مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ بهمن ۱۳۰۴ نشست ۲۴۲

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم

قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ بهمن ۱۳۰۴ نشست ۲۴۲

مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ بهمن ۱۳۰۴ نشست ۲۴۲

جلسه۲۴۲

صورت مشروح مجلس یکشنبه چهارم بهمن ماه هزاروسیصدوچهارمطابق نهم رجب هزاروسیصدوچهل وچهار.

مجلس دوساعت قبل ازظهربه ریاست آقای تدین تشکیل گردید (صورت مجلس پنجشنبه اول بهمن ماه راآقای آقامیرزاشهاب قرائت نمودند)

رئیس-آقای شیروانی (اجازه)

شیروانی-قبل ازدستور.

رئیس-آقای افسر

محمدهاشم میرزاافسر-قبل ازدستور.

رئیس-آقای طهرانی.

طهرانی-عرضی ندارم.

رئیس-آقای رضوی.

رضوی-اینجاسؤالی که بنده درلایحه دولت کردم وجوابی که آقای کقیل وزارت معارف دادنددرصورت جلسه نداشت. سؤالی کردم که شغل این معلم نجاری چیست وچطوراست وجوابی که آقای کفیل دادندهرچه گوش دادم درصورت مجلس نبودتقاضامیکنمیادداشت شود.

رئیس-آقای رهنما.

رهنما-عرضی ندارم.

رئیس-نسبت به صورت مجلس ایرادی نیست؟!

بعضی ازنمایندکان-خیر.

رئیس-صورت مجلس تصویب شد. آقای شیروانی (اجازه)

شیروانی-بنده قبل ازاین که توجه آقایان نمایندگان رابه تسریع درتصویب لوایح جلب کنم عرض می‌کنم خودبنده هم تصمیم داشتم یک قدری کمتر اوقات مجلس راتضییع کنم واسباب تصدیع آقایان نشوم. ولی یک مسائلی هست که به عقیده بنده وقتی اهمیت آنهامعلوم شددردرجه اول قضایاقرارمیگیرندقبلاًبایدیک ملتی وجودداشته باشدکه آن ملت مجلس بخواهد. قانون بخواهددولت بخواهدوسایروسائل باری اوفراهم شود. وقتی که یک جامعه‌ای دریک گوشه‌ای به مرگ تبدیل میشودهرچه مابرایش قانون خوب بنویسیم گمان می‌کنم شکمش سیرنشود. مسئله ارزاق ولایات گمان می‌کنم توجه اغلب آقایان راجلب کرده باشد. بنده ازمقامات عالی شنیده‌ام که برای ارزاق طهران تاحالامتجاوزازیک میلیون دولت پول داده است وشایدتاآخر سال هم درنظرگرفته است که معادل همین مبلغ هاخرج شودکه ارزاق طهران متزلزل نشودواتفاقاًهم تاخالابانبودن جنس حتی یک دانه هم دراطراف طهران ارزاق تهران طرف توجه واقع شده است. بنده مطابق تلگرافی که خودم دارم والان تقدیم مقام ریاست می‌کنم شهراصفهان که همیشه علاوه برارزاق خودش آذوقه اطراف وحوالی خودش راکه دارای جنس نبودندمیدادیکی ازبلوک معروف آنجانان یزدراهم میدادالان داردتهدیدبه قحطی می‌شود. اعلیحضرت برای تأمین ارزاق طهران درنظرداشتندولایاتی که زیادترازمصرف خودشان جنس داشتندازآنجاهابرای طهران بخواهندویکی ازاین نقاط اصفهان رادرنظرگرفته بودندنظربه این که فریدن وچهارمحال اصفهان حاصل خیزاست درنظرگرفته بودندشایدازآن جاهایک قسمت جنس به طهران حمل کنند. تلگرافی ازاصفهان به بنده رسیدکه امسال اصفهان اگربتواندنان خودش را تأمین کندکاربزرگی کرده است وجای دیگریرانمی‌تواندنان بدهد. شایدآقای مدرس وآقای احتشام الحکماءوآقای مسعودهم که دراصفهان تشریف داشتنداطلاع دارندکه تحقیقاتی شدوکمیسیون هائی تشکیل شدکه ببیننددراصفهان جنس زیادی هست که به سایرجاهابدهندیانه؟ بعدمعلوم شدکه ورزنه ورودشت که ازبلوک حاصل خیز آنجااست امسال به کلی زمینه جنسش خالی است وهیچ جنسش درآنجانیست. فقط چهارمحال وفریدن آن هم نسبت به سالهای قبل خیلی کمترداردواگردست به اصفهان نزنندشایدخوراک خودش رابتواندبدهدوازآنجامراتب راتلگرافاًبه اعایحضرت اطلاع دادندکه این است وضعیات یکی دوسه ماه قبل مامتوجه شدیم که مأمورین غلاظ وشداددربلوک اصفهان مشغول گرفتن جنس وبستن درانبارها. مهرکردن آنهاهستنداگرچه ازاینجایک جلوگیریهائی شدولی بازقریب هزارخرواروچیزی بالا جنس ازاصفهان حمل شد. یک شهری که متجاوزازدویست هزارجمعیت داردواطراف آن هم دهات پرجمعیت دارداگریک روزجنس به آنجانرسدممکن است به کلی وضعیت آنجارابه هم بزند بنده آنوقت که دراصفهان بودم جنس خرواری سیزده تومان به فروش میرسیدودراثرحمل این جنس دریک فاصله کمی قسمت جنس به خرواری سی تومان رسید.

مدرس-سی وهفت تومان.

