مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ امرداد (اسد) ۱۳۰۳ نشست ۴۵

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم

قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ امرداد (اسد) ۱۳۰۳ نشست ۴۵

مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ امرداد (اسد) ۱۳۰۳ نشست ۴۵

Page 1 – 5 missing

رئیس- راجع به عدم کفایت مذاکرات مذاکره بفرمایید.

سردارمعظم- خیر در این قسمت عرضی ندارم

رئیس- آقایانیکه مذاکره را کافی میدانند قیام بفرمایند

(اغلب قیام نمودند)

معلوم میشود کافی است رای میگیریم به ماده ۲۵

سردار معظم – بنده پیشنهاد دارم

رئیس- بفرستند

(پیشنهاد آقای سردار معظم به شرح ذیل قرائت شد) ب

نده پیشنهاد می کنم کمیسر حذف شود ر

ئیس- آقای سردار معظم

( اجازه)

سردارمعظم- بنده تصور میکنم گذشتن این ماده و قائل شدن به کمیسر به تصور یک استفاده است والا علتی نداردکه ما پنج هزار دلار به کمپانی ضرر بزنیم متاسفانه تجربه ای که بنده دار م این است که ما هر چه کمیسر داشتیم نه تنها نتوانسته اند اجرای وظیفه کنند بلکه همیشه پره تغلبات کرده اند که مضر بوده است با بودن دولت مرکزیو مراجعه به دولت مرکزی و با بودن وزارت فوائد عامه بنده وجود یکنفر را بنام کمیسر نفت شمال زائد میدانم علی الخصوص که ما باید مخصوصاً فوق العاده گریزان باشیم از تعیین یک اشخاصی بنام کمیسر که نمی دانم وظائفش چه خواهد بود و حدود مسئولیتش چه خواهد بود.

اگرمقصود این است به او یک اختیارات وسیعی داده شود گمان نمی کنم هیچ دولت و مجلس شورای ملی رای بدهد که اختیارات وسیعی به کمیسر داده شود و تنها چیزی که هست این است که او یک واسطه ای است بین دولت و کمپانی و این واسطه به عقیده بنده زائد است و خود کمپانی اعضاء و اجزا خیلی دارد که واسطه ما بین او و دولت باشد و محتاج به دیگری نخواهد بود و خودش کارهای خودش را انجام خواهد داد و وجود کمیسر اگر ضرر نداشته باشد قطعاً منفعت نخواهد داشت .

سهام السلطان – در آن قسمتی که آقای سردار معظم در باب اختیار کمیسر فرمودند گمان می کنم در کمیسیون این نظر تامین شده است چنانکه درآخر این متده ملاحظه بفرمائید خواهید دید که نوشته شده است :

(کمیسر نمی تواند تعهدی بنام دولت بنماید )

بنابر این از توجه به این قسمت خاطر محترم آقایان مطمئن خواهند شد که کمیسر تا قبلاً از دولت تحصیل اجازه کتبی نماید نمی تواند اقدام به عملیاتی بنماید و بعد از اینکه اشکال این قسمت رفع شد خاطر آقایان را متذکر میکنم که این یک واسطه است و همان طور که فرمودند کمیسر نماینده ایست که از طرف دولت می رود آنجا برای تحقیقات و تفتیشات و راپورت آنها را به دولت تقدیم می نماید.

سردارمعظم-لزومی ندارد وزارت فوائد عامه در تهران هست

رئیس- رای میگیریم به قابل توجه بودن این پیشنهاد آقایانیکه قابل توجه می دانند قیام فرمایند

(عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس- قابل توجه نشد پیشنهاد آقای روحی قرائت میشود

(به مضمون ذیل قرائت شد)

بنده به جای یکنفر کمیسر سه نفر را پیشنهاد میکنم

رئیس- آقای روحی

(اجازه)

روحی- بنده معتقدم به اینکه سه نفر کمیسر باشد برای اینکه وقتی که سه نفرباشد اینها بهتر می توانند در تمام موقع به کارهای خودشان رسیدگی کنند و به علاوه در چهار ایالت یک نفر کافی نیست

سردارمعظم- چهارتا پیشنهاد کنید .

روحی-خیر سه نفر کافی است سه نفرکه باشند مواظبند که کارهایشان را به خوبی از عهده برآیند و یک نفر کاملاً از عهده بر نمی آید .

وزیر مالیه – پیشنهاد آقای روحی تصور نمیکنم قبول بشود بر ای اینکه کمیسر فقط نماینده دولت است برای مذاکرات کلی و لی در یک ماده دیگر به دولت حق هر گونه تحقیق و تفتیش داده شده است و اگر در یکی از مواقع معینه لازم بشود رسیدگی کنند به جای سه نفرسی نفر را هم می توانند مامور تفتیش بکنند و هیچ مانعی هم ندارد رئیس-آقایانیکه سه نفر را قابل توجه می دانند قیام فرمایند

(عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس- قابل توجه نشد پیشنهاد آقای اخگر قرائت میشود

(به شرح آتی قرائت شد)

بنده پیشنهاد میکنم در سطر دوم ماده دو و سطر پنجم کلمه (مراجعه) حذف و (راجعه) نوشته شود در سطر آخر کلمه (خواهند داد) چون اشاره به صاحب امتیاز است غلط است و باید نوشته شود خواهد داد

مخبر-این غلط عبارتیست

اخگر- بله عرض کردم اصلاح عبارتی است

(پیشنهاد آقای دولت آبادی به شرح ذیل قرائت شد)

بنده پیشنهاد میکنم مواجب کمیسر را دولت ایران بدهد و کمپانی سالی پهج هزار دلار بدهد به وزارت فوائد عامه

رئیس- آقای دولت آبادی

(اجازه)

