از آنجا که علت اساسی تشکیلی دولت این جانب اجراء قانون ملی شدن صنعت نفت بود تمام هم دولت صرف اجراء همین قانون شد و بسایر شئون مملکتی که اصلاح آن نیز باید مورد نظر دولت باشد بواسطه اشتغال باین امر مهم و فوریت آن مجال نشد آن طور که باید توجه شود. آقایان محترم توجه میفرمائید که تصرف مؤسسات عظیم نفت و خلع ید شرکت سابق کار کوچکی نبود که در ظرف چند روز با نجام رسد بخصوص که دولت و هیئت مختلط می‌خواست این وظیفه خطیر را بنحوی انجام دهد که اولا بجریان کار استخراج و تصفیه و توزیع و بهره برداری لطمه‌ای وارد نیاید و ثانیا با اولیاء شرکت سابق در مسائل مختلفه از جمله ترتیب خلع ید مذاکره نماید. شاید بعضی از آقایان نمایندگان محترم و سایر هموطنان عزیز بواسطه اشتیاقی که باجراء فوری قوانین راجع به نفت دارند ویا بعلت آنکه از آفات تأخیر سخت بیمناک هستند صریحا یا باشاره و کنایه بدولت ایراد دارند که چرا فورا از شرکت سابق خلع ید نشده ویا بچه دلیل دولت با نمایندگان شرکت سابق نفت حاضر بمذاکره گردیده‌است برای رفع نگرانی هموطنان عزیز باید عرض کنم که. اولا دولت اینجانب بلافاصله شروع باجراء قانون نموده و با کمک هیئت مختلط که از ابتدای تشکیل هر روز یک یا دو بار تشکیل جلسه داده و غالب جلسات آن بیش از چهار پنج ساعت بطول انجامیده پیوسته هم خود را صرف اجراء قوانین نفت نموده‌است ولی واضح است که اجراء قوانین و خلع ید شرکت سابق مثل تخلیه یک خانه اجاره‌ای یا تصرف یک دکه بزازی نیست اجراء این قوانین محتاج به تهیه مقدمات فراوان بود و اگر بیم اطاله کلام نمی‌رفت جزئیات مشکلات کار و رفع آن را یک یک بعرض آقایان می رساندم تا بر آقایان معلوم شودکه دولت ممکن نبود بتواند سریع تر از آنچه کرده‌است عمل نماید. اما درباب مذاکره با نمایندگان شرکت سابق نفت دولت بموجب قانون نهم اردیبهشت ماه ۱۳۳۰ در موارد مختلفه ناچار بمذاکره بود.
برطبق ماده ۲ قانون مزبور که می‌گوید‹‹ دولت مکلف است با نظارت هیئت مختلط بلافاصله از شرکت سابق نفت انگلیس وایران خلع ید کند و چنانچه شرکت برای تحویل فوری و عذر وجود ادعائی بر دولت متعذر شود دولت می‌تواند تا میزان ۲۵ درصد از عایدات جاری نفت را پس از وضع مخارج بهره برادری برای تأمین مدعابه احتمالی شرکت در بانک ملی ایران یا بانک مرضی الطرفینی دیگر و دیعه گذارد ›› امور مختلفی را که در این ماده مخصوصا ذکر شده می‌بایست بامذاکره با شرکت فیصله دهد و با بر طبق ماده ۷ همان قانون که می‌گوید ‹‹ کلیه خریداران محصولات معادن انتزاعی از شرکت سابق نفت انگلیس و ایران هر مقدار نفتی را که از اول سال مسیحی تا تاریخ ۲۹ اسفند ماه ۳۲۹ (۲۰ مارس ۱۹۵۱)از شرکت سالیانه خریداری کرده‌اند می‌توانند از این ببعد هم بنرخ عادله بین المللی همان مقدار را سالیانه خریداری نمایند و برای مازاد آن مقاریر در صورت تساوی شرایط در خرید حق تقدم خواهند داشت ›› لازم بود از شرکت سابق نفت تحقیقات بعمل آورده، بعلاوه چون سعی دولت و هیئت مختلط در این بود که اجراء قوانین نفت و عمل خلع ید را حتی الامکان با موافقت شرکت سابق نفت انجام دهد و باین نحو از هر گونه پیش آمدی که ممکن بود بکار نفت لطمه وارد آورد جلو گیری کند از مذاکره با نمایندگان گزیری نداشت.
باین دلایل وقتی که از طرف شرکت سابق اظهار تمایل برای افتتاح باب مذاکرات شد دولت تقاضای آنها را رد نکرد ولی برای اینکه باب هر قسم سوء تفاهمی مسدود شود در یادداشت هشتم خرداد ۱۳۳۰ که بنماینده شرکت سابق نفت نوشت صریحا قید نمود که دولت ایران بشرطی حاضر بمذاکره‌است که ملی شدن نفت بر طبق قوانین موضوعه مورد قبول شرکت سابق باشد و مذاکرات فقط در حدود همان قانون انجام گیرد. پس از فرستادن این نامه اطلاع حاصل شد که شرکت نمایندگانی بهمین منظور بتهران می‌فرستد. دولت هیئت نمایندگی شرکت سابق نفت را پذیرفت و هیئت نمایندگی ایران در سه جلسه با آنها بمذاکره پرداخت خلاصه این مذاکرات منتشر شده. در این مذاکرات نمایندگان دولت و هیئت مختلط منتهای سعی را بعمل آوردند که با موافقت شرکت قانون را بموقع اجراء گذارند. هیئت نمایندگی شرکت سابق کار را بامروز و فردا می‌انداخت. تأخیر جواب از طرف آنها تا حدی که معقول بنظر می‌آمد پذیرفته شد و چند بار با استمهال موافقت گردید. هیئت نمایندگی شرکت سابق با و جود اینکه صرف حاضر شدن آنها در تهران قبول ضمنی قانون ملی شدن نفت بود بعلاوه در حین مذاکرات هم چندین بار چنانکه صورت جلسات نشان می‌دهد بقبول ملی شدن صنعت نفت نیز اشاره نموده بودند پس از چندین بار استمهال و تمدید مدت مهلت در جلسه‌ای که در ساعت ۸ بعد از ظهر روز سه شنبه ۲۸ خرداد در کاخ نخست وزیری در زرگنده تشکیل گردید اظهارات غیر منتظری نمود که بصورت یادداشت تسلیم هیئت نمایندگی ایران شد. این یادداشت بعرض آقایان نمایندگان رسیده و از فحوای آن اطلاع حاصل فرموده‌اند مع ذالک برای جلب توجه آقایان در اینجا قرائت می‌شود.
