قانون اجازه الحاق دولت ایران به قراردادهای معروف به قرارداد ژنو
قانون اجازه الحاق دولت ایران به قراردادهای معروف به قرارداد ژنو - مصوب 30 آذر ماه 1334 ماده واحده - مجلس شورای ملی الحاق دولت ایران را به قراردادهای معروف به قرارداد ژنو به شرح زیر:
1 - قرارداد راجع به بهبود سرنوشت مجروحین و بیماران در نیروهای مسلح هنگام اردوکشی.
2 - قرارداد راجع به بهبود سرنوشت مجروحین و بیماران و غریقان نیروهای مسلح در دریا.
3 - قرارداد راجع به معامله با اسیران جنگی.
4 - قرارداد راجع به حمایت افراد کشوری در زمان جنگ.
که در تاریخ هفدهم آذر ماه یک هزار و سیصد و بیست و هشت مطابق هشتم دسامبر یک هزار و نهصد و چهل و نه در ژنو امضاء شده است تصویب‌می‌نماید.
این قانون که مشتمل بر ماده واحده و متن قراردادهای ضمیمه است در جلسه پنجشنبه سی‌ام آذر ماه یک هزار و سیصد و سی و چهار به تصویب‌مجلس شورای ملی رسید.
نایب رییس مجلس شورای ملی امان‌الله اردلان قانون بالا در جلسه روز سه‌شنبه 8 آذر ماه 1333 به تصویب مجلس سنا رسیده است.
قرارداد ژنو راجع به بهبود سرنوشت زخمداران و بیماران در نیروهای مسلح هنگام اردوکشی مورخه 12 اوت 1949 امضاکنندگان زیر نمایندگان مختار دولتهای شرکت‌کننده در کنفرانس سیاسی که از 21 آوریل تا 12 اوت 1949 در شهر ژنو به منظور تجدید نظر در‌قرارداد ژنو راجع به بهبود سرنوشت زخمداران و بیماران در نیروهای مسلح هنگام اردوکشی مورخ 27 ژوئیه 1949 تشکیل یافته نسبت به مراتب‌مشروحه زیر توافق حاصل نمودند:
== فصل اول - مقررات عمومی==
ماده 1 - دولتهای معظمه متعاهد تقبل می‌نمایند که این قرارداد را در هر مورد رعایت نموده به موقع اجرا گذارند.
ماده 2 - علاوه بر مقرراتی که باید در زمان صلح به موقع اجرا گذاشته شود این قرارداد در صورت جنگ رسمی یا هر گونه مخاصمه مسلحانه که بین دو‌یا چند دولت از دول معظمه متعاهد روی دهد به موقع اجرا گذارده خواهد شد ولو آن که یکی از آن دول وجود حالت جنگ را تصدیق نکرده باشد.
این قرارداد در هر مورد که تمام یا قسمتی از خاک یکی از دول معظمه متعاهد اشغال شود نیز به موقع اجرا گذاشته خواهد شد ولو آنکه اشغال مزبور با‌هیچ گونه مقاومت نظامی مواجه نشده باشد.
هر گاه یکی از دول متخاصم عضو این قرارداد نباشد دولتهای متخاصم دیگر که در این قرارداد شرکت کرده‌اند در روابط متقابل خود تابع این قرارداد‌خواهند بود و چنانچه آن دولت مقررات این قرارداد را قبول و اجرا کند در مقابل او نیز ملزم به اجرای این قرارداد خواهند بود.
ماده 3 - چنانچه نزاع مسلحانه جنبه بین‌المللی نداشته باشد و در خاک یکی از دول معظمه متعاهد روی دهد هر یک از متخاصمین مکلفند که لااقل مراتب ذیل‌را رعایت نمایند:
1 - با کسانی که مستقیماً در جنگ شرکت ندارند به انضمام افراد نیروهای مسلحی که اسلحه به زمین گذاشته باشند یا کسانی که به علت بیماری یا زخم‌یا اسارت یا هر علت دیگری قادر به جنگ نباشند باید در همه احوال بدون هیچ گونه تبعیضی که ناشی از نژاد. رنگ. عقیده. جنس. اصل و نسب یا‌ثروت یا هر علت مشابه آن باشد با اصول انسانیت رفتار شود.
اعمال ذیل در مورد اشخاص مذکور بالا در هر زمان و در هر مکان ممنوع است و خواهد بود:
الف - لطمه به حیات یا تمامیت بدنی منجمله قتل به تمام اشکال آن. زخم زدن. رفتار بیرحمانه. شکنجه و آزاد.
ب - اخذ گروگان.
ج - لطمه به حیثیت اشخاص منجمله تحقیر و تخفیف.
د - محکومیت و اعدام بدون حکم دادگاهی که صحیحاً تشکیل شده و جامع تضمینات قضائی که ملل متمدن ضروری می‌دانند باشد.
2 - زخمداران و بیماران باید جمع‌آوری و پرستاری شوند.
یک دستگاه نوعپروری بیطرف مانند کمیته بین‌المللی صلیب سرخ می‌تواند خدمات خود را به متخاصمین عرضه دارد.
گذشته از مراتب فوق متخاصمین سعی خواهند کرد تمام یا قسمتی از سایر مقررات این قرارداد را نیز از طریق موافقتنامه‌های مخصوص به موقع اجرا‌گذارند.
اجرای مقررات فوق اثری در وضع حقوقی متخاصمین نخواهد داشت.
ماده 4 - دولتهای بیطرف نیز مقررات این قرارداد را درباره زخمداران و بیماران و افراد کارکنان بهداری و مذهبی متعلق به نیروهای مسلح متخاصمین‌که در خاک کشورشان پذیرفته یا بازداشت می‌شوند و همچنین درباره مردگان به موقع اجرا خواهند گذاشت.
ماده 5 - در مورد اشخاص تحت حمایت این قرارداد که به دست دشمن بیفتند این قرارداد تا زمان اعاده قطعی آنان به میهنشان اجرا خواهد شد.
ماده 6 - علاوه بر موافقتنامه‌هائی که صریحاً در مواد 10 - 15 - 23 - 28 - 31 - 36 - 37 پیش‌بینی شده دولتهای معظمه متعاهد می‌توانند‌موافقتنامه‌های اختصاصی دیگری نیز در باب هر مسئله که حل آن را اختصاصاً مقتضی بدانند منعقد سازند. هیچ موافقتنامه اختصاصی نمی‌تواند به‌وضع زخمداران و بیماران و همچنین به وضع افراد و کارکنان بهداری و مذهبی به نحوی که به موجب این قرارداد معلوم گردیده لطمه وارد آورده و یا‌حقوقی را که این قرارداد به آنان اعطاء کرده تقلیل دهد.
زخمداران و بیماران و همچنین افراد کارکنان بهداری و مذهبی در تمام مدتی که این قرارداد شامل آنان می‌باشد از مزایای آن موافقتنامه‌ها برخوردار‌خواهند بود مگر آن که در موافقتنامه‌های مزبور یا در موافقتنامه‌های بعدی صریحاً مقرراتی مغایر آن منظور شده باشد و یا اقدامات مساعدتری درباره‌آنان به توسط یکی از دول متخاصم اتخاذ گردیده باشد.
ماده 7 - زخمداران و بیماران و همچنین افراد کارکنان بهداری و مذهبی نمی‌توانند در هیچ حالی از تمام یا قسمتی از حقوقی که این قرارداد یا احیاناً‌موافقتنامه‌های اختصاصی موضوع ماده قبل درباره آنان تأمین نموده صرف نظر کنند.
ماده 8 - این قرارداد با معاضدت و تحت نظارت دول حامی که مأمور حفظ منافع دول متخاصمند اجرا خواهد شد. برای این منظور دول حامی‌می‌توانند علاوه بر مأمورین سیاسی یا کنسولی خود نمایندگانی از میان اتباع خود یا اتباع دول بیطرف دیگر تعیین نمایند.
تعیین نمایندگان مزبور باید مورد پذیرش دولتی قرار گیرد که نمایندگان نزد آن دولت انجام وظیفه خواهند کرد.
دولتهای متخاصم به وسیع‌ترین وجهی در انجام وظایف مأمورین یا نمایندگان دول حامی مساعدت خواهند کرد.
مأمورین یا نمایندگان دول حامی نباید در هیچ حال از حدود مأموریت خود به نحوی که از این قرارداد مستفاد می‌شود تجاوز نمایند. مخصوصاً باید‌ضروریات عالیه امنیت دولتی را که نزد آن انجام وظیفه می‌نمایند رعایت نمایند. تنها مقتضیات عالیه نظامی ممکن است به طور استثناء و موقت مجوز‌محدود ساختن فعالیت آنان شود.
ماده 9 - مقررات این قرارداد با فعالیتهای نوعپرورانه که کمیته بین‌المللی صلیب سرخ یا هر دستگاه بشردوست بیطرف دیگری برای حمایت زخمداران‌و بیماران و همچنین افراد کارکنان بهداری و مذهبی و برای کمک به آنان با موافقت دول متخاصم ذیربط به عمل آورد مانعهْْ الجمع نخواهد بود.
ماده 10 - دول متعاهد می‌توانند در هر موقع بین خود ترتیبی دهند که وظائفی را که به موجب این قرارداد به عهده دول حامی محول است به‌دستگاهی که واجد تضمینات بی‌طرفی و کارآمدی باشد محول سازند.
هر گاه بعضی از زخمداران و بیماران یا افراد کارکنان بهداری و مذهبی به علتی از علل از فعالیت یک دولت حامی یا دستگاهی که به موجب بند اول‌تعیین شده باشد برخوردار نباشند یا برخوردار بوده ولی دیگر برخوردار نشوند دولت نگاهدارنده آنان باید از یک دولت بیطرف یا یکی از آن دستگاهها‌درخواست نماید که وظایفی را که به موجب این قرارداد به عهده دول حامی که از طرف دول متخاصم تعیین می‌شوند محول است بر عهده گیرد.
چنانچه بدین طریق نتوان حمایت لازم را تأمین نمود دولت نگاهدارنده باید از یک دستگاه نوعپروری مانند کمیته بین‌المللی صلیب سرخ تقاضا نماید‌وظایف نوعپرورانه را که به موجب این قرارداد به عهده دول حامی محول است بر عهده گیرد و یا باید خدمات نوعپرورانهای را که از طرف چنین‌دستگاهی عرضه می‌شود با قید و شرط مقررات این ماده قبول کند.
هر دولت بیطرف یا هر دستگاهی که توسط دولت ذیربط برای منظور فوق دعوت شود یا خدمات خود را عرضه دارد باید در فعالیت خود متوجه‌مسئولیت خویش در قبال دولت متخاصم که افراد مورد حمایت این قرارداد وابسته آنند بوده و تضمینات کافی بدهد که قادر است وظایف مزبور را‌عهده‌دار گردد و بیطرفانه انجام دهد.
تخلف از مقررات فوق به اتکای هیچ موافقتنامه اختصاصی بین دولتها که یکی از آنها ولو به طور موقت در قبال دولت دیگری یا در قبال متحدین خود‌به علت وقایع نظامی منجمله در صورت اشغال تمام یا قسمت مهمی از خاک آن از حیث آزادی مذاکرات محدود شده باشند مجار نیست.
در هر جا که این قرارداد عنوان دولت حامی ذکر شود عنوان مزبور ناظر بر دستگاههایی که بر طبق منطوق این ماده جانشین دولت حامی است نیز‌می‌باشد .
ماده 11 - در هر موردی که دول حامی از لحاظ منافع اشخاص تحت‌الحمایه مفید بداند منجمله در صورت بروز اختلاف بین دول متخاصم درباره اجرا‌به تفسیر مفاد این قرارداد دول حامی برای حل اختلاف وساطت خواهند کرد.
برای این منظور هر یک از دول حامی می‌توانند بنا بر دعوت یکی از دول عضو قرارداد یا رأساً به دول متخاصم پیشنهاد نمایند که جلسه از نمایندگان‌خود و بالاخص از دولتهایی که عهده‌دار سرنوشت زخمداران و بیماران و افراد مأمورین بهداری و مذهبی می‌باشند عندالاقتضا در خاک بی‌طرفی که به‌مناسبت انتخاب شده باشد تشکیل دهند دول متخاصم مکلفند به پیشنهادهایی که در این زمینه می‌رسد ترتیب اثر دهند. دول حامی می‌توانند در‌صورت اقتضا یکی از شخصیتهای یک کشور بیطرف یا یک مأمور عالی‌مقام را که از طرف کمیته بین‌المللی صلیب سرخ مأموریت یافته باشد برای‌تصویب به دول متخاصم پیشنهاد نمایند که در جلسه مزبور شرکت کند.
