مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ تیر ۱۳۰۴ نشست ۱۸۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ تیر ۱۳۰۴ نشست ۱۸۶
جلسه یکصد و هشتاد و ششم
صورت مشروح مجلس یکشنبه هفتم تیر ماه ۱۳۰۴ مطابق ششم ذیحجه سنه ۱۳۴۳
مجلس سه ساعت قبل از ظهر بر پاست آقای حسینخان پیرنیا تشکیل و صورت مجلس سه شنبه دوم تیرماه را آقا میرزا شهاب الدین قرائت نمودند
رئیس آقای طهرانی ـ (اجازه)
رئیس آقای دست غیب دست غیب بنده همچو شنیدم که آقای مساوات را باز غائب بی اجازه ثبت کرده‌اند
بعضی از نمایندگان ـ با اجازه
دست غیب ـ نمیدانم شاید بر من مشتبه شده باشد ولی اگر غائب بی اجازه ثبت شده باشد بنده مخالفم. آنروز هم که بنده مخالفت کردم برای این بود که آقای مساوات ناخوش است و اصلا رای در ناخوشی دادن غلط است و نباید در مجلس رای گرفته شود.
رئیس یک اجازه خواسته بودند باید تجدید اجازه شود.
دست غیب ـ محتاج به اجازه نیست
رئیس به کمیسیونهم مراجعه شده است در جلسه بعد مطرح می‌شود اگر اجازه داده شد اصلاح خواهد شد آقای امامی خوئی (اجازه)
آقا میرزا جواد خان امامی ـ قبل از دستور عرضی دارم
رئیس آقای شوشتری
شوشتری ـ قبل از دستور
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ در صورت جلسه نوشته است امضاء کمیسیون عدلیه سه نفرند خواستم تذکر بدهم که دو نفر آنها مستعفی هستند و یک نفر آنها که آقای مصدق السلطنه که تشریف نیاورده‌اند اما هنوز کمیسیون عذر ایشان را قبول نکرده است. دو نفر هستند
رئیس ـ این ایرادی که فرمودید راجع به صورت مجلس نبود
آقا سید یعقوب ـ چرا سه نفر نوشته شده
رئیس ـ در جلسه گذشته اشتباها سه نفر گفته شد آقای آقا شیخ فرج اله (اجازه)
آقا شیخ فرج اله ـ عرض من هم همین بود و نفر است.
رئیس آقای رضوی (اجازه)
رضوی ـ در لایحه قند بنده آنروز عرض کردم و آن طرح را هم امضاء کرده بودم ولیکن عرض کردم مخالفت بنده بمناسبت شکایت تجار بود و چون رفع شکایت آنها شده دیگر مخالفتی ندارم این را در صورت مجلس درج نکرده و باید درج شود
رئیس آقای دکتر محمد خان مصدق
دکتر محمد خان مصدق ـ بنده عرضی ندارم می‌خواستم عرض کنم استعفاء نکرده‌ام بواسطه گرما موقتا نیامده‌ام بعد خواهم آمد
رئیس ـ صورت مجلس دیگر ایرادی ندارد؟
(گفته شد :خیر)
رئیس آقای امامی (اجازه)
آقا میرزا جواد خان امامی تقریبا در هشت نه ماه قبل یک طرحی راجع به معافیت سلماس و قسمتی از خوی بمجلس تقدیم شد و از طرف کمیسیون مبتکرات راپرت آن به مجلس آمد و قابل توجه شد و بنا شد به کمیسیون قوانین مالیه مراجعه بشود از آن وقت بکمیسیون قوانین مالیه مراجعه شده و تا کنون نتیجه و راپرت آن بمجلس نیامده ازمقام محترم ریاست خواستم تقاضا کنم بکمیسیون تذکر بدهند که زودتر راپرت آن را بمجلس تقدیم کنند
رئیس ـ آقای شوشتری (اجازه)
شوشتری ـ خواستم عرض کنم عرایضی در آن جلسه کردم –راجع بتسریع امور وتحکیم قانون بوده اعتراضی باصل قانون نبود در اثر مرئیات و مشهودات خودم که دوازده سال در عدلیه عمل کرده‌ام خواسته عرض کنم از طرف مجلس شورای ملی بوزیر عدلیه یا معاون او تذکر داده شود محاکمات را تسریع کنند که مردم بی چاره که می‌روند زودتر بحوائج خود برسند و زودتر موفق بشوند بمحکوم بودن یا له بودن یا علیه بودن عرض دیگری ندارم
رئیس ـ چند فقره خبر از کمیسیون مرخصی رسیده است اجازه میفرمائید قرائت شود (بشرح آتی قرائت شد)
آقای میرزائی نماینده محترم بواسطه پیش آمدهای فوق العاده در مشهد مجبور بحرکت شده تقاضا نموده‌اند از زمان حرکت تا سه ماه غائب با اجازه محسوب شوند کمیسیون عذر ایشان را موجه دانسته تصویب می‌نماید.
رئیس ـ آقایانی که مرخصی سه ماهه آقای میرزائی را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
رئیس تصویب شد خبر دیگر (بمضمون ذیل قرائت شد)
آقای مساوات نماینده محترم شرحی بمجلس شورای ملی عرض و اظهار نموده‌اند که مرض سینه و تب عارضه شدت پیدا کرده که قوه حرکت و آمدن به مجلس در من باقی نگذارده و استدعای یک ماه مرخصی نموده‌اند برای معالجه کمیسیون عذر ایشان را موجه و مشروع دانسته ۳۰ خرداد مرخصی یک ماهه آقای مساوات را تصویب می‌نماید.
رئیس ـ آقای دست غیب (اجازه)
دست غیب ـ بنده در اصل موضوع مخالف نیستم در اجازه دادن از طرف مجلس مخالفم نه باین که نباید بآقای مساوات اجازه داده شود. زیرا منطقا و برهانا این رای که مجلس می‌دهد بعقیده بنده غلط است اگر برای کارهای شخصی بود البته باید مجلس اجازه بدهد ولی چه مجلس رای بدهد یا ندهد ایشان ناخوش هستند
(همهمه بین نمایندگان)
دست غیب ـ اجازه بدهید عرض کنم مانعی ندارد بعد حرف بزنید این اصل را مجلس نباید رای بدهد زیرا مجلس رای بدهد ناخوشی می‌آید مجلس رای ندهد ناخوشی می‌آید اگر بنا شود ناخوشی را مجلس اجازه بدهد این رای منطق ندارد کما اینکه بنده در آن جلسه هم با این عنوان مخالفت کردم والا تا وقتی که آقای مساوات ناخوش است نباید غائب باجازه ثبت شود ناخوشی عذر موجه است.
رئیس ـ در نظامنامه نوشته شده است بدون اذن و اجازه مجلس کسی نمی‌تواند غیبت کند و عذرش هم باید موجه باشد تشخیص عذر موجه هم بامجلس است آقایانی که مرخصی یک ماهه آقای مساوات را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
(خبر دیگر راجع بمرخصی آقای حائر یزاده بشرح خوانده شد) آقای حائری زاده نماینده محترم بواسطه فوت یکی از بستگانش در مشهد مقدس مجبور بحرکت بارض اقدس شده‌اند برای آوردن خانواده و از مرخصی سه ماهه سابق خود هم بیش از ۳۶ روز استفاده ننموده‌اند تقاضا نبوده‌اند بقیه مدت مرخصی سابق را که ۵۴ روز است مجلس مجددا اجازه دهد که غائب با اجازه محسوب شوند. کمیسیونهم تقاضای ایشان را مشروح دانسته پنجاه و چهار روز غیبت آقای حائری زاده را از تاریخ ۳۱ خرداد تصویب می‌نمایند.
رئیس ـ آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا ـ بنده موافقم اگر مخالفی دارد عرض کنم
رئیس ـ آقایانی که مرخصی پنجاه و چهار روزه آقای حائری زاده را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد
(ایضا راپورت راجع به مرخصی آقای تجدد به ترتیب زیر قرائت شد)
آقای تجدد نماینده محترم نظر به گرفتاری‌های شخصی مجبور بمسافرت مازندران گردیده‌اند و از مجلس شورای ملی تقاضای ایشانرا بیمورد ندانسته دو ماه تصویب می‌نماید که از تاریخ دهم تیرماه غائب با اجازه ثبت شوند
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ بنده خواستم از مخبر کمیسیون سؤال کنم که آقای تجدد تا بحال اجازه نخواسته‌اند و حالا سه ماه هم بیشتر اجازه نخواسته‌اند در اینموقع سه ماه را دو ماه کرده‌اند فلسفه دانسته است یا بدون فلسفه است؟ والا آقای تجدد از اول تا بحال آمده د رکمیسونها ومجلس حاضر بوده گرفتار هم بوده سه ماده اجازه خواسته آمده‌اند سه ماه را دو ماه کرده‌اند لیکن بدیگران شش ماه اجازه داده‌اند خواستم عرض کنم مجلس باید نظر بعدالت داشته باشد این است که بنده موافق با همان سه ماه هستم شاید ملاحظه گرفتار زیرا نکرده باشند
میزرائی (مخبر) – بنده مخبرم هر چه کمیسیون رای بدهد خبرش را تقدیم می‌کنم
رئیس – آقایانی که مرخصی دو مامه آقا ی تجدد را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب برخاستند)
رئیس – تصویب شد خبر شعبه ششم راجع بنمایدگی آقای امیر حسین خان مطرح است آقای ملک التجار مخالف بردند.
یکنفر از نمایندگان – نیستند
رئیس – رای گرفته می‌شود آقایانی که وکالت آقای امیر حسیخان را از ایل بختیاری تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد. خبر کمیسیون فوائد عامه راجع بامتیاز راه بندر جز از ماده بیست و یکم مطرح است
وزیر فواعد عامه – دوماده راجع به متخصص جنگها تمام شده و راپرتش هم از کمیسیون داده شده است اگر ممکن باشد آنرا تمام بفرمائید بعد شروع بلایحه بند ر جز بفرمائید
رئیس: مخالفی ندارد
کازرونی – بنده مخالفم
رئیس – بفرمائید
کازرونی – دستور مجلس معین کرده است که بقیه قانون امتیاز را ه بندر جز دستور است بنابراین مقدم و موخر داشتن آن آن چندان اهمیتی ندارد بعقیده بنده مقدم داشتن یک چیزی که آنهم جز ء دستور است اشکالی ندارد و از طرف دیگر استخدام یکنفر متخصص اهمیتش خیلی بیشتر از امتیاز یک راه است زیرا بعد از اینکه از مجلس گذشت تازه باید موجبات استخدام او فراهم شود و مدتی وقت لازم دارد در صورتی که این شخص در اینجاست و بمحض این که امتیاز تصویب می‌شود می رود مشغول کارش می‌شود بعلاوه مطلب تمام شده فقط یک اصلاحی در یک ماده پیشنهاد شده بود و یک ماده الحاقیه که هر دوش در کمیسیون بودجه تمام شده و بقدر ده دقیقه و قت لازم دارد که مطلب تمام شود دیگر بسته بنظر آقایان است.