عین یادداشت در یادداشتی که جناب آقای وزیر دارائی روز هشتم خرداد بنماینده عمده شرکت در تهران تسلیم نمودند بشرکت اطلاع داده شده بود که:
دولت شاهنشاهی ایران مایل است از تجارب و اطلاعات شرکت استفاده نماید و حاضر است پیشنهادی را که شرکت تقدیم کند مورد توجه قرار دهد مشروط بر اینکه منافی با اصل ملی شدن نفت نباشد.
اینک شرکت می‌خواهد بلادرنگ پیشنهاد مثبتی که جنبه موقت دارد تقدیم نموده بدین وسیله ثابت کند که مایل است هرچه زودتر یک ترتیب عملی داده شود که طبق آن دولت بتواند از تجربه شرکت استفاده نماید. بنابر این هیت نمایندگی از طرف شرکت اجازه دارد مبلغ ده ملیون لیره در اختیار دولت بگذارد این مبلغ مساعده‌ای خواهد بود از بابت وجوهی در نتیجه موافقت نهائی بین دولت و شرکت طلب دولت خواهد شد و با این تفاهم پرداخت می‌شود که دولت تعهد نماید مادام که مذاکرات در جریان است مانع عملیات شرکت نشود. همچنین ما حاضر هستیم از ماه ژوئیه به بعد هر ماه مبلغ ۳ میلیون لیره تا وقتیکه ترتیبی مقرر شود بدولت بپردازیم در جلسه قبل اینجانب اظهار کردم که ما با حفظ کامل کلیه حقوق خود بسیار مایل هستیم که بوسیله مذاکره با آقایان محترم طریقه رضایت بخشی پیدا کنیم که حسن اداره صنعت را تأمین نموده و با اصل ملی شدن هم منطبق باشد بنظر شرکت چنین می‌رسد که ممکن است بر اساس طرحی مشتمل بر کلیات زیر ترتیبی داده شود. دارائی ایرانی شرکت به یک شرکت ملی نفت ایران منتقل گردیده و شرکت مزبور در ازای این واگذاری حق استفاده از دارائی مزبور را بشرکت جدیدی که از طرف شرکت سهامی نفت انگلیس و ایران تأسیس می‌شود تعویض خواهد نمود. عملیات پخش در ایران بشرکتی منتقل خواهد شد که مالکیت و اداره آن کاملا ایرانی باشد و انتقال دارائی موجود بآن شرکت طبق شرایط مساعدی انجام خواهد گرفت. شرح فوق فقط کلیات طرز عملی است که امکان پذیر می‌باشد وشرکت آن را بعنوان یکقدم مثبت در راه پیدا کردن اساس مذارکه پیشنهاد می‌نماید.
ما نکاتی را که جناب آقای وزیر دارائی در جلسه ۲۳ خرداد بیان فرمودند و مورد توجه کامل قرار داده‌ایم، اگر در مفهوم خود اشتباه نکرده باشیم پیشنهاد جناب ایشان این بود که از تاریخ ۲۹ اسفند شرکت بایستی مجموع درآمد فروش نفت ایران را (منهای هزینه) بدولت تحویل دهد که بیست و پنج درصد آن در بانک مرضی الطرفینی برای پرداخت مطالبات احتمالی شرکت تودیع گردد، ما یک چنین پیشنهادی را نمی‌توانیم قبول کنیم، هیئت برای مذاکره بایران آمده‌است و بعقیده ما عنوان یک چنین تقاضائی زا طرف دولت ایران قبل از اینکه مذاکرات حتی شروع هم شده باشد عمل غیر موجهی است، بعلاوه ما اطمینان داریم که وقتی ما در ضمن مذاکرات آینده طرز جریان و اداره کار خود را با تفصیل بی شتری برای آقایان توضیح دادیم آقایان با ما هم عقیده خواهند شد که یک چنین تقاضائی نه از لحاظ تجارتی ممکن و نه برای هیچ شرکت نفتی قابل قبول است. نمایندگان دولت و هئیت مختلط جز اینکه یادداشت را رد کنند چاره‌ای نداشتند (صحیح است) زیرا چنانکه ملاحظه فرمودید مضمون آن کاملا با قوانین راجع بملی شدن صنعت نفت مباینت دارد (صحیح است) و صریحا اجراء قانون را رد کرده‌اند و بعلاوه پیشنهادهای آنها از قبیل انتقال دارائی ایرانی شرکت سابق برکت ملی نفت ایران و واگذاری حق استفاده از این دارائی بشرکت جدید ثالثی که از طرف شرکت سهامی سابق نفت تشکیل شود علاوه بر اینکه با قوانین راجع بملی شدن نفت متناقض است بی شتر ببازیهای کودکانه برای اسکات طرف شباهت دارد. اینک دولت در باب مذاکره با نمایندگان شرکت سابق بوظیفه قانونی عمل کرده و چون با موافقت آنها اجراء کامل قانون صورت پذیرفت باید مستقلا اجراء تام و تمام قانون را بپایان برساند. در این زمینه دیروز دستورات لازمه بهئیت مدیره موقت و نمایندگان هیئت مختلط در خوزستان صادر و دستور اقدامات اجرائی دیگر نیز داده شده و اکنون دولت در تمام قسمت‌ها مشغول تکمیل اقدامات اجرائیست.
