مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ دی ۱۳۲۰ نشست ۱۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم
قانون اجازه مبادله پیمان اتحاد منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران و دول اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان |
دوره سیزدهم قانونگذاری
جلسه ۱۳
شماره مسلسل - ۱۰۴۵
صورت مشروح مجلس روز پنجشنبه یازدهم دی ماه ۱۳۲۰ نشست ۱۳
مجلس یک ساعت و نیم پیش از ظهر بریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید
صورت مجلس روز قبل را آقای طوسی (منشی) خواندند
- تصویب صورت مجلس
۱ - تصویب صورت مجلس
رئیس - در صورت مجلس نظری نیست؟ (گفته شد - خیر)
صورت مجلس تصویب شد.
- بقیه شور اول لایحه پیمان سه دولت
۲ - بقیه شور اول لایحه پیمان سه دولت
رئیس - بقیه پیشنهادات قرائت می‌شود: پیشنهاد آقای سزاوار
پیشنهاد دوم - بطوریکه در مقدمه این پیمان اشاره شده بنای انعقاد این پیمان برروی اساس مودت و دوستی و مزید استحکام روابط حسن همجواری تهیه شده و بنابهمان مناسبات دوستانه وضعیت فعلی اقتضا دارد طبق بند دوم از فصل چهارم یک یا چند قراردادیکه راجع بتعهدات مالی بسبب مقررات فصل چهارم و فقره (ب - ج - د) از بند دوم فصل سوم دول متحده در عهده خواهند گرفت تهیه نموده و همراه این پیمان نمایند.
پیشنهاد سوم - قسمت اخیر بند دوم از فصل چهارم بشرح زیر اصلاح و پیشنهاد می‌شود: (بعد از جنگ ابنیه و اصلاحات دیگری که دول متحده در خاک ایران انجام داده باشند بلاشرط بدولت شاهنشاهی ایران واگذار می‌شود).
طوسی - اجازه میفرمائید بنده توضیحی عرض کنم. این هر دو پیشنهاد مشابه پیشنهادات گذشته‌است اگر اجازه فرمائید بکمیسیون برود.
سزاوار - بکمیسیون برود.
رئیس - چون مشابه پیشنهادهای سابق است کمیسیون می‌رود پیشنهاد آقای بهبهانی:
همچنین در قسمت ۲ از فصل ۴ مقرراتیکه بعداً راجع بطرز استفاده دولت از ابنیه و تشکیلات دول متحده در ایران پس از متار که جنگ پیش بینی شده لازم است که کلیه این نکات قبل از تصویب این پیمان روشن و واضح گردد چه صرف اشاره بقول دولتین بشروع بمذاکره یا انعقاد پیمان کافی بنظر نرسیده چون عامه مردم و مخصوصاً مجلس میل دارد که از جریان جزئیات امر مسبوق باشدبنده معتقدم که هر گونه پیمانی در این پیمان بدان اشاره شده بایستی قبل از تصویب این پیمان بمجلس عرضه شود. در این پیمان اشاره شده‌است که راجع بمصونیت‌های قوای نظامی دولتین در ایران بعداً مذاکره خواهد شد البته در صورتیکه منظور مصونیت‌های قوای اشغال کننده بود ایرادی متوجه نبود لیکن چون پیمان صراحت دارد که وجود نیروی دول متحده در ایران اشغال نظامی نیست معلوم نیست که مراد از اینمصونیتی است و در قواعد بین المللی مصونیت مخصوصی برای قوای دول دوست و متحد در کشور یکدیگر پیش بینی نشده و چون ممکن است از این جمله در تفسیر استفاده مطلوب گرفته نشده یا تعبیر بمصونیت مخصوص سیاسی یا قضائی شود که با وجود الغاء کاپتیولاسیون و مقررات بین المللی مصونیت نمایندگان دول مغایرت داشته باشد بنده معتقدم که این جمله بالمره حذف و یا لااقل توضیح داده شود که مراد از مصونیتی که قاصد بمذاکره در اطراف آن هستند چیست؟
رئیس - آقای بهبهانی
سید احمد بهبهانی - این قسمت اولی پیشنهاد راجع به همان قسمت هائی بود که سایر آقایان هم پیشنهاد کردند و محل توجه هم شده بود و آن راجع بقراردادهائی است که این پیمان آن قراردادها را هم معین می‌کند که بعد از این منعقد بشود و عده‌ای از آقایان عقیده شان این بود که این پیمانها قبلا معلوم بشود که چیست و منضم به همین پیشنهادها بشود و این گویا از طرف چند نفر از آقایان پیشنهاد شد و مذاکره شد و قابل توجه هم شد و به کمیسیون هم رفت ولی رفت ولی این قسمت دوم راجع به مصونیت قوای دول متحده‌است بنده ندانستم که این مصونیت معنیش چه چیز است اگر قوای متحدین اشغال کرده بودند اینجا البته باید یک قراردادی هم در مصونیت آنها بنویسند ولی در خود قانون و پیمان مصرح است که این اشغال اشغال نیست و چون اشغال نسبت مثل دو دولت دوستی هستند که قشونشان در مملکت همدیگر است. در این باب بنده یادم نیست که قانون مخصوصی برای مصونیت آنها گفته شود یا قائل بشویم از آن طرف هم این لفظ یک قدری ابهام دارد با اینکه این قوانین سابقه نقض شده‌است و دیگر دول متحده با اهالی مملکت در قوانین فرقی ندارند ممکن است اینجا یک سوء تفاهمی بشود و بعد از این یک چیزهائی تقاضا بشود که مصلحت ممکلت نباشد لهذا بنده معتقد بودم باینکه این قوانین معلوم بشود که چیز است و مصونیت آنها چیست و در چه مرتبه‌است و توضیحی در این باب داده شود که معلوم شود.