رئیس – آقایانی که تقاضای آقای وزیر فوائد عامه را تصویب می‌کنند قیام بفرمایند
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس –تصویب شد. ماده ششم مراجعه شده بود بکمیسیون خبرش رسیده است قرائت می‌شود (بشرح آتی قرائت شد)
پیشنهاد آقا ی آقا سید یعقوب راجع بماده شش کنترات فن دم‌ها گن متخصص جنگل د ر کمیسیون مطرح وبطریقی که در مجلس شورای ملی قابل توجه نشده کمیسیون موافقت می‌نماید که فوق العاده مخارج هنگام مسافرت روزی دو تومان پرداخته شوئ ماده ششم در موقع مسافرتهای شغلی میوفن دم‌ها گن در ایران علاوه بر حخقوقی که در ماده معین شده است روزی مبلغ دو تومان مخارج مسافرت بمشار الیه داده خواهد شد بند وادوات کار ا زطرف وزارت فوائد عامه تادیه خواهد شد و همچنین پس از ورود مسیون فن دم‌ها گن بطهران یک اسب سواری باعلیق آن بخرج دولت مشارالیه داده خواهد شد و اسب مزبور در مدت خدمت مسیو فن دم‌ها گن د اختیاز مشارالیه خواهد بود
رئیس – مخالفی ندارد؟
(گفته شد خیر)
رئیس – رای می‌گیریم بماده ششم بترتیب که قرائت شد آقایان موافقین قیام بفرمایند
رئیس – تصویب شد. ماده الحاقیه قرائت می‌شود (بشرح ذیل قرامت شد)
ماده الحاقیه پیشنهادی آقای شریعت زاده نماینده محترم بطریق ذیل تنظیم و برای تصویب تقدیم می‌شود: مستخدم مزبور تابع نظامات و مقررات اداری بوده و در صورت ثبوت تخلف مورد مسولیت واقع و موافق مقررات اداری با او رفتار خواهد شد.
رئیس – رای گرفته می‌شود باین الحاقیه که ماده سیزدهم خواهد بود آقایان موافقین قیام بفرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد مذاکرات راجع بکلیات لایحه است در کلیات مخالفی نیست؟
(اظهاری نشد)
رئیس – رای گرفته می‌شود باورقه آقایانی که کلیه لایح را تصویب می‌کنند ورقه سفید والا کبود خواهند داد
(اخذ و استخراج آراء بعمل آمده نتیجه بطریق ذیل حاصل شد)
عده حضار (۸۸) نفر ورقه سفید ورقه سفید (علامت قبول (۷۶) ورقه کبود) علامت رد ۱)
رئیس – عده حضار هشتاد هشت. با هفت و شش رای تصویب شد
. اسامی موافقین آقایان ـ امیر حسینخان بختیاری. صدرالعلماء مفتی. میرزا آقا خان. کازرونی. میرزا محمد حسین صدرائی. سید عبدالعلی میرزائی. سید مهدیخان فاطمی. محمد ولیخان اسدی. حاج سید عبدالعلی دیبا. روحی. ناصر ندامانی. قائم مقام. میرزا سلیم خان ایزدی. مرتضی قلیخان بیات. حاج آقا اسمیل. حاجی میرزا علیرضا. دست غیب. دکتر محمد مصدق. میرزا سید حسن کاشانی. عظیمی. دکتر امیر خان اعلم. شیخ محمد علی طهرانی. میرزا حسن خان اسفند یاری. سید ابراهیم ضیاء. ضیاء‌الطباء. سید حسنخان زعیم. میرزا محمد تقی بهار. اسمعیل وکیل. میرزا سید احمد بهبهانی. آشتیانی. عباس میرزا فیروز. میرزا محمد نجات. میرزا ابوطالب خان شیروانی هائم. میرزا محمد تقی ذوالقدر. حاج میرزا اسدالله خان. آقا رضا مهدوی. دکتر حسینخان بهرامی. خواجوی. میرزا اسمعیل اصانلو. آقا رضا تجدد. سید محمد تدین. دیوان بیگی. میرزا محمد خان منظمی. ارباب کیخسرو. فتح الله میرزا هرمزی. حبیب الله خان. شادلو. میرزا ابراهیم خان سهراب زاده. میرزا یدالله خان. میرزا محمودخان وحید. میرزا احمد خان شریعت زاده. سهراب خان. سید کاظم خان اتحاد. سلیمان میرزا. میرزا حبیب الله خان کمالوند. آقا سید علاء‌الدین بهبهانی. میرزا حسین خان دادگر. میرزا شهاب الدین. سلطان ابراهیم خان افخمی. میرزا سید احمد احتشام. محممد هاشم میرزا. آقا شیخ هاد ی طاهر ی. سالار اشرف. میرزا حسینخان علائی. حیدر قلی میرزا حشمتی. شیخ محمد علی الموتی. میرزا شکر الله خان قوام صدری. میرزا عبدالحسین صد ر. میرزا احمد خان اتابکی. اسمعیل خان قشقائی. میرزا زین العابدین رهنما. حسنخان پیرنیا. میرزا سید احمد خان اعتبار
. مخالف – آقای حاج میرزا رضا شریعتمدار.
رئیس – خبر کمیسیون فوائد عامه راجع براه بندر جز از ماده بیست و یکم مطرح است. (ماده مزبور بشرح ذیل قرائت شد)
ماده بیست ویکم – هر گاه دولت بخواهد امتیاز اتومیبل رانی و حمل و نقل پستی و سایر وسائط نقیه و غیره را در این راه شوسه بدیگری اعطا نماید صاحب امتیاز با تساوی شروط حق تقدم خواهد داشت.
رئیس – آقای دامغانی.(اجازه)
دامغانی. موافقم.
رئیس- آقای دادگر. (اجازه)
دادگر – موافقم.
رئیس – آقای رهنما. (اجازه)
رهنما. موافقم.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب – موافقم.
رئیس – آقای تجدد.
تجدد – موافقم.
رئیس – مخالفی ندارد؟
(اظهاری نشد)
رئیس – رای می‌گریم بماده بیست. یکم. آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام بفرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد.ماده بیست و دوم. (اینطور قرائت شد)
ماده ۲۲- درصورت عدم اجرای هر یک از مواد ۳و ۴و ۶ و ۱۱و ۱۳و ۱۴و ۱۶و از طرف صاحب امتیاز وزارت فلاحت و تجارت و فوائد عامه بصاحب امتیاز اخطار می‌نماید و هر گاه مشار الیه در ظرف یکماه باخطار مزبور ترتیب اثر ندهد وزارت مغری الیها می‌تواند امتیاز را لغو و خسارت وارده بدولت را از صاحب امتیاز مطالبه نماید.
رئیس – آقای دامغانی. (اجازه)
دامغانی – موافقم.
رئیس – آقای دادگر.
دادگر – موافقم.
رئیس – آقای رهنما. (اجازه)
رهنما – موافقم.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب.
آقا سید یعقوب – موافقم.
رئیس – آقای ارباب کیخسرو.
ارباب کیخسرو – اینجا بنده خواستم از آقای مخبر سوال بکنم که از این (ترتیب اثر) مقصودشان چیست؟ برای اینکه می‌نویسد: اگر ترتیب اثر ندهد این امتیاز لغو خواهد شد. ممکن است از طرف وزارت فوایدعامه یک اخطار بیموردی بکنند. حتما او راهم باید ترتیب اثر بدهد؟ خواستم این تو ضیح رابدهند که در آتیه مورد اشکالی نشود.
مخبر – مقصود از ترتیب اثر این است که باخطار بی اعتنائی نکند. کان لم یکن نپندارد و اما د رموضوع اختلاف هم مسائلی که محل اختلاف واقع می‌شود تکلیفش در ماده بعد معین است.
رئیس – رای گرفته می‌شود بماده بیست و دوم آقایانیکه این ماده راتصویب می‌کنند قیام بفرمایند.
(جمع کثیری قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد. ماده بیست و سوم. (بتفصیل ذیل قرائت شد)
ماده ۲۳- هر گاه اختلافاتی راجع بمسائل مربوط بمواد این امتیاز نامه بین دولت و صاحب امتیاز تولید گردد موضوع اختلاف بدونفر حکم که یکی از طرف وزارت فواید عامه و دیگری از طرف صاحب امتیاز تعیین خواهد شد مراجعه می‌شود حکمین مزبور قبل از شروع برسیدگی حکم ثالثی را انتخاب خواهند نمود. اکثریت آراء رای دهند گان قاطع خواهد بود و رای مزبور بموجب حکم ریاست وزراء بموقع اجرا ء‌گذارده می‌شود.
رئیس – آقای دامغانی. (اجازه)
دامغانی –عرضی ندارم.
رئیس – آقای داور (اجازه)
داور – بنده در اصل ماده حرفی ندارم و آن قسمتی که نوشته شده صحیح است ولی یک نقصی دارد و آن این است که در مسائلی که رجوع بحکمیت می‌شود باید پیش بینی کرد که اگر یکی از طرفین نخواست حکم معین کند تکلیف چیست؟ مخصوصا که طرف هم دولت باشد. ممکن است صاحت امتیاز تقاضای حکمیت بکند و دولت حکمش را معین نکند مدتها هم بگذرد. این مسئله را وقتی امتیاز نفت مطرح بود بنده عرض کردم و قبول شده بود و گفتم که باید حق داد بآنکس که می‌خواهد حکم معین کند اخطار بکند بطرف که چون اینجا محل اختلاف است باید حکم معین شود و خوبست یک قدمی مثلایکماه یا دو ماه معین شود که اگر ررظرف آن مدت طرف حکم خود را معین نکرد آن عدم معیین حکم درحکم تصدیق حرف طرف او باشد والامسئله را که پیش بینی کرد. یک اختلافی ممکن است بین صاحب امتیاز و دولت پیدا شود. و هر چه بنویسد بوزارت فواید عامه حرفش راگوش ندهند و هیچ وسیله نیست که اگر یکی از طرفین نخواست حکمش را معین کند چه باید بشود و بنده تصور می‌کنم اگر این مسئله را پیش بینی نکنند بهتر است.