چون کار اجراء قوانین نفت وارد مرحله جدیدی شده و دولت جز با پشتیبانی نمایندگان محترم مجلس شوارای ملی و مجلس سنا ممکن نیست بتواند این امر خطیر را بپایان برساند لازم دید یکبار دیگر از ساحت مقدس مجلس شورای ملی تقاضای رأی اعتماد کند تا هم بتواند باستظهار نمایندگان محترم بهتر تکلیف قانونی خود عمل نماید و هم پاره‌ای شبهات که بوسیله ایادی شرکت سابق نفت برای مشوب نمودن اذهان بوجود آمده رفع شود. (صحیح است) در خاتمه باستحضار آقایان نمایندگان محترم میرسانم که نظر دولت این بود که این خلع ید بیک صورت دوستانه‌ای بشود ما فقط از شرکت این تقاضا را کردیم که شرکت صورت عایدات یومیه را هر شب بدهد و بانک مرضی الطرفین را تعیین کند که ۲۵ در صد عایدات در آن بانک ودیعه بشود و اینکار که بشود مذاکرات راجع بمسئله دعاوی احتمالی شرکت بمیان می‌آید و کار دعاوی احتمالی دولت و شرکت نیز بخوبی خاتمه یابد ولی با نهایت جدیت و سعی که خود اینجانب بعمل آوردم شرکت نخواست این پیشنهاد را قبول بکند و دولت مجبور شد که دیروز با نظریات هیئت مختلط که نمایندگان مجلسین هستند ماده ۲ قانون را که مقدماتش شروع شده بود بنحو اتم بطور قطعی در تأسیسات شرکت بموقع اجرا بگذارد (احسنت) اکنون گزارش‌های بآخر رسیده امیدوارم که نمایندگان مجلس شواریملی عقیده خود را درباره رفتار دولت در این مدت بوسیله دادن رأی بملت ایران اظهار فرمایند. (احسنت)
نمایندگان – رأی، رأی
رئیس – بطوریکه خاطر آقایان مستحضر است چند نفر اجازه نطق خواسته‌اند ولی چون در این قبیل مواقع سابقه دارد که صحبتی نمی‌شود بحکم سابقه اینکه در مجلس است همین طور عمل می‌شود و رأی می‌گیریم، عده حاضر در مجلس ۹۲ نفر است.
اسلامی – بفرمائید پس از رأی آقایان تشریف نبرند که یک دوازدهم مطرح شود
رئیس – بلی آقایان مجلس را از اکثریت نیندازند که یکدوازدهم را آقای وزیر دارائی بمجلس تقدیم بکنند. (اسامی آقایان بترتیب ذیل اعلام و در محل نطق حاضر شده رأی دادند)
آقایان: صالح. موقر. ابریشم کار. فرهودی. صدری. مجتهدی. دکتر بقائی. پناهی. دکتر مجتهدی. کشاورز صدر. آزاد. دکتر معظمی. محمد ذوالفقاری. دکتر مصباح زاده. دکتر طبا. حکیمی. فرامرزی. محمد علی سمعودی. شوشتری. اکبر امینی. وهاب زاده. سرتیپ زاده. امامی اهری. نصرتیان. دکتر شایگان. مکرم. دکتر نبوی. حاذقی. افشار صادقی. ارباب. گنابادی. نبوی. سلطان العلماء. قاسم فولادوند. تیمور تاش. اسلامی نورالدین امامی. دکتر جلالی. بهبهانی. ملک مدنی. ثقه الاسلامی. کهبد. افشار. حمیدیه. گنجه. نریمان. حائری زاده. صدرزاده. سود آور. خزیمه علم. مهدوی. منصف. جمال امامی. بهادری. موسوی. عباسی. آصف. صاحب جمع. فقیه زاده. قرشی. بزرگ نیا. دکتر کاسمی. غضنفری. ظفری. اسکندری. رفیع. گودرزی. عامری. مخبر فرهمند. دکتر طاهری. دکتر کیان. قهرمان. دولت آبادی. سالار بهزادی. برومند. صدر میرحسینی. معدل. رستم گیو. هراتی. امیر افشاری. علی محمد دهقان. مرتضی حکمت. دکتر برال. معین زاده. باقری. دکتر سید امامی. غلامرضا فولادوند. ناصر ذوالفقاری. ناظر زاده. (پس از شمارش آراء۹۱ ورقه سفید با اسم و یک ورقه سفید بی اسم شمرده شد)
رئیس – از ۹۲ نفر عده رأی دهندگان با کثریت ۹۱ رأی موافق بدولت آقای دکتر مصدق رأی اعتماد داده شد. (کف زدن تماشاچیان)
اسامی رأی دهندگان – آقایان: امیر نصرت اسکندی. صاحب جمع. امیر افشاری. برومند. دکتر کیان. سرتیپ زاده. حکیمی. قاسم فولادوند. حسن اکبر. دکتر طاهری. گنابادی. دکتر نبوی. دکتر طبا. دکتر شایگان. حاذقی. محمد علی مسعودی. دکتر مصباح زاده. محمد ذوالفقاری. موقر. امامی اهری. افشار. صادقی. نریمان. حمیدیه. نورالدین امامی. دکتر جلالی. سلطان العماء. ارباب. نصرتبان. مکرم. منصف. شوشتری. وهاب زاده. کشاورز صدر. بهادری. فرهودی. تیمور تاش. گنجه. حبیب. پناهی. ناظرزاده. موسوی. نبوی. مهدوی. حائری زاده. عباسی. قرشی. بهبهائی. کهبد. دکتر راجی. خزیمه علم. عبدالحسین محتهدی. سود آور. دولت آبادی. رستم گیو. امینی. فقیه زاده. بزرگ نیا. غلام رضا فولادوند. ناصر ذوالفقاری. دکتر برال. دکتر سید امامی. رفیع. معین زاده. هراتی. معدل. قهرمان. مخبر رهمند قراگزلو. گرگانی. عامری. اسلامی مرتضی حکمت. علیمحمد دهقان. ملک مدنی. صدر میر حسینی. غفوری. صدر زاده. فرامرزی. دکتر کاسمی. افشار. صالح دکتر معظمی. ثقه الاسلامی. آصف. گودرزی. سالار بهزادی. ظفری. دکتر. بقائی. ابریشم کار. دکتر مجتهدی. ناصر صدری. آزاد. (با ذکر عبارت: چون از دیروز عملا شروع باجرای قانون خلع ید شده‌است بنابراین بآقای دکتر مصدق رأی موافق میدهم)