نخست وزیر - قراردادی که گفته می‌شود بسته می‌شود و در ضمن او این مصونیت‌ها هم معلوم می‌شود برای همین است که می‌فرمایند اگر اینجا معین می‌کردیم دیگر لازم نبود که در قرارداد دیگری معین شود چون در اینکه می‌فرمایند قوای آنها اشغال نکرده‌اند و صورت اشغالی نبوده‌است ولی وجود که دارند یک قوائی از روس و انگلیس ظاهر این است که مادام که جنگ برپاست خواهند بود حالا اینها آیا در معرض هر نوع تعرضی ممکن است که واقع باشند یا خیر البته قدری مشکل است که بگوئیم وبروند مثل آدمهای عادی وهیچ نوع قیدی برای آنها نباشد یعنی نسبت بآنها نباشد وهرکس با آنها هرکاری می‌خواهی بکند این یک قدری مشکل است ازآن طرف هم اگر می‌خواستیم معلوم کنیم که تا چه حدوحدود اینها مصونیت هائی دارند محفوظیت هائی دارند مصونیت هائی ازتعرض اشخاص وازقوای دولت ایران دارند دراین عهد نامه نمی‌شد این بودکه توافق شددراینکه این مطلب رادریک قراردادی که ما برای کارهای دیگرمان چنانچه ملاحظه فرمودید باید تهیه بکنیم وبه مجلس بیاوریم و بتصویب هم برسانیم این مسئله هم درآنجاتصریح می‌شود اینکه میگوئیدتصریح کردهنوزبنائی دراین باب نگذاشته‌ایم چیزی در این باب قبول نکردیم که بنده عرض بکنم می‌فرمایند هیچ نباید باشداین مشکل است البته آنهاتااندازه‌ای می‌خواهند یک مصونیتی داشته باشند که هر روزدستخوشی اقدامات ورفتاری هرکس اعم ازاشخاص غیررسمی نباشنددرآن قرارداد می‌شود وبایدآن قراردادهاهم به مجلس شورای ملی بیایدالبته آقایان می‌توانندمطمئن باشدکه بآنها مصونیت هائی داده نخواهدشدکه مزاحمتی تولیدکنندولی ازحالا بنده نمی‌توانم معین بکنم.
رئیس - موافقین باپیشنهاد آقای بهبهانی برخیزند. (اکثر برخاستند)
رئیس - تصویب شد. پیشنهادات فصل پنجم.
پیشنهاد آقای طوسی.
درفصل پنجم مدت شش ماه زیاداست وبایدبحداقل امکان تبدیل گردد.
طوسی - گویا محتاج نتوضیح زیاد نباشد همانطور که بدون اجازه باکمان سرعت تشریف آوردند یک قوائی بطرف ایران همانطور همبنده تصور می‌کنم یابعدازصلح یامتار که انشاالله لازم باشدکه تشریف ببرند این حداقل که بنده پیشنهادکردم سی چهل روز مثلاُ گمان می‌کنم برای رفتن کافی باشد.