شیروانی-شایدآقابهتراطلاع دارند. معلوم است دراین طورمواقع محتکرین سوءاستفاده می‌کنند. به حمدالله درآنجااداره ارزاق هم نیست که شایدجلوگیری کندازاحتکاریعنی این مسئله سبب خواهدشدکه وضعیت جنس یک قدری سخت ترشودواگراداره ارزاق درآنجابودمزیدبرعلت بود. هم اداره مردم رااذیت میکردوهم محتکرین درنتیجه این مقدمه چون می‌خواهم عرایضم رازودترخاتم دهم عرض کنم روزبروزمیزان قیمت جنس در دراصفهان میرودبالااین هم تلگرافی است که آقای احتشام فرستاده اندکه ازاردستان راجع به ارزاق به ایشان مخابره کرده‌اند تلگرافی هم خودبنده دارم که درحقیقت ازعامه اهالی اصفهان رسیده است که اصناف آنجاتلگراف کرده اندکه وضعیت ارزاق اصفهان درمخاطره است وتقاضاکرده اندکه دولت جنس زیادی درخمین وگلپایگان موجودداردکه اگرازخارج جنس به طهران واردکنندمتاج به جنس خمین وگلپایگان نمیشوندوآن جنس رادرگلپایگان وخمین نگاه داشته اندنه میگذارندبه طهران بیایدونه میگذارندبه اصفهان بیایدجنس فریدن اصفهان راهم هزارخروارش راحمل کرده اندوبقیه اش هم رفت به انبارمحتکرین وآقایان اغلبشان میدانندکه اهالی بدبخت اصفهان غالبشان فقیرندوشایدنصف عمرشان درسال باهویج وچغندرزندگی میکنندوالان دچارمخاطره قحطی شده انددرشهرنان گیرنمی آمدوبه بنده نوشته‌اند. اصفهان که روزی صدوبیست خروارخوراک نان آنجاست روزی سی الی چهل خروار گندم به خبازداده میشودوبالاخره یک شهربزرگی بایک توده جمعیت زیاددرمخاطره قحطی هستندبنده به آقایان هم اینجانشسته اینم مثلاًقانون چراغ برق برایشان می گذرانیم الان آنهادارندازگرسنگی می میرندومابرای آنهاروشنائی درست می‌کنیم وچراغ برایشان روشن می‌کنیم. بنده استفاده می‌کنم ازحضورآقای وزیروامیدوارم شخص آقای وزیرمالیه توجهی دراین خصوص بفرمایند. الان تلگراف راخدمتشان تقدیم می‌کنم که وضعیت ارزاق آنجارابدانند. بنده عرض می‌کنم چنانچه خرج ارزاق طهران میکنندفقط استدعامیکنم که مزاحم اصفهان نشوندودرب انبارهای اصفهان راببندندو جلوی محتکرین رابگیرندوبگذارندبذراصفهان زراعت شودوتقاضامیکنم که مزاحم آنهانشوندوسه کرورهم که خرج ارزاق طهران میکنندبکنندزیراالبته طهران پایتخت است ونبایددچارقحطی شود.

جمعی ازنمایندگان-دستور.

رئیس-یک لایحه ازطرف دولت تقدیم شده است راجع به مشارکت ایران درهواپیمائی بین المللی به ضمیمه قراردادراجع به این امر به کمیسیون خارجه ارجاع خواهدشد. لایحه دیگری است ازطرف وزارت معارف که چندی قبل تقدیم مجلس شده بود راجع به کنترات مسیودولاپوژمعلم مدرسه حقوق شعبه فرانسه وبه واسطه اصلاحاتی که لازم داشت عودت داده شدحالااصلاح شده اش تقدیم مجلس می‌شود. بنابراین به کمیسیون بودجه جدیدومعارف وخارجه ارجاع خواهدشد. درجلسه گذشته درموقعی که لایحه مالیات روده ازطرف وزارت مالیه تقدیم مجلس شدتقاضای فوریت کرده بودندولی چون عده کافی نبودموکول به این جلسه شد. حالانسبت به فوریتش رأی می‌گیریم آقایانی که موافقندکه دراین لایحه یک شوربشودقیام فرمایند.(اغلب قیا م نمودند)

رئیس-تصویب شد. دستوردردرجه اول لایحه توسعه اقتصاد یاتست چون کمیسیون بودجه راپورت مفصلی راجع به این لایحه تقدیم کرده است کمیسیون فوائدعامه هم با همان خبر موافقت کرده است بنابراین همان خبرکمیسیون مطرح است.(به شرح ذیل قرائت شد) ماده اول مجلس شورای ملی به وزارت مالیه اجازه میدهدکه ازتاریخ تصویب این قانون تامدت ده سال هرسالی مبلغ پانصدهزارتومان ازعوائدمملکتی درخزانه داری کل درحساب مخصوص به نام (سرمایه توسعه اقتصادی) بگذارد.

ماده دوم-به دولت اجازه داده میشودکه سرمایه مزبوررامنحصراًبرای امورانتفاعی عمومی ازقبیل ایجادقوه برق به وسیله آب (آبیاری-سدبندی-خشکانیدن باطلاق ها-استخراج معادن-ساختن راه آهن-سبک (دکویل-لوله کشی ومشروب کردن شهرهاوتأسیس خطوط تلگرافی وامثال آن که متضمن عوائدی باشدبه مصرف برساند.

ماده سوم-کلیه عوائداضافی که ازتأسیسات عام المنفعه که به وسیله سرمایه توسعه اقتصادی ایجاد شده است به دست میایدپس ازوضع مخارج اداری ونگاه داری آنهابرسرمایه توسعه اقتصادی اضافه خواهدشدوپس ازانقضای دهسال مذکوردرماده اول عوائدمزبوره مستقلاًسرمایه توسعه اقتصادی راتشکیل خواهدداد.

ماده چهارم-دولت ازوجوه (سرمایه توسعه اقتصادی) فقط اقدام به تأسیساتی خواهدنمودکه برطبق برآوردمتخصصین فنی عوائدآنهابرای مخارج اداری ونگاهداری آنهابه علاوه استهلاک سرمایه بدوی که برای آنهابه مصرف میرسددرمدت ده سال کافی باشد. هر گاه اهالی نقطه‌ای وجهی برای تاسیس یک کار عام المنفعه که متضمن شرایط فوق نباشد تأدیه نماید.

دولت مجازات است که مبلغی برای مساعدت با اینگونه تأسیسات با اینگونه تاسیسات بپردازد بشرطی که عوائدتاسیس مزبور بمخارج اداری و نگاهداری خود تکافو نماید ونیز بشرط اینکه مساعد دولت الی ده سال مسترد گردد.

ماده پنجم ـ وجوه (سرمایه اقتصادی) را دولت برای تأسیست عام المنفعه در کلیه مملکت باید بمصرف برساند.

ماده ششم ـ برای تهیه موجبات فنی تاسیسات عام المنفعه بترتیب الاهم فالاهم و برای مطاله در اوضاع معادن ایران بدولت اجازه داده می‌شود برای شعب ذیل از آمریکا متخصص فنی استخدام نماید.

۱ـ متخصص قوه برق بوسیله آب یک نفر.

ب ـسد بندی وآبیاری یک یا دو نفر.

ج ـ معرفهّ الارض یا مهندس معادن یک یادونفر.

ماده هفتم- مدت استخدام هریک ازمتخصصین مذکوره منتهی سه سال بوده ومجموع حقوق آن هاکه ازسرمایه توسعه اقتصادی پرداخته شد. نبایدازسالی سی وپنج هزارتومان تجاوز نمایدسایرشرایط کنترات مهندسین فوق الذکرمطابق قانون ۲۹اردیبهشت۱۳۰۴خواهدبودبه استثناءاین که آنهامستخدم ومسئول وزارت عامه خواهندبود

. ماده هشتم –وزارتین مالیه وفوائدعامه مأموراجرای این قانون می‌باشند.

رئیس-شوردرکلیات این لایحه است. آقای دکترآقایان (اجازه)

دکترآقایان- موافقم.

رئیس-آقای ضیاء (اجازه)

ضیاء-موافقم

. رئیس-آقای تهرانی (اجازه).