== فصل دوم - در باب زخمداران و بیماران== ماده 12 - اعضاء نیروهای مسلح و سایر اشخاص مذکور در ماده ذیل که مجروح یا بیمار شوند در همه احوال مورد احترام و حمایت قرار گیرند.
دولت متخاصمی که آنان را در اختیار خود دارد باید بدون هیچ گونه تمایز ناشیه از جنس و نژاد و ملیت و مذهب و عقاید سیاسی یا هیچ جهت دیگری‌آنها را مورد معالجه و پرستاری قرار دهد. هر گونه دست درازی به حیات شخص آنان منجمله قتل محتضران قتل عام و شکنجه و اجرای آزمایشهای‌بیولوژی درباره آنان و رها کردن آنان بدون کمک پزشکی یا پرستاری با سبق تصمیم و یا قرار دادن آنان در معرض مخاطرات سرایت یا ابتلای امراض که‌آن مخاطرات عمداً برای همین منظور ایجاد شده باشد اکیداً ممنوع است.
تقدیم نوبت معالجه فقط به علل طبی مجاز است.
با زنان با کلیه احترامات خاصی که لازمه جنس آنان است رفتار خواهد شد.
دولت متخاصمی که مجبور شود زخمداران و بیماران را برای طرف متخاصم خود رها کند باید تا حدی که مقتضیات نظامی اجازه دهد قسمتی از‌مأمورین بهداری و لوازم طبی خود را برای معالجه آنان باقی گذارد.
ماده 13 - این قرارداد درباره زخمداران و بیماران وابسته به طبقات ذیل مجری خواهد شد:
1 -اعضای نیروهای مسلح دولت داخل در جنگ و همچنین اعضاء قوای چریک و دسته‌های داوطلب که جزو نیروهای مسلح مزبور باشند.
2 - اعضاء سایر چریکًً‌ها و اعضاء سایر دسته‌های داوطلب به انضمام نهضتهای مقاومت متشکل متعلق به یک متخاصم که در خارج یا در داخل خاک‌خود مشغول عمل باشند ولو آن که خاک مزبور اشغال شده باشد مشروط بر این که چریکها یا دسته‌های داوطلب به انضمام نهضتهای مقاومت متشکل‌مزبور جامع شرایط زیر باشند:
الف - در رأس آنها شخصی باشد که مسئول اتباع خود باشد.
ب - دارای علامت مشخصه ثابتی باشند که از دور قابل تشخیص باشد.
ج - علناً حمل اسلحه نمایند.
د - در عملیات خود بر طبق قوائد و رسوم جنگ رفتار کنند.
3 - اعضاء نیروهای مسلح منظم که خود را وابسته به دولت یا مقامی اعلام کرده باشند که توسط دولت دستگیرکننده شناخته نشده باشد.
4 - اشخاصی که همراه نیروهای مسلح می‌باشند بی‌آنکه مستقیماً جزو آن نیروها باشند از قبیل اعضای کشوری طیارات نظامی - خبرنگاران جنگی -تهیه‌کنندگان اجناس - اعضای واحدهای کار یا خدمت که عهده‌دار رفاه نظامیانند مشروط بر این که از نیروهای مسلحی که همراهی می‌کنند کسب اجازه‌کرده باشند.
5 - اعضاء به انضمام فرماندهان و ناخدایان و شاگردان بحریه بازرگانی و اعضاء هواپیمایی کشوری که به موجب مقررات حقوق بین‌المللی از معامله‌مساعدتری بهره‌مند نیستند.
6 - نفوس اراضی اشغال نشده که هنگام نزدیک شدن دشمن بی‌آنکه فرصت متشکل شدن به صورت نیروهای مسلح منظم داشته باشند ارتجالاً اسلحه‌به دست می‌گیرند مشروط بر این که علناً حمل اسلحه نمایند و قوانین و رسوم جنگ را رعایت کنند.
ماده 14 - با توجه به مقررات ماده فوق زخمداران و بیماران یک دولت متخاصم که به دست طرف می‌افتند اسیر جنگی بوده و قواعد حقوق بشر مربوط‌به اسیران جنگی درباره آنان معتبر خواهد بود.
ماده 15 - دولتهای متخاصم در هر حال و مخصوصاً پس از شروع جنگ باید بدون فوت وقت تدابیر ممکنه را برای جستجو و جمع‌آوری زخمداران و‌بیماران اتخاذ نمایند و آنان را از چپاول و بدرفتاری حفظ کنند و پرستارهای لازم را برای آنان تأمین نمایند و همچنین مرده‌ها را پیدا کنند و نگذارند کسی‌اشیاء آنها را ببرد.
هر موقع که اوضاع اجازه دهد طرفین بین خود قرار متارکه یا وقفه آتش یا قرار محلی دیگری خواهند داد که زخمداران میدان جنگ جمع‌آوری و مبادله‌و حمل شوند .
همچنین بین دول متخاصم ممکن است قرار محلی داده شود که زخمداران و بیماران یک ناحیه محاصره شده تخلیه یا مبادله شوند و مأمورین بهداری‌یا مذهبی و لوازم بهداری به مقصد آن ناحیه عبور داده شوند.
ماده 16 - دول متخاصم باید در اسرع وقت ممکنه کلیه عوامل تشخیص هویت زخمداران و بیماران و مردگان طرف متخاصم را که به دستشان افتاده‌اند ثبت‌نمایند. اطلاعات مزبور باید حاوی مطالب زیر باشد:
الف - تعیین دولت متبوع آنان.
ب - صنف نظامی یا شماره.
ج - نام خانوادگی.
د - نام یا نامهای کوچک.
ه - تاریخ تولد.
و - هر گونه اطلاعات دیگری که در کارت یا پلاک هویت مندرج باشد.
ز - تاریخ و محل دستگیری یا وفات.
ح - اطلاعات مربوط به جراحات و بیماری یا علت فوت.
اطلاعات فوق باید در اسرع وقت به دفتر اطلاعات موضوع ماده 122 قرارداد ژنو مورخه 12 اوت 1949 راجع به معامله با اسیران جنگی ابلاغ شود و‌دفتر نامبرده اطلاعات مزبور را به توسط دولت حامی یا به توسط آژانس اسیران جنگی برای دولت متبوعه اشخاص مذکور ارسال خواهد داشت.
دولتهای متخاصم اسناد فوت یا صورتهای متوفیات را که رسماً گواهی شده باشد تنظیم و از مجرای مذکور در بند بالا برای یکدیگر ارسال خواهند‌داشت همچنین نصف پلاک دو برگه هویت و وصیت‌نامه یا هر سند دیگری که برای خانواده متوفی اهمیت داشته باشد و وجوه نقدی و به طور کلی‌تمام اشیایی را که به خودی خود یا به اعتبار علائق محبت قیمتی باشد و روی اجساد مردگان یافت شود جمع‌آوری و از طریق همان دفتر برای یکدیگر‌ارسال خواهند داشت. این اشیاء و همچنین اشیاء مجهول‌المالک در بسته‌های ممهور به انضمام اظهارنامه که حاوی کلیه توضیحات لازم جهت‌تشخیص هویت مالک متوفای آنها باشد ارسال خواهد گردید.
صورت کامل محتویات هر بسته باید به آن بسته ضمیمه شود.
ماده 17 - دولتهای متخاصم مراقبت خواهند کرد که تدفین یا سوزاندن اموات تا اکثر حدی که اوضاع اجازه می‌دهد انفراداً صورت یابد و قبلاً جنازه‌ها‌مورد معاینه دقیق و در صورت امکان معاینه طبی قرار گیرند که از وقوع فوت اطمینان حاصل و هویت آنها معلوم شود و به توان گزارش آنان را داد.نصف پلاک دو برگه هویت و یا عین پلاک (در صورتی که پلاک ساده باشد) روی جنازه باقی خواهد ماند.
اجساد را نمی‌توان سوزاند مگر به علت ضرورت بهداشت و یا به عللی که ناشی از قوانین مذهبی متوفی باشد. در صورتی که جسدی سوزانده شود‌مراتب باید با ذکر جزئیات و تعیین علت آن روی سند فوت یا صورت مصدق متوفیات ذکر گردد.
به علاوه دولتهای متخاصم مراقبت خواهند کرد که مردگان با احترام و در صورت امکان بر طبق اصول مذهبی خود دفن گردند و قبر آنها محترم شمرده‌شود و حتی‌الامکان افراد هر ملیت پهلوی هم دفن و قبرستان به طرز شایسته نگاهداری شود و قبرها علامت متمایزی داشته باشند تا بتوان هر قبری را‌پیدا کرد.
دولتهای متخاصم برای این منظور در بدو شروع مخاصمات رسماً یک اداره قبور تشکیل خواهند داد که عندالاقتضا قبرها را بشکافد و هویت اجساد را‌اعم از هر جایی که دفن شده باشند معلوم کند و احیاناً آنها را به کشور اصلی خودشان انتقال دهد.
این مقررات درباره خاکستر اجساد نیز معتبر است و اداره قبور باید خاکسترها را نگاهداری کند تا زمانی که کشور اصلی اطلاع دهد چه اقدامی مایل‌است درباره آنها به عمل آید.
همین که اوضاع اجازه دهد و منتهی تا هنگام ختم مخاصمات ادارات قبور به وسیله دفتر اطلاعات مذکور در بند دوم ماده 16 صورتهای متضمن محل‌تحقیقی و مشخصات قبور را با ذکر اطلاعات مربوط به مردگانی که در آنجا دفن شده‌اند با یکدیگر مبادله خواهند کرد.
ماده 18 - فرمانده نظامی می‌تواند از همت خیرخواهانه اهالی محل استمداد نماید که زخمداران و بیماران را جمع‌آوری و تحت نظارت وی داوطلبانه‌پرستاری کنند و باید به کسانی که به این استمداد پاسخ دهند حمایت و تسهیلات لازم اعطاء نماید طرف متخاصم نیز در صورتی که آن ناحیه را تصرف‌کند یا بازپس گیرد همان حمایت و تسهیلات را درباره اشخاص مذکور مرعی خواهد داشت.
فرمانده نظامی باید به اهالی و جمعیتهای امداد ولو در نواحی اشغال شده اجازه دهد زخمداران و بیماران را از هر ملیتی که باشند ارتجالاً جمع‌آوری و‌پرستاری نمایند .
اهالی کشوری باید زخمداران و بیماران و بیماران مزبور را محترم شمارند و مخصوصاً هیچ گونه عمل خشونت‌آمیز بر علیه آنها مرتکب نشوند.
هرگز هیچ کس نباید به علت پرستاری از زخمداران و بیماران مورد مزاحمت قرار گیرد یا محکوم شود.
مقررات این ماده دولت اشغال‌کننده را از تکالیفی که در زمینه بهداری و اخلاقی درباره زخمداران و بیماران را بر عهده دارد معاف نمی‌سازد.
== فصل سوم - در تشکیلات و مؤسسات بهداری== ماده 19 - مؤسسات ثابت و تشکیلات سیار اداره بهداری نباید تحت هیچ عنوان مورد حمله قرار گیرند بلکه باید در همه احوال توسط دولتهای‌متخاصم محترم شمرده و حمایت شوند. مؤسسات و تشکیلات مزبور چنانچه به دست طرف متخاصم افتد مادام که دولت دستگیرکننده و وسائل‌پرستاری زخمداران و بیماران موجوده در مؤسسات و تشکیلات مزبور را تأمین نکرده باشد می‌توانند به کار خود ادامه دهند.
مقامات صلاحیتدار مراقبت خواهند کرد که مؤسسات و تشکیلات بهداری مذکور در بالا حتی‌الامکان در جایی قرار داده شوند که حملاتی که احیاناً به‌هدفهای نظامی می‌شود برای آنها ایجاد خطر ننماید.
ماده 20 - کشتیهای بیمارستان که استحقاق حمایت قرارداد ژنو مورخ 12 اوت 1949 راجع به بهبود سرنوشت زخمداران و بیماران و غریقان نیروهای‌مسلح روی دریا را دارند نباید از زمین مورد حمله قرار گیرد.
ماده 21 - حمایت مؤسسات ثابت و تشکیلات سیار اداره بهداری نباید قطع شود مگر در صورتی که مؤسسات و تشکیلات مزبور غیر از وظایف‌نوعپرورانه خود از حمایت مزبور جهت ارتکاب اعمالی که برای دشمن مضر باشد استفاده کرده باشند معهذا حمایت مزبور نباید سلب شود مگر پس از‌اخطاری که متضمن ضرب‌الاجل مناسبی باشد و به آن اخطار ترتیب اثر داده نشده باشد.
ماده 22 - مسائل ذیل موجب محرومیت یک مؤسسه یا دستگاه بهداری از حمایت مذکور در ماده 19 شمرده نمی‌شود:
1 - این که کارکنان مؤسسه یا دستگاه مسلح باشند و برای دفاع خود یا دفاع زخمداران و بیماران خود استعمال اسلحه نمایند.