وزیر کار (آقای امیر تیمور) – بنده وظیفه خود می دانم که بنام آقای نخست وزیر از اظهار اعتماد که نمایندگان مجلس شورای ملی در این موقع حساس و تاریخی کشور نشان دادندو این اظهار اعتماد مجلس شورای ملی که در حقیقت نماینده وحدت ملت ایران است تشکر کنم (صحیح است، احسنت) جناب آقای نخست وزیر هم بواسطه کسالتی که عارضشان شد به منزل تشریف فرما شدند.
طرح و خاتمه مذاکره لایحه فوری اجازه پرداخت دو دوازدهم حقوق و هزینه کل کشور بابت خرداد و تیر ۱۳۳۰
۶- طرح و خاتمه مذاکره لایحه فوری اجازه پرداخت دو دوازدهم حقوق و هزینه کل کشور بابت خرداد و تیر ۱۳۳۰)
رئیس – آقای وزیر دارئی وزیر دارائی – (آقای وارسته) – چون ماه خرداد خاتمه یافته و در اینموقع ضرورت دارد که حقوق کارمندان دولت و هم چنین مخارج ضورری کشور پرداخته شود و از طرفی ممکن است تیر ماه مصادف با تعطیل تابستانی مجلسین شود باین جهت لایحه‌ای راجع بدودوازدهم خرداد و تیر تهیه شده و باقید فوریت برای تصویب تقدیم می‌کنم (صحیح است)
رفیع – آقای رئیس اعلام رأی نفرمودید
رئیس – گفتم با ۹۱ رأی مجلس اظهار اعتماد به دولت آقای دکتر مصدق نمود
رئیس – لایحه دو دوازدهم قرائت می‌شود. (بشرح زیر قرائت شد)
- مجلس شورای ملی در مورد بودجه مملکتی که نمایندگان محترم حقا و قانونا علاقمند هستند هر چه زودتر تهیه و تقدیم شود در جلسات عدیده دولت در این باره گفتگو و بحث شده‌است ولی بدلائلی چند تا کنون به تقدیم بودجه سال جاری توفیق نیافته‌است اگر دولت با در آمد فعلی بخواهد بودجه جدید را تنظیم نماید اینجانب و آقایان وزیران بناچار باید نسبت بهر یک از اقلام در آمد و هزینه کشور رسیدگی دقیق و عمیق نموده کلیه ارقام بوده را با توجه باحتیاجات و انتظارات عمومی بررسی نمائیم و تصدیق می فرمائید با وضع فعلی و در حال حاضر با اینکه تقریبا هر روز دولت جلسات خود را صرف امور مهمه مملکتی و کار نفت می‌کند یک چنین فرصت و مجال و فراغت حاصل نیست بعلاوه با این اقلام که سالیان دراز متداول و معمول بوده هیچوقت عمران و اصلاحاتی که مورد نظر و توجه آقایان نمایندگان محترم است تأمین نخواهد شد از اینجهت برای اینکه اقدامات اصلاحی را بتوان در بودجه سال جاری تضمین نمود منبع درآمد اضافی کاملا مورد نیاز و ضرورت است و امیدواری دولت بخاتمه کار نفت اساس بودجه آینده کشور را تشکیل می‌دهد و پس تأمین درآمد کافی نیز این جانب عقیده ندارم این در آمد تنها بسازمانی که تا کنون بهیچوجه کار مهمی صورت نداده‌است اختصاص پیدا کند و شاید در این مورد احتیاج به اصلاح قانون سازمان برنامه باشیم که درآمد نفت فقط صرف حوائج ضروری مردم و هزینه‌های عمرانی کشور شده برای فقر و بدبختی موجود درمان مؤثر و اساسی باشد در اینصورت استدعائی که از مجلس مقدس شورایملی می‌شود اینست که تا زمانی که دولت مشغول جستجوی راه حل برای مشکلات فوق الاشعار می‌باشد موافقت فرمایند هزینه جاری کشور طبق رویه چند ساله اخیر پرداخت گردد که وقفه‌ای در امور حاصل نشود و با ادامه تقویت و پشتیبانی که همه وقت نمایندگان محترم از دولت اینجانب فرموده‌اند بتوانیم بودجه‌ای را که شایسته انتظارات عامه و اصلاحات مورد نظر است تهیه و تقدیم نمائیم تا طبق نقشه و برنامه دقیق درآمد عمومی کشور صرف احتیاجات مملکت شده و تا سرحد امکان نیات خیرخواهانه آقایان محترم بمرحله اجرا و عمل درآید امید و انتظار دولت اینستکه این درخواست مورد تأیید و توجه مجلس محترم شورایملی واقع گردد و به مشکلاتی که اشاره رفت کمال توجه و عنایت را مبذول فرمایند و روی همین مقدمه ماده واحده ذیل بقید فوریت تقدیم و تصویب آنرا تقاضا می‌نماید.