نخست وزیر - توجه نفرمودنداین شش ماه برای این نیست که اگر صلح بشودکه گفته شده‌است می‌روند سی چهل روزهم طول نخواهدکشید گفتگودراین است که اگرمتارکه جنگ بشودمتارکه جنگ صلح نیست امروز ممکن است دودولت کهواردجنگ هستندباهم متارکه بکنند شش ماه دیگر هشت ماه دیگرصلح بکنندنظیرش عیناُ واقع شده‌است درجنگ بین المللی درنوامبر ۱۹۱۸ متارکه جنگ شدنوامبرژانویه فوریه مارس آرویل مه ژون ژویه اوت هشت ماه بعدش عهدنامه صلح بسته شد. دراین مدت هشت ماه معلوم نبود که آیا دوباره جنگ خواهد شدیااین دودسته‌ای که باهم جنگ داشتند آیا صلح می‌کنند یا مجبور می‌شوند دوباره داخل جنگ شوندحالا نظرباین است که مدت متارکه جنگ که هنوز صلح نشده اینها احتیاطاُ بخواهنداینجا باشند که دوباره اگر جنگ شد چیزی از دستشان نرفته باشد منتهی گفته شدکه بلکه شمابخواهند یکسال طول بدهیددوسال مذاکرات صلحتان راطول بدهیدماکه نمی‌توانیم دوسال یایک مدت مدیدی متحمل نگاهداری قشون شماباشیم برای اینکه شما صلحتان طول می‌کشد. اگر مذاکرات صلحتان ازشش ماه بیشترطول بکشد دیگراینجا نمانید می‌خواهد نشوداینها هم قبول کرده‌اند بنابراین حتم نیست که اینها شش ماه باقی بمانند ممکن است اگر امروز متارکه جنگ شد چهل روز دیگر هم صلح شد البته فوراُ خواهند رفت اگر صلح نشد تا شش ماه می‌توانند اینجا بمانند و شش ماه که بیشتر طول کشید خواهندرفت و ملاحظه آن قسمتی که عرض کردم نخواهد شد پس شش ماه برای این نیست که اینها مشغول رفتن بشوند تهیه رفتن ببینند برای این است که تا شش ماه احتیاطاُ بتواننداگر لازم شد بمانند اگر لازم نشد که فوراً می‌روند.
رئیس - موافقین با این پیشنهاد برخیزند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای دکتر تاج بخش. پیشنهاد آقای دکتر تاج بخش در فصل پنجم. پس از آنکه کلیه مخاصمه ما بین دول متحده و دولت مخاصمی که گمان می‌رود خاک ایران مورد تعرض او واقع است بموجب یک یا چند قرارداد متارکه جنگ متوقف شد قوای دول متحده در مدتی که زیاده از شش ماه نباشد از خاک ایران بیرون برده خواهد شد و اگر پیمان صلح ما بین آنها بسته شد و لواینکه قبل از ششماه بعد از متارکه باشد بلافاصله قوای خود را بیرون خواهند برد و دولت امریکا این فصل را ضمانت خواهد کرد.
بعضی از نمایندگان - مشابه این پیشنهاد شد دیگر لازم نیست.
دکتر تاج بخش - مشابه این پیشنهاد را آقای طوسی کردند جوانی هم آقای نخست وزیر دادند. مسترد می‌کنم
رئیس - پیشنهاد آقای انوار قرائت می‌شود
پیشنهاد آقای انوار در فصل پنجم
در فصل پنجم در سطر پنج از فصل پنجم بعد از کلمه خواهند برد اضافه شود بدون هیچ شرط و تقاضائی
رئیس - آقای انوار
انوار - اولاً عرض بنده در اینجا خیلی کم است اینکه آمدم اینجا برای یک مسئله ایست که می‌خواهم از روی دلیل عرض کنم چنانکه اگر توجه داشته باشید کاملا حق با من است دیروز آقای دشتی در جواب بنده و آقای سزاوار یک چیزی گفتند و بلافاصله رفقای پهلوشان هم کفتند صحیح است و انعکاس هم پیدا کرد. اگر کسی در محاکمه‌ای محکوم شد دیگر حق ندارد در محکمه دیگر برود؟ چرا برای خاطر اینکه در یک محکمه حکم داده‌اند بنا حقی این؟ آیا استیناف ندارد؟ چرا؟ چون استدلال کردند و محکوم شده‌اند. استدلال کردن آقای چند جور تأثیر دارد. این قاعده کلی که دست ما داده‌اند که انظرالی ما قال و لا تنظر الی من قال باعتبار عرف عامه غالباً توجه به الی من قال دارند این حرف را کی گفته‌است نه اینکه چه گفته‌است چنانکه سابق می‌گفتم عن الصادق علیه السلام حالا میگوئیم لردلوتر یا انشتین چه گفته‌است این اسانی که آمد این دیگر وحی منزل است و کاملاً طرف توجه‌است. بنده عرض کردم آقا استدلال یک موضوعی است چون عرف عامه متوجه به متکلم است فوراً یک نفر می‌گوید صحیح است و یک نفر می‌گوید صحیح نیست مثلا یک پیشنهاداست که بنده می‌کنم باعتباراینکه حسن ظن به بنده هست خدای نخواسته شایدتوجه هم نکرده باشد می‌گویندصحیح است دیگری همان راپیشنهادکندحسن ظن نیست فوراُیک مخاصمتی نسبت باوایجادمی‌شودمیگوئید ول کن این است که توجه بکلامی که واقع شدتصدیق می‌کنند این عرضی که بنده می‌کنم همان قاعده کلی است که حضرت علی۴ داده‌است انظرالی ماقال ولاتنظرالی من قال ببینیدچه گفته‌است ونگاه نکنید کی گفته‌است این راقبول کردیدپس آنطوری که بمب برای بنده ترکیددرباره آقای دشتی نکنید. اینجانوشته‌است که دول متحده انشاالله بسلامتی تشریف می‌برند حالا که تشریف می‌برندبعدازتشریف بردنشان اسباب زحمت ماباشد بدون هیچ تقاضائی هیچ سئوالی وخواهشی بسلامتی تشریف ببرد بدون هیچ تقاضائی باشدونگویندیک راه داشته‌ایم وفلان داشته‌ایم دیگر بکلی این صحبت‌ها را نکنند.