مخبر – این مسئله دو طرف دارد یکی دولت و یکی صاحب امتیاز فرض می‌کنیم مااز نقطه نظر بدبینی گفتیم دولت با وجود اینکه‌ای امتیاز را داده و صاحب امتیاز هم مخارج گزافی را متحمل شده و مشغول عملیات هم هست خدای نخواسته خواست بدون جهت و دلیل اینراه را از دست او بگیرد د ر اینصورت باید یکی مراجعه شود؟ سقوق این مسئله زیاد است این جا تکلیف معین می‌شود از یکطرف برای دولت و از یکطرف برای صاحب امتیاز و هر یک از این دو تا مجبورند متابعت از قانون بکنند هم دولت هم ایشان دولت استنکاف کند البته خالف قانون است اگر ایشان هم استنکاف کنند البته خلاف قانون است شما می –فرمائید اگر دولت نکرد چه بشود؟ اگر در اینجا بگیرید که اگر مثلا دولت بر خلاف این امتیاز امتیاز ش رانقض کرد نسبت بدولت چه باید کرد؟ دولت خلاف قانون کرده است باید استیضاح کرد که آقای دولت شکما چهم حق داشتید یک امتیازی را که مجلس شورایت ملی قانونش راتصویب کرد ه الغاء بکنی
رئیس – آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب – متاسفانه بنده با اینکه عضو کمیسیون فواید عامه هستم این جواب آقای مخبر بنده را قانع نکرد و بنده کاملاموافقم با فرمایش آقای داور و باید این مسئله راپیش بینی کرد خوب استیضاح همکردیم و آقای تیمورتاش هم آمدند جواب هم دادند ولی فایده اش چیست؟ عقیده بنده این است که این مسئلهم را حتما باید پیش بینی کرد. حالاترتیبش هر طور هست یا خود آقای داور پیشنهاد می‌کنند که اگر طرفین اختلاف پیداکردند رجوع بحکمیت شود و اگر در مورد اختلاف دولت حکم معین نکرد کار را چه باید کرد. استیضاح از دولت اثر ندارد. این بیچاره که آمده مخارجی کرد ه چه کند؟ یا اینکه دولت حکم خواست معین نکرد دولت چکار باید بکند ؟باید قانونا حل این مسئله بشود نه این که سوال استیضاح حل شود بنده با نظریه آقا ی داور موافقم؟
وزیر فواید عامه – البته مسلم است استنکاف از تعیین حکم حاکی از عدم حق آن طرف است. اخلاقا هم همینطوراست اگر یک مطلبی باید بحکمیت بین دو نفر رجوع شود هیچیک ا زطرفین حق استنکاف ندارند و این مسئله اگر پیش بینی شود خیلی خوب است. آقای مخبر هم گمان می‌کنم قبول کنند.
رئیس – آقای دست غیب موافقید؟
دست غیب – فرمایشات آقای کازرونی که قانع کننده نبود خود آقا ی وزیر هم تقریبا اظهار داشتند که این ایراد وارد است ، . .
وزیر فوائد عامه –تحقیقا دست غیب حالا می‌فرمایند تحقیقا و تصریحا وارد است. آقای کازرونی باید توجه بفرمایند عباراتی که فرمودند (خدای نخواسته) و استیضاح) اینها یک عبارتی بود که اصلا قانع کنند ه نبود خود آقای وزیر هم تقریبا اظهار داشتند که این ایراد وارد است . . .
وزیر فوائد عامه – تحقیقا دست غیب حالا می‌فرمایند تحقیقا و تصریحا وارد است. آقای کازرونی باید توجه بفرمایند عتارتی که فرمودند (خدا ی نخواسته) و استیضاح) اینها یک عبارتی بود که اصلا قانع کننده نبود. (خدای نخواسته) را نمی‌شود در قانون آورد. علی ای تقدیر باید تکلیف این باشد که مستنکف محکوم است. عین این را در ماده بگذارند کافی است.
مخبر – آقای دست غیب گمان می‌کنم متوجه مذاکرات نبودند هنوز پیشنهادی نشد ه است که بنده موافقت یا مخالفت بکنم یک اظهاری کردند بنده هم جوابی دادم آقای وزیر هم اظها رعقیده کردند هنوز پیشنهادی نرسیده. بنده استدعا می‌کنم بایک علاقه مندی بمذاکرات توجه بکنید که اگر اظهار عقیده می‌کنید از روی یک مدرک و منشائی باشد.
جمعی از نمایندگان مذکرات کافی است.
آقا شیخ محمد علی تهرانی –بنده با کفایت مذاکرات مخالفم.
رئیس – آقایانی که مذاکرات را کافی می دانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – اکثریت است. پیش نهاد آقای داور. (بشرح ذیل خوانده شد) بنده تبصره ذیل را پیش نهاد می‌کنم.
تبصره –هر یک از طرفین که تقاضای حکمیت کرد تقاضای کتبی خود را برای طرف فرستاده و اگر تا شصت روز پس از تقاضای طرف حکم خود رامعین ننمودعدم تعیین حکم حاکی از تصدیق حق تقاضا کننده خواهد بود
وزیر فواید عامه – بعقیده بنده مطلبش خوبست ولی یک ماه کنند بهتر است زیرا دو ماه صرف وقت کردن بریا تعیین حکم زیاد است
داور – بنده د رمدتش اهمیت نمی‌دهم سی روز باشد
مخبر – بنده هم قبول می‌کنم
رئیس - رای گرفته می‌شود بماده بیست و سه با بتصره آقایانیکه تصویب می‌کنند قیا م فرمایند
(اکثر برخاستند)
رئیس – تصویب شد ماده بیست و چهار.
مخبر – اجازه میفرمائید. چون اینجا یک عباراتی از قلم افتاده بنده عرض می‌کنم یادداشت بفرمائید از ابتدای ماده :دولت حق دارد این امتیاز را در موقعین که مقتضی بداند از صاحب امتیاز خریداری نماید و د ر موقع خرید این امتیاز یا هر موقعی که دولت بخواهد الی آخر
رئیس – یک دفعه دیگر قرائت کنید
مخبر- بنده از اول تا آخر ماده را قرائت می‌کنم:
ماده ۲۴ –دولت حق دارد این امتیاز را در موقعی که مقتضی بداند از صاحب امتیاز خریداری نماید و درموقع خرید این امتیاز یا هر موقعی که دولت بخواهد باج راه را حذف نماید د رصورتیکه نسبت براهها موضوعه این امتیاز هم مانند سایر راههای شوسه رفتار شود می‌تواند راههای مزبور را خریداری نماید الی آخر
رئیس – آقای دامغانی (اجازه)
دامغانی –بنده با اصل ماده موافقم
رئیس – آقا ی آقاسید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب – اصل مسئله راکه در کمیسیون فوائد عامه گدشت بنده بعرض مجلس میرسانم نمیدانم چه شد که آقای مخبر اینماده را تغییر نداند و چاپ و منتشر نکردند که آقایان نمایندگان مستحضر شوند اصل موضوع این است که راه چون یک مسئله ایست که اهمیت دارد دولت همیشه نسبت راهها مخصوصا راههای مخصوصا راههای سرحدی نظر مخصوصی دارد و کمیسیون هم بانظر دولت موافق بود که باید دولت توجه خاصی بآنها داشته باشد موضوع ماده ۲۴ این بود که اگر دولت آمد باج راهرا موقوف کرد یعنی از جیب خودش یا اینکه مالیاتی وضع کرد که در ازاء آن باج راه را موقوف کرد صاحب امتیاز که یک مخارجی در آنجا بعنوان تجارت کرده نباید حقوق او از بین برود این بود که این ماده دولت را ملزم می‌کند کهدر صورتیکه باج راهها راحذف کند باید از عهده خسارت صاحب امتیاز بر آید یا اینکه هر وقت بخواهد ا زنظر سیاسی همانطوری که آقای وزیر فواید عامه اظهار کردند اینر اهرا بخودش منتقل کند ملزء باشد از عهده خسارت این شخص برآید لذا در این ماده پیش بینی شد که چون راهد مسئله عامی است و همیشه باید در تحت نظر دولت باشد هروقت مقتضی دید و سیاستش این شد که دردست خودش باشد و دردست تبعه نباشد دولت پیشنهادی کرد و کمیسیون هم موافقت کرد که چون البته اینجا جهة جهة عامه است باید منافع عامه را مقدم داشت دولت حق داشته باشد اینرا اهرا بخودش انتقال بدهد لکن باید آن مصارفیرا که عاید شود باوبدهد تنظیم این ماده اساسا برای این است حالا اگر فی الجمله در عبارت سلامتی نباشد اشکالی ندارد بجهت اینکه همانطوریکه آقای مخبر بیان کردند مطلب را می پروراند یعنی دولت حق دارد که هر وقت می‌خواهد بخودش منتقل کند بادادن خسارتیکه باو وارد آمده است این جزء اول است جز ء ثانی هم آنوقتی استکه دولت بخواهد احداث راه کند و باج راه حذف کند وباید آن مخارجی که آنشخص کرده بدهد حالااگر عبارت سلامتی نباشد گمان نمی‌کنم محل ایراد باشد و اصل مطلب این است
رئیس - آقای نظامی (اجازه)
نظامی – اگر چه آقای کازورونی طوری فرمودند که مطلب معلوم نشد خواستم عرض کم که رضایت صاحب امتیاز هم باید اینجا قید شود