طهرانی-بنده که به نام مخالفت می‌خواهم صحبت کنم اگرچه شایدآقایان تعجب کنندکه یک لایحه به این قشنگی وخوبی که مفیدبرای مملکت است برای چه بنده مخالفت کردم. ولی دوچیزعلت مخالفت بنده است اول این که ازوزارت مالیه سؤال کنم که این یک کروریادو کروریاسه کرورکه درسنوات آتیه برای اموراقتصادی کنارگذاشته میشودوآیامالیه دارای یک همچوپولی است یااین که یک لایحه تهیه میکنندمیاورندومیگویندچون شماآن لایحه راتصویب کرده ایدبایدیک کروربرمالیات تحمیل کنیداین سؤا ل اول بنده است. سؤال دوم این است که بنده بااین که کمال اطمینان به کمیسیون آمریکائی دارم وآنهاهم همه طور درمالیه مملکتی خدمت کرده اندلیکن این راعقیده ندارم که متخصصین فنی ازآمریکابیاورند. به دوجهت. اول جهتش این است که ملت امریکایک ملت ثروتمندی هستندوتااینجایک حقوق زیادترازحقوقی که درامریکامیگیرندبرایشان معین نشودبه ایران نیاینددرصورتی که سایرممالک اروپاازقبیل آلمان وفرانسه یک مردمانی هستندکه تخصصات فنی اشان ضرب المثل دنیا است وبه واسطه این که ثروت امریکاراندارندحاضرهستندکمترازآن مقداری که متخصصین امریکائی میگیرندبگیرندوبه ایران بیایند. راست است امریکائیهادرمالیه خیلی خدمت کرده اندولی درچراغ برق یاراهسازی ماچرابایدمجبورباشیم که متخصص ازآنجابیاوریم؟ این اجبارازکجااست؟

مخبر-نماینده محترم راجع به این لایحه اساساً واصولاًفوائدلزوم تصویب این لایحه رادرضمن بیانات خودشان انکارنکردندبلکه جنبه تصدیقشان بیشتربودولی دوسه نظریه داشتندیکی اینکه آیااین مبلغ دربودجه پیش بینی شده یااین که مالیات جدیدی تحمیل خواهدشد. بنده منتظربودم که آقای وزیرمالیه دراین خصوص توضیحاتی بدهندولی آنچه می‌بینم درضکن بودجه‌ای که شایدهمین چندروزه به مجلس بیایدمبلغی پیش بینی شده براین لایحه وگمان نمی‌کنم یک مالیات مخصوص برای این کاروضع بشود. البته بعدهم خودآقای وزیرمالیه توضیحات مفصلی خواهندداد. اساساًوقتی که مااحساس کردیم لزوم این لایحه را ودانستیم که سد بندی واستفاده از قوه برق که در اطراف همین طهران مدتها بود می‌خواستند از این آبشارها استفاده کنند وبواسطه اینکه بین کمپانی‌ها یک اشکالاتی پیدا شده بود و هر کدام می‌خواستند یکطور عمل کنند و بالاخره دولت صرفه خودش را در این دید که خودش یک وجهی را اختصاص بدهد برای این کار واین فائده را که دیگران می‌برند خودش ببرد واز قوه برق و سیم نقاله واین قبیل کارها خودش استفاده کند واگر فوائدی دارد بجیب دولت برود والبته این بهتر است تا اینکه یک کمپانی دیگری بیاید و استفاده کند. البته کارهای بزرگی که دولت نمی‌تواند وشایدیک سرمایه‌های بزرگی لازم داشته باشد ممکن است باشخاص دیگری واگذار کند. ولی در یک کارهای کوچکی که سرمایه‌های کوچکی لازم دارد انجام یدهد دلیل ندارد بدیگری واگزار کند. مخصوصاً موادی که در این لایحه ذکرشده تمامش عام المنفعه است. سد بندی. ایجاد قوه برق. خطوط تلگراف و بلاخره استخراج معادن کوچک اینها را نباید یک لوایحه علیحده برایشان آورد وبکمپانیهای خارجه داد. البته آن کارهائی که سرمایه‌های هنگفت می‌خواهد آنها را باید بکمپانی‌های خارج داد. مسئله دوم که فرمودند راجع متخصصین البته در اینمسئله همانطور که فرمودنداجباری نیستودولت هم هیچ وقت خودش رامجبورنمیبیندولی ایت طورتشخیص داده که اگرمتخصص ازآمریکاباشدبهتراست وبه این جهت این ماده رابه مجلس آورده والان دراطرافش بحث میشودوصحبت اجبارهم نیست فقط تشخیص شده است که ازامریکابیاورند بهتراست. البته آقایان نمایندگان هم هرکدام عقیده دارنداظهارمیفرمایندودرضمن شوراین لایحه درهرماده هریک ازآقایان دلایل محکمترومنطقی تری داشتندکه رضایت دولت راهم جلب کردالبته آن تصویب میشودوهیچ وقت اجباری دربین نیست که حتماًازامریکامتخصص بیاورندالبته مجلس ازهرکجا صلاح دانست آن راتصویب می‌کند. یکی از آقایان معتقداست که ازامریکابیایددیگری معتقداست که ازفرانسه یاجای دیگربیایداینهاکه مذاکره شدالبته هرطورکه مجلس رأی دادرذی اکثریت مطاع است وهمانطوررفتارخواهدشد.

وزیرمالیه-این که آقای آقاشیخ محمدعلی راجع به محل اعتبارلایحه اظهارفرمودندچون وزارت مالیه درنظرداردکه یک اقداماتی که برای مملکت مفیدونافع است پیشنهادکندودرمجلس تصویب شودوالبته این قسمت راتصویب میفرمائیدکه این چیزهائی که دراینجاپیشنهادشده یک چیزهائی است که برای ممکت نافع است ولزوم دارد. ولی درقسمت اعتباردراین بودجه هائی که تادوسه روزدیگربه مجلس می آیدشایدیک قدری کم وزیاد پیدا بکندوآن عوائدی که ماداریم شایدمکفی نشود اماشایددربودجه یک قسمتش تأمین شده باشدودولت سعی داردعوائدی که داردبه مصارف لازم ونافع برساند. ولی همانطورکه سابقاًعرض شد وقتی که مجلس وملت تشخیص دادیک مخارجی برای آبادی مملکت لازم است آنوقت به عقیده بنده نبایدمضایقه کندازاین که محل خرجش رامعین کندالبته اگرشمااین لایحه رامفیدمیدانیدوتصدیق میکنیدکه مفیدولازم است برای مملکت اگربودجه کافی است که هیچ والابایدکسرآن راجبران کنیدواگرهم اساس آن راتصدیق نمیفرمائیدآن یک مسئله ایست علیحده. ولی درصورتی که یک مخارجی صلاح ومقتضی است به عقیده بنده اگرعوائدهم کم است بایداضافه کنیم والبته بودجه که تاچندروزدیگربه مجلس می آیددرآن دقت میفرمائیداگراین مخارج راتأمین میکندکه هیچ واگرتأمین نمیکنددولت بایدمحل آن راپیشنهادکندوتصویب فرمائید.