دولت آبادی – در قسمت نفت جنوب اگر ما مراجعه کنیم می بینیم یک قسمت از مفاسدی که تولید شده به واسطه همین قسمتها بوده زیرا کمیسر پولش را از کمپانی می گرفت و خودش را نوکر کمپانی می دانست و در این صورت اگر کمیسری که معین می شود نوکر ایران است باید حقوقش را از وزارت فوائد عامه بگیرد تا این محظورات برطرف شود و ما معتقدیم که کمیسر وجودش لازم است اما چرا مواجبش را از کمپانی بگیرد و خدمت به ایران بکند واین پنج هزار دلار را کمپانی بدهد به وزارت فوائد عامه آنوقت دولت خودش حقوق کمیسر را بدهد و کمیسر به هیچ وجه رهین منت کمپانی نباشد وزارت مالیه- اگر عبارت را بخوانند منظور ایشان تامین شده است زیرا می نویسد:

(هر سال توسط صاحب امتیاز به دولت ایران مبلغی که معادل پهج هزاردلار طلا باشد از بابت حقوق کمیسر پرداخته خواهد شد )

رئیس- رای میگیریم به این پیشنهاد آقایانیکه قابل توجه می دانند قیام فرمایند

(عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس- قابل توجه نشد رای میگیریم به ماده ۲۵ آقایانیکه تصویب می کنن قیام نمایند

(اغلب قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد ماده ۲۶ می ماند برای بعد از تنفس

(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و مجدداً بعد از نیم ساعت تشکیل گردید)

رئیس- ماده ۲۶ مطرح است نسبت به ماده ۲۶ کسی مخالف است یاخیر؟

آقاسید یعقوب- بنده یک پیشنهادی دارم .

(آقاسیدیعقوب پیشنهاد خود را تقدیم نمودندوبه مضمون ذیل قرائت شد)

مقام محترم ریاست- بنده پیشنهاد میکنم در صفحه ۲۵ در آخرسطر ۱۰ بعد از کلمه ثابت الو کاله بین الهلالین این کلمه افزوده شود که طبع مسلمه آمریکا باشد

رئیس- آقای آقاسید یعقوب

(اجازه)

آقاسید یعقوب در این عبارت می نویسد: در صورتی که ثابت شود صاحب امتیاز یا وکیل ثابت الوکاله اودر ایران بنده این مسئله را پیشنهاد کردم که در بین الهلالین نوشته شود وکیل ثابت الوکاله که طبع مسلم آمریکا باشد و حالا این را اگر آقای مخبر قبول بفرمایند نظر بنده تامین می شود

رئیس – رای میگیریم به قابل توجه بودن این پیشنهاد آقایانیکه قابل توجه می دانند قیام فرمایند

(عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس- قابل توجه نشد رای میگیریم به ماده ۲۶

اخگر – اجازه بفرمایید بنده پیشنهاد دارم

رئیس- پیشنهاد آقای آقامیرزا جواد خان و آقای قائم مقام قرائت می شود

قائم مقام – غلط است بدهید بیاورند عوض کنم

( پیشنهاد آقای اخگر به شرح ذیل قرائت شد)

بنده پیشنهاد میکنم در صفحه ۲۶ سطر دوم عبارت چنانکه درماده ۲۹ پیش بینس شده است در بین الهلالین قرار داده شود

نصرت الدوله – مخبر-منافاتی ندارد میشود پذیرفت

رئیس- آقایعدل الملک هم پیشنهادی کردند که در سطر ششم ماده ۱۰ تبدیل میشود به ماده ۱۱ و ماده ۱۹ به ماده ۲۰ تبدیل خواهدشد

(پیشنهادآقایان ‏آقامیرزا جوادخان و قائم مقام به مضمون ذیل قرائت شد)

بنده پیشنهاد میکنم در سطر آخر بعد از لفظ در خاک ایران علاوه شود

جوادخوئی- قائم مقام

رئیس- توضیحی دارید بفرمایید

قائم مقام – محتاج به توضیح نیست صاحب امتیاز خیلی دارایی درآمریکا دارد آنچه در خاک ایران حقوق و دارائی صاحب امتیاز دارد مجاناً و بالاعوض باید به دولت ایران تعلق بگیرد مخبر- پشت سر این قسمت توضیح داده شده و می نویسد:( مثل اینکه بعد ازانقضای مدت طبیعی امتیاز تعلق گرفته باشد و اشاره شده است به ماده ۱۹ که ۲۰ میشود در آنجا هم این مسئله توضیح داده شده است قائم مقام- پس گرفتم رئیس – رای میگیریم به ماده ۲۶ آقایانیکه تصویب می کنند قیام کنند

(اغلب قیام نمودند )

رئیس- تصویب شد راپورت کمیسیون تجدید نظر در قانون انتخابات مطرح است

(به مضمون ذیل قرائت شد)

کمیسیون تجدید نظر در قانون انتخابات راجع به لایحه تقدیمی وزارت داخله تحت نمره (۷۵۷۷) که از مجلس شورای ملی به کمیسیون مراجعه شده بود بعد از مراجعه به قانون انتخابات و مداقه در لایحه مزبوره اینطور اظهار عقیده میکند

هر چند در قانون انتخابات در مورد اختلاف نظر بین اعضاء انجمن نظارت راجع به اکثریت نسبی و اکثریت تام تصریحی ندارد لیکن چون عمل شعب براین بوده است که

رعایت سایر شرایط رای اکثریت انجمن نظارت را کافی دانستند د ر مورد اختلاف نظر انجمن نظار ارامنه نیز رای اکثریت که چهار نفر از هفت نفر است قاطع خواهدبود

رئیس- شاهزاده شیخ الرئیس

(اجازه)

محمد هاشم میرزا شیخ الرئیس-عقیده بنده این است همان طور که در مجلس شورای ملی اکثریت نصف به علاوه یک است در انجمن نظارت هم یک به علاوه نصف باشد و همان نظریه مجلس شورای ملی تامین شده باشد بهتر است تا اینکه چهار نفر از هفت نفر معتقد شویم و غالباً گمان می کنم اینطور بوده و بهتر اینست که نصف به علاوه یک باشد که در این مورد عملاً پنج نفر باشد

رئیس- در قانون اساسی نصف به علاوه یک نیست بیش از نصف حضار نوشته شده اگر میل دارید قانون اساسی قرائت شود .