2 - این که مؤسسه یا دستگاه سیار به علت نداشتن پرستاران مسلح به توسط یک دسته سرباز یا یک عده قراول یا اسکورت حفاظت شود.
3 - این که در مؤسسه یا دستگاه سیار اسلحه قابل حمل و مهماتی یافت شود که از زخمداران و بیماران گرفته شده و هنوز به اداره مربوطه تحویل نشده‌باشد.
4 - این که در مؤسسه یا دستگاه سیار بعضی مأمورین دامپزشکی یا لوازم دامپزشکی موجود باشد بی‌آنکه جزء لاینفک آن باشد.
5 - این که فعالیت نوعپرورانه مؤسسات تشکیلات بهداری و کارکنان آنها درباره زخمداران و بیماران غیر نظامی نیز توسعه داده شده باشد.
ماده 23 - دولتهای متعاهد در زمان صلح و دولتهای متخاصم پس از شروع مخاصمات می‌توانند در خاک خود و در صورت لزوم در اراضی اشغال شده‌مناطق یا محلهای بهداری متشکل ایجاد نمایند به طوری که زخمداران و بیماران و کارکنانی که مأمور سازمان و اداره مناطق یا محلهای مزبور هستند‌یا مأمور پرستاری اشخاص متمرکز در آنجا می‌باشند از اثرات جنگ بر کنار بمانند.
به محض شروع جنگ و در ضمن جریان جنگ دولتهای ذیربط می‌توانند بین خود موافقتنامه‌هائی برای شناسائی رسمی مناطق و محلهای بهداری که‌دایر ساخته‌اند منعقد سازند. برای این منظور می‌توانند مقررات پیش‌بینی شده در طرح موافقتنامه پیوست این قرارداد را با تغییراتی که احیاناً لازم بدانند‌به موقع اجرا گذارند.
دولتهای حامی و کمیته بین‌المللی صلیب سرخ دعوت می‌شوند که برای تسهیل در دایر شدن و شناسائی مناطق و محلهای بهداری مزبور وساطت‌نمایند.
== فصل چهارم - در باب کارکنان== ماده 24 - کارکنان بهداری که اختصاصاً مأمور جستجو و برداشتن و حمل یا معالجه زخمداران و بیماران و یا مأمور جلوگیری از امراض می‌باشند و‌کارکنانی که اختصاصاً مأمور اداره تشکیلات و سازمان بهداری هستند و همچنین کشیشان وابسته به نیروهای مسلح در هر موقع مورد احترام و حمایت‌قرار خواهند گرفت.
ماده 25 - نظامیانی که تعلیمات مخصوصی یافته‌اند که عنداللزوم به عنوان کمک پرستار یا کمک متصدی تخت روان برای جستجو و برداشتن و حمل‌یا معالجه زخمداران و بیماران مورد استفاده قرار گیرند در صورتی که هنگام تماس با دشمن یا هنگام دستگیر شدن به توسط دشمن وظایف مزبور را‌انجام می‌دهند نیز مورد احترام و حمایت قرار خواهند گرفت.
ماده 26 - کارکنان جمعیتهای ملی صلیب سرخ و جمعیتهای داوطلب که توسط دولت خودشان رسماً شناخته شده و مجاز باشند و برای اجرای‌همان وظایف کارکنان مذکور در ماده 24 بالا مورد استفاده قرار گیرند در حکم کارکنان مذکور در ماده مزبور شمرده خواهند شد با قید این که کارکنان‌جمعیت‌های مزبور مشمول قوانین و مقررات جنگ می‌باشند.
ماده 27 - جمعیت رسمی یک کشور بیطرف نمی‌تواند کارکنان و تشکیلات بهداری خود را به کمک دولت متخاصم بفرستد مگر با رضایت دولت‌متبوع خود و با موافقت آن دولت متخاصم. در این صورت باید کارکنان و تشکیلات مزبور تحت نظر دولت متخاصم قرار گیرند.
کشور بیطرف موافقت مزبور را به دولت طرف دولتی که این کمک را قبول نموده اعلام خواهد داشت دولت متخاصمی که کمک مزبور را قبول کرده‌قبل از استفاده از آن موضوع را به دولت طرف خود اطلاع خواهد داد.
این کمک در هیچ اوضاع و احوالی نباید به منزله دخالت در جنگ تلقی شود.
افراد کارکنان مذکور در بند اول باید قبل از ترک کشور بیطرف متبوع خود دارای اوراق هویت مندرجه در ماده 40 باشند.
ماده 28 - اگر کارکنان مذکور در مواد 24 و 26 به دست طرف متخاصم افتند نباید نگاهداشته شوند مگر تا میزانی که وضع بهداری یا احتیاجات‌روحانی و تعداد اسیران جنگی ایجاب کند.
افراد کارکنانی که بدین طریق نگاهداشته می‌شوند در حکم اسیر جنگی شمرده نخواهند شد. معهذا لااقل از کلیه مقررات قرارداد ژنو مورخ 12 اوت1949 راجع به معامله با اسیران جنگی بهره‌مند خواهند شد. این اشخاص در حدود قوانین و مقررات نظامی دولت دستگیرکننده تحت امر ادارات‌مربوطه آن دولت و بر طبق وجدان حرفه‌ای خود به انجام وظائف بهداری یا روحانی خویش به نفع اسیران جنگی که مرجحاً متعلق به نیروهای مسلح‌متبوع خودشان باشد اقدام خواهند نمود.
از این گذشته برای انجام مأموریت بهداری یا روحانی خود از تسهیلات ذیل بهره‌مند خواهند بود:
الف - اجازه خواهند داشت در فواصل معین اسیران جنگی موجوده در دسته‌های کار یا در بیمارستان‌های واقعه در خارج بازداشتگاه را معاینه نمایند.دولت دستگیرکننده برای اجرای این منظور وسائط نقلیه لازم را در اختیار آنان خواهد گذاشت.
ب - در هر بازداشتگاه پزشک نظامی که دارای درجه ارشد باشد با رعایت مدت قدمت در درجه مزبور در قبال مقامات نظامی بازداشتگاه مسئول‌اعمال کارکنان بهداری دستگیر شده خواهد بود. برای این منظور دولتهای متخاصم در بدو شروع مخاصمات قرارداد لازم را برای انطباق درجات کارکنان‌بهداری به انضمام کارکنان جمعیتهای موضوع ماده 26 بین خود خواهند داد پزشک مذکور و روحانیون در مورد کلیه مسائل مربوطه به وظیفه خود‌حق مراجعه مستقیم به رؤسای مسئول بازداشتگاه خواهند داشت رؤسای مسئول همه گونه تسهیلات لازم را جهت مکاتبات مربوط به مسائل مذکور‌برای آنان فراهم ساخت.
ج - کارکنان دستگیر شده اگر چه تابع نظامات بازداشتگاه خود می‌باشند ولی نمی‌توان آنها را به هیچ کار دیگری که خارج از مأموریت بهداری یا روحانی‌آنان باشد مجبور ساخت.
دولتهای متخاصم در ضمن جریان مخاصمات قرار لازم را بین خود خواهند داد که کارکنان بهداری در صورت اقتضا برای استراحت عوض شده و‌ترتیبات اجرای این کار را معین خواهند کرد. هیچ یک از مقررات فوق نمی‌تواند دولت بازداشت‌کننده را از تکالیفی که نسبت به اسیران جنگی در امور‌بهداری و روحانی بر عهده دارد معاف سازد.
ماده 29 - کارکنان مذکور در ماده 26 که به دست دشمن بیفتند در حکم اسیر جنگی تلقی خواهند گردید ولی برای انجام وظائف بهداری تا میزانی که‌احتیاج باشد به کار گماشته خواهند شد.
ماده 30 - افراد کارکنانی که نگاهداری آنان به موجب مقررات ماده 28 ضروری نباشد به محض این که راه بازگشتشان باز شود و مقتضیات نظامی اجازه‌دهد به دولت متخاصم متبوع خود مسترد خواهند شد.
مادام که بازگشت داده نشده‌اند در حکم اسیر جنگی تلقی نخواهند گردید ولی لااقل از کلیه مقررات قرارداد ژنو 12 اوت 1949 راجع به معامله با اسیران‌جنگی برخوردار خواهند بود و وظائف خود را کماکان تحت نظارت طرف متخاصم ادامه خواهند داد و مرجحاً برای پرستاری زخمداران و بیماران‌دولت متخاصم متبوع خود اختصاص خواهند یافت.
هنگام رفتن، اسباب و اشیاء شخصی و نقود و اوراق بهادار و ادوات طبی را که متعلق به خودشان باشد با خود خواهند برد.
ماده 31 - انتخاب کارکنانی که اعاده آنها به دولت متخاصم در ماده 30 پیش‌بینی شده بدون هیچگونه ملاحظه نژادی و مذهبی و عقاید سیاسی و‌مرجحاً به ترتیب تاریخ دستگیری و وضع مزاجی آنان صورت خواهد گرفت.
دولتهای متخاصم می‌توانند به محض شروع مخاصمات بین خود به موجب موافقتنامه‌های مخصوص تناسب صدی چند از قبیل کارکنان را که به نسبت‌عده اسیران جنگی می‌توان نگاهداشت و همچنین طرز تقسیم آنان را در بازداشتگاه‌ها تعیین کنند.
ماده 32 - اشخاص مذکور در ماده 27 که به دست طرف متخاصم افتند قابل بازداشت نیستند. این اشخاص اجازه خواهند داشت به محض این که راه‌بازگشتشان باز شود و مقتضیات نظامی اجازه دهد به کشور خود یا به خاک دولت متخاصمی که در خدمت آن بودند باز گردند مگر آن که قرار دیگری در‌این باره داده شده باشد.
مادام که بازگشت نکرده‌اند کماکان به انجام وظایف خود تحت نظر طرف متخاصم ادامه خواهند داد و مرجحاً برای پرستاری زخمداران و بیماران دولت‌متخاصمی که در خدمت آن بوده‌اند مأمور خواهند شد.
هنگام رفتن اسباب و اشیاء شخصی و نقود و اوراق بهادار و اسبابهای طبی و اسلحه و در صورت امکان وسائل نقلیه متعلق به خود را با خود خواهند‌برد.
در مدتی که این اشخاص در اختیار دولت متخاصمند دولت مزبور باید همان اختیارات و همان نگهداری و همان مسکن و همان دستمزد و مزایایی را که‌به کارکنان نظیر آنها در ارتش خود می‌دهد برای آنان تأمین نماید. غذای آنها در هر حال باید از حیث کم و کیف و تنوع کافی باشد به طوری که تعادل‌عادی مزاج آنها را تأمین کند.
== فصل پنجم - در ابنیه و لوازم== ماده 33 - لوازم و تشکیلات بهداری سیار که به دست طرف مقابل بیفتد به زخمداران و بیماران تخصیص داده خواهد شد.
ابنیه و لوازم و انبارهای مؤسسات ثابت بهداری مشمول حقوق جنگ خواهند بود ولی مادام که برای زخمداران و بیماران لازم باشند نباید به مصرف‌دیگری برسند معهذا فرماندهان نیروهای میدان جنگ می‌توانند در صورت ضرورت جنگی فوری آنها را مورد استفاده قرار دهند مشروط بر این که قبلاً‌تدابیر لازم را برای آسایش زخمداران و بیماران که در آنجا پرستاری می‌شوند اتخاذ نمایند.
لوازم و انبارهای موضوع این ماده را نباید عمداً از بین برد.
ماده 34 - اموال منقول و غیر منقول جمعیتهای امدادی مشمول قرارداد در حکم اموال شخصی شمرده می‌شوند.
حق مصادره اموال که به موجب قوانین و رسوم جنگ برای متخاصمین شناخته شده جز در صورت ضرورت فوری اعمال نخواهد شد آنهم پس از آنکه‌سرنوشت زخمداران و بیماران تأمین شده باشد.
== فصل ششم - در محمولات بهداری == ماده 35 - وسائل حمل و نقل بیماران و زخمداران و لوازم بهداری به مثابه تشکیلات بهداری سیار مورد احترام و حمایت قرار خواهند گرفت.
هر گاه این قبیل وسائل و آلات ناقله به دست طرف متخاصم افتد مشمول قوانین جنگ خواهند بود مشروط بر این که دولت متخاصمی که آنها را‌دستگیر کرده مسئولیت بیماران و زخمداران موجوده در آنها را در همه احوال بر عهده خود گیرد.
کارکنان غیر نظامی کلیه وسائل نقلیه که به مصادره درآیند مشمول قواعد کلی حقوق بشر خواهند بود.
