بنیاد فرهنگ ایران

دکتر پرویز ناتل خانلری در بنیاد فرهنگ ایران

گوشه ایی از کتابخانه بنیاد فرهنگ ایران

بنیاد فرهنگ ایران در مهر ماه ۱۳۴۳ برای پاس، گسترش، و پیشبرد زبان فارسی به ریاست شهبانو فرح پهلوی بنیان شد. این سازمان غیر انتفاعی و دارای شخصیتی حقوقی بود. بنیاد فرهنگ ایران به عنوان نهادی پژوهشی دارای

• هیات موسسان
• هیات امنا (هیات موسسان و شانزده نفر به آرای اکثریت برای چهار سال) و
• خزانه داری بود.

این بنیاد را دکتر پرویز ناتل خانلری با پشتیبانی و زیر نظر مستقیم شهبانو فرح پهلوی برای پیشبرد و گسترش ادبیات و زبان فارسی و چامه سرایی، که میراث فرهنگی ایران می باشند ایجاد کرد تا با پژوهش زبان و ادبیات فارسی را در جهان پر آوازه نمایند.

سازمان

سازمان بنیاد فرهنگ ایران چهار بخش بود:

• - زبانشناسی تاریخی: که در مورد تغییرات از آغاز تا کنون پژوهش می کرد. با گردآوری ادبیات کلاسیک ایران بنیاد بر آن شد تا یک دانشنامه زبان فارسی را به چاپ رساند که در آن واژه ها با معنی و آوانگاری و ساخت دستوری نوشته شده اند
• - دستور زبان فارسی
• - زبان فارسی تخصصی: که در باره زبان تخصصی فارسی به ویژه در رشته های نفت ، پزشکی ، مدیریت و حقوق کوشش می کند
• - زبان پهلوی

هدف‌ها

بنیاد فرهنگ ایران در زمیته های زیر کوشش‌های فراوانی کرد و بیش از سد کتاب به چاپ رساند:

• نوشت و چاپ فرهنگ نامه های فارسی
• نوشت و چاپ واژه نامه های فارسی
• پژوهش و بررسی در دستور زبان فارسی
• برگردان و چاپ نوشتار های پژوهشی در باره فرهنگ ایران به زبان های دیگر و زبان فارسی
• گردآوری سند ها و منبع ها برای بررسی و پژوهش در زبان و فرهنگ فارسی، پیشبرد و یاری به نگارش و چاپ هر گونه نوشتار و یا خودآموزی که آموختن زبان فارسی روان را برای ایرانیان و خارجی ها ساده کند.
• یاری در بنیان کتاب خانه های همگانی و برانگیزاندن و پیشبردن زبانشناسان به پژوهش و بررسی در بهبود و درست نویسی خط فارسی برای ساده کردن خواندن و به یاد سپردن واژه‌ها.

در سال ۱۳۵۱ پژوهشکده فرهنگ ایران بنیان شد. پژوهشکده وابسته به بنیاد فرهنگ ایران بود که برنامه های جهانی پژوهشی در زبانشناسی فارسی را پشتیبانی مالی نموده و برنامه هایی برای دادن بورس تحصیلی به دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی داشت و بیش از سی لیسانسیه زبده زبان و ادبیات فارسی در این پژوهشکده با روش پژوهش آشنا می شدند و در شعبه های پژوهشی بنیاد با گرفتن کمک هزینه تحصیلی کارآموزی می کردند.

چاپ کتاب

بنیاد تا سال ۱۳۵۷ بیش از سیسد کتاب را از پژوهش ها به چاپ رساند و نشریه ماهانه ای به چند زبان را چاپ کرد.

بنیاد فرهنگ ایران کتاب خانه ای ویژه ای بر پا نمود که کلکسیون آن شامل کتاب های کمیاب و با ارزش بود. این کتابخانه ویژه بیش از ۱۵ هزار کتاب ها و نوشتارهایی درباره ایران را گردآوری کرد و نزدیک به یک سوم آن کتاب ها بسیار گرانبها و کمیاب بودند.

در برانگیزاندن و تشویق دانشمندان ایرانی بنیاد دست به خرید و چاپ پژوهش های بیش از پنجاه ایران شناس برجسته ایرانی و جهانی زد.

در باره تاریخ و جغرافیای ایران ۶۵ کتاب به زیر چاپ رفت.

کتاب های با ارزشی درباره ادیان و فلسفه و عرفان ایرانی و فرهنگ عامه در ۱۶ جلد کتاب با ارزش به چاپ رسید.

از همه مقاله ها و کتاب هایی که تا کنون در باره ایران به زبان های اروپایی در سه جلد چاپ شد.

انقلاب اسلامی

پس از انقلاب اسلامی، بنیاد فرهنگ ایران و یازده موسسه فرهنگی و علمی دیگر با هم ادغام شد و از مجموع آنها موسسه‌ای به نام «موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی » که آن را اکنون پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی می‌نامند تشکیل گردید. در این زمان پژوهشکده فرهنگ ایران نیز منحل شد و دانشجویان آن به دانشکده‌ها و موسسات مشابه منتقل شدند.

در سال ۱۳۶۰ با ادغام بنیاد فرهنگ ایرانو یازده مؤسسه پژوهشي، نهادي با عنوان مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالي تشكيل شد.

در سال ۱۳۶۹ پس از تغيير تشكيلات سازماني، اين موسسه با تصويب شوراي گسترش آموزش عالي عنوان «پژوهشگاه» را دريافت كرد كه تشكيلات سازماني آن در خرداد ماه ۱۳۷۲ به تصويب نهايي سازمان امور اداري و استخدامي كشور رسيد. در اين مدت نيز پژوهشگاه‌هايي به آن اضافه شده و يك مؤسسه از آن منشعب شد.

در سال ۱۳۷۳ شورای عالي پژوهشگاه به منظور تكيد بر گرايش علوم انساني و مسایل فرهنگی در تحقيقات پژوهشگاه، عنوان پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي را براي اين نهاد پيشنهاد كرد كه مورد تصويب شوراي گسترش آموزش عالي قرار گرفت

منبع

‎