مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ خرداد ۱۲۸۹ نشست ۱۰۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۲۰ خرداد ۱۲۸۹ نشست ۱۰۲
جلسه ۱۰۲
صورت مشروح روز شنبه سوم شهر جمادی الثانی ۱۳۲۸
مجلس یک ساعت و نیم قبل از غروب خصوصی و مقارن مغرب علنی و تحت ریاست آقای وس تشکیل گردید صورت مجلس روز سه شنبه ۲۸ شهر جمادی الاولی را آقای معاضد الملک قرائت نمود.
رئیس ـ در صورت مجلس ملاحظه هست؟
دکتر علیخان ـ بنده میخواستم عرض کنم خوب بود در صورت نوشته میشد روز پنج شنبه مجلس نبود.
رئیس ـ معلوم است که به واسطه فوت مرحوم آقای سید ریحان الله طاب تراه روز پنجشنبه تعطیل بوده و به این جهت مجلس منعقد نشده است.
(آقا میرزا مرتضی قلیخان تلگراف جوابیه ذیل را که از لندن به عنوان آقای رئیس رسیده بود قرائت نمود.)
تهران مستشار الدوله رئیس مجلس از اظهار تاسف صمیمی در موقع مصیبت عظیمی که نه فقط به ملت انگلستان رسیده بلکه تمام عالم از این مصیبت متاثر شده اند از طرف مجلس مبعوثان به جناب علی و مجلس مبعوثان(ویلیام لودز)
تلگرافی از هیئت تجار زنجان به توسط آقای شیخ ابراهیم زنجانی رسیده بود قرائت شد که به واسطه اقدامات فوق الطاقه آقای اصف الدوله در نگاه داری عرض و ناموس نفوس اهالی و جلوگیری از سو قصد اشرار به وجود محرک داخلی و عدم مساعدت اسباب در بدو ورودشان با وجود ورود قزاق روس نوعی اسباب آسایش هالی فراهم شده است که امروز محض افتخار اهالی خمسه خودشان را میتوانند به موجود مسعود ایشان خوش بخت ترین اهالی ایران محسوب بدارند و عموما رطب اللسان به دعای اعلیحضرت همایونی و اولیای امور و ذوات مقدسه نمایندگان اشتغال دارند و ضمنا استدعا کرده بودند توجه مخصوص هم در استر داد اموال منهو به اهالی خمسه که در این چند روزه انقلاب از اشرار شده بفرمایند که مایه مزید امیدواری و دعا گوئی اهالی و عبرت اشرار و محرک داخلی بشود.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ چون هر کسی خدمت کرد بای تشکر کرد واقعا آقای اصف الدوله خیلی خدمت کافی کرده است و چنانچه به ما مینویسند رئیس نظمیه آنجا هم خیلی در این مورد خدمت کرده است یک رشید السلطنه هم هست که او هم خیلی خدمت و زحمت کشیده از اقدامات و خدمات اینها هم باید تشکر کرد.
(راپورت کمیسیون عرایض قرائت شد مشعر بر اینکه آقای آقا میرزا محمد صادق اظهار داشته اند که اطبا برای کسالت حضرت حجت الاسلام آقای میرزا سید محمد استحمام آب گرم تجویز کرده اند و چون کسی را برای مواظبت وجود محترم آقا نداریم لابدم که از برای مواظبت ملازم ایشان باشم به این جهت تمام مدت تابستان را مرخصی میخواهم و حقوق این مدت را هم تقدیم مجلس مینمایم عقیده کمیسیون این است که دو ماه به ایشان مرخصی داده شود که با مرخصی سابق سه ماه باشد و حقوق آن مدت را هم کمیسیون تصویب میکند که به ایشان داده شود دیگر اینکه قوام الاسلام خراسانی هم دو ماهه مرخصی خواسته اند کمیسیون تصویب نکرده است.)
رئیس ـ اینجا دو مطلب است.
حاجی میرزا آقا ـ بنده میخواستم از کمیسیون سئوال کنم که این تبعیض یعنی چه به یکی اجازه میدهند و بعد امتداد میخواهند تصویب میکنند و دیگری اجازه میخواهد به او اجازه نمیدهند.