آقای داور

(اجازه)

داور- به طوری که از طرف مقام محترم ریاست اظهار شد در قانون اساسی ذکر شده که اکثریت بیش از نصف است و گمان نمی کنم فلسفه هم داشته باشد که بگوئیم چون چهار نفر نصف به علاوه یک نمی شود در این صورت باید پنج نفر باشند یعنی نصف به علاوه یکنفر و نیم و نتیجه این می شود که عملاً رای سه نفر حاکم باشد و رای چهار فنر برای اینکه هم اینقدر که سه نفر مخالف شدند و چهار نفر موافق نظر آن چهار نفر از بین میرود و برای اینکه نظر آنها به موقع اجراگذاشته شود باید سعی کنند که یکی ازآن سه نفر را با خودشان موافق کنند و به واسطه همین چیزها بود که وزارت داخله این سوال را کرد و تصور میکنم در شعبات و کمیسیونهای مجلس همعمل براین بوده است که هر وقت شش نفر از یازده نفر به یک قضیه رای می داد آن را اکثریت می دانستند بنابراین بنده دلیل نمی بینم که برای قانون انتخابات و انجمن نظار یک قانون مخصوصی وضع شود

رئیس- شاهزاده شیخ الرئیس

(اجازه)

شاهزاده شیخ الرئیس- در انعقاد رسمیت مجلس قائده این بود که نصب به علاوه یک باشد

رئیس- در کجا نوشته شده است؟

شیخ الرئیس- یک همچو چیزی به نظر من آمد ولی ممکن است اشتباه شده باشد به هر حال ماده را بخوانند تا معلوم شود

حائری زاده- اجازه میفرمائید

رئیس- بفرمائید

حائری زاده- علاوه براینکه فرمایش حضرت والا تصریحی در قوانین ندارد عمل به مجلس هم برخلاف این بوده است راجع به پور رضا اگر نظر آقایان باشد اکثریت نصف به علاوه یک نبود در کمیسیونها و شعبات هم عمل همینطور است در انتخابات اغلب نقاط وقتی چهارنفر از نظاررای به یکطف می دادند و دیگر تردیدی در انتخابات نبوی و به عقیده کمیسیون این سوال هم چندان محل حاجت و لزوم نبود و مطلب لاز بود گمان نمی کنم محتاج به رای باشد

( جمعی گفتند مذاکرات کافیست )

رئیس- رای که نمیگیریم

شاهزاده شیخ الرئیس- در قانون اساسی که رای نمی گیرند رئیس- لایحه قانونی سجل احوال تا به حال تکلیفش معلوم نشده است که به کدام کمیسیون مراجعه شود و تلکیف آن را هم باید معین بفرمائید

(بعضی گفتند کمیسیون عدلیه بعضی گفتند کمیسیون داخله)

رئیس- کمیسیون داخله و عدلیه شنیده شد اول رای میگیریم به کمیسیون داخله آقایانیکه تصویب می کنند به کمیسیون داخله مراجعه شود قیام نمایند

(اکثر نمایندگان قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد پیشنهادی از طرف آقای سردار معظم رسیده است

ضیاءالواعظین- بنده در دستور عرضی دارم

رئیس- بفرمائید

ضیاءالواعظین – بنده استدعا میکنم آن لایحه مستمری صاحب منصبان وزارت جنگ را مقدم بدارند

داور- بنده در دستور عرضی دارم

سردار معظم-بنده عرضی دارم

رئیس-بفرمائید

سردار معظم- با تقاضای یک نفر نمی شود دستور راتغییر داد و مطابق نظامنامه داخلی باید تکلیف این پیشنهاد معین شود یعنی باید خوانده شود و ارجاع به شعب شود و نمی شود با تقاضای یک نفر ترتیب را تغییر داد. رئیس-اشتباه فرمودید این مسئله جزو دستور بود که ایشان تذکر دادند

سردار معظم- پیشنهاد بنده باید خوانده شود . تکلیفش معین شود یعنی ارجاع شود به کمیسیون یا هر جائی که لازم باشد و این قسمت را بنده حق دارم

رئیس- خیر این طور نیست دستوری در جلسه گذشته معین فرمودید که الان به عرض میرسانم .

اولا لایحه نفت بعد راجع به قسمتی که از طرف وزارت داخله سوال شده بود در درجه سوم پیشنهاد جنابعالی راجع به طبعو توضیح صورت مجلس که هنوز راپورتش حاضر نیست بعد لایحه پوست بره توزیع شده .

مطابق نظامنامه نمی شود جزو دستور باشد وبعد در درجه پنجم راجع به صاحب منصبان وزارت جنگ بود که بنده اشتباه کرده بودم و حالا که تذکر دادند باید مطرح شود پیشنهاد جنابعالی هم خوانده خواهد شد . سردار معظم قصد بنده هم همین بود راجع به دستور عرض نداشتم.

رئیس- راپورت کمیسیون بودجه راجع به حقوق صاحب منصبان وزارت جنگ مطرح است

(به شرح آتی قرائت شد)

کمیسیون بودجه لایحه نمره ۲۱۴۲۲ وزارت جلیله جنگ را در جلسه ۳۲ جوزا و سوم سرطان مورد بحث و دقت قرار داده با حضور نماینده وزارت جنگ با مراجعه به سوابق و تحقیقات لازمه مواد ذیل را تهیه و برای تصویب تقدیم مجلس شورای ملی می نماید

ماده اول- مجلس شورای ملی تصویب می نماید

که وزارت مالیه از ابتدای حمل هذه السنه سیچقان ئیل ۱۳۰۳ همه ساله مادام الحیوه مستریات شخصی صاحب منصبان و اعضاء قدیمی وزارت جنگ را به شرح زیر به طور ماهانه بدون کسر و نقصان بپردازد .