رئیس-آقای یاسائی (اجازه)

یاسائی-مخالفت بنده بااساس این لایحه نه ازاین نظراست که شایدمستخدمین امریکائی میخواهنداستخدام شوند. خیربه عقیده بندهاگراین لایحه ازمجلس بگذردبهترازمتخصصین امریکائی کسی نیست. ولی اساساًیک مرتبه درنظرم هست درسنه گذشته گویا راجع به کمیسیون اقتصادیات بودعرض کردم بازلازم میدانم تکرترکنم دوفکرهست:یک فکراین که هرچه خرج بکنیم بعدبرویم عایدی پیداکنیم یک فکرهم این است که هرچه عایدی داریم همان راخرج کنیم. مثلاًچهل ونه کرورتومان عایدی داریم؟ همین راتقسیم می‌کنیم به وزارت خانه هاومؤسسات اقتصادی ومعارف وغیره. یک مرتبه این است که خیرحداقل احتیاج مملکت رادرنظرمیگیریم ولوایح میگذرانیم. رویه درگذشته این بوده است که هرچه داشتیم خرج کنیم. معطلی بودجه درکمیسیون بودجه برای چه بوده است؟ برای همین بوده است که مانخواستیم معادله دخل وخرج ازمیان برود. گفتیم فلان مبلغ درستون عایدات است. همان مبلغ رادرستون مخارج بنویسیم حتی هفتادوپنج دینارش راهم معادله کنیم. ولی حالابدون این که مامحل عایدی رامعین کنیم لوایح خرجی راکه منظوردولت است می‌خواهیم تصویب کنیم. من جمله مثلاًمیخواهیم سالی یک کرورکناربگذاریم وتاده سال این پول رااحتکارکنیم. اگراین طوراست مایک مخارج لازم تری داریم وبهتراین است مابیائیم مقایسه کنیم بین قضایائی که مبتلابه عامه است. بنده خیال می‌کنم حاکم رفسنجان حقوق نداردرفسنجان ولایتی است که آقامیرزاشهاب نماینده اش میباشندوحاکم آنجاحقوق ندارداگرحاکم نمیخواهدچرامعین می‌کنند؟! اگرمیخواهدنچراحقوق برایش معین نمی‌کنید؟ وبالاخره عمل براین میشودکه این حاکم مردم رابچاپد. من نمی‌فهمم چرامحمره وعبادان حاکم ندارد. نماینده سیاسی داخلی درآنجانیست آنوقت مامیآئیم یک قضایائی راکه به نظربنده به این ترتیب خوب نیست آنهارامطرح می‌کنیم. اگراهوازسدمیخواهدمخارجش رابرآورده کنندولایحه اش رابیاورندماهم رأی می‌دهیم. اگرمیخواهندآب رودکارون رابه زاینده رودوصل کنندپیشنهادکنندماهم رأی می‌دهیم. چندی پیش بودکه آقایان نمایندگان قزوین پیشنهادکردندکه آب شاهرودبه صحرای قزوین بیایدوقناتهای آنجا که خراب شده وازبین رفته ودراثراین قضیه آن صحراازآبادی افتادآبادشودچطورمیگفتندمحل نیست. مادراین دوره برای صحیه مملکت چه کرده‌ایم هروقت نمایندگان ولایات استرحام وتمناوتقاضاکرده اندکه عطف توجهی به صحیه ولایات بشود. مردم دارندمیمیرند! جان مردم مقدم برهمه چیزاست! گفته میشودبودجه کافی نیست برای معارف ولایات! برای توده دهاتین وبرای یادگرفتن سوادفارسی آنهاچه کرده‌ایم؟ هرچه دادوبیدادکردیم برای تشکیلات قضائی مملکت وگفتیم ارنقطه نظرسیاست خارجی وجکومت ملی لازم است تشکیلات قضائی راتوسعه دهیم گفتندعایدات کافی نیست؟!ولی یک مرتبه میشودسالی یک کرورازعایدات کنارگذاشت آن هم برای مواردمخصوص. به عقیده بنده این لایحه مقدمه است برای این که بلدیه هااستقلالش ازبین برودبرای این که شماداریداختیاربلدیه راازدستش میگیریدو میدهیدبه مالیه؟ ملاحظه بفرمائیداین لایحه طوری تنظیم شده که درآتیه مابلدیه نخواهیم داشت؟!اینهاکه اینجانوشته شده است بالمال اختیاربلدیه هارامیگیرد؟ به چه مناسبت ازتردت مالیات بگیرندودرطهران لوله کشی کنند؟ لوله کشی هرشهری راخودش بایدبکند. عوائدومخارج بلدیه هامربوط به خرانه عمومی نیست من عقیده‌ام این است که خرج نظمیه هاراهم خودشهرهابایدبدهندبرای این که مربوط به عامه نیست. یکی ازچیزهائی که دراینجاقیدشده است صرفاًدرتحت عنوان اقتصادی کشیدن سیم تلگراف است. بنده تصورمیکنم امتدادسیم تلگراف درمملکت ماتنهاجنبه اقتصادی داشته باشد. امتدادسیم تلگراف ازاسترآبادبه گنبدقابوس که الان مشغولندجنبه اقتصادی داردیاجنبه نظامی سیاسی؟ اگرما پیشنهادمیکنیم که سیم تلگراف برای جندق بکشندبرای این است که اشرارباصری دارندمردم رامیچاپند! جنبه سیاسی هم دارد. اینها جنبه اقتصادی نداردودولت مکلف است درنقاطی که اهمیت سیاسی داردسیم تلگراف راامتداددهددالبته بایددربودجه پست وتلگراف اینهاراقیدکنندوجزءبودجه عمومی بیاورندومارأی بدهیم. مامیخواهیم سدببندیم؟ !دروزارت فوائدعامه پیش بینی کنندوبیاورندرأی بدهیم برای ده سال سالی یک کرورازعایدات مملکت اختصاص بدهیم به یک مؤسسه وبعدهم نتوانندکاری بکنندلزومی ندارد. هرموضوعی که راجع به هروزارتخانه است بایددربودجه همان وزارت خانه منظورشودوبه مجلس بیاورندتامارأی بدهیم. آقایات تصورمیکنندکه مایک لایحه توسعه اموراقتصادی خوبی ازمجلس بگذرانیم. خوب بهترازاین چیست؟ آفرین بردولتی که این لایحه راآورده ووکلائی که رأی میدهندظاهرلایحه هم که خیلی مشعشع است. ولی بنده تصورمیکنم خیلی ازکارهاماداریم که براین کارمقدم است. مقدمه توسعه مؤسسات قضائی مابراین امرمقدم است واگرمااین یک کروررا صرف تشکیل اداره ثبت اسنادیاخرج قانون جزاکه اخیراًازکمیسیون عدلیه گذشته است بکنیم بهتراست وازلحاظ اقتصادیات هم مفیداست. زیرابااین وضعیت حاضره مردم هیچ اطمینان واعتمادبه یکدیگرندارند. دولت به هروسیله که هست بایداین سوءظن وعدم اعتمادراازجامعه مرتفع کندوموجبات ومقدمات تسهیل معاملات رابایدهرطورهست فراهم آوردزیراباوضعیت فعلی مردم اطمینان ندارندپولشان رامعامله کرده به کاراندازندچراپول مابایددربانکهای خارجه گذاشته بشود. دولت به هروسیله که هست بایدراه تسهیل معاملات وموجبات تأمین قضائی رابرای مردم فراهم آورد. پس اگراین یک کرورخرج عدلیه وتوسعه تشکیلات قضائی واصلاح قضات وفرتادن مفتش وبالاخره صرف اصلاح نواقص عدلیه بشودخیلی بهتراست. زیرابه طوری که عرض شدهیچ کس حالیه به اطمینان عدلیه جرأت نمیکندپولش رابه کسی بدهد..