ماده 36 - ناوهای هوایی بهداری یعنی هواپیمایی که منحصراً برای تخلیه بیماران و زخمداران و همچنین برای حمل و نقل کارکنان و لوازم بهداری‌استعمال می‌شوند مورد حمله قرار نخواهند گرفت بلکه در حین پروازهایی که در ارتفاعات و ساعات و مسیرهای مصرح و معین بین کلیه متخاصمین‌ذیربط می‌نمایند توسط متخاصمین محترم شمرده خواهند شد.
علامت مشخصه مذکور در ماده 38 روی سطوح فوقانی و تحتانی و طرفین آنها در کنار رنگهای پرچم ملی به طور وضوح نقش خواهد شد. به علاوه‌باید هر گونه علائم یا وسائل تشخیص دیگری را که به موجب موافقتنامه بین متخاصمین خواه در بدو جنگ و خواهد در حین مخاصمات معین گردد‌داشته باشند.
پرواز بر فراز خاک دشمن یا خاکی که دشمن اشغال کرده ممنوع است مگر آن که قرار دیگری در این باب داده شده باشد.
ناوهای هوایی بهداری باید به هر اخطاری که برای فرود آمدن به آنها داده می‌شود اطاعت نمایند ناوهای هوایی که بدین طریق به زمین نشینند می‌توانند‌پس از بازرسی که احیاناً در آنها به عمل آید با سرنشینان خود مجدداً پرواز کنند.
در صورتی که هواپیما بی‌خبر روی خاک دشمن یا در اراضی اشغالی فرود آید زخمداران و بیماران و کارکنان هواپیما اسیر جنگی خواهند شد با کارکنان‌بهداری آن بر طبق ماده 24 و مواد مابعد آن رفتار خواهد گردید.
ماده 37 - ناوهای هوایی بهداری متعلق به دولتهای متخاصم می‌توانند با قید شروط بند دوم از فراز خاک کشورهای بیطرف پرواز کنند و در صورت‌لزوم برای توقف آنی در خاک یا آبهای آنها فرود آیند.
برای این منظور باید قبلاً عبور خود را از خاک آن کشورها به کشورهای مزبور اطلاع دهند و به هر گونه مبنی بر فرود آمدن روی خاک یا آب اطاعت کنند‌در طول پرواز خود فقط در صورتی از حمله مصون خواهند بود که در ارتفاعات و ساعات و طبق مسیری که قبلاً بین دولت متخاصم با دولتهای‌بی‌طرف ذیربط قرار شده باشد پرواز نمایند.
معهذا دولتهای بیطرف می‌توانند شرایط یا تضییقاتی برای پرواز یا فرود آمدن ناوهای هوایی بهداری در خاک خود معین نمایند. شرایط یا تضمینات‌احتمالی مزبور نسبت به کلیه دولتهای متخاصم علی‌السویه اجرا خواهد شد.
زخمداران و بیماران که با موافقت زمامداران محلی به وسیله هواپیمای بهداری در خاک بیطرف پیاده شوند باید توسط آن کشور بیطرف در مواردی که‌حقوق بین‌المللی مقرر می‌دارد نگاهداشته شوند تا نتوانند مجدداً در عملیات جنگی شرکت نمایند مگر آن که در این خصوص قرار دیگری بین دولت‌بی‌طرف با دولتهای متخاصم داده شده باشد. هزینه بیمارستان و نگاهداری این اشخاص به عهده دولت متبوع آنان خواهد بود.
== فصل هفتم - در علامت مشخصه== ماده 38 - به احترام کشور سویس علامت صلیب سرخ روی زمینه سفید که معکوس رنگهای پرچم کشور متحده سویس است به عنوان علامت‌مشخصه بهداری ارتش‌ها حفظ می‌شود.
لیکن در مورد کشورهایی که از پیش هلال سرخ و شیر و خورشید سرخ را روی زمینه سفید به جای صلیب سرخ به کار می‌برند علائم مزبور نیز در زمینه‌مفهوم این قرارداد به عنوان علامت مشخصه مقبول است.
ماده 39 - علامت مذکور تحت نظارت مقامات نظامی صلاحیتدار روی پرچمها و بازوبندها و همچنین روی کلیه لوازم مربوط به اداره بهداری نصب‌خواهد شد.
ماده 40 - کارکنان مذکور در مواد 24 و 26 و 27 باید به بازوی چپ خود بازوبندی داشته باشند که رطوبت در آن اثر نکند و دارای علامت مشخصه‌باشد.
این بازوبند باید توسط مقام نظامی تسلیم و مهر شده باشد.
کارکنان مذکور علاوه بر پلاک هویت مندرج در ماده 16 باید دارای کارت هویت مخصوصی باشند که حاوی علامت مشخصه باشد. این کارت باید‌طوری باشد که رطوبت در آن اثر نکند و قطع آن به اندازه‌ای باشد که بتوان در جیب گذاشت کارت مزبور باید به زبان کشور صادرکننده نوشته شود و باید‌لااقل حاوی نام و نام خانوادگی و تاریخ تولد و درجه و شماره صاحب کارت باشد. در کارت ذکر خواهد شد که با چه سمتی حق استفاده از حمایت این‌قرارداد دارد. عکس صاحب کارت باید به آن الصاق شود و صاحب کارت باید آن را امضاء کند یا اثر انگشت خود را روی آن بگذارد و یا هم امضاء و هم‌اثر انگشت بنهد.
کارت باید با مهر منگنه مقام نظامی ممهور شود.
در هر ارتش کارت هویت باید متحدالشکل بوده و در ارتش‌های دولتهای متعاهد حتی‌الامکان از حیث نوع یکسان باشد. دولتهای متخاصم می‌توانند‌کارت پیوست این قرارداد را نمونه قرار دهند. و باید در بدو شروع مخاصمات نمونه‌هایی را که مورد استعمال قرار می‌دهند به یکدیگر ابلاغ کنند: هر‌کارت باید لااقل در دو نسخه صادر شود که یک نسخه آن نزد دولت صادرکننده بماند.
کارکنان مذکور فوق نباید در هیچ موردی از علائم و کارت هویت و حق حمل بازوبند خود محروم شوند و در صورت فقدان حق خواهند داشت المثنای‌کارت و علائم جدیدی دریافت دارند.
ماده 41 - کارکنان مذکور در ماده 25 فقط در حینی که وظائف بهداری خود را انجام می‌دهند بازوبند سفیدی به ابعاد کوچکتر که در وسط علامت‌مشخصه داشته و توسط مقام نظامی ممهور و تسلیم شده باشد به بازو خواهند بست.
در اسناد هویت نظامی کارکنان مذکور باید تعلیمات بهداشتی که صاحب آن فرا گرفته و جنبه موقتی مأموریت او و حقی که به حمل بازوبند دارد قید‌شود.
ماده 42 - پرچم مشخص قرارداد را فقط بر فراز تشکیلات و مؤسسات بهداری که به موجب این قرارداد باید محترم شمرده شوند می‌توان برافراشت و‌فقط با موافقت مقام نظامی باید بدان اقدام کرد.
در دستگاههای سیار و مؤسسات ثابت می‌توان پرچم ملی دولت متخاصم متبوع دستگاه و مؤسسه را نیز پهلوی پرچم قرارداد نصب نمود ولی‌دستگاههای بهداری که به دست دشمن بیفتد باید فقط پرچم قرارداد را برافرازند.
دولتهای متخاصم تا حدودی که مقتضیات نظامی اجازه دهد تدابیر لازم را به عمل خواهند آورد که علائم مشخصه دستگاهها و مؤسسات بهداری به‌طور وضوح برای نیروهای زمینی و هوایی و دریائی دشمن مرئی باشد تا احتمال هر گونه عمل تهاجمی رفع گردد.
ماده 43 - تشکیلات بهداری کشورهای بیطرف که با شرایط مندرجه در ماده 27 اجازه یابند به یک دولت متخاصم کمک کنند باید در صورتی که دولت‌متخاصم مزبور از حق خود طبق بند 42 استفاده کند پرچم ملی دولت متخاصم را علاوه بر پرچم قرارداد برافرازند.
تشکیلات مزبور می‌توانند در‌صورتی که از طرف مقام نظامی مربوطه دستور مخالفی صادر نشده باشد در همه احوال پرچم ملی خود را برافرازند حتی در موقعی که به دست طرف‌متخاصم گرفتار شوند.
ماده 44 - علامت صلیب سرخ روی زمینه سفید و لفظ "صلیب سرخ" یا "صلیب ژنو" را نمی‌توان خواه در زمان صلح و خواه در زمان جنگ (به استثناء‌موارد مذکور در بندهای ذیل این ماده) مورد استعمال قرار داد مگر برای تشخیص یا حمایت تشکیلات و مؤسسات بهداری و کارکنان و لوازمی که به‌موجب این قرارداد و سایر قراردادهای بین‌المللی مربوط به نظائر این امور حمایت می‌شوند. همچنین است علامات مذکور در بند دوم ماده 38 برای‌کشورهایی که علائم مزبور را استعمال می‌کنند. جمعیتهای صلیب سرخ و سایر جمعیتهای موضوع ماده 36 جز در حدود مقررات این بند حق استعمال‌علامت مشخصه را که در مورد حمایت این قرارداد است ندارند بعلاوه جمعیتهای ملی صلیب سرخ (هلال سرخ - شیر و خورشید سرخ) می‌توانند در‌زمان صلح طبق قوانین ملی خود از نام و علامت صلیب سرخ در مورد سایر فعالیتهای خویش بر طبق اصولی که به موجب کنفرانسهای بین‌المللی‌صلیب سرخ مقرر شده استفاده نمایند.
هنگامی که فعالیتهای مزبور در زمان جنگ ادامه یابد وضع استعمال علامت باید طوری نباشد که به عنوان جلب حمایت قرارداد تلقی گردد. علامت‌مزبور باید نسبتاً به ابعاد کوچک باشد و نمی‌توان آن را روی بازوبند یا روی بام نقش نمود.
مؤسسات بین‌المللی صلیب سرخ و کارکنان رسمی آنها مجازند که در همه احوال علامت صلیب سرخ را روی زمینه سفید استعمال نمایند.
به طور استثناء می‌توان بر طبق قوانین ملی و با اجازه صریح یکی از جمعیتهای ملی صلیب سرخ (هلال سرخ - شیر و خورشید سرخ) علامت قرارداد‌را در زمان صلح برای تمیز وسائط نقلیه که به عنوان آمبولانس به کار می‌رود و برای تعیین محل پستهای امدادی که مخصوص پرستاری مجانی‌زخمداران و بیماران باشد مورد استفاده قرار دارد.
== فصل هشتم - در اجرای قرارداد == ماده 45 - هر دولت داخل در جنگ باید به وسیله سر فرماندهان خود لوازم اجرای مواد بالا و همچنین پیش‌بینی نشده را بر طبق اصول کلی این قرارداد‌فراهم آورد.
ماده 46 - اقدامات قصاصی بر علیه زخمداران و بیماران و کارکنان و ابنیه و لوازمی که تحت حمایت این قراردادند ممنوع است.
ماده 47 - دولتهای معظمه متعاهد تعهد می‌نمایند که در زمان صلح و جنگ متن این قرارداد را هر چه بیشتر در کشور خود اشاعه دهند و مخصوصاً‌تدریس آن را در برنامه‌های تعلیمات نظامی و در صورت امکان در برنامه تعلیمات کشوری بگنجانند به طوری که عامه مردم خصوصاً نیروهای مسلح‌داخل در جنگ و کارکنان بهداری و کشیشان عسکر بر اصول واقف باشند.
ماده 48 - دولتهای معظمه متعاهد ترجمه رسمی این قرارداد و قواعد و مقرراتی را که برای تأمین اجرای آن وضع کرده باشند به وسیله شورای متحده‌سویس و در زمان جنگ به وسیله دولت حامی به یکدیگر ابلاغ خواهند کرد.
== فصل نهم - در منع سوء استفاده و تخلفات == ماده 49 - دول معظمه متعاهد تعهد می‌نمایند که کلیه اقدامات قضائی لازم را برای تعیین مجازات مرتکبین یا آمرین ارتکاب هر یک از تخلفات عمده از‌این قرارداد را که در ماده بعد ذکر شده است به عمل آورند.
هر دولت مکلف است کسانی را که متهم به ارتکاب یا آمر به ارتکاب هر یک از تخلفات عمده باشند جستجو و آنها را از هر ملیتی که باشند تسلیم‌محاکم خود نماید همچنین می‌تواند در صورتی که مایل باشد آنه از بر طبق شرایط مقرره در قوانین خود برای دادرسی به یک کشور متعاهد دیگر که‌علاقمند به تعقیب آنها باشد تسلیم نماید مشروط به این که آن کشور متعاهد دلایل و امارت کافی بر علیه آن اشخاص جمع‌آوری کرده باشد.