ماده دوم- مجلس شورای ملی تصویب می نماید

که وزارت مالیه از ابتدای عمل سیچان ئیل۱۲۰۳ همه ساله مادام الحیوه مستمری وراث صاحب منصبان مستوفی وزارت شنک سابقی را مطابق زیر بدون کسر و نقصان کار سازی نماید

رئیس- مذاکرات راجع به کلیات است مخالفی ندارد گفته شد خیر

رئیس- رای میگیریم برای ورود در شور مواد آقایانیکه تصویب می کنند وارد در شور مواد شویم قیام فرمایند اکثر قیام نمودند

رئیس- تصویب شد ماده اول مخالفی ندارد

بعضی از نمایندگان – خیر رای میگیریم به ماده اول کسانیکه تصویب می کنند قیام نمایند

اکثر برخاستند

رئیس- تصویب شد راجع به ماده دوم چطور؟

مخالفی نیست؟

گفته شد خیر رئیس- رای میگیریم به ماده دوم تصویب کنندگان قیام فرمایند غالب نمایندگان قیام نمودند

رئیس- تصویب شد در کلیات هم مخالفی نیست

(بعضی از نمایندگان خیر )

رئیس- رای گرفته می شود به دو ماده با ورقه آقایانیکه تصویب می کنند ورقه سفید والا ورقه کبود خواهند داد قبلاً به آقایان تذکر میدهم اشحاصی که اوراق رای همراه نداردند و روی کاغذ مینویسند اگرچه سفید باشد باید مخصوصاً بنویسند سفید والا محسوب نمی شود بعد امضاء هم بفرمایند یعنی اسم خودشان را هم بنویسند .

(پس از اخذ و استخراج آراء نتیجه به قرار ذیل حاصل گردید )

اوراق سفید علامت تصویب شصت وشش سایر اوراق بیست ودو .

رئیس- عده حضار ۹۶ با اکثریت ۶۶ رای تصویب شد آقای قائم مقام الملک پیشنهاد کرده اند راپورت کمیسیون نفت نسبت به سه ماده که مراجعه شده بود و راپورتش را داده اند مطرح شود . ملک الشعرا- هنوز توزیع نشده است

رئیس- چرا مدتی است توزیع شده است مخالفی ندارد مطرح شود؟

یکنفر از نمایندگان – خیر رئیس- ماده ۸ مطرح است

حائری زاده – بفرمائید قرائت شود

( به شرح ذیل قرائت شد)

ماده هشتم- پس از ملاحظه اصلاحات پیشنهادی نمایندگان محترم کمیسیون با موافقت نظر دولت تبصره پیشنهادی آقای شریعت زاده را با مختصر اصلاحی پذیرفته و الحاق آن را به مضمون ذیل به ماده مذبور پیشنهاد مجلس مینماید.

تبصره- هر گاه در اراضی منتخبه معادل دیگری که مشمول این امتیاز نامه نباشد کشف شود دولت حق استخراج و استفاده از آن و اعطاء امتیاز آن را خواهد داشت مشروط براینکه عملیات راجع به آن معادل کمپانی را از عملیاتی که به موجب این امتیاز نامه برای استخراج مواد نفتی ضرورت دارد ممنوع ننماید .

رئیس- مخالفی ندارد؟

(گفته شد خیر )

رئیس- رای میگیریم به ماده ۸ این تبصره آقایانیکه تصویب میکنند قیام فرمایند . اکثر نمایندگان برخاستند

رئیس- تصویب شد ماده ۱۱ قرائت میشود به شرح ذیل قرائت شد

ماده یازده- پس از مطالعه اصلاحات پیشنهادی نمایندگان محترم و تبادل نظر با آقایان پیشنهاد کنندگان کمیسیون پاره اصلاحات عبارتی را در این ماده پذیرفتهو به مضمون ذیل ماده ۱۱ را برای تصویب تقدیم مجلس می نماید .

ماده یازدهم- این امتیاز که در تمام

Page 8 missing

خریداری این حق را ما از دست خودمان داده ایم صاحب امتیاز داده ایم منتی ابواب جمع ما کرده است که چنین حقی به ما داده ما هم که پول برای استفاده از آن نداریم لذا باید قانون را طوری بنویسیم که اگر دولت ایران یک وقت صلاح دانست به بعضی از شرکتهای اروپایی از قبیل فرانسوی – هلندی- بلژیکی یا جای دیگر اجازه بدهد این اسهام را خریداری کنند صاحب امتیاز نتواند مانع بشود و این حق از دولت ایران سلب نشود و ما حق داشته باشیم اتباع یک دولت غیر هم جوار را شرکت بدهیم و این صدی سی اسهامی که به خود ما تخصیص داده شده است این حق را منظور بداریم که اگر پول نداریم خودمان بخریم اجازه بدهیم به دیگران که خریداری بکنند .

مخبر- واگذار به نظر مجلس است کمیسیون نمی تواند بپذیرد.

رئیس-آقایانیکه این پیشنهاد را قابل توجه می دانند قیام نمایند .

(بعضی ازنمایندگان برخاستند)

رئیس- قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای عدال الملک .

(به شرح آتی قرائت شد )

بنده پیشنهاد می کنم که در ماده ۱۱ سطر ۱۷ به جای ( والا این امتیاز ملغی خواهد بود)‌نوشته شود( والا دولت ایران می تواند این امتیاز را القاء نماید)

عدل الملک –اجازه میفرمایید؟ وقتی در یک قضیه شرایطی پیشنهاد می شود طرف در صورت تخلف ازآن شرایط حق فسخ و الغاء آن قضیه را دارد ولی ملزم نیست و به عبارت اخری مختار است که اعمال این حقش رابکند یا نکند برای اینکه بعضی اوقات هست که تخلف از شرط میشود ولی طرف صرفه خودش را در این می بیند که به این حقش عمل نکند مثلاً فرض بفرمایید بنده یک اجازه منعقد می کنم شرطی هم هست حق فسخی هم برای موقع تخلف از شرط هم هست و تخلف از شرط هم می شود و بنده هم بنا برآن شروط حق فسخ دارم ولی مصالح بزرگتری مرا منع از فسخ می کند و البته اولی آن است که در اختیار باشد . بنابراین گمان میکنم که اگر به جای ملغی خواهدبود بنویسم ( دولت می تواند ملغی نماید) ترجیح دارد ( از طرف بعضی از نمایندگان- صحیح است )

مخبر-این نظر آقای عدل الملک کلیت ندارد. در بعضی از شروط همین طور که می فرمایید اختیار را باید برای موقع تخلف نگاه داشت و لی در بعضی از شرایط باید از اول این الغاء را مقرر داشت مخصوصاً در جاهای مهم از قبیل قراردادها و امتیازنامه ها و تعهد ها این طور میکند و در این امتیاز نامه این شرط اساسی است که تمام سرمایه باید به دست خود کمپانی سینگلر باشد از برای اینکه به دست دیگران نیفتد به این ملاحظه از حالا باید بگوئیم در صورت عدم رعایت این شرط امتیاز ملغی خواهد بود واین را نگذاریم به اختیار اشخاص که شاید نقطه نظرشان غیر از نقطه نظر امروز باشد

عدل الملک – بنده قانع شدم

آقاسید یعقوب- پیشنهادشان راپس گرفتند.