ادیب التجار ـ کمیسیون تبعیض مینماید فقط به ملاحظه اینکه وجود آقای حجت الاسلام آقای آقا میرزا سید محمد طباطبائی خیلی مغتنم و محترم است در ابتدا در این اساس مشروطیت خیلی زحمت کشیده اند و همه قسم حق دارند و حالا کسالتی پیدا کرده اند کمیسیون تصور کرد که مجلس همه قسم در رفع کسالت ایشان مساعدت خواهد کرد و چون ایشان یک نفر پرستار و مواظب صحیحی به جزء آقا میرزا سید محمد صادق طباطبائی ندارند این است که کمیسیون تصویب مینماید که مرخصی به ایشان داده شود و یقین داشت که مجلس هم تصویب خواهد کرد و در خصوص حقوق ایشان هم کمیسیون نظرات خود را نمود به خیلی ملاحظات خارج و داخل رأی کمیسیون این شد که حقوق این مدت مرخصی به ایشان داده شود.
دکتر علیخان ـ بنده میخواستم عرض کنم چون مدتی بود که معالج ایشان بودم اطلاع دارم در این خانواده کسی را مثل آقای آقا میرزا محمد صادق ندارند که مواظبت ایشان بنمایند به این جهت لازم میدانم که این اجازه داده شود و در خصوص حقوقشان عم عقیده بنده این است که باید داد به جهت اینکه اینها چیزی ندارند و این یک نوع رعایتی است.
رئیس ـ رأی میگریم در قسمت اول از راپورت کمیسیون عرایض و مرخصی اول راجع به مرخصی و حقوق آقای آقا میرزا محمد صادق هر کس با راپورت کمیسیون عرایض و مرخصی موافقت دارد و رأی میدهد که دو ماه به ایشان مرخصی داده شود و حقوق مدت مرخصی هم به ایشان برسد قیام نمایند.(اغلب قیام نمودند و با اکثریت تصویب شد.)
رئیس ـ قسمت دیگر راجع است به آقای قوام الاسلام که کمیسیون تصویب نمیکند مرخصی ایشان را لکن لازم است به مجلس اطلاع بدهم که امروز ایشان را عریضه به مجلس نوشته بودند و اظهار کرده بودند که اگر این اجازه تصویب نشود مجبور به استعفا خواهد بود.
معزز الملک ـ بنده عقیده ام این است که این راپورت رأی گرفته نشود تا اینکه وکلا خودشان با ایشان ملاقات نمایند و مذاکرات بکنند و بعد نتیجه را به مجلس اطلاع بدهند و رأی گرفته شود.
متین السلطنه ـ در متمم راپورت کمیسیون فوق العاده که به توسط شاهزاده اسدالله میرزا گفته شد از طرف کمیسیون لازم میدانم چند کلمه گفته شود ولی خیلی به طور اختصار چون هنوز آن نتیجه مطلوبه را کمیسیون نگرفته است این است که این راپورت موقتی خواهد بود این خیلی واضح است که از برای نجات یک مملکت یک قوه مجریه لازم است یعنی اگر بنا بشود قوانین وضع شود آنها به موقع اجرا نمایند معلوم است هیچ وقت ممکن نیست امورات آن مملکت به مجرای صحیحه نیفتد اگر چه بر حسب ظاهر این مملکت یک قوه مجریه داشته است ولی بدبختانه به واسطه بحرانهای عدیده و موانع بسیاری که از این کابینه در پیش داشته است هیچ یک از قوانین موضوعه مجری نشده و قوای مملکت معوق و معطل مانده است به این جهت لازم بود که خاتمه به این بحرانها داده شود این بود که آن کمیسیون فوق العاده به واسطه شرفیاب شدند حضور حضرت اقدس آقای نایب السلطنه یک راپورتی از اعمال خودشان دادند و نتیجه آن راپورت در آن روز این شده بود که مجددا آقای نایب السلطنه اعضای آن کمیسیون را بخواهند با حضور کابینه سابق داخل مذاکرات شده نتیجه را اطلاع بدهند از آن روز به بعد این هیئت از طرف آقای