(صدای زنگ رئیس)

رئیس-البته عدلیه یک نقایصی داردولی این طورکه میفرمائیدنیست.

جمعی ازنمایندگان-صحیح است. ی

اسائی-مقصودبنده هم همین نقایصش است وعقیده‌ام این است که اگراین سالی یک کروررابه مصرف قضائی وثبت اسنادواصلاح محاکم بکنیم بهتراست وبه حال وضعیت اقتصادی مملکت هم نافع ترخواهدبود. به علاوه احتیاجات صحی وبلدی ومعارفی ماهم زیاداست واین لایحه به این صورت به نظربنده خوب نیست ومعتقدم که درهرموفع دولت هرچه رامقتضی میداندجزوبودجه منظورکرده به مجلس بیاوردوماهم رأی بدهیم ولی این لایحه به این ترتسی خوب نیست.

وزیرفوائدعامه-ازمخالفتهائی که شدبنده همچواستنباط کردم که آقایان خیال کردنده اندپس ازتصویب این لایحه فوری یک لایحه به ایشان ازطرف دولت تقدیم خواهدشدواین مسئله باعث وحشت شده وموجب شده است که آقایان یک نظرلطف ومحبتی نسبت به این لایحه نداشته باشند. این است که بنده می‌خواهد خدمت آقایان عرض کنم اولاًازاین مسئله به هیچ وجه نگرانی خاطرنداشته باشندبرای این که ممکن است آقایان اساس قضیه راتصدیق بکنندورأی بدهند آنوقت دولت سالی فلان مبلغ ازعایدات این مخارج کناربگذاردومحل اعتبارش راازاضافه عایدات معین کند. شایدنشود درسال اول یک کرورکنارگذاشت ومثلاًنتوانستیم دویست هزارتومان یاصدهزارتومان کناربگذاریم ولی بالاخره بعداز چندسال ممکن است این کارصورت بگیردواین مسئله مستلزم این نیست که ما فوراًیک لایحه مالیاتی به مجلس تقدیم کنیم! مایک قوانینی گذرانده این وممکن است ازیک محلهائی یک عایدات اضافی پیداکنیم که به این مصرف برسانیم. مثلاًدرقانون ممیزی که اخیراًازمجلس گذشته ممکن است تغییراتی حاصل شودویک عایدات زیادتری برای دولت داشته باشدوارآن راه یامحلهای دیگرمخارج این کاررامعین کنیم. به علاوه فرضاًاگربناشودمایک لایحه مالیاتی بیاوریم به کجاتقدیم کنیم وازکجابایدبگذرد؟ بدیهی است ازمجلس خوب اگرمجلس دیدکه مثلاًآن لایحه مخالف مملکت است اختیاردست خودش است رأی نمیدهدویک لایحه مالیاتی که ازاین درمجلس آمده نمیگذاردصورت قانونی پیداکندوازدردیگربیرون برود. پس خوب است آقایان این فرمایشات رادرآن موقع که لایحه مالیات آمدبفرمایندو مخالفت کنندوالادراساس قصیه بنده گمان نمی‌کنم مخالفی داشته باشد. حالابرمیگردیم به دلایل دیگری که آقای یاسائی ذکرکردند. واقعاًبنده باسابقه‌ای که به افکارایشان دارم ازطرزمخالفت واظهارات ودلایل ایشان تعجب کردم. منتظربودم که به استدلال دیگری مخالفت کنند. فرمودندحکومت رفسنجان حقوق ندارد. ملاحظه کنیداین چه جرم بزرگی است که حاکم رفسنجان حقوق نداشته باشدآنوقت مادرصددبرآئیم که سداهوازراببندیم وپس ازجندسال دیگریک عوائدکلی ازاین راه برداریم. خوب اگرمایک چنین خیالی داشته باشیم آقا این گناه است فرمودندصحیه ماناقص است !بلی همه میدانیم که صحیه ماناقص است چرا؟ برای این که پول نداریم خوب این پول راچطوربایدتحصیل کردبه وسیله به کار انداختن منابع ثروت، بستن سدها، وبالاخره اینجایک عایداتی برای مردم واضاف هعایدات برای دولت مابایدکاری کنیم که قدرت واستطاعت پیداکنیم که یک روزی بودجه صحیه خودمان رابه ده میلیون برسانیم واین امرممکن نیست مگراین که بدواًمادیت بزنیم به پیداکردن عایدات واضافه کردن ثروت مملکت ومردم درنتیجه عایدات دولت هم زیادشودواین هم جزبه این طریق که درنظرگرفته شده بدبختانه به طوردیگری میسرنیست. بلی اگرراه دیگری وبهتری بودبنده هم تصدیق میکردندولی تاوقتی که مایک عوائدوثروتی پیدانکنیم نه مردم سوادپیداخواهندکردونه مدارس ابتدائی ما ترقی خواهدکردونه صحیه ماازحال حاضر بیرون خواهدآمدونه سایراوضاع ماخوب خواهدشد. این استدلال آقادرست برخلاف انتظاربودزیرابنده خیال می‌کردم که اگرکسی می‌خواست صحیه ماتوسعه پیداکندبایداول پیشنهادکند که اموراقتصادی اصلاح شودتاپولی فراهم شودوبعدخرج صحیح شودودراینجاقضیه برعکس شدزیرافرمودندچون صحیه نداریم سدهم نبایدبست واموراقتصادی نبایدبهبودی حاصل کند. مثلاًچون پول زیادی برای معارف نداریم پس ازقوه آب هم نبایداستفاده کرد. البته ممکن است ضمن این لایحه یک اقلامی باشدکه مثلاًبعضی ازآقایان عقیده داشته باشندکه جایش اینجانیست مثلاًسیم تلگراف که دراینجانوشته شده یالوله کشی شهرهاکه بگویندمربوط به بلدیه است. البته دراین مواردمذاکره میکنندوپیشنهادمیکنندخودبنده هم شایدقبول کنم که بعضی قسمتهااصلاح شودولی دراساس قضیه که امراقتصادی بایدصورت بگیردنبایدمخالفتی بشود. یک نکته دیگرکه خیلی لازم است این است که دراین لایحه نوشته شده که اگراشخاص میخواهندیک کارهای اقتصادی بکنندودولت بخواهدباآنهامساعدت کندازاین راه می‌کند. مثلاًدر فلان جالازم است سدی بسته شودوسیصدهزارتومان مخارج داردازاین مبلغ ممکن است دولت صدهزارتومانش رابدهدومردم هم که دیدنددولت باآنهامساعدت میکندبقیه مخارج رامیدهندوسدرامیبندند. وقتی که دولت مشغول یک کاری شدالبته مردم هم سرمایه میگذارندودراصلاحات اقتصادی بادولت شرکت میکنندوبه این ترتیب نتیجه مطلوبه گرفته می‌شود. پس باذکراین دلایل بنده خیال می‌کنم اولاًخوب است آقایان فکرمالیات جدیدراکه جلوچشمشان راگرفته این فکررابه کلی دوربیندازندواین مسئله موجب نشودکه آقایان راجع به سایرمواداین قانون دقت بفرماینداینقدرهااشکال ندارد. بنده عرض می‌کنم این لایحه خیلی مشعشع نیست وسایدنتوانستیم سالی پانصدهزارتومان کناربگذاریم خوب اگراین طورشدبداست؟ پس خوب است آقایان موافقت کنندکه این لایحه بگذردوبعددرآتیه که نتایج این کارراملاحظه کردند آنوقت تصدیق میکنندکه عرایض بنده به جابوده.