هر دولت متعاهد اقدامات لازم را به عمل خواهد آورد که از هر گونه اعمال خلاف مقررات این قرارداد قطع نظر از تخلفات عمده که شرح آن در ماده بعد‌خواهد آمد جلوگیری شود.
متهمین در همه احوال از تضمینات دادرسی و دفاع آزاد به میزانی که کمتر از تضمینات مندرجه در ماده 105 و مواد مابعد پیمان ژنو مورخ 12 اوت1941 راجع به معامله با اسیران جنگی نباشد بهره‌مند خواهند شد.
ماده 50 - تخلفات عمده که در ماده بالا مورد نظر است عبارتند از هر یک از اعمال ذیل که بر علیه افراد یا اموالی که تحت حمایت قرارداد می‌باشند‌ارتکاب شده باشد:
آدم‌کشی عمدی - شکنجه یا رفتار خلاف انسانیت به انضمام آزمایشهای بیولوژی ایراد درد شدید به طور عمدی یا لطمه شدید به تمامیت جسمی یا به‌سلامتی - انهدام و تصرف اموال که متکی به ضروریات جنگی نباشد و به مقدار کلی به طور غیر مشروع و به دلخواه شخص صورت گیرد.
ماده 51 - هیچ یک از دول متعاهد نمی‌تواند خود یا یک دولت متعاهد دیگر را از مسئولیتهایی که به علت تخلفات مذکور در ماده فوق متوجه خود او یا‌آن دولت دیگر می‌شود معاف سازد.
ماده 52 - هر گونه ادعای نقض قرارداد بر حسب تقاضای یکی از دول متخاصم بر طبق ترتیبی که بین طرفین ذیعلاقه معین خواهد شد مورد تحقیق و‌رسیدگی قرار خواهند گرفت.
چنانچه راجع به طرز تحقیق توافق حاصل نشود طرفین یک نفر داور تعیین خواهند کرد که طرز اقدام را معلوم نماید.
پس از آن که نقض قرارداد محرز گردید دولتهای متخاصم در اسرع وقت بدان خاتمه خواهند داد و از آن جلوگیری خواهند کرد.
ماده 53 - استعمال علامت یا نام "صلیب سرخ" "صلیب ژنو" و همچنین استعمال هر گونه علامت یا نام تقلیدی برای افراد و شرکتها و تجارتخانه‌های‌دولتی یا شخصی به استثناء آنها که به موجب این قرارداد ذیحق می‌باشند در هر زمان اعم از هر منظوری که استعمال آن در نظر باشد ممنوع خواهد بود‌ولو آن که تاریخ استعمال آن مقدم بر این قرارداد باشد.
نظر به احترامی که با تبدیل رنگهای پرچم کشور سویس به این کشور گذاشته شده و نظر به این که علامت کشور سویس ممکن است با علامت مشخصه‌این قرارداد مشتبه شود استعمال علامت دولت متحده سویس یا هر گونه علامت تقلیدی آن توسط اشخاص و شرکتها و تجارتخانه‌ها خواه به عنوان‌علامت کارخانه یا علامت تجارتی یا زمینه علامت مزبور خواه برای هر منظور مخالف امانت تجارتی و خواه به وضعی که احساسات ملی سویس را‌جریحه‌دار سازد ممنوع است.
منع مقرر در بند اول این ماده در عین این که نسبت به حقوق مکتسبه استعمال‌کنندگان سابق بلااثر است شامل علامات و اسامی مذکور در بند دوم ماده38 نیز خواهد بود.
ماده 54 - دولتهای معظم متعاهد که قوانین کنونی آنها نارسا باشد اقدامات لازم به عمل خواهند آورد که از سوء استفاده‌های مذکور در ماده 53 در همه‌احوال جلوگیری شود.
== مقررات نهائی == ماده 55 - این قرارداد به فرانسه و انگلیسی تحریر شده و هر دو متن متساویاً معتبرند.
شورای متحده سویس ترجمه رسمی قرارداد را به روسی و اسپانیولی تهیه خواهد کرد.
ماده 56 - این قرارداد که به تاریخ امروز مورخ است ممکن است تا تاریخ 12 فوریه 1950 به نام دولتهایی که در کنفرانس مورخ 21 آوریل 1949 منعقد‌در ژنو شرکت داشته‌اند و همچنین به نام دولتهایی که در این کنفرانس شرکت نکرده ولی در قراردادهای ژنو سال 1864 و سال 1906 و سال 1929راجع به بهبود سرنوشت زخمداران و بیماران نیروها هنگام اردوکشی عضویت دارند امضاء شود.
ماده 57 - این قرارداد هر چه زودتر تصویب و اسناد تصویب آن به برن تسلیم خواهد شد.
هنگام تسلیم هر سند تصویب صورت مجلس تنظیم خواهد گردید و یک نسخه مصدق صورتمجلس مزبور توسط شورای متحده سویس برای کلیه‌دولتهایی که قرارداد به نام آنها امضاء شده یا الحاق خود را به قرارداد اعلام داشته باشند فرستاده خواهد شد.
ماده 58 - این قرارداد شش ماه پس از آن که لااقل دو سند تصویب تسلیم گردد اعتبار خواهد یافت و بعداً برای هر یک از دولتهای معظمه متعاهد پس از‌شش ماه از تاریخی که سند تصویب خود را تسلیم نماید معتبر خواهد بود.
ماده 59 - این قرارداد در روابط بین دول معظمه متعاهد جانشین قراردادهای مورخه 22 اوت 1864 و 6 ژانویه 1906 و 27 ژوئیه 1929 خواهد بود.
ماده 60 - این قرارداد به محض این که اعتبار یافت برای الحاق هر دولتی که آن را امضاء نکرده باشد مفتوح خواهد بود.
ماده 61 - الحاق باید کتباً به شورای متحده سویس ابلاغ شود و شش ماه پس از تاریخ وصول ابلاغ اعتبار خواهد یافت.
شورای متحده سویس هر الحاق جدیدی را به کلیه دولتهای امضاکننده یا دول ملحق شده اطلاع خواهد داد.
ماده 62 - به محض این که موقعیتهای مذکور در مواد 2 و 3 پیش آید بلافاصله تصویبها و الحاقهایی که از طرف دولتهای متخاصم قبل یا بعد از شروع‌مخاصمات یا اشغال تسلیم یا اعلام شده باشد رسمیت خواهند یافت. ابلاغ تصویبها یا الحاق‌های واصله از دولتهای متخاصم به توسط شورای‌متحده سویس به اسرع طریق صورت خواهد گرفت.
ماده 63 - هر یک از دول معظمه متعاهد حق فسخ این قرارداد را دارد.
فسخ آن باید کتباً به شورای متحده سویس اطلاع داده شود و شورای نامبرده مراتب را به کلیه دول معظمه متعاهد ابلاغ خواهد کرد.
فسخ پس از یک سال از تاریخ ابلاغ آن به شورای متحده سویس رسمیت خواهد یافت ولی چنانچه دولت فسخ‌کننده در جنگی وارد باشد مادام که‌عهدنامه صلح منعقد نشده و در هر حال مادام که عملیات استخلاص و معاودت اشخاص مورد حمایت این قرارداد پایان نیافته فسخ او رسمیت نخواهد‌یافت.
فسخ فقط درباره دولت فسخ‌کننده معتبر است و نسبت به تعهداتی که دولتهای متخاصم مکلفند به موجب اصول حقوق بشر ناشیه از رسوم مقرره بین‌ملل متمدن و قوانین انسانیت و مقتضیات وجدان عمومی اجرا نمایند بلااثر خواهد بود.
ماده 64 - شورای متحده سویس این پیمان را در دبیرخانه سازمان ملل متحد به ثبت خواهد رسانید. همچنین هر تصویب یا الحاق یا فسخی که در مورد‌این قرارداد دریافت نماید مراتب را به دبیرخانه سازمان نامبرده اطلاع خواهد داد.
در تصدیق مراتب بالا امضاکنندگان زیر که اعتبارنامه‌های خود را تسلیم نموده‌اند این قرارداد را امضاء کردند.
در شهر ژنو به تاریخ 12 اوت 1949 به زبانهای فرانسه و انگلیسی تحریر شد.
نسخه اصل در بایگانی کشور متحده سویس ضبط می‌شود. شورای متحده سویس یک رونوشت مصدق قرار داد را به هر یک از دولتهای امضاکننده و‌همچنین به دولی که به این قرارداد ملحق شوند ارسال خواهد داشت.
=== پیوست شماره 1 - طرح موافقتنامه مربوط به مناطق و محلهای بهداری === ماده 1 - مناطق بهداری منحصراً به اشخاص مذکور در ماده 23 قرارداد ژنو مورخ 12 اوت 1949 راجع به بهبود سرنوشت زخمداران و بیماران نیروهای‌مسلح هنگام اردوکشی و همچنین به کارمندان مأمور تشکیلات و اداره نواحی و نقاط مزبور و مأمور پرستاری اشخاصی که در آنجاها تمرکز داشته‌باشند اختصاص خواهد داشت.
کسانی که اقامتگاه دائمی آنان در داخل مناطق مزبور است حق دارند در آنجا اقامت نمایند.
ماده 2 - اشخاصی که به هر عنوان در یک منطقه بهداری اقامت دارند نباید نه در داخل و نه در خارج آن منطقه به هیچ کاری که با عملیات جنگی یا تهیه‌لوازم جنگی ارتباط مستقیم داشته باشد اشتغال ورزند.
ماده 3 - دولتی که یک منطقه بهداری دایر می‌کند کلیه اقدامات مقتضی را به عمل خواهد آورد که تمام کسانی که حق ورود یا وجود در آن مناطق را‌ندارند از ورود در آن مناطق ممنوع گردند.
ماده 4 - مناطق بهداری باید جامع شرایط زیر باشند:
الف - مناطق مزبور باید قسمت مختصری از خاک تحت نظارت دولت ایجادکننده منطقه باشند.
ب - ساکنین آن به نسبت امکان سکونت آن قلیل باشد.
ج - از هر گونه هدف نظامی و مؤسسات صنعتی یا اداری مهم دور باشد و در خود آن منطقه هم این قبیل هدفها و مؤسسات وجود نداشته باشند.
د - در نواحی‌ای که به احتمال قوی ممکن است برای جبران جنگ اهمیتی داشته باشند واقع نباشند.
ماده 5 - مناطق نظامی باید تابع مقررات ذیل باشند:
الف - خطوط ارتباط و وسائط نقلیه موجوده در آنها برای حمل و نقل کارکنان و لوازم جنگی ولو عبوراً مورد استفاده واقع نشود.
ب - در هیچ موردی دفاع نظامی از آنها به عمل نیاید.
ماده 6 - مناطق بهداری به وسیله صلیب سرخ (هلال سرخ - شیر و خورشید سرخ) روی زمینه سفید که در محیط منطقه و روی ابنیه نصب شود معلوم‌خواهد بود.
شبها نیز ممکن است به وسیله روشنایی متناسب معلوم باشد.
ماده 7 - هر دولتی در زمان صلح یا هنگام شروع جنگ صورت مناطق بهداری را که در اراضی تحت نظارت خود دایر نموده به کلیه دول متعاهد اطلاع‌خواهد داد.
هر منطقه بهداری جدیدی را هم که در دوره جنگ دایر نماید به دول نامبرده اعلام خواهد داشت.
به محض این که اطلاع مذکور فوق به طرف مقابل برسد منطقه مزبور رسمیت خواهد یافت ولی در صورتی که طرف مقابل معتقد باشد که هر یک از‌شرایط مقرره در این موافقتنامه علناً اجرا نشده حق دارد که از شناسائی آن منطقه خودداری و بلافاصله امتناع خود را به طرفی که منطقه مزبور تابع او‌است ابلاغ نماید و با شناسائی آن منطقه را مشروط به برقراری رسیدگی مذکور در ماده 8 نماید.
ماده 8 - هر دولتی که یک یا چند منطقه بهداری طرف را به رسمیت شناسد حق دارد تقاضا نماید که یک یا چند کمیسیون مخصوص رسیدگی نمایند که‌آیا مناطق مزبور مطابق شرایط و تکالیف مندرجه در این موافقتنامه می‌باشد یا نه.
اعضاء کمیسیونهای مخصوص مزبور در هر موقع حق ورود آزاد به مناطق مختلفه داشته و حتی می‌توانند به طور دائم در آن مناطق اقامت نمایند و همه‌گونه تسهیلات برای اجرای وظیفه رسیدگی باید برای آنان فراهم گردد.
ماده 9 - در صورتی که کمیسیونهای مخصوص اوضاعی مشاهده نمایند که به نظرشان مخالف با مقررات این موافقتنامه باشد باید بلافاصله دولت متبوع‌منطقه را مطلع و منتها پنج روز ضرب‌الاجل برای اصلاح آن اوضاع معین نمایند. همچنین مراتب را به دولتی که منطقه را به رسمیت شناخته اطلاع‌خواهند داد.