نخست وزیر - اینجا بنده می‌خواهم وکالت کنم ازطرف آقایان وعرض کنم که آقایان کاملاُ بمفادانظرالی ماقال عمل می‌کنند تصویر نمی‌کنم یک پیشنهادی ازطرف دونفرداده شودکه یکی راازراه صمیمیت قبول کنندویکی راازراه عدم صمیمیت ردکنند(صحیح است)وخیلی هم میل دارم اینطور باشد(بعضی ازنمایندگان - همینطوراست)بنابراین اجازه بفرمائیدپیشنهادات مکررنشودوقتی یک پیشنهادی ردشدازطرف هرکس که می‌خواهدباشدپیشنهادمشابه آن هم ازطرف هرکس که می‌خواهد باشددیگرمطرح نشود(انوار - الآن باطل شدعقیده من)یکی دیگرآقادراین مسئله که فرمودیداگرشرطی بوددراینجامی‌نوشتیم وقتی ننوشتند دیگر شرطی ندارد. اگر می‌بایستی با شرط بروند دراین عهدنامه می‌نوشتند, همینکه ننوشته‌اند بفلان شرط بروند و دیگر جای این ندارد که بگوئیم شرطی دارد(صحیح است)
انوار - چون منظور بنده تامین شده‌است استرداد می‌کنم
رئیس - پیشنهاد آقایان شجاع, گودرزنیا, مسعودی خداسانی قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت)
- ۷ - درفصل پنجم باید فصل مزبور بجمله قوای خودرا بیرون خواهند بردخاتمه پذیرد. برسطور بعد اعتراضاتی داریم که بایدحذف شود
رئیس - موافقین بااین پیشنهاد برخیزند(عده کمی برخاستند) تصویب نشد. پیشنهادات فصل ششم قرائت می‌شود پیشنهاد آقای طوسی:
- ۹ - درفصل ششم فقره اول قسمت آخرهیچ دولتی حق ندارد بدون اجازه ومذاکره بامقامات صالحه کشور ایران درامری که مستقیماُ بامنافع ایران مرتبط باشد مذاکراتی نموده وعملیاتی نماید
رئیس - آقای طوسی
طوسی - خلاصه قضیه این است همانطور که همه معتقد هستیم باستقلال ایران بهیچوجه هم نمی‌خواهیم فرض کنیم که کسی اندک مداخله‌ای درایران کار بکند پس بنده خیال می‌کنم که اصلاُ یک چیزی بی وجهی است حالا گذاشته‌اند نمیدانم برای چیست چطور می‌توان فرض کردکه دو دولت بایکدیگرمذاکراتی می‌توانند بکنند که بامنافعشان مخالف باشد این محال است
رئیس - رأی می‌گیریم باین پیشنهاد آقایانی که موافقند برخیزند(عده کمی برخاستند) تصویب نشد.
بعضی ازنمایندگان - پس گرفتند
طوسی - اجازه میفرمائید اینکه آقایان می‌فرمایند پس گرفتندخیر بنده پس نمی‌گیرم بنده پیشنهاد خودم راتقدیم می‌کنم ومعتقدات خودم راعرض می‌کنم ولو اینکه مجلس ردکند.
پیشنهاد آقایان: گودرزنیا, شجاع, مسعودی خراسانی
- ۸ - جمله: وموافقت دولت ایرانرا جلب نمایند برسطرآخر فقره یک ازفصل ششم علاوه شود
رئیس - آقای گودرزنیا
گودرزنیا - عرض کنم که درآخراین جمله کلمه مشاوره نمایند داشت بفرمائید اینطورنوشته شود:
درعوض کلمه مشاوره نمایند جلب نمایند نوشته شود.
نخست وزیر - درلسان سیاسی ودیپلماسی مشاوره کردن برای همین است که جلب موافقت نمایند
رئیس - رأی می‌گیریم باین پیشنهاد آقایان موافقین برخیزند(اغلب برخاستند) قابل توجه شد پیشنهاد آقای دهستانی فصل ششم در قسمت الف - بعدازکلمه مشاوره نمایند اضافه شودو در کنفرانس ومذاکرات صلحی وکنفرانسهای بین المللی که بادول دیگر می‌شود بطورتساوی دولت ایران نماینده داشته باشد.
بعضی ازنمایندگان - درمجلس نیستند.