نایب السلطنه احضار نشده اند لیکن آقای مستشار الدوله رئیس را در روز چهارشنبه احضار کرده اند و نتیجه را به کمیسیون و مجلس پیغام داده بودند که خاطر آقایان از این پیغامات مسبوق است و حاصل آن این بود که به مناسبات اطمینانی که نسبت به این کابینه دارند در صورت انفصال این کابینه شاید آن اطمینان در حق دیگری حاصل نشود اقرار باید کرد که در ضمن این مذاکرات مشهود بود که حضرت اقدس آقای نایب السلطنه یک نوع اختلافی را در کابینه حس میکند به این واسطه لازم میداستند برای اینکه رفع این اختلافات در کابینه بشود یک اقدامات جدیدی بشود و خیلی شایق بودند که مجلس همراهی بکند یک کابینه معتمد همگی به توسط همین دو سردار که خیلی خدمت کرده اند تشکیل شود این که آقای نایب السلطنه به توسط کمیسیون مخصوصا از مجلس خواهشمند شدند که به واسطه همین دو سردار محترم کابینه جدید تشکیل شود و رفع اختلافات شده به این بحران خاتمه دهیم نتیجه این شد که در جلسه خصوصی امروز حضرت سپهدار و حضرت سردار اسعد آمده اند و
اظهاراتی فرمودند که خاطر آقایان نمایندگان محترم از اظهارات ایشان به خوبی مسبوق است و ما میتوانیم از آن اظهارات امیدوار شویم که میتوانند یک کابینه صحیحی تشکیل بدهند ولی به واسطه موانع و اشکالاتی که در پیش داشته اند و از برای رفع آن موانع و رفع پاره ای جزئیات و اختلافاتی که تا به حال حاصل شده است خواسته اند که کمیسیون تشکیل شود تا اینکه در آنجا مذاکره کرده نتیجه را ثانیاً به مجلس بیاورند این است که کمیسیون هنوز اقدامات خود را تمام نکرده و بر حسب تقاضای این دو سردار محترم اگر صلاح میدانند مجددا همین کمیسیون در اقدامات خود مداومت کرده و رفع اختلاف نموده و تشکیل یک کابینه متحد هم مسلکی بدهیم و اگر صلاح میدانند یک کمیسیون جدیدی انتخاب شده برای اینکه این مشکلات را به طوری مفصل مذاکره کنند و چاره جوئی نمایند ولی گمان میکنم که مجلس تصویب خواهند کرد کمیسیون سابق مشغول باشند که اقداماتشان به جائی منتهی شود.
رئیس ـ رأی میگیریم در اینکه بنا بر تقاضای سردارین کمیسیونی که حالا فرمودند مشغول مذاکره باشد تا اینکه از اقدامات خودشان نتیجه بگیرند هر کس با این رأی موافقت دارد قیام نماید.(اغلب قیام نکردند.)
رئیس ـ چون اکثریت به عمل نیامد باید تجدید انتخاب شود.
معزز الملک ـ به عقیده بنده این اکثریت به عمل نیامد نه برای این بود که عده دیگری انتخاب شوند بلکه این عده که قیام نکردند و من هم یکی از آنها بودم هیچ عقیده به انتخاب ندارند به جهت اینکه وقتی مکرر در مکرر یک کار اقدام کردند و نتیجه نگرفتند باز همان کار را مکرر نمودن بنده نمیدانم چه نتیجه خواهد داشت.
حاجی آقا ـ بنده گمان میکنم بعد از مذاکرات در مجلس خصوصی و قراری که داده شد که این کار باید خاتمه داشته باشد گمان میکنم هیچ امری تصویب نمیکند که این مطلب همین طور خنثی بماند و در آخر مجلس هم قرار برای این شد کمیسیون بیشیند به جهت رفع موانع گفتگو کرده محظورات را به کلی مرتفع سازند و اینکه اکثریت نشد که کمیسیون سابق مشغول کار باشد برای این بود که تجدید انتخاب شود والّا بنده گمان نمیکنم هیچ کس تصویب کند این مطلب خنثی بماند.