رئیس- پیشنهاد آقای مشاراعظم

(به شرح ذیل قرائت شد )

بنده پیشنهاد میکنم از عبارت ( روی سهامی که برای دولت واتباع ایران تخصیص داده میشود) (دولت) برداشته شود و این قید فقط برروی سهامی که اتباع ایران خریداری می نمایند باشد

رئیس- بفرمایید

مشاراعظم – بنده توضیحاتم در ان قسمت اول عرض کردم ولی مقصودم این است که در روی سهام دولت قید نکنند و آ ن عبارت نوشته نشود که این مخصوص دولت است به عبارت اخری سهام دولت آزاد باشد ولی سهام اتباع ایران را باید مقید کرد .

مخبر – اولا این صدسی معین نیست چقدرش را دولت می خرد وچقدر اتباع می خواهند بخرند که اسهام مخصوصی به قدر معینی چاپ بکنندآنوقت به هر کسی که میدهند معین باشد.

سهامی است چاپ میشود یک شکل و یک نواخت با این قید که هر کس خرید خرید .

ثانیاً بنده نمی فهمم چه عیب دارد که سهم دولت مقید باشد که نتوان به خارجی فروخت مخصوصاً مقصود ما این بوده است که در سهم دولت هم یک قیدی باشد

رئیس- آقای حاج عزالممالک

(اجازه)

حاج عزالممالک- بنده مخالفم

رئیس- با پیشنهاد.

حاج عزالممالک – بلی رای بگیرید

رئیس- رای میگیریم آقایانیکه این پیشنهاد را قابل توجه می دانند قیام فرمایند

(چند نفری قیام نمودند)

رئیس- قابل توجه نشد رای گرفته میشود به ماده۱۱ تصویب کنندگان قیام فرمایند

( اکثر نمایندگان برخاستند )

رئیس -تصویب شد ماده۱۳ (۱) اصلاح پیشنهادی شاهزاده شیخ الرئیس در باب تصاعد حق دولت از بابت منافع اضافی به تناسب تصاعد آن منافع از صد پانزده به بالا در کمیسیون تحت مطالعه در آمده چون نماینده دولت با قبول این اصلاح مخالف بود و آن را موجب اشکال اساسی و تاخیر انجام امر امتیاز نفت می دانست لهذا اکثریت افراد کمیسیون مخصوص امتیاز نفت نیز با نماینده دولت موافقت نموده اصلاح مذبور را رد کردند(۲) اصلاح پیشنهادی آقای مدرس را در تبصره دوم ماده سیزدهم کمیسیون تحت مطالعه در آورده و با توافق نظر نماینده دولت آن اصلاح شده ذیلاً برای تصویب به عرض مجلس می رساند

تبصره دوم- (ماده سیزدهم) مقصود از جمله (سرمایه مصروفه ) مذکوره درفوق کلیه سرمایه ایست که برای این امتیاز توسط کمپانی یا کمپانی ها یا شرکتهای فرعیه به کاربرده شده و درآخر هرسال معین خواهد شد اعم ازاینکه از فروش سهام یا قرض باشد یا از آن قسمتی از مبالغ حاصله که بعد از تادیه حق دولت به سرمایه افزوده شده و برای اجرای آن امتیازبه کار برده شده باشد . از سرمایه مذکوره باید مطابق م=فقره سوم تبصره یک کلیه استعمالی کسور از استعمال که هر سال تحقیق یافته موضوع بشود

رئیس- شاهزاده شیخ الرئیس

(اجازه)

شیخ الرئیس- بنده خیلی میل داشتم نماینده دولت تشریف می داشتند که توضیح بدهند به چه علت پیشنهاد بنده را رد کردند برای اینکه این چیزی که اینجا نوشته است و اشاره کرده که بعد اسباب اشکال می شود چون دلیل نیاورده است بیشتر اسباب سوء ظن میشود چرااسباب اشکال خواهدشد ؟ این پیشنهاد با سایر پیشنهادها چه فرق دارد که اسباب اشکال میشود اگر مقصود این است که کمپانی قبول نمی کند ما که نماینده کمپانی را ندیده ایم و نمی دانیم که دولت با اعضاء کمیسیون یا نماینده کمپانی نشسته اند مذاکره کرده اند یا نکرده اند در هر صورت اگر کمپانی حاضر نیست قبول کند که چندین مرتبه آقایان نمایندگان اینجا گفتند که اگر پیشنهادهای ما موثر در موضوع است پیشنهاد کنیم و اگر در موضوع نیست وقت خودمان را هدر نکنیم جواب داده شد خیر اغلب در پیشنهاد هایی که قابل توجه می شود با نماینده کمپانی مذاکره می کنیم

حالا کمیسیون می نویسد برای موافقت با نماینده دولت ولی اظهار عقیده دیگری نکرده اند فقط نوشته برای موافقت با نماینده دولت و تنها دلیل نماینده دولت این بوده که اسباب اشکال می شود پیشنهاد و مطلب به این مهمی را که مجلس شورای ملی تصویب کرده است به مجرد این حرف نمی شود ( فرضاً هم با نماینده کمپانی مذاکره کرده باشند) صرف نظر کرد و قبول نکرد پارسال( دردوره چهارم) که این قانون مطرح بود در صورتی که کمپتنی اینجا نماینده هم نداشت برای هر پیشنهادی که می شد تلگراف می کردند به امریکا