بعضی ازنمایندگان-مذاکرات کافی است.

دکترمحمدخان مصدق- بنده اجازه خواسته‌ام.

رئیس-اگرراجع به کفایت مذاکرات فرمایشی داریدبفرمائید.

دکترمحمدخان مصدق-خیربنده درکلیات عرض کردم.

رئیس-قبل ازشماچندنفراجازه خواسته‌اند. رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات. آقایانی که مذاکرات راکافی میدانندقیام فرمایند

(معدودی قیا کردند)

رئیس-تصویب نشد. آقای شیروانی (اجازه)

شیروانی-بنده به کفایت مذاکرات درکلیات رأی دادم ولی متأسفانه اکثریت نشدوالبته باهمچولایحه که اسمش لایحه اقتصادیات است کسی مخالف نیست بنده هم مخالف نیستم. ولی آقایان موافقین وآقای مخبربه طوری که دربیانات واظهاراتشان هم اشاره کردندتصدیق میفرمایندکه اگراصلاحاتی به نظراشخاص برسدبایدگفته شودتایک چیزخوبی بشوددرموادهم البته درموقع خودش بایدعرایض هرکس عرض شودوبنده درکلیات خیلی مختصرمذاکره می‌کنم ودوسه نکته این لایحه رافقط تذکرمیدهم. اولاًیکی موضوع مالیات است که آقای وزیرخودشان اشاره کردند. بنده اساساًمخالف باوضع مالیات نیستم ویکی ازاشخاصی هستم که معتقدم مملکت هرقدرخرج داردبایداهالی بدهند. ازاین جهت مخالف نیستم که یک مالیاتی برای یک مخارج وکارهای مفید ومهمی وضع شودولی عیب کاراینجااست واگرآقای کازرونی وسایرآقایان وحشت می‌کنند برای این است که متأسفانه تاامروزموفق نشده‌ایم که بودجه مملکتی راببینیم وبفهمیم مملکت چقدراست. هنوزبودجه به مجلس نیامده وماهنوزلایحه تفربغ بودجه راندیده‌ایم ونمیدانیم ازمردم چقدرمیگیرندوبه چه مصرف میرسانندوصورتش رابنده ندیده‌ام که امروزکه یک لایحه اقتصادی به مجلس میاید اگریک مخارجی داردبنده باآن موافقت کنم. این یک موضوع مهمی است ودرواقع مثل این است که مایک مالیاتی وضع کنیم که یک کرورازمردم بگیرند. درصورتی که بنده میدانم هشت برابرپول این لایحه بودجه یک وزارتخانه‌ای است که این مملکت رابه فقروبدبختی سوق داده است البته بنده موافقم که شمادومیلیون مالیات وضع کنیدومسائل اقتصادی رادرست کنیدولی بنده میدانم که این پول به جای این که صرف مسائل اقتصادی شودمیرودبه وزارت مالیه وخرج متخصصین ومیزوصندلی می‌شود. موضوع این است. ازاین جهت بنده نمی‌توانم رأی بدهم الاکی بالایحه اقتصادی آن یک همچو لایحه مخالف است. پس اگرآقایان وحشت دارندبرای این است که این پولهابه مصرف حقیقی برسد. یک دیگرراجع به طرزتنظیم مواداین لایحه است مواداین لایحه طوری تنظیم شده که بنده درموقع طرح موادیکی یکی عرض وپیشنهادخواهم کرد. وچون میل داردم این لایحه باترتیب صحیحی بگذردازاین جهت می‌خواهم نقایصش اصلاح شود. اولاًترتیب خرج این پول رامعین نکرده اندوفقط درماده اول می‌نویسد: سالی یک کرورپول کنارمیگذاریم. یعنی مثل پول راه آهن حبس می‌کنیم:فقط به طورکلی اسمی ازیک مسائل ومخارج اقتصادی برده شده بدون این که معین کندکدامیک رااول شروع میکنندویاچه وقا شروع می‌کنند.

آقاسیدیعقوب-درماده شش معین است.