- ماده واحده: بوزارت دارائی اجازه داده می‌شود حقوق و کمک مزایای کارمندان و خدمتگزاران و مصارف مستمر و غیر مستمر وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی و سایر مصارف کشور را در دو ماهه خرداد و تیر ۱۳۲۰ از محل در آمد عمومی کشور پرداخت نماید. نخست وزیر. وزیر دارائی
رئیس – فوریت لایحه دو دوازدهم مطرح است آقای اسلامی مخالفید؟(بلی) بفرمائید.
اسلامی – عرض کنم که مخالفت بنده بطوریکه امروز صبح هم یک اشاره این کردم مخالفت اصوی است دخالتی بپرداخت حقوق کارمندان دولت ندارد ودولت مجبور است که حقوق را پرداخت بکند و تصویب هم خواهد شد بنابراین اثری این مخالفت بنده امروز نخواهد داشت بنده در این مخالفت یک تذکری می‌خواهم بآقای وزیر دارائی بدهم و آن اینست که یک هفته‌است بلکه بیشتر که کمیسیون بودجه که بنده هم افتخار عضویت آنرا دارم بآقای وزیر دارائی متذکر شدند که زودتر بودجه را بکمیسیون بیاورند یا اینکه اگر دوازدهم می‌خواهند بدهند دوازدهم را زودتر بیاورند که نسبت بآن دوازدهم هم در کمیسیون رسیدگی بعمل آید نه اینکه در آخر ماه روز سی ام و سی یکم یکدفعه مجلس در برابر یک دوازدهم قرار بگیرد متأسفانه یک مدتی آقای وزیر دارائی کسالت داستند و از معاونین محترم هم با آنکه وزارت دارائی ۵-۶ نفر معاون دارد کسی تشریف نیاورد البته بنده نه حالا بلکه همیشه طبق صورت جلسات موجوده با طرح یکداوازدهم‌ها مخالف بوده‌ام علت مخالفت هم این بوده الان با فورینتش هم از اینجهت مخالفم که چرا لایحه را زودتر نیاوردند که برود به کمیسیون سه روز یا چهار روز پیش کمیسیون رسیدگی کند و بعد گزارش آن را بمجلس بیاورد آقای وزیر دارائی این خیلی بهتر بود برای اینکه مجلس خودش این کار را می‌کرد و برای کار هم کمتر زحمت داشت این اعتراض بنده‌است انشاءالله اگر تا مه دیگر تشریف داشتید بایستی که بودجه را بیاورید و اگر حاضر نبود دوازدهم را زودتر بیاورید (فرامرزی – اگر چرا؟) چون مرسوم است که در همه کارهایمان باید انشاء الله و اگر بگوئیم اما علت اینکه بنده با فوریت و دوازدهم‌ها مخالفم علتش اینستکه بودجه را بدون اینکه ما رسیدگی بکنیم باید رأی بدهیم و یکروز بنده اینجا عرض کردم یکی از وظایف مهم نمانیدگان مجلس شورای ملی رسیدگی بدخل و خرج مملکت است در اینجا ما دوازدهم‌ها را تصویب می‌کنیم آخر سال می‌شود دوازده دوازدهم یعنی کل بودجه را تصویب کرده‌ایم بدون اینکه یک فرد از نمایندگان یک پیشنهاد اصلاحی بدهد یا حق داشته باشد که صحبت بکند در اطراف مسائل جاری.
اینست خطر یک دوازدهم‌ها از نظر نمایندگان مجلس و اما خطر آن از نظر مردم اینستکه این دوازدهم‌ها را صرف حقوقها می‌کنند و بهیچوجه صرف عمران و آبادی نمی‌شود و وزرای مربوطه هم نمی‌توانند یک کار اساسی بکنند یکی از اینها وزارت راه‌است که بنده در جلسه قبل مثال زدم که در هر ماه دو میلیون و پانصد هزار تومان بوزارت راه می‌دهیم و وزارت راه هیچ کاری نمی‌کند و این عیب یک دوازدهم هاست یکی دیگر از چیزهائی که بنده لازم میدانم بآقای وزیر دارائی متذکر شوم آن نامه‌ای بود که در جواب نامه کمیسیون بودجه مرقوم داشته‌اند که چون مسئله نفت مطرح است و قانون ملی شدن در دست عمل است تأمل بکنید تا این کار خاتمه پیدا کند بعد بودجه را می‌آوریم این را بدانید که اگر بخواهید این عواید نفت را هم صرف کارهای پرسنلی و کارهای غیر مفید بکنید از حالا باید فاتحه این را هم بخوانیم از مجلس قانونی گذشته که عوائد نفت بایستی صرف مخارج عمران و آبادی شود و بهیچوجه حرف این نبوده که کم بود بودجه فعلی یا اینکه هزینه بیش از در آمد را از این محل تأمین کنید نبایستی که شما فردا بودجه‌ای بیاورید که از درآمد نفت این کسور را جبران کنید اینستکه بنده متذکر می‌شود بجناب عالی آن جوابی که لطف فرموده بودید یک کمی وارد نبود و سعی بفرمائید حالا که فرصت دارید در خلال این مدت بودجه را تنظیم و تقدیم بکنید.