حالا با اینکه کمپانی اینجا نیامده پیشنهادی دارد یا (ندارد نمی دانم) اینقدر هم مراجعه نکرده ام

اگر مراجعه کرده اند باید بیشتر توضیح بدهند که چه طور موجب اشکال خواهد شد ولی اگر به مجرد احتمالی است که نماینده دولت می دهد برای اینکه اکثریت مجلس قابل توجه دانسته این جواب کافی نیست

مخبر- همان طور که شاهزاده فرمودند آقای وزیر مالیه اینجا تشریف نداردند که جواب بدهند ولیکن اصل علت اینکه اعضای کمیسیون هم بیش از این مقاومت نکردند و اصرار نکردند برای اینکه نماینده دولت را ملزم به یک مذاکراتی در این موضوع کنند

همان عللی بود که در جلسه اسبق که مطلب در مجلس مطرح بود ذکر شد چون این میزان تصاعدی خصوصاً از صد پانزده به بالا چیزی است که ب هنظر بعید می آید و به این ملاحظه اعضای کمیسیون نخواستند در اینجا مطلب را مفصل کرده باشند و در عقیده دولت مقاومت زیاد کرده باشند والا نظر حضرت والا را تصدصق می کنم از پیشنهادی که اکثریت مجلس آن را قبول کرده است دفاع بیشتر از این لازم بود بشو د و اعضای کمیسیون به افرادی که در آنجا عضویت دارند وظیفه دارند که در مقابل اظهار دولت در رد آن بیش از این دلیل مهمی ذکر شود ولی این مطلب به نظر اعضای کمیسیون هم چیزی نیامد که خیلی عملی باشد

رئیس- رای میگیریم

مشاراعظم- بنده با این قسمت مخالفم

رئیس- اجازه که نخواستید بعضی از نمایندگان- مذاکرات کافی است

رئیس- کافیست ؟

( جمعی از نمایندگان – بلی کافیست)

(بعضی دیگر- رای بگیرید)

رئیس- (خطاب به مشار اعظم) اگر با کفایت مذاکرات مخالفت دارید بفرمایید

مشار اعظم- نه خیر با خود ماده با این طرز مخالفم باید عرضم را ادا بکنم

مخبر- اصلاحاتی قبل از رای گرفتن به عرض می رسانم در این ماده در بعضی جاها سهم دولت نوشته شده است باید حق دولت نوشته شود…

( بعضی از نمایندگان- کجا؟ سهم دولت؟ چطور)

مخبر – می فرمایید ذکر کنند

. در چهار پنج جا است که سهم دولت نوشته شده یکی در اول ماده

( سهم دولت از بابت این امتیاز لا اقل … الی آخر ) باید ( حق دولت ) بشود بعد در صفحه سیزده سطر دوم باز

سهم دولت نوشته مبدل بحق دولت میشود در سطر چهارم هم (هر گاه منافع اضافی ما بین شصت وهفتاد وپنج در صد از سرمایه مصروفه باشد سهم دولت ...) می‌شود ( حق دولت صد بیست و یک از منافع خالص ) باز همان صفحه سطر نوزدهم ...

رئیس- خوب بهمین ترتیب اصلاح میشود هر جا لفظ (سهم) هست به (حق ) تبدیل میشود .

آقایانی که ماده سیزده را با تبدیل لفظ (سهم) بلفظ (حق) در تمام مواضع قبول میفرمایند .(اکثر نمایندگان برخاستند ) رئیس تصویب شد .

پیشنهاد آقای سردار معظم قرائت میشود

( بشرح آتی خوانده شد)

بساحت محترم مجلس شورای ملی

دراین موقع که بودجه هم از طرف دولت بکمیسیون بودجه ارسال شده است و کمیسیون مشغول مطالعه در آن است پیشنهاد ذیل را بعرض نمایندگان محترم مسبوق هستند بودجه‌هائی که تنظیم و تدوین شده است .

از نقطه نظر ادارات و موسسات موجوده بوده و عوائد مملکتی ما بین همان ادارات تقسیم شده است در صورتی که بر کسی پوشیده نیست که تمام ادارات از حیث اهمیت و احتیاجات مملکتی در عرض هم نبوده و برای ترقی مملکت لازم است که نسبت ببعضی از آنها توجه بیشتری مبذول گرددواین مقصود را البته در ضمن تدوین و تهیه بودجه باید تامین کرد.

اگر مجموع مخارج مملکتی در نظر گرفته شود باید تصدیق نمائیم که بعضی از آنها مخارجی است که خودداری از آنها صدمه مستقیم بترقی و آبادی مملکت رسانده و بعضی از آنها در درجه دوم از لزوم واقع خواهند بود.

البته هچکس لزوم مصارف و مخارج قواءتامینیه مملکت را در ردیف حکام بی وظیفه وحدود مسئولیت و اختیارات قرار نداده ویا حفظ الصحه و تعلیمات عمومی و ساختن راهها را در قبال تاسیسات ناقص قضائی نخواهد گذارد اگر بخواهیم مصارف مملکتی را بترتیب الاهم فالاهم تشخیص دهیم باید معتقد به نمره ترتیب ذیل بشویم.

(۱)تقبلات خارجی مملکت از قبیل قروض و سایر تقلبات مالی .(۲)قواء تامینه اعم از قشون و نظمیه .(۳) حفظ الصحه عمومی .(۴)تعلیمات عمومی .(۵) راهها. (۶) اصلاحات فلاحتی .(۷) مخارج مجالس شورای ملی –دربار . ریاست وزراء مستشاران آمریکائی وظایف و مخارج پیشبینی نشده . (۸) سایر مصارف مملکتی در حدود عوائد موجوده .

اهمیت قوه اول ودوم نمره ترتیب معروضه محتاج بذکر نبوده در باب فقره که حفظه الصحه عمومی است لازم است که چند کلمه گفته شود.