چنانچه در پایان ضرب‌الاجل مذکور دولت متبوع منطقه به اخطار دریافتی ترتیب اثر نداده باشد طرف او می‌تواند اعلام نماید که دیگر نسبت به منطقه‌مزبور از حیث موافقتنامه حاضر تعهدی ندارد.
ماده 10 - دولتی که یک یا چند منطقه یا محل بهداری دایره نموده و همچنین دولی که وجود مناطق و محلهای مزبور به آنها اعلام گردیده مستقلاً و یا‌به وسیله دولتهای بیطرف اشخاصی را که می‌توانند در کمیسیونهای مخصوص مذکور در مواد 8 و 9 شرکت کنند تعیین خواهند نمود.
ماده 11 - مناطق بهداری در هیچ حالی نباید مورد حمله قرار گیرند بلکه باید توسط دولتهای متخاصم حمایت و محترم شمرده شوند.
ماده 12 - در صورت اشغال اراضی که شامل مناطق بهداری باشد مناطق مزبور باید کماکان محترم شمرده شوند و به همان عنوان به کار روند.
ماده 13 - این موافقتنامه در مورد محلهایی که دولتها به همان منظور و مقصود مناطق بهداری اختصاص دهند نیز معتبر خواهد بود.
=== پیوست شماره 2===
(جدول: دوره 18 - جلد 1 - صفحه 340(
قرارداد ژنو راجع به بهبود سرنوشت زخمداران و بیماران و غریقان نیروهای مسلح در دریا مورخه 12 اوت 1949
امضاکنندگان ذیل نمایندگان مختار کشورهای عضو کنفرانس سیاسی که از تاریخ 21 آوریل تا 12 اوت 1949 در شهر ژنو به منظور تجدید نظر در دهمین‌قرارداد لاهه مورخه 18 اکتبر 1907 راجع به انطباق اصول قرارداد 1906 ژنو به جنگ دریائی تشکیل گردیده نسبت به مراتب مشروحه زیر توافق‌نمودند:
=== فصل اول - مقررات عمومی === ماده 1 - دولتهای معظمه متعاهد تقبل می‌نمایند که این قرارداد را در هر مورد رعایت نموده و اتباع خود را به رعایت آن وادارند.
ماده 2 - علاوه بر مقرراتی که باید در زمان صلح به موقع اجرا گذارده شود این قرارداد در صورت جنگ رسمی یا هر گونه مخاصمه مسلحانه که بین دو‌یا چند دولت از دول معظمه متعاهد روی دهد به موقع اجرا گذاشته خواهد شد ولو آن که یکی از آن دول وجود حالت جنگ را تصدیق نکرده باشد.
این قرارداد در هر مورد که تمام یا قسمتی از خاک یکی از دول معظمه متعاهد اشغال شود نیز به اجراء خواهد ولو آنکه اشغال مزبور با هیچ مقاومت‌نظامی مواجه نشده باشد.
هر گاه یکی از دول متخاصم عضو این قرارداد نباشد دولتهای متخاصم دیگر که در این قرارداد شرکت دادند در روابط متقابل خود تابع این قرارداد‌خواهند بود و چنانچه آن دولت مقررات این قرارداد را قبول و اجرا کند در مقابل او نیز ملزم به اجرای این قرارداد خواهند بود.
ماده 3 - در صورت بروز نزاع مسلحانه که جنبه بین‌المللی نداشته باشد و در خاک یکی از دول معظمه روی دهد هر یک از متخاصمین مکلفند که لااقل‌مراتب زیر را رعایت نمایند:
1 - با کسانی که مستقیماً در جنگ شرکت ندارند به انضمام افراد نیروهای مسلحی که اسلحه به زمین گذاشته باشند یا کسانی که به علت بیماری یا زخم‌یا اسارت یا هر علت دیگری قادر به جنگ نباشند باید در همه احوال بدون هیچ گونه تبعیض نامطلوب ناشیه از نژاد. رنگ. مذهب. عقیده. جنس. اصل و‌نسب یا ثروت یا هر علت مشابه آن با اصول انسانیت رفتار شود.
اعمال ذیل در مورد اشخاص بالا در هر زمان و در هر مکان ممنوع است و خواهد بود:
الف - لطمه به حیات یا تمامیت بدنی منجمله قتل به تمام اشکال آن. زخم زدن. رفتار بیرحمانه. شکنجه و آزاد.
ب - اخذ گروگان.
ج - لطمه به حیثیت اشخاص منجمله تحقیر و تخفیف.
د - محکومیت و اعدام بدون حکم دادگاهی که صحیحاً تشکیل شده و جامع تضمینات قضائی که ملل متمدن ضروری می‌دانند باشد.
2 - زخمداران و بیماری جمع‌آوری و پرستاری خواهند شد.
یک دستگاه نوعپروری بیطرف مانند کمیته بین‌المللی صلیب سرخ می‌تواند خدمات خود را به متخاصمین عرضه دارد.
گذشته از مراتب فوق دول متخاصم سعی خواهند کرد تمام یا قسمتی از سایر مقررات این قرارداد را نیز از طریق موافقتنامه‌های اختصاصی به موقع اجرا‌گذارند.
اجرای مقررات فوق اثری در وضع حقوقی متخاصم نخواهد داشت.
ماده 4 - در صورت وقوع عملیات جنگی بین نیروهای زمینی و دریائی دول متخاصم مقررات این قرارداد فقط درباره نیروهای کشتی‌نشین اجرا خواهد‌شد.
نیروهایی که از کشتی پیاده شوند بلافاصله مشمول مقررات قرارداد ژنو مورخ 12 اوت 1949 راجع به بهبود سرنوشت زخمداران و بیماران نیروهای‌مسلح هنگام اردوکشی خواهند بود.
ماده 5 - دولتهای بیطرف نیز مقررات این قرارداد را درباره زخمداران و بیماران و غریقان و افراد کارکنان بهداری و مذهبی متعلق به نیروهای مسلح‌دول متخاصم که در خاک کشورشان پذیرفته یا بازداشت می‌شوند و همچنین درباره مردگان به موقع اجرا خواهند گذاشت.
ماده 6 - علاوه بر موافقتنامه‌هائی که صریحاً در مواد 10 - 18 - 31 - 38 - 43 پیش‌بینی شده دول معظمه متعاهد می‌توانند موافقتنامه‌های‌اختصاصی دیگری نیز در باب هر مسئله که حل آن را اختصاصاً مقتضی بدانند منعقد سازند. هیچ موافقتنامه اختصاصی نمی‌تواند به وضع زخمداران و‌بیماران و غریقان و افراد کارکنان بهداری و مذهبی به نحوی که به موجب این قرارداد معلوم گردیده لطمه وارد آورده و یا حقوقی را که این قرارداد به آنان‌اعطاء کرده نقصان دهد.
زخمداران و بیماران و همچنین افراد کارکنان بهداری و مذهبی در تمام مدتی که این قرارداد شامل آنان می‌باشد از مزایای آن موافقتنامه‌ها برخوردار‌خواهند بود مگر آن که در موافقتنامه‌های مزبور یا موافقتنامه‌های بعدی صریحاً مقرراتی مغایر آن منظور شده باشد و یا اقدامات مساعدتری درباره آنان‌به توسط یکی از دول متخاصم اتخاذ شده باشد.
ماده 7 - زخمداران و بیماران و همچنین افراد کارکنان بهداری و مذهبی نمی‌توانند در هیچ حالی از تمام یا قسمتی از حقوقی که این قرارداد یا احیاناً‌موافقتنامه‌های اختصاصی موضوع ماده قبل در حق آنان تأمین نموده صرفنظر کنند.
ماده 8 - این قرارداد با معاضدت و تحت نظارت دول حامی که مأمور حفظ منافع دول متخاصمند اجرا خواهد شد. دول حامی می‌توانند علاوه بر‌مأمورین سیاسی یا کنسولی خود نمایندگانی از میان اتباع خود یا اتباع دول بیطرف دیگر تعیین نمایند. تعیین نمایندگان مزبور باید مورد پذیرش دولتی‌قرار گیرد که نمایندگان نزد آن دولت انجام وظیفه خواهند کرد.
دول متخاصم به وسیع‌ترین وجهی در انجام وظایف مأمورین یا نمایندگان دول حامی مساعدت خواهد کرد.
مأمورین یا نمایندگان دول حامی نباید در هیچ حال از حدود مأموریت خود به نحوی که از این قرارداد مستفاد می‌شود تجاوز نمایند. مخصوصاً باید‌ضروریات عالیه امنیت دولتی را که نزد آن انجام وظیفه می‌کنند رعایت کنند. تنها مقتضیات عالیه نظامی ممکن است به طور استثناء و موقت مجوز‌محدودیت فعالیت آنان شود.
ماده 9 - مقررات این قرارداد با فعالیتهای نوعپرورانه که کمیته بین‌المللی صلیب سرخ یا هر دستگاه بشردوست بیطرف دیگری برای حمایت زخمداران‌و بیماران و غریقان و همچنین افراد کارکنان بهداری و مذهبی و برای کمک به آنان با موافقت دولت متخاصم ذیربط به عمل آورد مانعهْْ الجمع نخواهد‌بود.
ماده 10 - دول متعاهد می‌توانند در هر موقع بین خود ترتیبی دهند که وظائفی را که به موجب این قرارداد به عهده دول حامی است به دستگاهی که‌واجد تضمینات بی‌طرفی و کارآمدی باشد محول سازند.
هر گاه بعضی از زخمداران و بیماران و غریقان یا افراد کارکنان بهداری و مذهبی به علتی از علل از فعالیت یک دولت حامی یا دستگاهی که به موجب‌بند اول تعیین شده باشد برخوردار نباشند یا برخوردار بوده ولی دیگر برخوردار نشوند دولت بازداشت‌کننده باید از یک دولت بیطرف یا یکی از آن‌دستگاهها درخواست نماید که وظایفی را که به موجب این قرارداد به عهده دول حامی که از طرف متخاصم تعیین می‌شوند محول است بر عهده گیرد.
چنانچه نتوان بدین طریق حمایت لازم را تأمین نمود دولت بازداشت‌کننده باید از یک دستگاه نوعپروری مانند کمیته بین‌المللی صلیب سرخ تقاضا‌نماید وظایف نوعپرورانه را که به موجب این قرارداد به عهده دول حامی محول است بر عهده گیرد و یا باید خدمات نوعپرورانهای را که از طرف چنین‌دستگاهی عرضه می‌شود با قید و شرط مقررات این ماده قبول کند.
هر دولت بیطرف یا هر دستگاهی که توسط دولت ذیربط برای منظور فوق دعوت شود یا خدمات خود را عرضه دارد باید در فعالیت خود متوجه‌مسئولیت خویش در قبال دولت متخاصمی که افراد مورد حمایت این قرارداد وابسته آنند بوده و باید تضمینات کافی بدهد که قادر است وظایف مزبور‌را عهده‌دار گردد و بیطرفانه انجام دهد.
تخلف از مقررات فوق به اتکای هیچ موافقتنامه اختصاصی منعقد بین دولتها که یکی از آنها ولو به طور موقت در قبال دولت دیگر یا در قبال متحدین‌خود به علت وقایع نظامی منجمله در صورت اشغال تمام یا قسمت مهمی از خاک آن از حیث آزادی مذاکرات محدود شده باشند مجاز نیست.
در هر جا که این قرارداد عنوان دولت حامی ذکر شود عنوان مذکور ناظر بر دستگاههایی که بر طبق منطوق این ماده جانشین دولت حامی است نیز‌می‌باشد.
ماده 11 - در هر موردی که دول حامی از لحاظ منافع اشخاص تحت‌الحمایه مفید بدانند منجمله در صورت بروز اختلاف بین دول متخاصم در موضوع‌اجرا یا تفسیر مفاد این قرارداد برای حل اختلاف وساطت خواهند کرد.
برای این منظور هر یک از دول حامی می‌توانند بنا به دعوت یکی از دول عضو قرارداد یا رأساً به دول متخاصم پیشنهاد نماید جلسه‌ای از نمایندگان‌خود و بالاخص از دولتهایی که عهده‌دار سرنوشت بیماران و زخمداران و غریقان و افراد کارکنان بهداری و مذهبی می‌باشند عندالاقتضا در خاک‌بی‌طرفی که به مناسبت انتخاب شده باشد تشکیل دهند. دول متخاصم مکلفند به پیشنهادهایی که در این زمینه می‌رسد ترتیب اثر دهند دول حامی‌می‌توانند در صورت اقتضا یکی از شخصیتهائی را یک کشور بیطرف با یکی از شخصیتهای که از طرف کمیته بین‌المللی صلیب سرخ مأموریت یافته‌باشد برای تصویب به دول متخاصم پیشنهاد نمایند که در جلسه مزبور شرکت کند.