وزیر فواید عامه – اساسا باید دانست که این یکی از صول مسلمه است که راه یکی از چیزهائیست که دادن امتیازش غلط است زیرا حتما باید راهرا در مملکت دولت بسازد وحتما هم مجانی باختیار مردم بگذارد. پس اصولادادن امتیاز راه غلط است چنانکه مکرر بنده مورد پیدا کردم وبعرض آقایان نمایندگان رساندم اغلب آقایان هم تصدیق فرمودند دادن امتیاز راه غلط است علتش هم با خودش است زیرا هیچکس حاضر نیست پولی از کیسه خودش خرج کند وبعد استفاده از آنرا مجانی بمردم واگذار کند این محال است آنکسی که راه را می‌سازد البته می‌خواهد در مقابل خرجی که می‌کند فایده ببرد واز نقطه نظر مملکت و تسهیلات برای مردم و ترقی تجارت و هر نظریکه ملاحظه بفرمایند راه باید برای مردم مجانی باشد ولی فعلا ماوسائل ساختن راههای مملکت خودما نرا نداریم که بگوئیم ما هم راهها ی اصلیه خودمان و هم راههای فرعیه خودمان رابخرج دولت خواهیم ساخت و بعد هم مجانی می‌کنیم علی الخصوص که ماهنوز موفق نشده‌ایم که باج راهها ئیرا که دولت اخذ می‌کند موقوف کنیم واز آنطرف هم تا ما با بی راهی باید زندگانی کنیم و تا کی باید صبر کدر وهیج راه نساخت ؟بانتظار وقتی که قدرت واستطاعت پیدا کنیم وراه خوب درست کنیم؟ بنابراین چرامملکت را از استفاده داشتن را در آتیه محروم کنیم. پس فعلا هر کسی می‌خواهد خطوط فرعیه را باو امتیاز می‌دهم اما چون مدت امتیاز چهل سال است و البته امیدواری داریم که در ظرف این مدت ترقی مالی واقتصادی در مملکت ما طوری خواهد شد که مستغنی خواهید بود از اینکه عوائدی از راهها بگیریم لذا در امتیاز راههائی که می‌دهیم باید این حق را برای دولت محفوظ بداریم که همیشه دولت حق داشته باشد بخرد. باینجهت در قسمت اول این ماده بطور مطلق بدولت اختیاز داده شده هر وقت مقتضی دانست پولی را که صاحب امتیازی برای این راه خرج کرده است باو بدهد و اینراه را بخود اختصاص دهد. این یک مورد مورد دیگری هم هست وآن این استکه وقتی که دولت تصمیم بگیرد که اصلا با چهار املغی کند (ممکن است) شاید دولت پس از یکسال دو سال امیدواری می‌رود بعد از تصویب لوایحی که پیشنهاد شده است موفق شود باجهاتی را که در راهها می‌گیرند موقوف کند آنوقت بگوید مطابق این اصل کلی باید در اینره هم باج موقوف شود آنوقت وضع صاحب امتیاز چیز غریبی خواهد شد یک پولی خرج کرده و باید همینطور که دولت حکم کرد ه باج در تمام راهها ملغی شود اینراه هم از راهها ی عمومی است و البته باید باج آن ملغی شود آنوقت یک پولی از کیسه اش رفته است. لذامادر اینمورد در ضمن الغاء باجها و وراهها پیش بینی کردیم که دولت مکلف است پولی را که صاحب امتیاز خرج کرده بدهد و اینراه بخرد. این مطلب هم بعقیده من لازم است پیش بینی شود وهر دو قسمت در این لایحه پیش بینی شد
رئیس – آقای دادگر (اجازه)
دادگر – بنظر بنده استدلالی که آقایی وزیر فوائد عامه کردند پیش بینی شده ایشان فرمودند که ممکن است دولت از نقطه نظر تسهیل تجارت بخواهد راهها را آزاد کند و تجارت را تسهیل بکند بنابراین شرطی لازم است که در این قرار داد باشد که اگر دولت باجها رامعاف کرد اینجا را هم بتواند معاف کند وخسارت آن شخص را بدهد و این قاعده را تعمیم کند که استثنائی نباشد. بنده تصور می‌کنم این فرض پیش بینی شده و درهمین ماده قید شده است که اگر دولت خواست باجها حذف کند این راه را هم حق داشته باشد بخودش انتقال بدهد اما اینکه بطور اطلاق گفته شود که دولت هر وقت می‌خواهد این راه را بخودش منتقل کند بنظر بنده این مسئله یکی از ارکافی است که در هر معامله و قرار داد شرط اصلی است و آن مدت است. آن کسانی که میایند و یک موسسه و تشکیلاتی درست می‌کنند باید مطمئن باشند خودش که بضاعت اینکه این موسسه رااز جیب خودش اداره بکند که ندارد ناچار باید شرکتی تاسیس کند دراین صورت مردم باید بدانند که این راه دوام دارد و استفاده می‌توانند بکنند. اما اگر دولت آمد بدون اینکه دلیلی و جهتی داشته باشد همینطور گتره‌ای بگوید که در هر موقعی که من بخواهم این راه را بخودم منتقل می‌کنم. بنظر بنده این امتیاز موضو عا لغو اسن وهیچوقت هم نمی‌شود یک سرمایه برای برای آن تدارک کرد. هیچکس هم پیدا نمی‌شود که برای یک چیز مبهم مجهولی پول بدهد بنده یک دفعه دیگر نظر آقای وزیر فوائد عامه را باین نکته جلب می‌کنم. خودایشان که نادی این بودند که باید راهها ساخته شود و بالاخره این شخص ایرانی است یعنی بنده تنها این ایرانی را دید م که آمده است اینجا و یکخانه هم گرفته است توی ابن شاه آباد و بضاعت استر آبادش راهم فرخت باین امید. حالا امیدواری اوچیست؟ فقط اینکه هر وقت دولت اراده کند بدون اینکه دلیل و مستندی داشته باشد بخودش منتقل کند؟ بنده تصور می‌کنم این مدت منتظره چهار ساله ایشان هم عبث بوده امتیازش هم لغو خواهد بود.
وزیر فوائد عامه – نماینده محترم بدو شق که بنده عرض کردم توجه نفرمودند و فقط مورد استثنا ء خودشان یک شق عرض بنده را قراردادند. صورتی که (چنانچه عرض کردم تکرار می‌کنم) مطلب دو شق دارد دو مورد دارد. آقایان نمایندگان محترم تصدیق این را دارند که اساسا دادن امتیاز راه غلط است؟ بعقیدهم بنده دادن امتیاز راه غلط است.
یکنفر از نمایندگان – معلوم نیست.
وزیر فوائد عامه – اجازه بدهید آخر هر بدی یا هر خوبی نسبی است. مطلق نیست. وقتی که بنده عرض می‌کنم دادن امتیاز راه بداست در چه مورد است؟ ممکن است یک دولتی باشد که خودش پول داشته باشد و بتواند راهرا بسازد وبرای مردم واگذار کند یا آنکه امتیاز بدهد. مسلم باید گفت که چنین دولتی باید حتما خودش راهرا درست کند. زیرا راه یک موردی نیست که قابل استفاده باشد. بعضی چیزها است که برای هر دولت الزام آور است و باید برای فوائد و استفاده عموم دائر شود یکی از آنها راه است. در تمام دنیا این اصل مسلم شده که راه باید بخرج و عوائد عمومی ساخته شود و مجانا برای استفاده عمومی واگذار شود. این هیچ محل کلام نیست. حالا ما چه مانعی داریم ؟یک مانع داریم که بی پولی است اگر ما پول می‌داشتیم که خودمان راههای شوسه خودمان را می‌ساختیم آیا نمایندگان محترم هیچ تصویب می‌کردند که امتیاز راه سازی داده شود گمان می‌کنم تصویب نفرمودند و اینکه حالا تصویب می‌کنند و حاضرند که تشویق بکنند سرمایه اشخاص در این قبیل مؤسسات خرج شود برای چیست ؟برای اینست که بالاخره واگذاردن امتیاز راه باشخاص بهتر از بی راهی است درست است که برای مردم تحمیل است ولی با وجود این از بی راهی بهتر است پس هر وقت این موجب فراهم شود برای دولت و هر وقتی که دولت پول این را پیدا کرد که راهرا پس از تادیه سرمایه که سازنده راه خرج کرده و بعد از تادیه منفعتی که آن شخص در نظر دارد بخود منتقل کند البته حق دارد راه را پس گیرد و این مسلم است.زیرا (دوباره عرض می‌کنم) راه یکی از مواردی است که نباید اختیارش در دست اشخاص متفرقه باشد بهمان دلیلی که تلگراف و تلفون باید در دست دولت باشد همانطور راه هم نباید در دست اشخاص متفرقه باشد و محکوم تا کس‌های مختلف دیگران باشد بهر دلیلی و منطقی که می‌خواهید بنده حاضرم در هر جا ثابت کنم که راه باید در دست دولت باشد. پس این یکی از حقوقی است باید در قانون پیش بینی کرد والبته دل بخواه هم نیست. آن موقعی که دل دولت خواست چه موقعی است؟ موقعی است که دولت پول داشته باشد یعنی موقعی که دولت پول داشت بقدری علاوه بر راههای اصلیه بتواند راههای فرعیه را هم که امتیازش را داده است آن هم بدون اینکه تعدی و ظلمی و زورگوئی بکند. بعد از آن که سرمایه را که صاحب امتیاز خرج کرده است و آن مقداری هم که باید آن شخص نفع بکند باو پرداخت آنوقت موقع دلبخواه دولت است و این وقتی است که سرمایه دولت کافی باشد پس این یکی از شقوقی است که حتما باید در قانون پیش بینی شود که هر وقت دولت پول داشت که راه را بخرد مطلقا می‌تواند از صاحب امتیاز خریداری کند یک مورد دیگر آن هست که آن مورد به مفعت صاحب امتیاز است و باید پیش بینی شود خوب دولت و مجلس شورای ملی تصویب کردند مطابق امتیاز نامه صاحب امتیاز باجی در راه از مسافرین اخذ کنند از طرفی دیگر راههایی هم هستند راههای دولتی که باچ را امروز گرفته می‌شود ولی بالاخره اگر دولت یک وقتی یک وسع مالی پیدا کرد د راین خط میل خواهد کرد که باج راهها موقوف کند د راین صورت بایستی یک وضیعت عمومی در تمام راهها ی مملکت پیدا شود ولی آنوقت در قسمت مازندران مردم که عبور و مرور کنند باید باج بدهند این چیز غریبی ایست بنابراین در موقع الغاء باجها براینکه از یک طرف دولت نتواند بگوید چون من می‌خواهم باجه‌ها الغاء‌کنم تو هم که صاحب امتیاز هستی باید باج را ملغی کنی و به صاحب امتیاز ضرر بخورد واز طرف دیگر براینکه د ریک مملکت دو ترتیب نباشد باید دولت حق خرید این امتیاز را د رهر موقعی که دارایی او اجازه بدهد داشته باشد و بااین دودلیل این ماده تنظیم شده است و خیال می‌کنم این ترتیب نافع باشد
جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است
. بعضی از نمایندگان – کافی نیست.