بر کسی پوشیده نیست که شرط حتمی صورتیکه ترقی مملکت ازدیاد سکنه آن است در متاسفانه که مملکت شدت مرگ و میر و امراض مختلفه که خورد و بزرگ این مملکت را از بین میبرد بدرجه ایست که سکنه ایران سال بسال در تزاید نبوده بلکه در نقصان است .

عده اطفال ایرانی که همه سهله از آبله و سایر امراض تلف میشوند بقدری زیاد است که انسانرا مرتعش مینماید .

اگر چه ما معتقد هستیم که سکنه ایران سی کرور است ولی هیچ نوع مدرکی برای اثبات این ادعا در دست نیست و حقیقت سکنه ایران وسیع خیلی کمتر از این است .

در صورتیکه همین ایران کهن سال در خود سکنه خیلی بیش از حالیه را دارد. کسانی که مختصر آشنائی با اوضاع حفظ الصحه خارج از تهرانوزیادی مرگ ومیر خورد وبزرگ از امراض مختلفه دارند این عقیده را تصدیق خواهند کرد. بنابر این لازم است که مجلس شورای ملی ودولت توجه مخصوصا بحفظ الصحه عمومی مبذول نموده و موجبات حفظ اهالی مملکت تهیه نماید.

معلوم است که اعتباراتی که برای حفظ الصحه عمومی منظور میشود نباید صرف اداره سازی و حقوقهای بیمصرف بشود بلکه باید در اصل حفظ الصحه عمومی مصرف گردد.

فقره چهارم نمره ترتیب مخارج ومصارف مملکتی اگر اعتباراتی که برای تعلیمات عمومی مملکت منظور شده و میشود بطرز حالیه بمصرف برسد هیچ نوع نتیجه از آن حاصل نخواهد شد..

.زعیم -بلندتر بفرمئید.

آقا میرزا شهاب – ازاین هم بلندتر؟ بچشم .

نه تنها اوضاع معارف در ولایات فوقالعاده مغشوش ودر هم بوده ودر اغلب نقاط قلت حقوق معلمین شرم آور است بلکه اوضاع معارف مرکز هم رضایت بخش نیست در ولایت معلمینی وجود دارند که ماهی پنجتومان و هفت تومان حقوق دریافت مینمایند مسلم است که این حقوق هیچ معلم حسابی و هیچ آدم با سوادی حاضر برای خدمت وکار کردن نخواهد بود و بالنتیجه مقام معلمی را کسانی اشتغال میکنند نه تننها قادر بتربیت اطفال نیستند .

بلکه باعث فساد اخلاق بزرگان حوزه ماموریت خود شده و برای پیدا کردن اضافه عایدات سبب اکثر آنتریک ها و اغتشاش محل خود میکردند.

کمی حقوق وبی ترتیبی پرداخت حقوق معلمین مرکز نیز سکته فوقالعاده بکار معارف وارد کرده و مینماید .

تشکیلات معارفی ما بد بختانه بیشتر صوری بوده و فقط برای قلم داد کردن عده مدارس است مختصر توجهی بمدارس ولایات که اغلب اسم بیمسمائی بیش نستند وحتی مدارس مرکز این حقیقت را ثابت خواهد نمود عده مدارس متوسط تهران وعده شاگردانی که در آنجا تحصیل مینمایند یکی از دلایل قوی اثبات این مدعا است . بنابر این لازم است که در موقع تهیه وتدوین بوجه معارف .اولا حقوق معلمین اضافه شود که بوسیله ازدیاد حقوق بشود عناصر بهتری را برای خدمات معرف جلب نموده.

ثانیا به کمیت مدارس اهمیت نداده بیشتر به کیفیت مدارس بذل توجه شود و در عوض مدارس متوسط که هر کدام بیش از پنجاه شصت شاگرد ندارند مدارس متوسطه که بتوانند سیصد چهارصد شاگرد تعلیم دهند تشکیل داده صرفه جوئیهای حاصله را بمصرف اصلاحات دیگر برسانند .

ثالثا نظر باینکه مملکت ایران محتاج باطلاعات اروپائی است باید وزارت معارف در ضمن بودجه خود هر سالی مخارج اعزام یک عده شاگرد فارغ التحصیل از مدارس ایرانی را باروپا نموده و تحصیلات آنان را در تحت نظارت مستقیم خود قرار دهد نظر تطبیق بودجه اینجانب میکنم که اگر سالی بیست شاگرد باروپا اعزام گردد متناسب بتلاله مملکت خواهد بود باین معنی که اگر دوره تحصیلات شاگردان اعزام شده را حد وسط هشت سال بگیریم باید بترتیب ذیل مخارج آنان در بودجه پیش بینی شود :

سال اول مخارج بیست نفر تقریبا ۲۰۰۰۰ تومان سال دوم مخارج چهل نفر تقریبا ۴۰۰۰۰ تومان سال سوم مخارج شصت نفر تقریبا ۶۰۰۰۰ تومان سال چهارم مخارج هشتاد نفر تقریبا ۸۰۰۰۰ تومان سال پنجم مخارج صد نفر تقریبا ۱۰۰۰۰۰ تومان سال ششم مخارج ۱۲۰ نفر تقریبا ۱۲۰۰۰۰ تومان سال هفتم مخارج صدو چهل نفر تقریبا ۱۴۰۰۰۰ تومان سال هشتم و سنوات بعد صد وهشت نفر تقریبا ۱۶۰۰۰۰ تومان

رابعا باید وزارت معارف در تهیه معلمین کافی نهایت جدیت را بعمل آورد زیرا که با اصول پداگوژی آشنا نیستند و مخصوصا برای معلمی حاضر نشده اند نمیتوان داشت .

خامسا باید پراگرام تحصیلات در مدارس مملکت تصحیح و مرتب شده و اضافات بی نتجه حذف و پراگرام عملی تهیه شود وورزش بدنی و اجباری در تمام مدارس بموقع عمل گذارده شود زیرا که بقول معروف روح قوی در بدن قوی است .