رئیس - پیشنهاد آقای دکتر تاج بخش درفصل ششم:
فصل ششم:۱ - دول متحده متعهد می‌شوندکه در روابط خودباکشورهای دیگر روشی اختیار نکنندکه بکوچکترین مقداری ازخاک وحاکمیت یا استقلال سیاسی واقتصادی وغیره ایران مضرباشدو پیمانهائی به بندندکه بامقررات این پیمان مخالف ومنافات داشته باشدومتعهدمی‌شودکه درهرامری که مستقیماُ یابالمان با منافع ایران مرتبط باشدبادولت اعلیحضرت همایون شاهنشاهی مشاوره وحل نمایند.
رئیس - آقای دکتر تاج بخش.
دکتر تاج بخش - عرض کنم استقلال منحصربااستقلال سیاسی نیست ایران استقلال سیاسی واقتصادی وچیزهای دیگر هم لازم دارد اینهاباید ذکربشود وآنقسمت هم که نوشته‌اند: تمامیت خاک ایران این ممکن است قدری کش دار باشدبایدنوشته شودکوچکترین چیزی ازخاک ایران واستقلال سیاسی واقتصادی محفوظ بماندوآنجا هم که نوشته شده‌است مستقیماُیا بالمآل چون ممکن است حالاایرادی نداشته باشددهستال دیگرپنجسال دیگربیایدپس بالمآل نوشته شودکه ایرادی نداشته باشد.
نخست وزیر - درباب استقلال پیش ازاین بنده عرض کردم گمان می‌کنم بیش ازاین لازم نباشدواحتیاج بتکرار نباشداستقلال اقتصادیرا بنده معنی کردم وعرض کردم چطورمی‌شودمملکتی باشدکه استقلال سیاسی داشته باشدواستقلال اقتصادی نداشته باشدآنروز هم عرض کردم حالاهم بازعرض می‌کنم یک مملکت مستقل وسیعی چطورمی‌تواند بتمام معنی استقلال اقتصادی داشته باشد. یک مملکت محدودکه باممالک دیگررابطه نداشته باشدمی‌تواند استقلال اقتصادی داشته باشدبله یک مملکتی که محتاج باشدبا دولت دیگری بامملکت دیگری معامله بکند نمی‌شودگفت که استقلال اقتصادی دارد در خصوص کلمه بالمآل که می‌فرمایند کافی نیست مثل این است که مستقیماُ رافوری وفعلی معنی کرده‌اند یعنی حالا مفیدباشداما درآینده مقید نباشدمستقیم آقا مقابل غیرمستقیم است ممکن است یک مسئله مطرح شود که مسلماُ بمنافع مامرتبط شودممکن است که غیرمستقیم غیرمستقیم حدوحصرنداردشاید در دنیانباشد یک امری که مطرح مذاکره وگفتگوشودکه یطورغیرمستقیم بامنافع ماهیچ تماسی نداشته باشدمگراینکه منافع ماخیلی محدودباشد خیلی کوچک باشدخیلی کم باشدمنافع زیادی نداشته باشیم آنوقت کارهای دیگران یامنافع مابطورغیرمستقیم هم ارتباط پیدانمی‌کندوآنرا نمی‌شودمحدودکرده باین جهت مستقیم ذکرمی‌کنندو غیرمستقیم ذکرنمی‌کنندواینکه می‌فرمایندبالمآل امروزکه صحبت می‌شوداگربمنافع مامستقیماُ برمی‌خورد وارتباط داردباما مذاکره می‌کنند اگربخواهیم دهسال دیگررا نظربکنیم دهسال دیگربنده چه میدانم چه پیش می‌آیدوآنها هم نمیدانندچه پیش می‌آیدواینکه درآینده بامنافع ماارتباط پیدامی‌کندیانمی‌کنداینراچطورتشخیص می‌دهنداگربتوانندتشخیص بدهندکه یک امری هم بالمآل بمنافع ماارتباط پیدامی‌کند ممکن است درنظربگیرندولی چطورمی شودتشخیص دادوکی اینراتشخیص می‌دهدغیب که نمیدانندکه آینده راخبرداشته باشندامااگربالمآل رادرمقابل مستقیم می‌گذاریدآنهم حدوحدود داردچیزی که امروزبامنافع مامرتبط نیست درآینده چطورتشخیص می‌دهیدکه ممکن است مرتبط شودیانشودماتکلیف نداریم اینکه چیزی که صدسال دیگرشایدبه منافع مامرتبط شوداین راجلوش رابگیریم وبنظربنده این پیشنهادقابل قبول نیست.
رئیس - موافقین با این پیشنهادبرخیزند(عده کمی برخاستند) قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای آزادی
دربند۲ازفصل ششم نوشته شده‌است که(اعلیحضرت همایون شاهنشاه متعهدمی‌شوند که در روابط خودبا کشورهای دیگرروشی اختیارنکنندکه بااتحادمنافی باشدیاپیمانهائی منعقدنکنندکه بامقررات این پیمان منافات داشته باشد)وبااین ماده نامه‌های ضمیمه لازم نیست
رئیس - آقای آزادی
آزادی - درفصل اول این عهدنامه استقلال سیاسی ازتمامیت ارضی خاک ایران ازطرف دولتین تعهدشده‌است.