رئیس – رای می‌گیریم آقایانی که مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس –معلوم می‌شود کافی است. پیشنهاد آقا ی شهاب و مواد الحاقیه رسید ه است اگر اجازه می‌فرمایید بماند برا ی بعد از تنفس
بعضی از نمایندگان – صحیح است
(در این موقع جلسه برای تفس تعطیل و پس از نیمساعت مجددا تشکیل گردید
)رئیس – اصللاحت راجع ماده بیست چهار قرائت می‌شود (بشرح آتی خوانده شد)
اصلاح ماده بیست و چهار به طریق ذیل پیشنهاد می‌کنم
ماده ۲۳دولت حق دارد این امتیاز را در موقعی که مقتضی بداند از صاحب امتیاز یا قائم مقام او خریداری نماید و همچنین هر موقعی که دولت بخواهد باج راهها را حذف نماید در صورتیکه نسبت به راهها ی موضوع این امتیاز هم مانند سایر راهها رفتار شود می‌تواند این امتیاز راخریداری نماید قیمتی که برای خریدار ی این امتیاز به صاحب امتیاز تادیه خواهد شد عبارت خواهد بود از کلیه مخارج اساسی ساختن راه باضافه عشر آن پس از وضع مبلغی که تا آن تاریخ مستهلک شده است
تبصره – دولت در صورتی دارای حق خریدار امتیاز خواهد بود که خودش قائم مقام صاحب امتیاز در اخذ حق العبور نشود.
وزیر فوائد عامه – تبصره را یک مرتبه دیگر قرائت کنند. (مجددا به ترتیب سابق خوانده شد)
وزیر فوائد عامه – صحیح است
مخبر – بنده این ماده را قبول می‌کنم
رئیس – باتبصره؟
مخبر بلی.
رئیس – پیشنهاد آقای دامغانی قرائت شود؟
دامغانی – بلی (بشرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهادمیکنم ماده بیست و چهار همانطو رکه طبع شد رای گرفته شود
رئیس – بفرمایید.
دامغانی – دو موضوع را آقای وزیر فوائدعامه فرمودند یکی این وقتی دولت بخواهد باج راهها را ملغی کند باید حق داشته باشد که این امتیاز را خریداری کند و این که فرمودند باج راه اساسا غلط است ماهم تصدیق می‌کنیم که باج راه غلط است و بایستی از راه باج گرفته شود اما متفرح برا ین است که دولت راه را بسازد و باج نگیرد نه اینکه راه ساخته نشده وباج گرفته شود وجود ناقص بهتر از عدم صرف است. امر دائر است بین اینکه راه خراب باشد یا اینکه کس دیگر راه را بسازد و حق العبور بگیرد. کدام بهتر است؟ البته اگر راه ساخته شود و حق العبور گرفته شود بهتر است ا زاینکه اصلا ساخته نشود ولی این ماده دوقسمت دارد. یک قسمت این بود که هر موقعی که دولت بخواهد باج راه را ملقی کند د راین قسمت هم باج راه ملقی شود (به این شکلی که در اینجا نوشته شد) راه از صاحب امتیاز خریداری شود. قسمت دوم اینکه دولت هر وقت بمقتضی بداند حق خریداری این راه راداشته باشد این قسمت در کمیسیون تصویب شده بود ولی چاپ نشده بود و آقای کازرونی اضافه کردند و عبارت هم سلیس نبود. بعقیده بنده این پیشنهاد آقای آقا میرزاشهاب تمام این لایحه را مترلرل می‌کند زیرا این حق حق فسخی که برای دولت قرار داده می‌شود درهر آنی ممکن است ده روز دیگر دوماه دیگر شش ماه دیگر. بااین که هنوز اقداماتی نکر ده است دولت حق دارد راه را پس بگیرد و گویا صاحب امتیاز این اصلاح را قبول کرده است لکن بعقیده بنده لازمست ماده بیست و چهار به همان شکلی که اول بود رای گرفته شود ولی اینطور که آقای وزیر می‌فرمایند که اگر اصرار کنید اصل لا یحه را استرداد می‌کنم این یک تهدیدی است برای اینکه من بترسم که مبادا اصل موضوع بهم بخورد و ازبین برود به این جهت بنده پیش نهاد خود را استرداد می‌کنم.
رئیس – پیش نهاد دیگری از آقا ی شریعت زاده رسیده است قرائت می‌شود (اینطور خوانده شد)
اصلاح ماده بیست و چهار ماده بیست چهار در هر موقعی که دولت بالغاء باج و خریداری و اداره کردن کلیه راهها ی شوسه مملکت تصمیم کند می‌تواند راهها ی مورد این امتیا ز را خریداری نماید قیمتی که برای خریداری راه به صاحب امتیاز پرداخته خواهد شد عبار ت است اصل سرمایه مصروفه برای ساختمان راه باضافه اش پس از وضع مبلغی که تا آن تاریخ مستهلک شده است خواهد بود
رئیس - بفرمائید
شریعت زاد ه – بنده معتقدم که مسئله راه یعنی راههای شوسه باید مورد تصحیل عمومی از طرف دولت واقع شود یعنی اگر بنا شد دولت راهها را خودش اداره کند و بطور کلی باجها را لغو کند البته مقتضی است که این شرایط نوشته شود که صاحب این امتیاز هم مشمول آن تصمیم دولت خواهد بود و الا اگر دولت بخواهد نسبت به آن قسمت به خصوص اقدامی بکند بنده مخالفم و عقیده دار م هر وقت دولت موفقیت پیداکند که تمام راههای را خودش بسازد آن وقت نسبت به این راه هم همینطور رفتار خواهد شد و هیچ عیبی هم ندارد و نباید ماده یک طوری نوشته شود که هر وقت بخواهد بگویند امروز ما نمی‌خواهیم این را از شما مسترد کنیم و در قانون مربوط به راه هم یک چیزهایی را نمی‌شود نوشت برای اینکه ممکنست نسبت به یک فرد به خصوص تحمیلاتی بشود و دراین باب بنده معتقد م که یک نظریه کلی باید در نظر گرفته شود و اگر دولت نسبت به کلیه راهها این کار کرد این قسمت هم مشمول آن خواهد بود و الاخیر.
رئیس – آقای دادگر
دادگر – عرض ندارم
رئیس - آقا ی آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب آقا ی شریعت زاده اظها رکردند که دولت در صورتیکه بتواند تمام راهها را دردست بگیرد آنوقت حق دارد که این راه هم از صاحب امتیاز بخرد. بعد ازاینکه آقای وزیر این مسئله را عنوان کردند و بنده سیاست این مسئله را عرض کردم که دولت ناظر به حفظ حقوق جامعه است و یک را ه مخصوصی را درنظر گرفته است که می‌خواهد از نقطه نظیر سیاست خودش در دست بگیرد مانمی توانیم بگوییم تا و قیتکه تمام راهها خودش در دست نگرفته است حق ندارد این راه را در دست بگیر د. چرا؟ برای اینکه در بعضی موارد لازم می‌شود که دولت یک راهی که هیچ رابطه با جایی را ندارد خودش در دست بگیرد و مانمی توانیم سیاست دولت را منحصل کنیم وبگوییم این سیاست و قتی صحیح است که دولت تمام راهها را دردست بگیردآن وقت می‌تواند این راهم خودش در دست بگیرد و پیشنهادی را که آقا ی آقا میرزا شهاب کرده‌اند و آقا و زیر و مخبر هم قبول کردند آن پیشنهاد هم حفظ حقوق دولت و هم حفظ حقو ق صاحب امتیاز هم می‌کند و خود صاحب امتیاز هم قبول کرده است و صاحب امتیاز هم عاقل و بالغ کامل است و عقیده بنده این است که ما نسبت به منافع جامعه باید بیشتر علاقه داشته باشیم
وزیر فوائد عامه – محض اطلاع آقایان نمایندگان عرض می‌کنم این ماده که آقای آقا میرزا شهاب پیشنهاد فرمودند و تبصره که اضافه شده است با مشورت صاحب امتیاز و رضایت خود او بوده است که آقای دادگر تهیه کرد ه بودند و آقای آقا میرزا شهاب اصلاح عبارتی کردند بنابراین خود صاحب امتیا زباین ترتیب راضی است و مصالح او هم کاملاتامین شد ه و از طرف دیگر حقی هم برای دولت هست و درحقیقت جامع است و اشکالی ندارد
رئیس – رای گرفته می‌شود قابل توجه بودن پیشنهاد آقای شریعت زاده آقایان موافق قیام فرمایند
رئیس – قابل توجه نشد.
آقای سهراب زاده. (به طریق ذیل خوانده شد)
بنده ماده بیست و چهار را بطریق ذیل اصلاح می‌کنم. هر گاه دولت بخواهد را ه را اداره نموده و حق العبور را موقوف نماید باید از صاحب امتیاز خریداری نموده و جربان خسارت او را بنماید.
رئیس – بفرمایید.
سهراب زاد ه –اساسا بنده معتقدم که خود دولت باید راهها را ادار ه کند و بسازد و لی متاسفانه تاکنون نشده و راه هائی هم که ساخته شده بود و بدولت واگذار شد اوضاع آنها هم چندان رضایت بخش نیست. بنا بر این مجبورا یا اینکه صلاح مملکت بوده است امتیاز ساختن یک راهی را بیک نفر داده‌اند و هر وقت که دولت متقضی بداند راهی را خودش در دست بگیرد این قانونا برای دولت باز است و هر ساعتی از هر راهی بخواهد عبور و مرور کند می‌تواند ولی عبارت دولت می‌تواند خریداری کند این بعقیده من بدون شرط برای صاحب امتیاز خوب نیست. بنا بر این بنده پیشنهاد کردم که هر وقت دولت خواست این راه را بخرد اولا شرطش موقوف شدن باج تمام راهها باشد بطوریکه آقای آقا میرزا شهاب پیشنهاد کردند. ثانیا از صاحب امتیاز خریداری نماید و خسارتی که از این راه وارد می‌شود به صاحب امتیاز بدهد که در حقیقت بصاحب امتیاز ظلم نشده باشد.