متین السلطنه ـ آن اشخاصی که رأی نداده اند از برای این کمیسیون نمیدانم برای چه رأی نداده اند اگر مقصود ایشان این بوده که تجدید انتخاب شود یک مطلبی است ممکن است که یک کمیسیون دیگری انتخاب شده مشغول مذاکرات شوند و این دو مورد هم تقاضای یک کمیسیون کرده اند اعم از اینکه این کمیسیون باشد یا یک کمیسیون دیگری اما اینکه هیچ کمیسیون باشد انتخاب نشود و این کمیسیون هم مشغول کار نباشد این را بنده ملتفت نمیشوم.
منتصر السلطان ـ گمان بنده این است که نمایندگانی که رأی نداده اند مقصودشان این بوده است که خود مجلس در این باب مذاکره کرده این بحران را مرتفع نمایند نه اینکه کمیسیون مذاکره کند و در همین مجلس هم ممکن است مذاکره شود.
رئیس ـ اینجا گویا مطلب دست معلوم نشده این مطلب موضوعی ندارد که مجلس مذاکره کند کمیسیون اظهار کرد که به واسطه موانعی که در پیش است اگر مجلس صلاح میداند مشغول مذاکره بوده این کار به انجام برساند و اگر صلاح میداند کمیسیون جدیدی انتخاب نماید.
معزز الملک ـ بنده دوباره عرایض خود را تکرار میکنم و بر خلاف رأی حاجی آقا هستم که انهادی که رأی نداده اند و تصویب نکرده اند کمیسیون دیگری انتخاب شود بلکه چون معتقد به کمیسیون نبوده در این کمیسیون که انتخاب کرده اند نتیجه ندیده اند این بود که رأی نداده اند و گمان نمیکنم اگر ثانیاً هم رأی گرفته شود باز هم رأی بدهند و اینکه آقای حاجی آقا میفرمایند پس ما میل نداریم به این مطلب خاتمه داده شود این طور نیست ما خیلی میل داریم به خاتمه دادن به این کار فقط از راه کمیسیون است یعنی به همین است که یک عده انتخاب شدند و نشستند و مذاکره کردند این کار تمام خواهد شد ولی شخص بنده در این اواخر به واسطه تجربیات منکر دو کار شدو یکی منکر این کمیسیون ها که انتخاب میشود و هیچ نتیجه گرفته نمیشود و یکی منکر مجلس خصوصی شدم به جهت اینکه ما نماینده همین ملت هستیم و میبینم که یک ترتیب و رفتار بدی را اتخاذ کرده ایم کارهای جزئی از قبیل طرح لوایح قانونی و امتیازات و پیشنهادها را در مجلس مذاکره نمیکنیم و در یک چنین مطالب مهمه که آسایش عموم در آن است در مجلس خصوصی مذاکره کرده و به موکلین خودمان اطلاع میدهیم که مشغول چه کاریم و شاید در این بین ها آنها که ی غرض میباشند یا بگویند که مجلس هیچ فعالیت ندارد یا بگویند در خیال کارهای اساسی مملکت نیست و این کارها را نمیدانم برای چیست عقیده بنده این است که ما کارهای اساسی خودمان را مرتب بکنیم و در مجلس علنی مطرح نمائیم تا اینکه موکلین ما چه در تهران چه در ولایات و غیره بدانند که وکلای آنها مشغول به کارها هستند و معایب از کجا است و ناشی از کیست و اگر این مسئله را اقدام کنیم یعنی یک قدری کارهای مملکتی را از خود اهالی مخفی نداریم تصور میکنم که کارها بهتر اصلاحشود و جلو بعضی شبهات گرفته شود و اینکه آقای متین السلطنه میفرمایند پس به چه شکل باید این کار خاتمه پذیرد یک شق ثالثی در نظر دارم و آن این است که این کمیسیون را ما انتخاب میکنیم که با وزراء مذاکره کنند و ببینند علت بحران چیست و موانع آن از چه راه است و مانع که نیست بنده عرض میکنم الان وزراء بیایند و در مجلس علنی اظهار بدارند که موانع چیست تا اینکه نمایندگان رفع نمایند والّا بنده شخصا تصدیق نخواهم کرد کمیسیون دیگری از برای این کار انتخاب شود و یا در مجلس دیگری مطرح شود.