رئیس – آقای شوشتری
شوشتری – بسم الله الرحمن الرحیم بیانات آقای اسلامی صحیح است بنده هم همیشه خودم با یک دوازدهم‌ها مخالفت کردم و برای مملکت هم صلاح نمی دانم بودجه را یک دوازدهم تصویب کنیم اگر ما بخواهیم پایه و اساس اصلاحات را موفق بشویم دولت حتما باید قبل از شروع به سال نو بودجه سال آتی را تهیه کرده باشد و داده باشد به مجلس شورای ملی و مجلس شورای ملی تصویب کرده باشد حتی مجلس سنا هم نظر مشورتی خودش را داده باشد (صحیح است) ولی چه بکنیم؟ الان بنده عرض می‌کنم که صبح آقایان وزرا این جا بودند، آن روز در مجلس خصوصی هم گفتم در موضوع نفت، یک موضوعی است بین تمام افراد ملت ایران از ذکور و اناث و صغیر و کبیر اتحاد کلمه بوده از این جهت من هم رأی مفید دادم با اینکه با برنامه دولت با آن شدت مخالفت کردم ولی در موقعی که یک چنین موضوع مهمی هست و کارمندان دولت از نظر احساسات هر یک بنوبه خود شرحی می‌نویسند ویک عشر یا دو عشر یا سه عشر از حقوق خود را کم می‌کنند برای انکه دست دولت باز باشد انصاف اینست که در این ساعت اگر یک دوازدهم را وزیر دارائی آورد ما بدون چون و چرا غمض عین کنیم و مثل سایر چیزها تصویب کنیم (صحیح است – احسنت)
رئیس – آقای وزیر دارائی
وزیر دارائی – گر چه با توضیحاتی که در مقدمه لایحه تقدیمی درج شده تصور می‌رفت که نقطه ابهام و تاریکی در این لایحه باقی نباشد که بنده محتاج بعرض توضیحات بیشتری باشم ولی چون آقای اسلامی بیاناتی فرمودند که نبایستی بلاجواب بماند اینست که اجمالا عرض می‌کنم که علل وجهاتی که موجب تقدیم لایحه اردیبهشت بود عینا همان علل وجهات هنوز هم باقی و مجود است منظور دولت از تقدیم این لایحه اینست که با فرصت و فراغت بیشتری بتواند منابع در آمد جدیدی بدست بیاورد که در نتیجه اولا کسر بودجه را برطرف بکند و توازن و تعادل بودجه را بقرار بکند و ثانیا ستون مربوط بهزینه‌های عمرانی و تولیدی و فرهنگی و بهداشتی را که مورد توجه و علاقه آقایان است تقویت کند یعنی اعتباراتی منظور بدارد که بتوانیم نظریات اصلاحی آقایان را تأمین کنیم تهیه بودجه بر اساس عایدات مختصر و ناچیز فعلی نه فقط نمی‌تواند نظریات اصلاح طلبانه آقایان را تأمین بکند بلکه برای پرداخت عواید جاری و ضروری هم کافی و وافی نخواهد بود ولی فعلا چون اصل موضوع مطرح نیست و موضوع فوریت مطرح است اجمالاعرض می‌کنم که لوایح مالی عموما و لوایح مربوط به یک دوازدهم‌ها خصوصا همیشه جنبه فوریت داشته و با قید فوریت مطرح می شده و فعلا یک دلیل دیگری هم هست که ایجاب می‌کند این یک دوازدهم مخصوصا با قید فوریت مطرح شود و آن تصادف با ماه رمضان و جلو بودن ایام تعطیل است و باین جهت بنده تقاضا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند که این لایحه بقید فوریت مطرح و تصویب شود البته دولت سعی می‌کند که در آتیه نزدیکی بودجه سال ۱۳۳۰ را بنحو شایسته و همان طوری که منظور نظر و مورد علاقه آقایان است تهیه و تقدیم بکند. در خاتمه عرایضم از طرف آقای نخست وزیر تقاضا می‌کنم که روز شنبه مجلس بطور فوق العاده تشکیل شود تا این لایحه بتصویب برسد.
رئیس – باید رأی بگیریم تا عده برای رأی کافی شود آقای وزیر دادگستری لایحه‌ای دارند تقدیم می‌کنند آقای وزیر دادگستری.
تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای وزیر دادگستری
۷- تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای وزیر دادگستری
وزیر دادگستری – آقایان اگر توجه بفرمائید در اینموقع که دولت دست بیک اقدامات مهمی زده‌است و خلع ید نموده بر مؤسسات نفت، چون ممکن است یک عناصر مجهولی پیدا بشوند که بخواهند در راه موفقیت دولت برای نیل باین مقصود مهم ایاد اختلال و موانع بکنند، لذا این ماده‌واحده با قید دو فوریت تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود.
- ریاست محترم مجلس شورای ملی – در اینموقع که بموجب قوانین مصوبه برای ملی کردن صنایع نفت دولت اقدام به خلع ید شرکت سابق نفت جنوب کرده و خلع ید بر کلیه مؤسسات نفت نموده‌است برای جلوگیری از پیش آمدهای احتمالی و سد هر گونه ایجاد مانع و خلل در راه موفقیت دولت بحسن انجام کار ماده واحده زیر را تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید و تصویب آن را با قید دو فوریت تقاضا دارد.