رئیس ـ آقای دادگر (اجازه)
دادگر ـ این موضوع را بنده مطرح کردم بعد آقای وزیر فوائد عامه در خارج فرمودند که این مسئله باید با توافق نظر صاحب امتیاز باشد. بنده و آقای وزیر و صاحب امتیاز آمدیم و سه نفری ملاقات کردیم و این قسمت را پیشنهاد کردیم. البته کنترات بین دولت و تقاضا کننده است و دخالت شخص ثالث در این راه مستلزم حمایت یکی از طرفین است و وقتی طرفین به یک قضیه معتقد شدند دیگر مداخله شخص ثالث لغو می‌شود پس وقتی که آقای وزیر فوائد عامه بسمت نمایندگی دولت با آقای مسعود الملک که صاحب امتیاز هستند توافق پیدا کردند آن وقت نظر بنده و نظر آقا و آقا موضاعا از بین می‌رود.
رئیس ـ آقا یانیکه پیشنهاد آقای سهراب زاده را قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
(عده برخاستند)
رئیس ـ قابلا توجه نشد. پیشنهاد آقای شریعت زاده.
شیروانی ـ بنده لازم نمی دانم قرائت شود.
رئیس ـ پیشنهاد جنابعالی نیست پیشنهاد آقای شریعت زاده است. (اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم ـ ماده بیست و چهار به کمیسیون ارجاع شود تا با جلب موافقت صاحب امتیاز و مطالعه در نظریات مختلفه خبر مناسبی به مجلس تقدیم شود.
رئیس ـ بفرمائید.
شریعت زاده ـ بنده می‌بینم که این ماده جلب توجه عده را کرده است و هر کدام موافق یک اصولی با آن مخالفت می‌کنند و معلوم نیست که بتوان بدون یک مطالعه عمیقی این را مطابق بامنافع مشروع صاحب امتیاز کرد و از نقطه نظر اینکه نمایندگان محترم هم نظریات مختلف دارند و اعضاء کمیسیون هم مستحضر شدند و لازم است جلب موافقت صاحب امتیاز هم بشود تصور می‌کنم که این ماده بکمیسیون رجوع شود تا پس از مذاکره با جلب موافقت صاحب امتیاز دو مرتبه به مجلس بیاید
وزیر فوائد عامه ـ همانطوریکه آقای دادگر فرمودند جلب موافقت صاحب امتیاز شده است. پس این مقصود آقای شریعت زاده تامین شده است باینجهت محتاج نیست که باز یک تاخیری حاصل شود و مطلب بکمیسیون برگردد و تجدید رسیدگی شود بعلاوه برای اینکه گفته نشود دولت هر موقعی دلش بخواهد ممکن است این امتیاز را بخرد اینجا شرط شده است که دولت این حق را ندارد که اینراه را بخرد و همان باج راهم بگیرد و خود این قیدی که شده بزرگترین تامینی است. پس گمان می‌کنم این پیشنهاد مورد نداشته باشد
رئیس ـ آقایانی که راجع ماده ۲۴ را بکمیسیون تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده برخاستند)
رئیس ـ تصویب نشد. پیشنهاد آقای دکتر آقایان (اینطور خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که لفظ اساسی در سطر دوم از آخر ماده ۲۴ حذف شود
رئیس ـ بفرمائید
دکتر آقایان ـ در اینماه قید شده است وقتی بنا شد دولت اینراه را خریداری کند چه باید بپردازد و اینطور تصریح کرده است. قیمتی که برای خریداری راه بصاحب امتیاز پرداخته خواهد شد عبارت خواهد بود از کلیه مخارج اساسی ساختن راه، آقایان تصدیق می‌فرمایند عباراتی که در قانون نوشته می‌شود هر قدر صریح تر باشد بهتر است و کمتر اسباب زحمت طرفین می‌شود بنا بر این اساسی یعنی چه ؟شکستن سنک و مزد عمله اساسی است ولی اگر صاحب امتیاز برای اینکه عملجات خودش را در یک نقطه جمع بکند که بتوانند زندگی کنند مجبور شده است که از هزار قدمی آب را آنجا بیاورد که آب مشروب داشته باشند این خرج اساسی نیست وفرعی است و فردا در موقع خریداری اینراه از طرف دولت با آن ترتیباتی که سابقه دارد اسباب زحمت خواهد شد و سر هر قلم گفتگوئی پیدا خواهد شد که آیا این جزء خرج اساسی هست یا نه ؟و همان طور که صاحب امتیاز کار را آمال خودش میداند و آنچه صلاح میداند خرج می‌کند و آن هم کم کم باید مستهلک کند وقتی نباشد که دولت آن راه را بخرد هر چه صاحب امتیاز خرج کرده باید آن را قبول کند منتهی اگر تصور این می‌رود که صاحب امتیاز خدای نخواسته ممکن است از حالا درصد و یک خیالات سوئی داشته باشد که در آتیه بتواند حساب تراشی بکند دولت ممکن است از حالا یک نظارتی در خرج او داشته باشد ممکن است در آتیه اسباب زحمت صاحب امتیاز بشود و اینرا بنده نه از نقطه نظر کنتراتی و نه از از نقطه نظر تشویق دادن سرمایه داخلی برای ساختن راه صلاح نمیدانم
مخبر ـ بنده موافقم که کلمه اساسی حذف شود و اینطور باشد (ازکلیه مخارج ساختن راه) لیکن یک مراجعه باید بشود بآن اصلاحی که آقای آقا میرزا شهاب پیشنهاد کردند که در آنجا کلمه اساسی حذف شده است یا خیر ؟اگر حذف نشده در آنجا هم حذف شود رئیس ـ در آنجا هم لفظ اساسی هست باید حذف شود و مخارج ساختمان راه بشود پیشنهاد آقای شیروانی
شیروانی ـ بنده پس می‌گیرم
رئیس ـ پیشنهاد آقای تدین (اینطور خوانده شد) پیشنهاد می‌کند که بآخر ماده بیست و چهار اضافه شود و دولت تصمیم خریداری این امتیاز را لااقل سه ماه قبل باید بصاحب امتیاز اعلام نماید
مخبر ـ قبول می‌کنم
رئیس ـ ماده بیست و چهار دو باره قرائت می‌شود و رای قطعی می‌گیریم (اینطور قرائت شد) ماده ۲۴ دولت حق دارد این امتیاز را در موقعی که مقتضی بداند از صاحب امتیاز یا قائم مقام او خریداری نماید و همچنین هر موقعی که دولت بخواهد باج راه را حذف نماید در صورتیکه نسبت براههای موضوع این امتیاز هم مانند سایر راهها رفتار شود می‌تواند این امتیاز را خریداری نماید قیمتی که برای خریداری این امتیاز بصاحب امتیاز تادیه خواهد شد عبارت خواهد بود از کلیه مخارج ساختمان راه باضافه عشر آن پس از وضع مبلغی که تا آن تاریخ مستهلک شده است و دولت تصمیم خرید این امتیاز را لااقل سه ماه قبل باید بصاحب امتیاز اعلام نماید.
تبصره ـ دولت در صورتی دارای حق خرید امتیاز خواهد بود که خودش قایم مقام صاحب امتیاز در اخذ حق العبور نشود.
رئیس ـ رای می‌گیریم بماده با تبصره آقایان موافقین قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد ماده بیست و پیج. (بشرح ذیل قرائت شد)
ماده ۳ ـ صاحب امتیاز مکلف است که سالیانه مبلغ دو هزار تومان برای تامین حفظ الصحه عمله و سایر کارکنان و مستخدمین و مستحفظین راه موضوع این امتیاز را مجانا دهد عابرین بی بضاعت هم می‌توانند از آن مجانا استفاده نمایند. این وجه توسط صاحب امتیاز مصرف خواهد شد ولی دولت حق تفتیش خواهد داشت
رئیس ـ مخالفتی ندارد
(گفتند خیر)
رئیس ـ رای گرفته می‌شود
نصرت الدوله ـ
(اجازه میفرمائید)
رئیس ـ بعد بفرمائید آقایانیکه ماده ۲۵ را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد مواد الحاقیه قرائت می‌شود (بشرح ذیل قرائت شد)
ماده الحاقیه ذیل را پیشنهاد می‌کنم وسایل نقلیه صحیه مملکتی و شیر و خورشید سرخ ایران از تادیه باج راه معاف خواهد بشود. دکتر امیر شریعت زاده
رئیس ـ آقای شریعت زاده (اجازه)
شریعت زاده ـ تصور می‌کنم در این موضوع ضرورتی نباشد که توضیحات زیادی داده شود فقط باید آقایان متوجه باشند به اثرات خوبی که شیرو خورشید سرخ در ایران کرده و خدماتی که در تبریز کرده است. یک مریضخانه که تقریبا چهل تختخواب دارد در آنجا دائر شده و هم چنین خدماتی که به سیل زدگان بیرجند و جاهای دیگر کرده است و البته مجلس شورای ملی باید مساعدت عملی نسبت به این قضیه بکند و مخصوصا در جاهای دیگر کمک هائی که به صلیب احمر می‌شود باید یک سرمشقی باشد که ما هم همیشه این مسئله را در نظرداشته باشیم که نسبت باین مسئله یک تشویقی شده باشد.
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ بنده اساسا با موافقت کردن معنوی حفظ الصحه موافقم چناچه کمیسیون این ماده را از همین نظر قبول کرد که سالی دو هزار تومان مخارج عملی بشود. بنده با الفاظ موافق نیستم شیر خورشید سرخ که رد شد معاف باشد. البته شیروخورشید سرخ در همه جا معاف است این عملی نیست ما باید دو جهت را ملاحظه کنیم از جهت حفظ الصحه این بود که صاحب امتیاز خودش هم حاضر شد که سالی دو هزار تومان مخارج حفظ الصحه بکند اما نباید وسائل نقلیه باستناد به این اسامی معاف شود.