فقره پنجم که ساختن راهها باشد برای ترقی اقتصادی و تجارت مملکت نهایت لزوم واهمیت دارد ومخصوصا مملکت ما بواسطه وسعت خاک وکمی جمعیت نهایت احتیاج را بساختن راه ها دارد در صورتیکه متاسفانه فعلا تمام اره ها خراب وغیر قابل استفاده میباشند ولی البته باید در نظر داشته باشد که راه را نمیتوان یکی از منابع عایدات قرار داد وباج‌های گزافی که فعلا از راهها اخذ میشود صدمه بزرگی بتجارت و مراودات مملکت میرساند .

اصولا میتوان گفت ارزانی کرایه وسایل نقلیه ارزانی مخابرات تلگرافی و قیمت محصولات پستی بالنتجه اسباب ازدیاد ثروت و ترقی مملکت است .

فقره ششم پیشنهاد ایجانب لزومی تشویق فلاحت است زیرا که مملکت ایران تا سال های متمادی منحصرا مملکت فلاح بوده و حتی تجارت مملکت هم تجارت فلاحتی است و بنابر این ترقی اقتصادی مملکت تناسب مستقیم با فلاحت دارد البته برای ترقی و تشویق فلاحت غیر از اعتبارات مادی وسائل دیگری نیز باید اتخاذ شود که مهمترین آنها رفع تزلزل مالکیت بواسطه اعتبار مرور زمان در تصرف املاک و تعین تکلیف ملیات اربابی و خالصجات انتقالی بوسیله ممیزی و امثال این است ولی در همان حال باید دولت اقدام در وارد کردن ادوات جدید فلاحتی وحفظ احشام بنمایم

اقلام مخارجی که ذکر شد اقلام مخارج بهره ده مملکت است

بنابر این برسایر مخارج مملکتی حق تقدم را دارند . توضیحات راجع باقلام خرج دیگر چندان محل احتیاج نیست .

شیخ محمد علی طهرانی - آقا آخر

باید ما بفهمیم یا نباید بفهمیم

رئیس - چه میفرمائید .

طهرانی - آخر هیچ یک از وکلا نمی‌فهمند خوب است بقیه اش را بگذارید برای جلسه بعد

آقا سید یقوب - خیر آقا همین حالا خوانده شود . برای جلسه بعد چرا بماند مدتی امروز وقت مارا تلف کرده مدتی هم یک روز دیگر تلف کند .

(خنده بین نمایندگان )

رئیس چند سطر دیگر بیشتر نمانده است . بنابراین اگر بخواهم وارد اعداد شده و۴۲۵/۹۸۸/۲۳ تومان عوائد مملکتی را که پیش بینی شده است بتناسن اهمیت مخارج مملکتی تقسیم نمائیم اعداد تقریبی ذیل حاصل خواهد شد .

(۱) قروض و تقلبات مالی خارج ۱۶۵۳۴۱۳ تومان (۲) قواء تامینیه ۱۰۵۴۰۰۰۰ تومان وزارت جنگ - ۹/۴۰۰/۰۰۰ نضمیه - ۱/۱۴۰۰۰۰ (۳) حفظ الصحه عمومی مرکز و ولایات ۳۰۰/۰۰۰ تومان (۴) ساختن و تعمیر راهها ۱۰۰۰/۰۰۰ تومان (۵) تعلیمات عمومی یا مخرج تحصیل بیست نفر شاگرد ۱۰۰۰/۰۰۰ تومان (۶) اصلاحات فلاحتی ۱۰۰۰/۰۰۰ تومان (۷)مجلس - دربار . ریاست وزراء مستشاران آمریکائی وظایف مخارج پیش بینی نشده ۱/۹۹۹/۰۸۴ ۱۷/۴۹۲/۵۹۷ تومان بعد از وضع مخارج مذکوره در فوق از ۲۳/۹۸۸/۵۲۵ تومان۶/۴۹۵/۸۲۸ تومان باقی میماند که باید ما بین وزارتخانه ها وادارات دیگر مملکتی تقسیم شود در صورتیکه این پیشنهاد قابل توجه واقع شود کمیسیون محترم بودجه جزءابتدا اقلام درشت اعتبارات را تصویب و پس آن در حدود آن اعتبارات بودجه جزءتهیه خواهند نمود

رئیس - باید مراجعه

بعضی از نمایندگان بشعب شردار

معظم - خیر آقا .

اجازه بفرمائید خودن عرض کنم

بنده این پشنهاد را باین نظر کردم که مرجعه بکمیسیون بودجه شود اگر چه خیلی متاسفم که این پیشنهاد را که حقیقت اسباب تاسف است معهذا بنده گمان میکنم رفتن لایحه شعب اسباب تاخیر است چون موقع رفتنش معلوم است ولی موقع برگشتنش معین نیست و عقیده بنده این نبود که پیشنهاد بنده در جائی برود بکمیسیون بودجه و خود بنده هم که صاحب پیشنهاد هستم ممکنست حاضر بشوم در جلسات کمیسیون بودجه و توضیحات بدهم بلکه کار یک کاریک صورت عملی پیدا کند .

رئیس - خیلی خوب مراجعه میشود بکمیسیون بودجه ۰۰

شیروانی - لایحه که نیست .

رئیس پیشنهاد است وراجع ببودجه است . دستور فردا: اولا را پرت کمیسیون قوانین مالیه راجع بالصاق تمبر بعرضحال ها ،ثانیا راپرت کمیسیون قوانین مالیه راجع بالصاق تمبر ببیلیط نمایشگاه‌ها . ثالثا لایحه پوست بره ، رابعا راپرت کمیسیون محاسبات مجلس راجع به کنترات دو نفر آلمانی برای مطبعه مجلس آقای سردار معظم

(اجازه )

سردار معظم بنده فراموش کردم در تعقیب پیشنهاد خودم تقاضا کنم میخواستم استدعا کنی که امر بفرمائید طبع و توزیع شود که نمایندگان محترم درست ملتفت بشوند .

رئیس - طبع وتوزیع میشود . جلسه را ختم میکنیم .جلسه را ختم میکنیم (سه ربع بعد از ظهر جلسه ختم شد )

رئیس مجلس شورای ملی

موتمن الملک

منشی معظم السلطان

م- شهاب