درفصل ششم نوشته شده: اعلیحضرت همایون شاهنشاه متعهدمی‌شوندکه در روابط خودباکشورهای دیگرروشی اختیارنکنندکه بااتحادمنافی باشدیاپیمانهائی منعقدنکنندکه بامقررات این پیمان منافاتی داشته باشدبدیهی است شرط اتحاداین است که وقتی این قراردادتصویب شده مستقیماُ مامنافعی بایک دول دیگری ویک پیمانهائی مشابه این پیمانهائی مشابه این پیمان داشته باشیم امانداشتن روابط سیاسی واینکه ماآزادنباشیم بادول دیکرروابط سیاسی داشته باشیم این بکلی متناقض بافصل اول است که مااستقلال سیاسی داریم استقلال سیاسی معنیش اینست که ماباهریک ازدول دنیاروابط داشته ومناسبات سیاسی داشته باشیم منتهی اگرماباآنهاقراردادبستیم نبایستی یک قراردادی مخالف این قرارداد به بنده امانداشتن روابط سیاسی یعنی نداشتن استقلال سیاسی این است که درآن ضمیمه آقای وزیرامورخارجه تفسیربی موردی کرده اندواین ماده نوشته اندکه مطابق این تفسیرماتعهدمی‌کنیم که باهیچ دولتی روابط سیاسی نداشته باشیم وبنظربنده باتعریفی که دراصول حقوق بین المللی شده‌است درباره دول ناقص الاستقلال این است که باین ترتیب ترجمه می‌کند دول ناقص الاستقلال دولی هستندکه در روابط سیاسی خودبادول دیگرآزادومختار نیستندواین قسمت عیناُ شامل این ضمیمه واین تفسیری می‌شودکه آقای وزیرامورخارجه می‌کنندبنظربنده چون این قسمت استقلال سیاسی مارامتزلزل می‌کند پیشنهادکردم که این دوضمیمه که تفسیرازفصل ششم کرده‌اند بهیچوجه مورد نداشته این دو ضمیمه حذف شودتااین تزلزل ولطمه‌ای که واردمی‌شودباستقلال سیاسی ماازبین برودوهمان طورکه منظورماومنظوردولتین است که استقلال ماتأمین شودهمان طورهم باشد
نخست وزیر - اولاُ اینجا گفته نمی‌شودکه ما با غیراز این دو دولت باهیچ دولت دیگری روابط نداشته باشیم گفته می‌شودکه دولت دیگری که با این دو دولت هردوقطع روابط کرده و در جنگ باشند ما با آنها روابط نداشته باشیم همان طورکه ما بموجب این قرارداد منافع مشترک داریم این عمل در واقع نتیجه این اتحاداست وقتی که ما با آنها منافعمان را مشترک می‌کنیم همان طوری که آنهابادولت دیگری روابط ندارندماهم میگوئیم که روابط نخواهیم داشت چون مابااختیاراین کار رامی‌کنیم ومی گوئیم که مطابق این قرارداداین طورباشداین منافی بااستقلال نمی‌شودخاصه اینکه موقت است وهمیشه نیست ودرمدتی است که درجنگ هستندوماانشاءالله واردجنگ نخواهیم بوداما مادامی که این دو دولت واردجنگ هستندبادول دیگروباآن هاروابط خودراقطع کرده اندماقبول می‌کنیم که دراین مدت باآنهاشریک باشیم وهمدردباشیم دراینکارواین هم موقت است وهم عمومی نیست وهم این که وقتی مامصلحت خودمان رادراین دانسته‌ایم که این کاررابکنیم واین اقدام رابکنیم مخالفت بااستقلال مانیست.
رئیس - رأی گرفته می‌شودبه قابل توجه بودن پیشنهادآقای آزادی موافقین برخیزند(عده کمی قیام نمودند) تصویب نشد پیشنهادآقای دهستانی:
قبل از کلمه اعلیحضرت نوشته شود(دولت اعلیحضرت)
نخست وزیر - درقانون اساسی مانوشته شده‌است عقدعهدنامه هاازطرف اعلیحضرت بعمل می‌آیدوبموجب قوانین مشروطیت خودشان شخصاُ عهدنامه نمی‌بندندولی طبق همان اصل همانطورکه گفته می‌شوداعلیحضرت پادشاه انگلستان این جاهم گفته می‌شوداعلیحضرت پادشاه ایران.
رئیس - موافقین بااین پیشنهادبرخیزند(کسی قیام نکرد) رد شدپیشنهادآقای دکترتاج بخش:
- ۲ - اعلیحضرت همایون شاهنشاهی متعهدمی‌شود درمدت این قرارداد در روابط خودباکشورهای روشی اختیارنکنندگه بااتحادمنافی باشدیاپیمانی منعقدنکنندکه بامقررات این قراردادمنافی باشد.