شیروانی-ماده شش راهم خوانده‌ام درماده دوم یک موضوعی رانوشته ودوسه کلمه هم نام برده که آقای یاسائی تذکردادندوایشان شاید یک فقره راتذکرندادندکه بنده حالاعرض می‌کنم بنده معتقدم که تثبیت حکومت ملی واساس مشروطیت بایدهمیشه محفوظ باشدحتی یکی ازقوانینی هم که به نظرماخیلی خوب وخوشگل آمددربنده اینقدرحسن تأثیرنکردوبنده مخالف بودم وآن قانون الغای باج راههااست. زیرایکی ازپایه‌های مشروطیت رامترلزل میکندوازوآن استقلال بلدیه هااست که میخواهندازبین ببرندودرشکم مالیه جابدهندوبنده درموقعش باتمام قوامخالفت خواهم کرددراین لایحه هم مسائلیکه مربوط به بلدیه هااست به کلی بایدمجزی شودوفقط اموراقتصادی منظورشود. مثلاًلوله کشی شهرهاکه دراین لایحه نوشته شده این مربوط به اقتصادیات نیست ومال خودشهرهاومربوط به بلدیه است البته هرشهری برای آبادی وخوردن آب تمیزبایدلوله کشی محل خودشان رابدهندوهرقدرخرج داردبایدبپردازندواین ربطی به سایرجاهاومملکت ندارد. بنده معتقدم شهرطهران هرقدرمی‌تواندبایدخرج کندتاآب صحیح بخوردواستقلال بلدیه هادرهرحال بایدمحفوظ باشدونباید راضی شویم که این استقلال ازبین برودبنده میدانم که این فکرازکجااست این ازیک مبادی است که ازاوضاع مملکت مااطلاع نداردبنده خودم یک سال است باوزارت مالیه زدوخوردمیکنم ومیگویم آقانواقل جزءمالیات مملکت نیست ویک چیزی است که بایدبه مصرف بلدیه هابرسدوبالاخره حریف نشدم بنده دراینجاهیچ اجازه نمی‌دهم که قانونی وضع کنیم وبلدیه راازحق خودش محروم کنیم البته دراین که استخراج معادن به دست دولت واتباع داخلی بشودبنده موافقمولی بنده خیلی میل دارم که بانزاکت عرض بکنم وعرض می‌کنم که این لایحه اصلاًبرای یک موضوع تدوین شده وآن جلب متخصص ازامریکااست. به نظربنده فقط ازاین لحاظ این قانون تدوین شده حالایک نفروزیرجدی ماخواسته است استفاده کندوازلحاظ اصلاحات این لایحه راتقدیم کرده است مسئله دیگری است ولی اساساًنظرهمان است که عرض کردم. بنده نمی‌خواهم ازروی احساسات این عرایض راعرض کنمبلکه ازروی دلیل وبرهان عرض می‌کنم واستدعا دارم آقایان مخصوصاًآنهائی که بااین ترتیب موافقنددقت بفرمایندتااگر بنده اشتباهاًعرض کردم تصحیح بفرماینداولاً مابایدازتمام جریانات ازگذشته عبرت بگیریم. بنده می‌توانم ازروی حساب عرض کنم که ثلث اوقات دوره پنجم ماصرف مذاکره وگفتگودرمسائل مالیه شده است این برای چیست؟ ماالبته موافقیم ومجلس هم به مسیون امریکائی رأی داده است ومیل هم داریم باآنهاموافقت کنیم وبنده قطع دارم که آنهاهم میل دارندبرای ماکارکنندولی کاربلدنباشندوازوضعیت مملکت مااطلاعاتی نداشته باشندگناهی متوجه آنهانیست. چنانچه دویست وچهل هزارتومان دیروزازیک صندوق مالیه دزدی شده است اگرازاوضاع اطلاع داشتندآن صندوقدارراکه هفته قبل احضارکردنداقلاًهمان وقت که این واقعه اتفاق افتاده بودفوری اداره راتوقیف میکردندواقدامات عاجل ولازم میکردندونمیگذاشتند پول دولت ازبین برود. این که ازآن روزتابه حال بنده درمجلس چیزی عرض نکرده‌ام برای این بودکه منتظرهستم جریان کارتمام شودوببینم چه اقدامی میکنندآن وقت عرض کنم که این مبلغ فقط درنتیجه خبط مسیون امریکائی ازبین رفته است آقای آقاسیدیعقوب وسایر آقایان به من فرمودندچرادراین باب حرفی نمیزنیمنتظرم جریان کارادامه پیداکندآنوقت مطالب راعرض کنم بااین که یک مرتبه دویست وچهل هزارتومان پول یک مرتبه ازیک صندوق ازبین میرودوسرقت میشودمابایدچشممان رابازکنیم ومتوجه باشیم که دیگرپایمان درچاه نرود. بنده خودم ازدکترمیلیسپوپرسیدم یک نفرمهندس معرفت الارض متخصص اگربخواهیم ازامریکابیاوریم که حقیقتاًمتخصص باشدچقدربایدبدهیم ایشان جواب دادندیک همچومهندسی درسال شصت هزاردلاربایدداداگریک چنین متخصص شمامی آورید بنده قبول می‌کردم ویقین دارم که اوخیلی خوب کارخواهدکردولی متخصص که بنا شودباسالی شش هفت هزاردلاربیاوردنمی‌تواندکارکندوقطعامتخصص نیست. آقای بهرامی درکنگره بین المللی پلیس رفته بودندویک کتابی نوشته ومنتشرکرده انددرامریکاپلیس روزی ده دلاراجرت میگیردودراین صورت متخصص حسابی باسالی شش هفت هزارتومان به مملکت مانمی آید. خودمان راکه نبایدگول بزنیم. بنده عرض می‌کنم اصلاًچه لزومی داردبه فرمایش آقای مخبرکه مجبورنیستیم چیزعجیبی است باج راه موقوف کردن متخصص امریکائی نمیخواهددرمملکت ماراه سازی باگچ وآجروسنگ وگل صورت میگیردنه باقیروتخته مگر شمامیخواهیدعمارت وخیابان باآهن وتخته بسازید. هروقت شماخواستیدعمارت هجده طبقه بسازیدویاخواستیدخیابانها را باقیروتخته درست کنیدآنوقت معمارازامریکابخواهیدولی خیابان ساختن درمملکت مامتخصص لازم ندارد. ازشماسؤال می‌کنم آیااین مهندسین مابدخیابان میسازندچرابایدبی انصافی کنیم. شمایک عده مهندسینی داریدکه ماهی سی تومان چهل تومان به آنهامیدهیدیکی ازآنهارابگماریدبرای شماخیابان بسازدوخیلی خوب هم کارخواهدکرد. این محتاج به متخصص امریکائی نیست چه چیزمارامجبورمیکندکه درتمام لوایح متخصص داشته باشیم بنده با مسیون فعلی کاملاً موافق هستم وعقیده دارم که تاآخرمدت بایدباشندوآخرمدت که شدیک عده مثل آقای معتمدمیرزاهاومستوفی‌های خودمان میروندمیبیننداگراوضاع مالیه‌ها ترقی کرده بودوبهترشده بودکه بازکنتراتشان راادامه می‌دهیم ولی مجبورنیستیم به قول آقای یاسائی یک کاری راکه می‌خواهیم به فکرخودمان انجام دهیم آنوقت بیائیم دورش رازنجیربکشیم وبنده یقین دارم اگر این ماده جزء این لایحه باشد اینکار هم مثل سایر کارها از پیش نخواهد رفت واکر چنانچه آقایان نخواهند این قانون را اصلاح کنند و موادش را مرتب ومنظم کنند ابتدا باید این ماده را حذف کنند برای اینکه در اینجا استخدام مهندس قید شده و حال آنکه هر وقت خواستند مثلا سد اهواز را ببندند آنوقت می با یست کنترات مهندس برای اینکار را برای اینکار را بمجلس بیاورند وپس از اینکار این کنترات بمجلس آمد البته مجلس هم تصویب خواهد کرد مثلااسرآلمانی یک آدمی است که دوسال است دراین مملکت آمده است یک نفرمتخصص است که شهرت اوراتمام مسیونهای اروپائی وامریکائی که اینجاهستندتمام متفقاًتصدیق میکنندبنده خودم باعقل ناقص خودم عملیاتش را باچشم خودم دیدم وبه عقیده خودم معتقدهستم که شایدتاامروزهمچومهندسی کمتربه این مملکت آمده باشدپیشنهاداتی که به وزارتخانه هاداده است بنده خودم دوسیه اش رادیده‌ام قطرش آنقدراست وتاحالاموردتوجه واقع نشده است. البته بعدیک ترتیبی داده میشودوعلاوه براین که این شخص حاضراست بایک حقوق کم ومخارج کم بیایداینجاوخدمت کندازطرف سرمایه داران آلمانی هم پیشنهاداتی داده است که شایدخیلی ارکارهائی که ماحالا نمی‌توانیم بااین لایحه بکنیم اوازخارج به وسیله جلب سرمایه داران خارجی آن هم مثل سرمایه داران آلمانی میخواهدآن کارهارابکندارقبیل این که مثلاًدکاویل بیاوردوچراغ برق ایجادکند. تمام این کارهائی راکه می‌خواهیم به وسیله این لایحه بکنیم آن بدبخت خودش قبلاًپیشنهادداده وتاکنون هیچ کس به اوجواب نداده. به طوری که بنده تحقیق کرده‌ام همان جائی که این ماده ازآنجاآمده پیشنهادات اوهم همانجاگیرکرده وزیرفوائدعامه سابق هم کوشش می‌کرد که شایدبتوانداین کاررابکندواینهانمیگذاشتند آقابنده مخالفم بااین دیکتاتوری ما اختیارمملکت خودمان راداریم وهرکسی راکه دلمان بخواهدبیاوریم میاوریم اگردرکله دولت مااین فکرایجادشدکه یکنفرمتخصص ازامریکابیاوریم وکسی دیگرحق ندارداین فکررابه ماتحمیل کند. این یک موضوعی است که بایدموردتوجه آقایان نمایندگان قرارواقع شودونبایدکه این سوابق رامادرمملکت بگذاریم برای این که درآتیه ضررهای بزرگ خواهدداشت.