=== فصل دوم - در باب زخمداران و بیماران و غریقان === ماده 12 - اعضاء نیروهای مسلح و سایر اشخاص مذکور در ماده ذیل که مجروح یا بیمار یا غرقه شوند باید در همه احوال مورد احترام و حمایت قرار‌گیرند و این نکته محرز است که عنوان غرق در مورد هر گونه غرقی اعم از هر نوع کیفیات وقوع آن منجمله فرود آمدن اجباری هواپیما در دریا یا سقوط‌در در دریا معتبر خواهد بود.
دولت متخاصمی که اشخاص مذکور را در اختیار دارد بدون هیچ گونه تبعیض ناشیه از جنس و نژاد و ملیت و مذهب و عقاید سیاسی یا هیچ جهت‌دیگری با آنها به انسانیت رفتار و از آنها پرستاری خواهد کرد.
هر گونه دست درازی به حیات و شخص آنان منجمله قتل محتضران قتل و عام و شکنجه و اجرای آزمایشهای بیولوژی درباره آنان و رها کردن آنان بدون‌کمک پزشکی یا پرستاری با سبق تصمیم و یا قرار دادن آنان در معرض مخاطرات سرایت یا ابتلای امراض که آن مخاطرات عمداً برای همین منظور‌ایجاد شده باشد اکیداً ممنوع است.
تقدیم نوبت معالجه فقط به علل فوریت طبی مجاز است.
با زنان با کلیه احترامات خاصی که لازمه جنس آنان است رفتار خواهد شد.
ماده 13 - این قرارداد درباره غریقان و زخمداران و بیماران در دریا که متعلق به طبقات ذیل باشد مجری خواهد شد.
1 - اعضای نیروهای مسلح دولت داخل در جنگ و همچنین اعضاء قوای چریک و دسته‌های داوطلب که جزو نیرو مسلح مزبور باشند.
2 - اعضاء سایر چریکًً‌ها و اعضاء سایر دسته‌های داوطلب به انضمام نهضتهای مقاومت متشکل متعلق به یک دولت متخاصم که در خارج یا در داخل‌خاک خود مشغول عمل باشند ولو آن که خاک مزبور اشغال شده باشد مشروط این که چریکها یا دسته‌های داوطلب به انضمام نهضتهای مقاومت‌متشکل مزبور جامع شرایط زیر باشند.
الف - در رأس آنها شخصی باشد که مسئول اتباع خود باشد.
ب - دارای علامت مشخصه ثابتی باشند که از دور قابل تشخیص باشد.
ج - علناً حمل اسلحه نمایند.
د - در عملیات خود بر طبق قواعد و رسوم جنگ رفتار کنند.
3 - اعضاء نیروهای مسلح که خود را وابسته به دولت یا مقامی اعلام کرده باشند که توسط دولت دستگیرکننده شناخته شده باشد.
4 - اشخاصی که همراه نیروهای مسلح می‌باشند بی‌آنکه مستقیماً جزو آن نیروها باشند از قبیل اعضای کشوری هواپیماهای نظامی - خبرنگاران جنگی- تهیه‌کنندگان اجناس - اعضای واحدهای کار یا خدمت که عهده‌دار رفاه نظامیانند مشروط بر این که از نیروهای مسلحی که همراهی می‌کنند کسب‌اجازه کرده باشند.
5 - اعضاء به انضمام فرماندهان و ناخدایان و شاگردان بحریه بازرگانی و اعضاء هواپیمایی کشوری که به موجب مقررات حقوق بین‌المللی از معامله‌مساعدتری بهره‌مند نیستند.
6 - نفوس اراضی اشغال نشده که هنگام نزدیک شدن دشمن بی‌آنکه فرصت متشکل شدن به صورت نیروهای مسلح منظم داشته باشند ارتجالااسلحه‌به دست می‌گیرند مشروط به این که علناً حمل اسلحه نمایند و قوانین و رسوم جنگ را رعایت کنند.
ماده 14 - هر کشتی جنگی یا دولت متخاصم می‌تواند تسلیم زخمداران و بیماران و غریقانی را که در ناوهای بیماربر و کشتیهای بیماربر جمعیتهای‌امدادی یا شخصی باشند و همچنین در کشتیهای بازرگانی و زورق و جهازات دیگر از هر ملیتی باشند خواستار شود مشروط به این که حال مزاجی‌زخمداران و بیماران اجازه تسلیم آنان را بدهد و کشتی جنگی مزبور دارای تأسیساتی که معالجه کافی برای آنان تأمین کند.
ماده 15 - چنانچه زخمداران و بیماران و غریقان در یک کشتی جنگی بیطرف یا توسط یک ناو هوایی نظامی بیطرف پذیرفته شوند باید ترتیبی داده‌شود که در مواردی که حقوق بین‌المللی مقرر می‌دارد اشخاص مذکور نتوانند مجدداً در عملیات جنگی شرکت نمایند.
ماده 16 - با توجه به مقررات ماده 12 زخمداران و بیماران و غریقان یک دولت متخاصم که به دست طرف می‌افتند اسیر جنگی بوده و قواعد حقوق‌بشر مربوط به اسیران جنگی درباره آنان معتبر خواهد بود. دستگیرکننده مختار است بر حسب مورد تصمیم بگیرد که آنان را نگاهدارد یا به یک بندر‌کشور خود یا به یک بندر بیطرف و یا حتی به یک بندر خصم بفرستد. در صورت اخیر اسیران جنگی که به دین طریق به کشور خود مسترد می‌شوند‌نخواهند توانست در تمام مدت جنگ خدمت کنند.
ماده 17 - زخمداران و بیماران و غریقانی که در بندر بیطرف با موافقت مقامات محلی پیاده شوند باید در مواردی که حقوق بین‌المللی مقرر می‌دارد‌توسط دولت بیطرف نگاهداشته شوند به طوری که نتوانند مجدداً در عملیات جنگی شرکت کنند مگر آن که بین دولت بیطرف و دول متخاصم قرار‌دیگری داده شده باشد.
هزینه بیمارستان و بازداشت زخمداران و بیماران و غریقان به عهده دولت متبوع آنان خواهد بود.
ماده 18 - پس از هر مصافی دول متخاصم کلیه اقدامات ممکنه را برای جمع‌آوری و جستجوی غریقان و بیماران و زخمداران و حفظ آنان از غارت و‌بدرفتاری و تأمین پرستاری لازم برای آنان و همچنین برای جستجو متوفیات و جلوگیری از سرقت اشیاء آنان به عمل خواهند آورد.
هر موقع که اوضاع اجازه دهد دول متخاصم بین خود قرارهای محلی برای تخلیه بیماران و زخمداران یک منطقه محصور از راه دریا یا برای عبور‌کارکنان بهداری و مذهبی و لوازم بهداری به مقصد منطقه خواهند داد.
ماده 19 - دول متخاصم باید در اسرع وقت ممکنه کلیه عوامل تشخیص هویت غریقان و زخمداران و بیماران و مردگان طرف متخاصم را که به‌دستشان افتاده‌اند ثبت نمایند.
اطلاعات مزبور باید در صورت امکان شامل مطالب زیر باشد:
الف - تعیین دولت متبوع آنان.
ب - نوع خدمت یا شماره.
ج - نام خانوادگی.
د - نام یا نامهای کوچک.
ه - تاریخ تولد.
و - هر گونه اطلاعات دیگری که در کارت یا پلاک هویت مندرج است
ز - تاریخ و محل دستگیری
ح - اطلاعات مربوط به جراحات و بیماری یا علت فوت.
اطلاعات فوق باید در اسرع وقت به دفتر اطلاعات موضوع ماده 122 قرارداد ژنو مورخه 12 اوت 1949 راجع به معامله با اسیران جنگی ابلاغ شود و‌دفتر نامبرده اطلاعات مزبور را به توسط دولت حامی یا به توسط آژانس مرکزی اسیران جنگی برای دولت متبوعه اشخاص مذکور ارسال خواهد داشت.
دول متخاصم اسناد فوت یا صورتهای متوفیات را که رسماً گواهی شده باشد تنظیم و از مجرای مذکور در بند بالا برای یکدیگر ارسال خواهند داشت‌همچنین نصف پلاک دولای هویت و یا در صورتی که پلاک هویت ساده باشد عین پلاک را با وصیت‌نامه یا هر سند دیگری که برای خانواده متوفی دارای‌اهمیت باشد و وجوه نقدی و به طور کلی تمام اشیایی را که به خودی خود یا به اعتبار علائق محبت قیمتی باشد و روی اجساد مردگان یافت شود‌جمع‌آوری و از طریق همان دفتر برای یکدیگر ارسال خواهند داشت. این اشیاء و همچنین اشیاء مجهول‌المالک در بسته‌های ممهور به انضمام‌اظهارنامه‌ای که حاوی کلیه توضیحات لازم جهت تشخیص هویت مالک متوفای آنها باشد ارسال خواهد گردید صورت کامل محتویات هر بسته باید به آن بسته ضمیمه شود.
ماده 20 - دول متخاصم مراقبت خواهند کرد که اموات تا حداکثری که اوضاع اجازه می‌دهد انفراداً به دریا افکنده شوند و قبلاً جنازه‌ها مورد معاینه‌دقیق و صورت امکان مورد معاینه طبی قرار گیرند تا از فوت اطمینان حاصل و هویت آنها معلوم شود و بتوان گزارش آن را داد. در صورتی که متوفی‌دارای پلاک هویت دولا باشد نصف آن روی جنازه باقی خواهد ماند.
در صورتی که متوفیات به خشکی پیاده شوند مقررات قرارداد ژنو مورخ 12 اوت 1949 راجع به بهبود سرنوشت زخمداران و بیماران نیروهای مسلح‌هنگام اردوکشی درباره آنان مجری خواهد شد.
ماده 21 - دول متخاصم می‌توانند از همت نوعپرورانه فرماندهان کشتیهای بازرگانی یا زورقهای تفریحی یا جهازات بیطرف استمداد کمک نمایند که‌بیماران و زخمداران و غریقان را در کشتی خود بپذیرند و تحت معالجه قرار دهند و همچنین اجساد متوفیات را بگیرند.
جهازاتی که از هر قبیل به این استمداد پاسخ دهند و آنها که مرتجلاً زخمداران و بیماران و غریقان را جمع‌آوری کرده باشند از حمایت مخصوص‌تسهیلات جهت اجرای وظیفه تعاون خود بهره‌مند خواهند شد.
در هیچ موردی نمی‌توان آنها را به علت حمل این قبیل اشخاص دستگیر کرد ولی نسبت به نقض بی‌طرفی که احتمالاً مرتکب شوند در معرض‌دستگیری باقی خواهند ماند مگر آنکه وعده‌های عکس آن به آنان داده شده باشد.
=== فصل سوم - در باب ناوهای بیماربر === ماده 32 - ناوهای بیماربر یعنی کشتیهایی که توسط دول اختصاصاً برای کمک به زخمداران و بیماران و غریقان و معالجه و حمل آنان ساخته شده‌نباشد در هیچ حال مورد حمله قرار گیرند و دستگیر شوند بلکه در هر زمان باید محترم شمرده و حمایت شوند مشروط بر این که نام و مشخصات آنها ده‌روز قبل از استفاده به دول متخاصم اطلاع داده شود.
مشخصاتی که باید در ابلاغ استفاده ذکر شود شامل ظرفیت غیر خالص ثبت شده و طول کشتی از دماغه تا انتها و تعداد دکلها و دودکشها خواهد بود.
ماده 23 - مؤسسات واقعه در ساحل که به حمایت قرارداد ژنو مورخ 12 اوت 1949 راجع به بهبود سرنوشت زخمداران و بیماران نیروهای مسلح‌هنگام اردوکشی ذیحق می‌باشند نباید از دریا نه مورد حمله و نه هدف بمباران قرار گیرند.
ماده 24 - ناوهای بیماربر که توسط جمعیتهای ملی صلیب سرخ یا جمعیتهای خیریه که رسماً شناخته شده باشند یا توسط اشخاص مورد استفاده قرار‌می‌گیرند از همان حمایتی که برای ناوهای بیماربر نظامی مقرر است بهره‌مند خواهند شد و از دستگیری معاف خواهند بود مشروط بر این که دول‌متخاصم متبوع آنها مأموریت رسمی به آنها داده باشند و مقررات ماده 22 راجع به اعلام استفاده رعایت شده باشد.
کشتی مزبور باید حامل سندی از مقام ذیصلاحیت باشند که تصدیق کرده باشد که هنگام جهازگیری و حرکت تحت نظارت آن مقام بوده‌اند.