رئیس – رای میگیر یم بقابل توجه بودن این پیشنهاد آقایان موافقین قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد. ماده الحاقیه پیشنهادی آقای تدین (اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کند ماده ذیل بعنوان ماده الحاقیه تصویب بشود. ماده الحاقیه صاحب امتیاز بدون تصویب مجلس شورای ملی حق شرکت با اتباع خارجه نخواهد داشت
رئیس – آقای تدین (اجازه)
تدین – نسبت به شرکت با اتباع خارجه د راین امتیاز نامه بطور صریح منعی نشده است در ماده شش اجازه می‌دهد بصاحب امتیاز که بر طبق قوانین شرکت ایران می‌تواند با اتباع داخله شرکت نماید در ماده هفت منع می‌کند هر نوع از انواع انتقالات این امتیاز را به اتباع خارجه ولی شرکت را اسم نبرده است: ماده هفت این است (این امتیاز بهیچ نحوی از انحاء‌قابل انتقال به اتباع خارجه نیست) و این یک اصلی است وبعضی مطالب اگر منع صریح د رقانون نداشته باشد ممکن است در یک موقعی مجوزی برایش فرض شود بنابراین برای جلوگیر ی ا زاین احتیاط و برای اینکه د ریک موقعی از این عدم منع صریح استفاده نشود و صاحب امتیاز با اتباع خارجه شرکت نکنند بنده پیشنهاد کردم درهر موقعی که بخواهد ابتکار را بکند با تصویب مجلس شور ایملی باشد
مخبر – بنده گمان می‌کنم پیشنهاد آقا این مسئله را که از عداد ممنوعات است معرض جواز واردش می‌کند زیرا طوری پیشنهاد شده که ممنوع نیست نهایت باید بتصویب مجلس شورای ملی برسد. در صورتیکه مقصود این استکه بهیج نحوی از انحاء جزء و کلا قابل انتقال بخارجه نیست و اگر چنانچه بر خلاف این رفتار کرد این قانون لغو خواهد شد و همانطور که عرض کردم و حالاهم تکرار می‌کنم پیشنهاد آقا این مسئله را در معرض جواز وارد می‌کند و بنده کاملا با این پیشنهاد مخالفم و نمی‌توانم بپذیرم
رئیس – آقایانیکه پیشنهاد آقای تدین را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد بماده الحاقیه دیگر. : (بشرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم آخر ماده ۲۵ بطریق ذیل اصلاح شود این وجه مذکور در ماده ۲۵ صحیه مملکتی توسط صاحب امتیاز مصرف خواهدرسید و اقدامات صحی از تاریخ شروع به ساختن را ه بعمل خواهد آمد امیر اعلم
رئیس – پیش نهاد کننده حاضر نیستند
نصرت الدوله – بنده قبول می‌کنم
رئیس – آقای نصرت الدوله (اجازه)
نصرت الدوله – آقای امیر اعلم قبل از اینکه تشریف ببرند مخصوصا این مسئله را ببنده تذکر دادند و خواهش کردند نظر ایشان رابعرض آقایان برسانم در ماده بیست و پنج تصدیق شده است که وجهی برای صحیه عملیاتی که در اینجا کار می‌کنند مصرف شود ولی مطابق آن مفهومی که ماده ۲۵ دارد این بعد از تمام شده این کار است و سه سال چهار سال طول مدت ساختن این راه است و البته وقتی که مقصود کمک کردن به عملحات باشد از روز اولی که این عمله شروع :بکار کند باید گنه گنه داشته باشد. جز ء اول این پیشنهاد است که باید در تحت نظر صحیه باشد و جز ء ثانیش استفاده بکند و چون خواسته بودند تانظر ایشان را بعرض آقایان برسانم عرض کردم که مقصودشان فقط این است که از بدو شروع بکار عمله بکار ادویه لازمه در آنجا حاضر باشند و منتظر این نباشد که دوسه سال طول بکشد با این راه قیام شود
مخبر – اگر آقایان فرض می‌کردند که این پول ؟؟ جیب خودشان بیرون می‌آمد بنده گمان می‌کنم بسیار ی از این پیشنهاد‌ها را نمی‌کردند بیچاره مظلوم آمده است یک راهی بسازد ویک استفاده بکند میفرمائید آفتاب نرمز رعایت شود دو هزار تومان برای صحیه بدهد. تفتیش شود چه شود چه شود بنده عرض می‌کنم آقایان ملاحظه بکیند. این آدم باید یک پولی تهیه کند برای ساختن این راه در موقعی که این آدم دارد جان می‌کند برای تهیه پول شما میفرمائید این پول در تحت نظر صحیه و یک مفتشی بفرستد این مسائل هیچ لزومی ندارد آقا جان پس از آنکه این آدم شروع کرد باخذ باج راه آنوقت سالی دوهزار تومان تخصیص می‌دهد برای صحیه عیلجات
رئیس - آقای فاطمی (اجازه)
فاطمی – بنده تقاضای تجزیه می‌کنم ماده الحاقیه ایشان دوجهت دارد یکی این که بوسیله اداره صحیه بمصرف برسد بنابراین تقاضای تجزیه می‌کنم
رئیس – قرائت می‌شود (اینطور خوانده شد)
وجه مذکور درماده ۲۵در تحت نظر صحیه مملکتی بمصرف خواهد رسید
رئیس رای می‌گیریم بقابل توجه بودن این قسمت آقایانی موافقین قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس –قابل توجه نشد.قسمت دوم (اینطور خوانده شد)
اقدامات از تاریخ شروع بساختن راه بعمل خواهد آمد
رئیس رای می‌گیریم بقابل توجه بودن قسمت دوم موافقین باقسمت دوم قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس تصویب شد که پیشنهاد آقای دست غیب (بشرح ذیل قرائت شد)
ماده الحاقیه را پیشنهاد می‌کنم: وسائل نقلیه حفظ الصحه از حق العبور معاف باشد
بعضی از نمایندگان –رد شده است
رئیس – شیرو خورشید هم ضمیمه بود
بعضی از نمایدگان - هر دوردشده است
رئیس – تجزیه نشده بود که هر دو رد بشود.آقای دست غیب (اجازه)
دست غیب – شهبه بآقایان وارد شده است که پیشنهاد بنده رد شده است خیر بنده این پیشنهاد را در عین پیشنهاد رد شده نمیدانم. آقای کازرونی می‌فرمایند که آقایان فکر کنند که از جیب خودشان می‌دهند عرض می‌کنم بله آقایان فکر را ملکنند یکی دیگر راجع بمسئله اینکه یک کلمه در مجلس انعکاس پیداکرده است که نمی‌شود آدم هم ببرد که اگر عمله و کارگر ناخوش شد چه بشود با کمال قوت قلب می‌گویند عمنه و کارگر که ناخوش شد گنه گنه برایش حمل کنند و از حق العبور معاف نباشد. (همهمه بین نمایندگان –صدای زنگ رئیس دست غیب – البته آقایان تصدیق می‌فرمایند که من بصدای بلند از حرف نمافتم و صدای من بلند است. بالاخره معنی حرفشان این است که نباید برای عمله و کارگر فکر کرد که ناخوش نشود بنده عرض می‌کنم چه ضرد دارد خود صاحب امتیاز هم قبولکند د روقتی می‌خواهند برای کارگرها از این شهر بآنشهر وسائل حفظ الصحه را ببرند از حق العبور معاف باشد؟ حالا نمیدانم از روی چه منطقی آقایان عصبانی می‌شوند که خیر صاحب امتیاز قبول نمی‌کند آخر باید فکر کرد که آن بیچاره عملیات و کار گرها وسائل حفظ الصحه می‌خواهند.
مخبر – اگر چه رفقای بنده فکر تکلیف کردند که جواب آنها ندهیم اما چکنم بنه هم مثل ایشانم همان گنه که را که آقا می‌فرمایند عملجات وارد کنند ممکن است آن چند واگون گنه گنه را بگذارند بوی حیبشان و بیاورند و بنده بآقا اطمینان می‌دهم که صاحب امتیاز بیش از آقا دلش برای عمله اش میشو زد این شخص نیامده است امتیاز بگیرد مثلا اینکه بنده تصریحا حرف می‌زنم ایشان یک آدم عملی هستند آمده‌اند پولی خرج کنند راه بسازند اگر من طرفه ازعمله شدم در شور یست که خودم عملا نشان بدهم که طرفه عمله هستم و نباید مانع تراشی کرد برای یک کسی که آمده است و یک قسمت از مملکت را می‌خواهد آباد کند بنده عرض می‌کنم در عوض این اشکال تشویق بکنند که سایرین هم میل کنند امتیاز بگیرند و سرمایشانرا بکارابیندازند.