رئیس ـ این عقیده شما بر خلاف قانون اساسی است مجلس خصوصی و هم کمیسیون انتخاب آن موافق قانون اساسی است.
معزز الملک ـ بنده اعتقاد ندارم.
رئیس ـ عقیده شما قانون را تغییر نمیدهد.
حاجی سید ابراهیم ـ بنده در موضوع رأی گرفتن که کمیسیون سابق مشغول کار باشند خیلی حیرت دارم برای اینکه ما این کمیسیون را انتخاب کردیم که نتیجه از کار خودشان بگیرند دیگر ثانیاً برای آن رأی گرفتن نمیدانم به چه ملاحظه است.
وکیل التجار ـ بنده اولاً خیلی متحیرم پس از اینکه یک رأی داده شد چرا باید آن قدر مذاکره کنیم که چرا رأی دادیم یا ندادیم و گمان میکنم هیچ مذاکره در این مسئله لازم نباشد این کمیسیون سابق انتخاب شده بود برای یک مسئله دیگری بود تا یک اندازه هم کار خودشان را کردند و آنهائی که میگویند که ما رأی ندادیم برای این بود که به کمیسیون عقیده نداریم بنده عرض میکنم ابدا همچو چیزی نیست به جهت اینکه بنده هم یکی از آن اشخاصی هستم که رأی ندادم و عقیده ندارم فقط احتمال میرود آنهایی که رأی نداده اند ۱۲ نفر را زیاد دانستند و برای این که بشود زودتر نتیجه گرفته شود ۶ نفر کافی میدانند و اینکه گفته شد مجلس خصوصی نباید تشکیل شود این عقیده مخالف قانون اساسی ما است و ابدا نمیتوان گفت که مجلس خصوصی نباید شود و ثانیاً بنده عرض میکنم که بعضی مطالب است که گاهی پیش می آید که باید اولاً در مجلس خصوصی مطرح شده و رأی گرفته شود بعد از آن که در مجلس علنی مطرح قرار داده و اولاً ممکن نیست که هر مطلبی را ابتدا در مجلس علنی موضوع مذاکره قرار بدهیم.
وکیل الرعایا ـ بنده میخواهم عرض کنم که این قانون اساسی برای این مملکت نوشته شده است یا برای مملکت دیگری چون بنده بعضی مذاکرات کوچک کوچک از عقب سر میشنوم که سایر آقایان نمیشنوند اگر این قانون برای این مملکت نوشته است که در اصل ۳۴ مینویسد((رئیس مجلس میتواند بر حسب لزوم شخصا یا به خواهش ده نفر از اعضاء مجلس یا وزیر اجلاسی محرمانه بدون مرکب از عده منتخبین از اعضاء مجلس تشکیل بدهد که سایر اعضاء مجلس حق حضور در آن نداشته باشند لیکن نتیجه مذاکرات انجمن محرمانه وقتی مجری تواند شد که در مجلس محرمانه با حضور سه ربع از منتخبین مطرح مذاکرات شده با اکثریت آراء قبول شود اگر مطلب در مذاکرات انجمن محرمانه قبول نشد در مجلس عنوان نخواهد شد و مسکوت عنه خواهند ماند.) اگر این قانون مال این مملکت است پس چرا ما میخواهیم بر خلاف عمل کنیم.
معزز الملک ـ بنده مجبورم که دو کلمه توضیح عرض کنم بنده عرض نکردم که رئیس مجلس یا وزراء حق ندارد مجلس خصوصی نمایند عرض کردم نمیشود هر روزه این ترتیب را اتخاذ کرد و برای هر مطلبی جلسه خصوصی تشکیل داد مقنن هم زمانی که این ماده را مینوشت مقصود او مطالب مهمه اساسی مملکتی بوده است البته برای مطالب اساسی مملکتی باید در موقع لزوم جلسه خصوصی
تشکیل نمود و باید اسرار محرمانه بماند ولی چنانچه عرض کردم باز هم مکرر میکنم هر روز از برای بعضی صحبتها جلسه خصوصی نمودن به عقیده بنده صحیح نیست و به کلی بر خلاف آن هستم.