ماده 25 - ناوهای بیماربر که توسط جمعیتهای ملی صلیب سرخ یا جمعیتهای خیریه که رسماً شناخته شده باشند یا توسط اشخاص مورد استفاده قرار‌می‌گیرند از همان حمایتی که برای ناوهای بیماربر نظامی مقرر است بهره‌مند خواهند شد و از دستگیری معاف خواهند بود مشروط بر این که خود را با‌موافقت قبلی دولت خود و با اجازه یکی از دول متخاصم در اختیار آن دولت متخاصم گذاشته باشند و مشروط به اینکه مقررات ماده 22 راجع به اعلام‌استفاده رعایت شده باشد.
ماده 26 - حمایت مذکور در مواد 22 و 24 و 25 شامل ناوهای بیماربر به هر ظرفیت و قایقهای نجات آنها در هر کجا که عمل کنند خواهد بود. معهذا‌محض تأمین حداکثر راحتی و امنیت دول متخاصم سعی خواهند کرد برای حمل زخمداران و بیماران و غریقان در مسافت طولانی و در وسط دریا فقط‌ناوهای بیماربری را که بیش از 2000 تن غیر خالص ظرفیت داشته باشند مورد استعمال قرار دهند.
ماده 27 - جهازاتی که توسط دولت یا جمعیتهای امدادی رسمی برای عملیات نجات ساحلی مورد استفاده قرار می‌گیرند به همان شرایط مذکور در مواد22 و 24 نیز در حدودی که ضروریات عملیات اجازه دهد محترم شمرده خواهند شد.
نسبت به تأسیسات ساحلی ثابت که منحصراً توسط جهازات مزبور به منظور وظایف نوعپرورانه مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز در حدود امکان به‌همین قرار رفتار خواهد شد.
ماده 28 - در صورت وقوع مصاف بین کشتیهای جنگی درمانگاهها حتی‌الامکان محترم شمرده خواهند شد و از تعرض مصون خواهند بود.درمانگاههای مزبور و لوازم آنها تابع قوانین جنگ خواهند بود ولی نمی‌توان آنها را مادام که برای زخمداران و بیماران مورد حاجتند از مصرف منحرف‌ساخت. معهذا فرماندهی که آنها را در اختیار خود دارد اختیار خواهد داشت که در مورد ضروریات نظامی فوری از آنها استفاده کند مشروط به این که‌سرنوشت زخمداران و بیماران را که در آنها تحت معالجه‌اند قبلاً تأمین کرده باشد.
ماده 29 - هر ناو بیماربر که هنگام تصرف بندری توسط دشمن در آن بندر باشد اجازه خواهد داشت که از آنجا خارج شود.
ماده 30 - ناوهای و جهازات مذکور در مواد 22 و 24 و 25 و 27 به زخمداران و بیماران و غریقان بدون تفاوت ملیت آنها کمک و مساعدت خواهند‌کرد.
دول معظمه متعاهد تعهد می‌کنند که ناوها و جهازات مزبور را برای هیچ منظور نظامی مورد استفاده قرار ندهند.
ناوها و جهازات مزبور نباید به هیچ وجه مزاحم حرکات متخاصمین باشند.
در حین مصاف و پس از مصاف به مسئولیت و خطر خود عمل خواهند کرد.
ماده 31 - دول متخاصم حق بازرسی و معاینه ناوها و جهازات مذکور در مواد 22 و 24 و 25 و 27 را خواهند داشت و می‌توانند مساعدت ناوها و‌جهازات مزبور را رد کنند - به آنها اخطار نمایند که دور شوند خط سیر معینی را به آنها تحمیل کنند - قاعده‌ای برای استعمال بیسیم و هر گونه وسائل‌مخابراتی دیگر آنها معین کنند و حتی در صورتی که وخامت اوضاع ایجاب نماید آنها را به مدت حداکثر هفت روز بازداشت کنند شروع مدت مزبور از‌لحظه توقیف محسوب می‌شود.
دول متخاصم می‌توانند یک نفر کمیسر در ناوها و جهازات مزبور بگمارند که وظیفه‌اش منحصراً مراقبت در اجرای اوامر صادره طبق بند قبل خواهد‌بود.
دول متخاصم اوامری را که به ناوهای بیماربر می‌دهند در دفتر روزانه ناوهای مزبور حتی‌الامکان به زبانی که برای فرمانده ناو مفهوم باشد ثبت خواهند‌کرد.
دول متخاصم می‌توانند خواه به طور یک طرفی و خواه به موجب موافقتنامه اختصاصی ناظرین بی‌طرفی در ناوهای بیماربر خود بگذارند تا ناظرین‌مزبور شاهد رعایت کامل مقررات این قرارداد باشند.
ماده 32 - ناوها و جهازات مذکور در مواد 22 و 24 و 25 و 27 از حیث اقامت در بندر بیطرف نظیر ناوهای جنگی شمرده نخواهند شد.
ماده 33 - کشتیهای بازرگانی که تبدیل به ناوهای بیماربر شوند در تمام طول مدت مخاصمات نباید از صورت ناو بیماربر خارج شوند.
ماده 34 - حمایت ناوهای بیماربر و درمانگاههای کشتی‌ها قطع نتواند شد مگر در صورتی که از حمایت مزبور خارج از وظایف نوعپرورانه آنها برای‌ارتکاب اعمالی که به حال دشمن مضر باشد استفاده شده باشد. معهذا حمایت مزبور سلب نمی‌شود مگر پس از اخطاری که در کلیه موارد مقتضیه همراه‌با ضرب‌الاجل مناسبی باشد و به اخطار مزبور ترتیب اثر داده نشود.
ناوهای بیماربر به خصوص نمی‌توانند برای انتشارات بیسیم خود یا برای هر وسیله مخابراتی دیگر رمز محرمانه داشته باشند و استعمال کنند.
ماده 35 - مسائل ذیل باعث حمایت از ناوهای بیماربر یا درمانگاههای کشتی‌ها شمرده نخواهد شد:
1 - این که کارکنان ناوها یا درمانگاههای مزبور مسلح باشند و برای حفظ نظم یا دفاع خود یا دفاع زخمداران و بیماران خود استعمال اسلحه نمایند.
2 - این که در کشتی آلاتی موجود باشد که منحصر" دریانوردی یا مخابرات را تأمین کند.
3 - این که در ناوهای بیماربر یا درمانگاههای کشتی اسلحه دستی و مهماتی یافت شود که از زخمداران و بیماران و غریقان گرفته شده و هنوز به اداره‌مربوطه تحویل نشده باشد.
4 - این که فعالیت نوعپرورانه ناوهای هوابیماربر و درمانگاههای کشتی یا کارکنان آنها درباره زخمداران و بیماران و غریقان غیر نظامی تیز بسط داده‌شده باشد.
5 - این که ناوهای بیماربر حامل لوازم و کارکنان مخصوص اداره بهداری به مقداری بیش از آنچه که معمولاً لازم است باشند.
=== فصل چهارم - در باب کارکنان === ماده 36 - کارکنان مذهبی و بهداری و بیمارستانی ناوهای هواپیمابر و کارکنان خود ناوهای مزبور محترم شمرده و حمایت خواهند شد. در مدتی که در‌خدمت ناوهای مزبور هستند اعم از این که در ناوها بیمار زخمدار باشد یا نباشد نمی‌توان آنها را دستگیر کرد.
ماده 37 - کارکنان مذهبی و بهداری و بیمارستانی که به خدمت بهداری یا روحانی اشخاص مذکور در ماده 12 و 13 اختصاص دادند اگر به دست دشمن‌افتد محترم شمرده خواهند شد و مورد حمایت قرار خواهند گرفت. مادام که خدمت آنها برای پرستاری و کمک زخمداران و بیماران لازم است خواهند‌توانست وظایف خود را انجام دهند سپس همین که فرمانده کلی که آنها را در اختیار خود دارد امکان‌پذیر بداند آنها را بازپس خواهد فرستاد. کارکنان‌مزبور هنگام ترک کشتی می‌توانند اشیایی را ملک شخصی خودشان است با خود ببرند.
معهذا چنانچه به واسطه احتیاجات بهداری یا روحانی اسیران جنگی نگاهداشتن قسمتی از کارکنان مزبور لازم تشخیص شود همه گونه اقدامات به‌عمل خواهد آمد که هر چه زودتر در خشکی پیاده شوند.
کارکنانی که نگاهداشته شده‌اند هنگام پیاده شدن مشمول مقررات قرارداد ژنو مورخ 12 اوت 1949 راجع به بهبود سرنوشت زخمداران و بیماران‌نیروهای مسلح هنگام اردوکشی خواهند بود.
=== فصل پنجم - در باب محصولات بهداری === ماده 38 - کشتیهایی که برای این منظور اجاره می‌شوند مجاز خواهند بود لوازمی را که منحصراً برای معالجه زخمداران و بیماران نیروهای مسلح یا‌برای پیش‌گیری بیماریها اختصاص دارد حمل نمایند مشروط بر این که کیفیات سفر خود را به دولت خصم اطلاع دهند و مورد موافقت دولت نامبرده‌قرار گیرد دولت خصم حق تفتیش آنها را حفظ خواهد کرد ولی نمی‌تواند آنها را دستگیر یا لوازم محموله را ضبط کند.
ممکن است ناظرین بی‌طرفی با موافقت دول متخاصم در کشتیهای مزبور به منظور نظارت لوازم محموله گماشته شوند و برای این منظور باید دسترسی‌به لوازم مزبور آسان باشد.
ماده 39 - ناوهای هوایی بهداری یعنی ناوهای هوایی که منحصراً برای تخلیه زخمداران و بیماران و غریقان و همچنین برای حمل کارکنان و لوازم‌بهداری استعمال می‌شوند مورد حمله واقع نخواهند شد بلکه هنگام پرواز در ارتفاعات و ساعات و مسیرهایی که بین کلیه دول متخاصم ذیربط معین شده باشد توسط دول مزبور محترم شمرده خواهند شد.
علامت مشخص مذکور در ماده 41 سطوح فوقانی و تحتانی و جبین آنها در کنار رنگهای پرچم ملی به طور مشهود نقش خواهد شد. به علاوه هر گونه‌علامت یا وسیله تشخیص دیگری را که به موجب این موافقتنامه بین دول متخاصم خواه در بدو جنگ و خواه در جریان جنگ معین شده باشد خواهند‌داشت.
پرواز بر فراز خاک دشمن یا اراضی اشغالی دشمن ممنوع خواهد بود مگر آن که قرار دیگری در این باب داده شده باشد.
ناوهای هوایی بهداری باید به هر گونه اخطار مبنی بر فرود آمدن در خشکی یا دریا اطاعت کنند در موردی که ناو هوایی بهداری به دین طریق مجبور به‌نشستن در خشکی یا در دریا شود خود آن و سرنشینان آن می‌توانند پس از بازرسی که احیاناً صورت گیرد دوباره پرواز نمایند.
در صورتی که بی‌خبر در خاک دشمن یا در اراضی اشغالی دشمن فرود آید بیماران و زخمداران و غریقان و کارکنان ناو هوایی اسیر جنگی خواهند شد. با‌کارکنان بهداری بر طبق ماده (36) و مواد مابعد آن رفتار خواهد گردید.
ماده 40 - ناوهای هوایی دولتهای متخاصم می‌توانند با قید شروط بند دوم از فراز خاک کشورهای بیطرف عبور کنند و در صورت لزوم یا برای‌توقف آنی در خاک یا آبهای آنها فرود آیند. برای این منظور باید قبلاً عبور خود را از خاک آن کشورها به کشورهای مزبور اطلاع دهند و به هر گونه اخطار‌مبنی بر فرود آمدن روی خاک یا آب اطاعت کنند. در طول پرواز خود فقط در صورتی از حمله مصون خواهند بود که در ارتفاعات و ساعات و طبق‌مسیری که قبلاً بین دول متخاصم یا دول بیطرف ذیربط قرار داشته باشد پرواز نمایند.
معهذا دول بیطرف می‌توانند شرایط یا تضییقاتی برای پرواز یا فرود آمدن هواپیماهای بهداری در خاک خود معین نمایند. شرایط یا تضییقات احتمالی‌مزبور نسبت به کلیه دول متخاصم علی‌السویه اجرا خواهند شد.
زخمداران و بیماران و غریقان که با موافقت زمامداران محلی به وسیله ناوهایی در خاک بیطرف پیاده شوند توسط آن کشور بیطرف در مواردی که‌حقوق بین‌المللی مقرر می‌دارد نگاهداشته شوند تا بتوانند مجدداً در عملیات جنگی شرکت کنند مگر آن که در این خصوص قرار دیگری بین دولت‌بی‌طرف مزبور با دول متخاصم داده شده باشد. هزینه بیمارستان و نگاهداری این اشخاص به عهده دولت متبوع آنان خواهد بود.