رئیس - آقای دکتر تاج بخش.
دکترتاج بخش - چون بایدهرکشوری باتمام دول دنیاروابط داشته باشدبنده پیشنهادمی‌کنم که تاآخرجنگ باشدکه محدودباشدوغیر محدود نباشد.
رئیس - موافقین بااین پیشنهادبرخیزند(چندنفر قیام نمودند) تصویب نشد. پیشنهادهای فصل هفتم خوانده می‌شود.
پیشنهادآقای دکترتاج بخش:
دول متحده مشترکاُ ومنفرداُ متعهدمی‌شوند که بهترین مساعی خودرا بکارببرندکه مواداقتصادی ملت ایران رادرمقابل تضییقات واشکالاتی که درنتیجه جنگ حاضرپیش می‌آیدوخواهدآمدمحفوظ بدارند پس از آنکه این پیمان اعتباریافت برای بهترین وجه عمل کردن به این تعهدمابین دولت ایران ودول متحده مذاکرات نافعی بعمل خواهد آمد.
رئیس - آقای دکترتاج بخش.
دکتر تاج بخش - بنظر بنده خوب بود که آن قرارداد اقتصادی هم با این قرارداد تواسا و مستقیماً به مجلس می‌آمد و بنده عقیده دارم که یک جا بیاورند و هم بگذرانند.
طوسی - این پیشنهاد سوابقی دارد و آقای نخست وزیر در این زمینه فرمایشاتی هم فرمودند.
طباطبائی - مشابه داشت و رد شد.
رئیس - اگر مشابه داشت و سابقه دارد که رد شده‌است معهذا رأی گرفته می‌شود. موافقین با این پیشنهاد برخیزند (دو نفر قیام نمودند) رد شد. پیشنهاد آقای دهستانی:
فصل هفتم - بعد از کلمه محفوظ بدارند اضافه شود بهر گونه زیانی به افراد و دولت ایران رسیده باشد جبران نمایند و بقیه عبارت فصل حذف شود.
بعضی از نمایندگان - آقای دهستانی نیستند.
رئیس - موافقین با این پیشنهاد برخیزند (کسی قیام نکرد) تصویب نشد. پیشنهاد آقای انوار.
در آخر فصل هفتم اضافه شود: دولت جماهیر شوروی متعهد است در خاک ایران هیچگونه تبلیغات اشتراکی ننمایند.
رئیس - آقای انوار.
انوار - اجازه بفرمائید نظری که بنده داشتم در این پیشنهاد تذکر دادم و آن اینست. اشخاصی که به مملکت ما وارد شده‌اند در حدود این پیمان در حدود قوانین ما و در حدود مقرراتی که در مملکت ما هست رفتار کنند آقای رئیس الوزراء مأمورین دولت بایستی در تمام خاک مملکت ما مراقبت کنند که این پیمان اجرا شود نه این که سربسته هر کاری که می‌خواهند بکنند اینجا آمده‌اند تمام هستی ما را در دست گرفته‌اند دیگر در زندگانی ما مداخله نکنند و در حدود اختیارات این پیمان کار بکنند و تجاوز نکنند و باید آقای رئیس الوزراء اطمینان بدهند اگر نکنند کار خیلی سخت می‌شود و باید جلوگیری کنند. پیشنهادم را استرداد می‌کنم.
رئیس - پیشنهاد آقایان مسعودی خراسانی و شجاع و گودرزنیا:
در آخر فصل هفتم بر جمله (خواهند شد) اعتراض داریم باید حذف شود و نوشته شود: منافع ایران (محفوظ خواهند شد) و بواسطه این پیمان و در نتیجه جنگ هر خسارتی بدولت و ملت ایران وارد آید دول متحده متعهد می‌شوند جبران نمایند و نیز خسارتی که از نتیجه ورود نیروی دول متحده از اول شهریور ۱۳۲۰ بایران وارد آمده چه بحری و جه بری و چه مال التجاره تجار در داخله و خارجه باید دول متحده جبران نمایند.
رئیس - آقای مسعود خراسانی.
مسعود خراسانی - عرض کنم که این توضیح واضحی است البته هر خسارتی که از همسایه به همسایه وارد شده بایستی جبران کنند و توضیحی لازم ندارد (صحیح است)
رئیس - موافقین با این پیشنهاد برخیزند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد. در فصل هشتم اعتراضی نرسیده‌است. اعتراضات فصل نهم خوانده می‌شود: پیشنهاد آقای دهستانی:
بعد از کلمه معتبر است نوشته شود نسبت بفصل اول برای همیشه و سایر فصول تا تاریخی که برای بیرون بردن قوای دول متحده از خاک ایران در فصل پنجم مقرر شده باعتبار باقی خواهد بود.
رئیس - موافقین با این پیشنهاد برخیزند (عده کمی قیام کردند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای انوار
انوار - مسترد می‌کنم
رئیس - پیشنهادات در ضمینه اول: پیشنهادآقایان مسعودی خراسانی - گودرزنیا - شجاع.