- ماده‌واحده – از تاریخ تصویب این قانون تا مدت یکسال هر کس که در عمل بهره برداری صنایع نفت ملی ایران با قصد سوء و خیانت عملیاتی نماید که منجر بقطع لوله‌های نفت و یا از کار افتادن کارخانه‌ها و ماشین‌های تصفیه و یا وسایط نقلیه نفت و یا حریق در چاهها و مخازن نفت و یا تخریب خط و یا تونل و پل و یا وسائط نقلیه راه آهن بشود محکوم بحبس موقت با اعمال شاقه تا اعدام خواهد گردید. مجازات محرکین و معاونین جرم مجازات مجرم اصلی خواهد بود و باین جرائم در دادگاههای نظامی رسیدگی خواهد شد.
دکتر طبا – خیلی لازم است.
حائری زاده – در محکمه نظامی ما قبول نداریم.
رئیس – باید بفوریت این لایحه رأی گرفته شود. از آن طرف یک پیشنهادی، یعنی پیشنهاد نیست، یک طرحی تهیه کرده‌اند آقایان نمایندگان و ۱۵ نفر امضاءکردند که لایحه دو دوازدهم فی المجلس مطرح شود (صحیح است) بهر حال هر کدام باشد یکنفر لازم است تاد عده برای رأی کافی شود باید آقایان تأمل کنند تا یکنفر پیدا شود.
امینی – دکتر بقائی را بگوئید از میتینک بیاید رأی بدهد
اسلامی – فوریت لایحه تقدیمی آقای وزیر دادگستری را مطرح کنید (در اینموقع عده حاضر در مجلس بوسیله ریاست و آقایان منشی‌ها شماره شد)
رئیس – عده حاضر در مجلس را خود من شمردم، دو مرتبه شمرده شد، عده هشتاد نفر درست است، بنا براین می‌شود رأی گرفت یک طرحی پیشنهاد شده که فی المجلس دو دوازدهم مطرح شود.
فرهودی – باید بفوریت اول رأی بگیرید
رئیس –اگر آن را رأی بگیریم دیگر این طرح موضوعی ندارد چون طرح پیشنهاد فی المجلس است، حالا طرح قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد) طرح زیر را پیشنهاد می‌کنیم که لایحه دو دوازدهم فی المجس با دو فوریت مطرح شود. نبوی حاذقی. دکتر مصباح زاده. محمد ذوالفقاری.
رئیس – بیش از ۱۵ امضاء دارد. آقای دکتر طبا بفرمائید یک توضیح مختصری بدهید.
دکتر طبا – بنده خیلی مختصر توضیح میدهم یکی از امضاء کنندگان این طرح بنده هستم و گمان هم نمی‌کنم توضیح زیادی اصولا لازم باشد طبق نظامنامه با فوریت اگر باشد باید طبع و توزیع بشود و بعد از ۲۴ ساعت مطرح شود و با تصویب این طرح همین امروز می‌توانیم این لایحه را تمام بکنیم. بنابراین بنده توضیح زیادی نمی‌دهم فقط یک نکته را عرض می‌کنم و آن اینست که راجع به بیمارستان امیر اعلم در سال گذشته مجلس بیک بودجه تصویب کرد که بمصرف تعمیر آن بیمارستان برسد. منتهی قید شده بوده که از صرفه جوئی بشود. چون صرفه جوئی در آن سال نبود از آقای وزیر دارائی خواهش می‌کنم موافقت بفرمایند که از بودجه امسال این هزینه پرداخت شود.
وزیر دارائی – با نظر آقای دکتر طبا موافقم و آن را قبول می‌کنم.
رئیس – فوریت اول مطرح است اگر آقایان مذاکره‌ای ندارند خود آقایان موافقت کنند، رأی بگیریم (چند نفر از نمایندگان – مخالفی نیست) آقایانیکه با فوریت اول موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. فوریت دوم مطرح است (مخالفی نیست) آقایانیکه با فوریت دوم موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است آقای کشاورز صدر
کشاورز صدر – بنده موافقم
رئیس – آقای فرهودی
فرهودی – بنده با اینکه در دوره ۱۴ که غالبا در آخر هر ماه دولتها سقوط می‌کرد. خود بنده طرحی تهیه می‌کردم، برای گذراندن یک دوازدهم سه چهار دفعه همین کار را کردم اما در آن موقع یک اوضاع کاملا غیر عادی بود مملکت دچار بحرانهای شدیدی بود که ما ناچار بودیم از خیلی از اصول صرفنظر کنیم ولی حالا که بحمدالله وضع مملکت عادی است و یک دولت قانونی هم انصافا، یعنی یک دولتی که هواخواه قانونست و رئیس آن دولت هم پنجاه سالست که ایمان به قانون داشته‌است سرکار است (صحیح است) بنده نمی‌پسندم از ناحیه یک همچو دولتی پیشنهاداتی بشود که با قانون موافق نباشد (صحیح است) مطابق قانون اساسی که ماها همه قسم خورده‌ایم به حفظ قانون اساسی و پاره ئی از آقایان وزرا هم که سمت نمایندگی داشته‌اند و این قسم را خورده‌اند، و آقای نخست وزیر هم چند مرتبه این قسم را خورده‌اند، مطابق قانون اساسی بودجه هر سال می‌بایستی در سال قبل تصویب شود. و در ابتدای هر سال بودجه مصوب در دست دولت و مجلس باشد. حالا بسیار خوب ماه فروردین را گرفتند، اردیبهشت را گرفتند اما تخلف از قانون اساسی هیچوقت استمرار نباید داشته باشد.