رئیس ـ ولی این توضیح شما هیچ به کار نخواهد خورد و رئیس حق دراد در هر موقعی که لازم بداند جلسه خصوصی تشکیل بدهد و هر قوت رئیس مجلس را خصوصی کرد معلوم میشود در این موقع مجلس خصوصی لازم بوده است و شما نمیتوانید این حق را از رئیس مجلس بگیرید مگر وقتی که قانون اساسی و نظامنامه داخلی خودتان را تغییر بدهید مگر اینکه بگوئید رئیس نمیتواند موضوع مجلس خصوصی را تمیز بدهد آن وقت میتوانید در همان ساعت آن رئیس را تغییر بدهید.(در این موقع آقای رئیس از پارلمان بیرون تشریف برده و پس از چند دقیقه مراجعت فرمودند.)
رئیس ـ وزیر یک کمیسیونی تقاضا کرده است و به موجب نظامنامه داخلی نمتوانید ندهید حالا به کمیسیون سابق اعتماد دارید همان را تصویب کنید اعتماد ندارید کمیسیون دیگری انتخاب کنید آن اشخاصی که مساعدت دارند و میخواهند همین کابینه مشغول کار شوند نمیدانم این چه نامساعدتی است که از تشکیل یک کمیسیون هم مضایقه مینمایند.
شیخ اسمعیل هشترودی ـ عقیده من این است که آنهائی که رأی نداده اند کمیسیون سابق مشغول مذاکره باشد تا نتیجه حاصل نماید فقطه به جهت این نبوده است که به آنها اعتماد نداشتند و عقیده شان این نبوده است که کمیسیون جدید تشکیل شود بلکه مقصودشان این بوده است که خواسته بودند در مشاوره مداخله نمایند.
رئیس ـ خیر عجالتا آنها گفته اند که بعضی موانع و مشکلات در پیش داریم و تقاضا ک رده بودند یک کمیسیونی تشکیل شود که در آنجا مذاکراتی نمائیم بلکه موفق شویم به چاره جوئی
(گفتند صحیح است کمیسیون جدید تشکیل شود ورقه رأی توزیع شد گفته شد عده اعضاء چه اندازه خواهد بود.)
رئیس ـ شش نفر عجالتا کافی است.
اسدالله میرزا ـ بنده میخواستم عرض کنم چون ما یک عده هستیم که در عدلیه مشغول کاریم نمیتوانیم در این کمیسیون عضویت داشته باشیم یعنی بنده یک نفر که نمیتوانم و معذورم موزع اوراق رأی را اخذ نموده و آقای حاج رضا خان برای استخراج آراء به قرعه آقایان حکیم الملک صدر العلما صدیق حضرت را معین نموده اند گفته شد ببرند در اطاق دیگر استخراج نمایند.
رئیس ـ خیر اوراق رأی در همین جا روی میز باشد فقط حال یک رأی میگیریم و مجلس را ختم میکنیم بعد آقایان مشغول استخراج شوند.
(پس از احصا معلوم شد عده برای رأی گرفتن کافی نیست به این واسطه اخذ رأی نشد.)
رئیس ـ موضوع مذاکرات روز سه شنبه شور ثانوی در راپورت کمیسیون استقراض داخلی راپورت کمیسیون بودجه راجع به اصلاح کشتیهای خلیج فارس فقط رأی خواهیم گرفت ایضاً راپورت کمیسیون بودجه راجع به وراث شهدا ایضاً راپورت کمیسیون بودجه راجه به مسیو بن تان بلژیکی ایضاً راپورت کمیسیون بودجه راجع به طلب حاج عدل السلطنه اقایانی که به قرعه برای استخراج آراء معین شدند مشغول استخراج باشند.
(رئیس حرکت نمودند مجلس یک ساعت از شب ختم شد.)