در ضمینه اول بر جمله مگر این که با دولت ایران مشاوره کنند اعتراض داریم باید حذف شوم هم چنین مستقیماً باید حذف شود و همچنین در ضمینه ۲
رئیس - موافقین با این پیشنهاد برخیزند (عده کمی قیام نمودند).
بعضی از نمایندگان - مشابهش رد شده‌است.
رئیس - در هر صورت رد شده‌است.
بعضی از نمایندگان - خیر رد نشده‌است.
طوسی - باید به کمیسیون برود.
رئیس - آقای دکتر تاج بخش راجع به ضمیمه اول یک شرحی نوشته‌اند که در واقع بجای او باشد. آقای دکتر تاج بخش.
دکتر تاج بخش - این جا فقط چیزی که بنده اضافه کرده‌ام این است که کلمه (اقتصادی و غیره) هم بعد از سیاسی اضافه شود و بعد از کلمه (مستقیم) هم جمله (غیر مستقیم و بآلمان) اضافه شود و عرض جمله (مشاوره کنند) نوشته شود (مشاوره و حل کنند) و چیز دیری اضافه نشده و تغییری نکرده‌است.
رئیس - آقای اعتبار
اعتبار - اساساً بنده می‌خواستم سوال کنم که این پیشنهاد طبع شده یا خیر؟ (بعضی از نمایندگان - طبع شده) پس چرا توزیع نکرده‌اند.
نخست وزیر - در هر صورت بنده در این باب توضیحات دادم و رأی گرفته شد و مطلب پیشنهاد مطرح شد و بنده هم توضیح دادم و رد شد.
رئیس - این اعتراضات راجع به مراسلات محتاج به گرفتن رأی هست؟ چون تابع فصول است (بعضی از نمایندگان - بلی) (بعضی دیگر - خیر)
نخست وزیر - فقط باید راجع به پیشنهاد رأی گرفته شود.
رئیس - آقای دکتر تاج بخش پیشنهادی هم در ضمیمه دوم کرده‌اند.
دکتر تاج بخش - در این قسمت فقط بنده تقاضا کردم نوشته شود تا آخر جنگ.
نخست وزیر - این معنیش همینطور است یعنی همین است که این پیمان تا آخر جنگ است و وقتی که جنگ تمام شد تمام آثارش از بین می‌روند.
دکتر تاج بخش - مسترد می‌کنم.
رئیس - آقای دکتر تاج بخش شرحی هم راجع بخواب ضمینه دوم نوشته‌اند ولی هر دو یکی است اصل مراسله و جواب. پیشنهاد آقای مهذب در ضمینه دوم:
در ضمینه دوم بعد از (بنابر بند مزبور) برای وضوح علاوه شود (تا ختم جنگ کنونی)
مهذاب - با توضیحاتی که فرمودند پس می‌گیرم.
رئیس - پیشنهادات به کمیسیون رجوع می‌شود. رأی گرفته می‌شود بورود در شور دوم موافقین برخیزند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد.
- قرائت گزارش شعبه ششم راجع بنمایندگی آقای منشور
۳ - قرائت گزارش شعبه ششم راجع بنمایندگی آقای منشور
رئیس - آقای روحی. (احضار برای قرائت گزارش شعبه ششم) (آقای روحی گزارش شعبه ششم راجع به رد نمایندگانی آقای منشور را از همدان اینطور خواندند)
نتیجه جریان انتخابات همدان و آغاز و انجام آن بقراری بوده‌است که در گزارش پیشین بعرض مجلس شورای ملی رسیده‌است و نسبت به نمایندگی آقای محسن منشور چون شکایتهائی رسیده بود شعبه ششم آن شکایات را موثر دانسته‌اند و خلاصه شکایت وارده بدینقرار است که: برخی انتخاب ایشان را از نظر قانون صحیح ندانسته و بعضی برآن بوده‌اند که آقای محسن منشور معروفیت محلی نداشته‌اند با توجه بمراتب مذکور اکثریت آراء جلسه پنجم آذر ماه شعبه ششم نمایندگی آقای محسن منشور را رد و این انتخاب را صحیح و قانونی نمیدانند.
رئیس - آقای امیر تیمور.
امیر تیمور - بنده با خبر شعبه مخالف هستم.
رئیس - آقای نقابت.
نقابت - بنده هم با خبر مخالفم.
رئیس - طبع و توزیع می‌شود و می‌ماند برای جلسه بعد.
- موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
۴ - موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس - موافقت میفرمائید جسله را ختم کنیم (صحیح است)
جلسه آتیه روز چهارشنبه (جمعی از نمایندگان - پنجشنبه)
جلسه آینده روز پنچشنبه ۱۸ دی سه ساعت پیش از ظهر دستور شور دوم عهدنامه
(مجلس بیست دقیقه پیش از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - حسن اسفندیاری