در اینجا دلایلی که آقای وزیر دارائی در لایحه آن نوشتند و یا در پشت تریبون فرمودند هر چند دلایلی بود که آقای وزیر دارائی در لایحه شان نوشتند و یا در پشت تریبون فرمودند هر چند دلایلی بود که ممکن بود بعضی از قسمتهای آنرا مسکت تلقی کرد و یا بعضی قسمتهایش را مقنع فرض کرد اما این دلایل یا مسکت باشد یا مقنع باز هم موجب تخلف از قانون اساسی نمی‌تواند باشد. اینست که بنده تصور می‌کنم دولت هم موافقت بکند یعنی تعهد بکند لااقل که در ظرف ماه تیر بعد از این دو دوازدهم که تصویب می‌شود، در ماه تیر لایحه بودجه را بدهد برای اینکه شأن این دولت نیست که از دادن بودجه طفره برود (صحیح است) و من تصور می‌کنم که اگر آقایان محترم باین وظیفه اصلی خودشان، چون اساسا منشاء بحث مجلس شورای ملی ایجاد مجلس شورایملی در دنیا برای رسیدگی به جمع و خرج مملکت بوده (صحیح است) سایر امور که آمد عارض بر این بود، هر اختیاری مجالس مقننه گرفتند در دنیا پایه اش روز اختیاری بود که روی دخل و خرج مملکت داشتند و این دولت هم تمام افرادش را ما یکایک می‌شناسیم که مردمانی مقید باصول و مردمانی مقید بقانون هستند اینست که این یک دوازدهم را ما استثناء تصویب می‌کنیم و از خرداد که گذشت و در ماه تیر انتظار جدی داریم که بودجه را بدهند (چند نفر از نمایندگان – این دو دوازدهم است) و انیکه دو دوازدهم کرده‌اند لبته یک ماهش گدذشته و یک دوازدهم ماه تیر را هم برای اینکه دولت خیالش راحت باشد تصویب می‌کنیم. اما در ماه تیر بودجه راباید بدهند و اگر ندهند، دیگر من تصور نمی‌کنم مجلس شورایملی بضرس قاطع می‌تواند اعلام بکند که یکدوازدهم را برای ماه مرداد تصویب نخواهد کرد (صحیح است)
رئیس – آقای فرامرزی
کشاورز صدر – بنده اجازه خواسته بودم.
فرامرزی – فرمایشاتی که آقا یفرهودی فرمودند هیچ جواب ندارد و هیچ وکیلی هم نمی‌تواند غیر از این بگوید. (فرهودی - متشکرم) و هیچ وزیری هم که خودش را وزیر مملکت مشروطه و مطیع بقانون اساسی بدان غیر از این نمی‌تواند بگوید ولی همانطور که خودشان فرمودند و اقرار هم کردند وضعیت مثل این که ما را مجبور می‌کند. مثلا من خودم یکی از کسانی هستم که خیال می‌کردم اگر من وکیل باشم ممکن نیست بیکدوازدهم رأی بدهم. یا بدو دوازدهم رأی بدهم ولی وضعیت ما را مجبور کرده که اینکار را بکنیم (صحیح است) خود ایشان هم با این قسسمت موافق بودن که ما باین دو ماه رأی بدهیم برای اینکه اجبار و اضطرار مارا مجبور کرده بنابراین دیگر موجبی نیست که رأی ندهیم و مجلس هم روی همین اجبار است که رأی خواهد داد والا در اصل موضوع کاملا همه موافق با نظر جنابعالی هستند و باید هم همینطور باشد (صحیح است)
رئیس – پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده قرائت می‌شود. (بشرح زیر خوانده شد) پیشنهاد می‌کنم مذاکرات کافیست. نبوی
نمایندگان – مخالفتی ندارد.
امینی – اخطار دارم.
رئیس – آقای نبوی.
نبوی – تصور می‌کنم هیچیک از آقایان با کفایت مذاکرات مخالف نباشند چون مجلس در مقابل یکهفته تعطیل است و اگر این لایحه در این جلسه تصویب نشود، ببعد از تعطیل می‌افتد و آن منظور که دولت از فورت داشت حاصل نمی‌شود از آقایان خواهش می‌کنم رأی بکفایت مذاکرات بدهند در این جلسه اینکار را تمام کنیم (صحیح است)
رئیس – مخالفی نیست با پیشنهاد کفایت مذاکرات؟
امینی – اخطار دارم راجع بپیشنهاد خرجی که آقای دکتر طبا در یک دوازدهم کردند و آقای وزیر دارائی هم قبول کردند
رئیس – پیشنهاد کسی نکرده تذکر دادند، و ایشان قبول کردند. اولا اشتباه نشود پیشنهاد خرج نبود این قانونش قبلا گذشته از مجلس آنموقع گفته‌اند محل نداریم و حالا قبول می‌کنند قانونیست گذشته و حالا تذکر دادند که اجرا شود رأی گرفته می‌شود بپیشنهاد کفایت مذاکرات آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. چون پیشنهاد ندارد بمجلس سنافرستاده می‌شود.
تعیین موضوع و دستور جلسه‌بعد – ختم جلسه
۸- تعیین موضوع و دستور جلسه‌بعد – ختم جلسه)
رئیس – لایحه وزارت دادگستری را یک دفعه منشی قرائت می‌کند، توجه کنید اگر آقایان بیرون تشریف ببرند، چون محتاج رأی است، اکثریت نخواهد بود
امینی – آقا اصلا بی قاعده آوردند. ما برای یک کار فوق العاده، برای امر خاصی آمده بودیم، سه تا لایحه آوردند.
رئیس – پس جلسه را ختم می‌کنیم، جلسه آینده را باید من معین کنم جلسه آینده چون یکشنبه و سه شنبه و پنجشنبه ایام قتل و ضربت خوردن حضرت امیر المؤمنین ۴ است تعطیل خواهد بود. یکشنبه نهم تیر جلسه خواهد بود و همین لایحه هم در آن موقع مطرح خواهد شد. (مجلس ساعت شش و ۴۵ دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی – رضا حکمت