رئیس – آقایانی که ماده الحاقیه پیشنهادی آقای دست غیب را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(کسی قیام نکرد)
رئیس – رد شد. پیشنهاد آقای نظامی (بشرح ذیل قرائت شد)
ماده الحاقیه را پیشنهاد می‌کنم نقلیه اداره قشونی وصحیه مملکتی از تادیه حق – العبور معاف خواهند بود
رئیس بفرمائید
نظامی – اینجا نقلیه قشونی گو بادر ماده یازده نوشته شده وبنده تصور نمی‌کنم که این پیشنهاد بنده قرائت شود از اینجهت استرداد می‌کنم
رئیس – پیشنهاد آقای شریعت زاده قرائت می‌شود (بشرح آتی قرائت شد)
ماده الحاقیه – اسناد دولت بتخلف صاحب امتیاز از مواد این امتیاز نامه و الغا ء آن همیشه منوط با ستنکاف صاحب امتیاز از تعیین حکم یا صدور حکم از هئیت حکمیت بوفوع تخلف از مقررات ای امتیا زنامه خواهد بود. شریعت زاده داور
رئیس – آقای شرعت زاده (اجازه)
شریعت زاده – در ماده بیست و دواین قانون می‌نویسد (درصورت عدم اجرای هر یک از مواد ۳و۴و۶ و یازده سیزده چهار ده و شانزده از طرف صاحب امتیاز وزارت فلاحت و تجارت و فوائد عامه بصاحب امتیاز اخطار می‌کند (بعقیده بنده د راینجا بایستی معیین شود که تشخیص وقوع تخلف بچه ترتیب باید بعمل آید. اکر بگوئیم وزارت مالیه عامه است که اخطار کرده این صحیح نیست بعقیده بنده موردی که وزارت فوائد عامه بتواند باستناد تخلف از مواد امتیاز درمقام الغا ء امتیاز برآید موردی است که یا صاحب امتیاز از تعیین حکم استنکاف نماید یا اینکه در نتیجه رسیدگی و صدور حکم از طرف حکما معلوم شود که تخلف وارد شده است و استناد وزارت فوائد عامه بآن تخلف موفقین قانونی دارد از این نقطه نظر است که بنده این ماده الحاقیه را پیشنهاد کردم و تصور می‌کنم قابل موافقت باشد
وزیر فوائد عامه – این پیشنهاد آقای شریعت زاده یک عیبی دارد در صورتیکه مقصودشان تامین شده است و عیبش این است که اگر باری نحوکان مطلبرا بحکمیت موکول کنند حتما آن دو ماه یا یکماه موقعیکه برای حکمیت مقرر شده است اسباب تاخیراینکار می‌شود در صورتیکه اصل مقصود ایشان اینست که نسبت بصاحب امتیاز یک تجاوزی نشود قصد دیگر ی که ندارند؟ ماده ۲۲و۲۳ تواما این مقصود ایشان را کاملا تامین کند وهیچ احتیاج باین پیشنهاد نیست. ماده بیست ودوم جزای عدم اجرای مواد این امتیاز نامه است چه جزائی دارد عدم اجرای مواد این امتیازنامه بطلان باوجود این بطور قطع نیست می‌گوید باید قبلا اخطار شود و باز هم مهلتی برای جبران گذاشته است یکماه هم مهلت گذاشته که اگر صاحب امتیاز تخطی راجبران کرد باز آن مورد استعمال جزا قوت می‌شود. آمدیم در مواردی که خود صاحب امتیاز هم اذعان رد که تخطی از امتیاز نامه کرده آیا این هم باید هم باید بحکمیت مراجعه شود ؟از دو حال خارج نیست یا اخطاری را که دولت کرد صاحب امتیاز قبول می‌کند یا نمی‌کند. اگر قبول کرد که محتاج بحکمیت نیست زیرا خود طرف قبول دارد اختلافی در بین نیست که مراجعه بحکمیت شود و اگر قبول نکرد مراجعه بماده ۲۳ می‌شود ماده ۲۳چه می‌گوید ؟می‌گوید :هر گونه اختلافاتی راجع بمسائل مربوطه بمواد این امتیاز نامه بین دولت و صاحب امتیاز تولید گردد موضوع اختلاف بدو نفر حکم که یکی از طرف وزارت فوائد عامه دیگری از طرف صاحب امتیاز تعین خواهد شد مراجعه می‌شود دولت اخطار می‌کند که شما در فلان موردتخطی ازامتیاز نامه کرده‌اید صاحب امتیاز می‌گوید خیر من تخلف نکرده‌ام اینمورد اختلاف می‌شود آنوقت طرفین باید فورا بحکم مراجعه کنند و هر یک از طرفین که در تعین حکم استنکاف کرد فورا حق خودش را از دست داده و باطل کرده است بااین دو ماده دیگر این پیشنهاد‌ها مورد ندارد جز اینکه دائر ه را محدودتر می‌کند یعنی اگرهم قبول کند که تجاوز و تخطی کرده است باز مطابق پیشنهاد سرکار مجبور است قضیه بحکمیت رجوع شود در صورتی که لازم نیست
رئیس – آقایانیکه ماده الحاقیه پیش نهادی آقای شریعت زاده را قابل توجه میدانند قیام فرمایند
(چند نفر قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد ماده الحاقیه آقای تقی زاده (بشرح آتی خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم بشکل ماده الحاقیه علاوه شود انتقال این امتیاز بیک دولت خارجی نیز در حکم انتقالات وسایر معاملات مذکور در ماده ۷ خواهد بود
رئیس – آقای تقی زاده (اجازه)
تقی زاده – توضیح مفصل لازم ندار وقتیکه در ماده ۷مذاکره می‌شد بنده خواستم این پیشنهاد را بکنم موقع فوت شد یعنی رای دادند وگذشت چون فقط لفظ اتباع خارجه نوشته شده بود و شاید مشکوک باشد که بدولت خارجی هم شامل می‌شود لهذا برای توضیح این مطلب را پیشنهاد کردم
وزیر فوائد عامه اینمطلب صحیح است گمان می‌کنم از طرف کمیسیون هم قبول شود طبیعی است وقتی صاحب امتیاز حق نداشته باشد باتباع دولت خارجه انتقال بدهد بدول خارجه بطریق اولی حق نخواهد داشت
مخبر – صحیح است قبول می‌کنم.
رئیس خوب رای گرفته می‌شود (رای قطعی) آقایانیکه این ماده الحاقیه را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس تصویب شد بقیه مذاکرات می‌ماند برای جلسه بعد. خبر شعبه اول راجع بنمایندگی آقای آقا سید علا ء الدین قرائت می‌شود آقای روحی مخبر شعبه احضار و راپورت مزبور را بشرح ذیل قرائت نمودند)
خبر از شعبه اول بمجلس شورایملی. انتخابات ایوانکی. خوار. ورامین در تارخ نهم شوال ۱۳۴۱بامر وزارت داخله شروع و نسبت ایوانکی در غره ذی قعده ۱۳۴۱ باتهارسیده. سپس انتخابات خوار در نوزدهم ربیع الثانی ۱۳۴۱ آغا ز درغره جمادی ایثانی همان سال انجام یافته بعدا انتخابات :ورامین از ششم رمضان ۱۳۴۲شروع جریانات قانونی خودرا تا بیست و نهم شوال ۱۳۴۲ ادامه داده در این بین انتخابات قسمت اخیر الذکر مصادف با استقرار حکومت نظامی گردیده و بقیه انتخابات آنجا را قهرا دچار وقفه و تعطیل گشته بنابراین وزارت داخله از لحاظ اختتام باقیمانده انتخابات ورامین حکومت نظامی رادر آن صفحه از چهاردهم رمضان ۱۳۴۳بکلی معلی و جریانات قانونی انتخابی آن حدود رادر ثانی امر بشروع داده و در چهاردم ذی قعده ۱۳۴۳کلیه انتخابات ورامین بارعایت قوانین موضوعه بپایان رسیده و از کلیه آرا ء ماخوذه آقای آقا سید علا ء الدین (اعتماد الاسلام) با کثریت چهار هزار و ششصد و شانزده رای بنمایندگی ایوانکی و خوار ورامین انتخاب و مبعوث شده‌اند. بشعبه اول با مراجعه بدوسیه انتخابات قسمت‌های گانه و تدقیقات لازمه صحت انتخابات و نمایندگی آقای آقا سید علاء‌الدین را تصدیق نموده از نظ صلاحیت شخصی و سوابق خدمات مهمه اجتماعی و آزادی خواهی معظم له رابوکالت آن حوزه بمجلس شورایملی معرفی می‌نماید.
رئیس – آقایانیکه نمایندگی آقای آقا سید علا ء الدین راتصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب بر خاستند)
رئیس – تصویب شد. دوفقره خبر از کمیسیون عرایض و مرخصی رسیده است آنهم باید تکلیفش معلوم شود (باین مضمون قرائت شد)
آقای شیروانی نماینده محترم مشروحه بمجلس شور ایملی عرض و اظهار نموده‌اند که چندین سال است از اصفهان وطن خود دو رهستم و نظر بلزوم سرکش بعلاقه جات و بستگان خود: و نظر باینکه این اوقات مصارف باایام تابستان و ماه محرم می‌باشد و غالبا مجلس تعطیل و کارهای مهمی در جریان نیست: استدعای ۲ماه شخصی نموده‌اند که در ظرف دوماه امورات معوقه خویش را انجام داده مراجعت نمایند کمیسیون عذر ایشان را بیمورد نداشته از پنجم تیر ماه لغایت شهریور ماه تصویب می‌نماید.
رئیس – آقای شیروانی (اجازه)
شیروانی – چون موقع تصویب بتاخیر افتاده است بنده استدعا می‌کنم ۱۵ تیرماه رای گرفته شود.
رئیس – آقایانی که مرخصی آقای شیروانی را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد.آقای میرزا سلیم خان ایزدی نماینده محترم بواسطه کسالت مزاج برای معالجه از مجلس شورای ملی درخواست ۴۰ روز مرخصی نموده‌اند که از پنجم تیر ماه ابتدای مرخصی شان محسوب بشود کمیسیون تقاضای ایشان را مشروع دانسته تصویب می‌نماید.
رئیس آقایانی که مرخصی چهل – روزه آقای ایزدی را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند
رئیس – تصویب شد. دستور روز سه شنبه
اولا. راجع براه بندر جز مطالبی که بکمیسیون مراجعه شده است اگر راپرتش حاضر شده باشد.
ثانیا شور دوم کمیسیون فوائد عامه راجع بالغا ء منع صدور پوست بره
ثالثا شور اول خبر کمیسیون فوائد عامه بفرامین:مدت
وزیر مالیه – یک لایحه از طرف دولت تقدیم مجلس شور ای ملی می‌کنیم راجع بتصفیه مطالبات متفرقه و الا حضرت ولایت عهد که یک ترتیبی برای آن اتخاذ شود و همچنین لایحه اعتبار دوازدهم راجع به خرداد و تیر ماه تقدیم می‌شود
رئیس – آقای اخگر.اجازه
اخگر – اصلاح ماده ۳۶نظامنامه داخلی را کمیسیون مبتکرات پیشنهاد فوریت کرده است تقاضا می‌کنم جز ء دستور جلسه آتیه شود
رئیس – راجع بقابل توجه بود نش می فرمائید؟
اخگر – بلی
رئیس مخالفی ندارد؟
گفته شد خیر
آقای رضوی.اجازه
رضوی – لایحه پوست بره که از طبع در آمده تقاضا می‌کنم جزو دستور جلسه آتیه
بعضی از نمایندگان – جزو دستور شد
. رئیس – آقای روحی اجازه
روحی – بنده می‌خواستم از کمیسیون قوانین مالیه راجع بقانون ممیزی یک سوالی کرده باشم هر ج و مرج مالیاتی از ایران دراین موقع نمایندگان از مجلس خارج می‌شدند
روحی – اجازه می فرمائید جلسه دیگر عرض کنم مجلس ده دقیقه قبل از ظهر ختم شد
رئیس مجلس شورایملی – حسین پیرنیا
منشی م. شهاب
منشی دکتر احتشام طباطبائی