رئیس-لازم میدانم عرض کنم وهمه آقایان هم میدانندکه هیچ کس نخواسته است اجباری نسبت به مابکند.

جمعی ازنمایندگان-صحیح است.

رئیس-لایحه دولت است نظریه دولت این است البته مجلس هرطوری که مصلحت میداندرأی می‌دهد.

بعضی ازنمایندگان-تنفس.

رئیس-پیشنهادتنفس داده شده چنددقیقه تنفس داده می‌شود.(دراین موقع جلسه برای تنفس تعطیل وپس ازنیم ساعت مجدداًتشکیل گردید)

وزیرفوائدعامه-مکرراتفاق افتاده است که یک لایحه درمجلس شورای ملی وبه واسطه این که شایدقبلادرست حلاجی شده یااین که آقایان درست توجه داشته اندبالاخره مذاکره زیادی درمجلس شده ووقت زیادی ازمجلس تلف کرده وعاقبت راه حلی که پیداشده است این بوده که یک قسمتش رادرکمیسیون آقایان بیایندوبنشینندواصلاحاتی که داردبکنندتااین که وقت مجلس کمترگرفته شود. راجع به این لایحه هم پس ازاین که بنده بیاناتی راکه آقایان گفتندوشنیدم این طوربه نظرم رسیدکه ازآقایان تمنی می‌کنم که چون اختلافی دراصل قضیه بنده استنباط نکردم دراساس قضیه نظرآقایان موافق است. بنابراین مذامرات دراین قسمت راماعجالتاًبیش ازاین ادامه ندهیم وآقایان موافقت بفرمایندرأی درکلیاتش داده شود. بعددرموادش اگرآقایان نظریاتی دارنددرکمیسیون ممکن است تشریف بیاورندتاآنجااصلاحات شودوبالاخره آن رأئی که قاطع است رأی اکثریت مجلس شورای ملی است. به این منایبت بنده نمی‌خواهم داخل درجواب مذاکرات آقایان مخالفین بشوم ولی تمنا می‌کنم که آقایان رأی درکلیات رابدهندوبعددرکمیسیون می‌نشینیم وقضیه راحل می‌کنیم

بعضی ازنمایندگان-مذاکرات کافی است.

رئیس-رأی گرفته میشودبه شوردرمواداین لایحه. آقایان موافقین قیام فرمایند.

(اغلب قیام نمودند)

رئیس- تصویب شد. راجع به ارجاع به کمیسیون اگربخواهندبایدپیشنهادشودرأی بگیریم اصلاحات درکمیسیون شودبایدرأی گرفته شودبه ارجاع به کمیسیون.

آقاسیدیعقوب-اجازه میفرمائید.

رئیس-بفرمائید.

آقاسیدیعقوب-بنده یکی ازاعضاء کمیسیون بودجه هستم ودرکمیسیون بودجه هم مخالف بودم حالاهم تقاضامیکنم اعاده شودبه کمیسیون بودجه.

رئیس- به کمیسیون بودجه ارجاع نمیشودبه کمیسیون فوائدعامه ارجاع می‌شود. آقای دکترمحمدخان مصدق فرمایشی دارید؟

دکترمحمدخان مصدق-راجع به موادعرضی دارم.

رئیس-آقای حائری زاده پیشنهادارجاع به کمیسیون کرده اندقرائت می‌شود.(اینطورخوانده شد) بنده پیشنهادمیکنم ارجاع به کمیسیون شود.

رئیس-مقصودکمیسیون فوائدعامه است؟

حائری زاده-بلی.

رئیس-آقای مهدوی (اجازه)

مهدوی-بنده عقیده‌ام این است که درخودمجلس درهرماده مذاکره شودونظریه آقایان پیشنهادشود. بعدبرودبه کمیسیون.

رئیس-آقای حائری زاده (اجازه)

حائری زاده-آقایان نبایدازنظردورکنندکه ماهابیشترازبیست روزدیگریابه قولی۵۵روزدیگردراینجامشغول خدمت نیستیم….

(همهمه بین نمایندگان)

حائری زاده-اجازه بفرمائید. لوایح حاضربرای دستورتقریباًپنجاه شصت لایحه است که ازطرف کمیسیون هاآمده وحاضببرای دستوراست. به عقیده بنده درلوایحی که مطالعات زیاددرمجلس بایدبشودبهتراین است که درکمیسیون بشودووقت مجلس زیادتلف نشود. به این جهت بنده پیشنهادکردم که مراجعه شودبه کمیسیون فوائدعامه وآقایانی که اصلاحاتی در نظردارندبرونددرآنجااظهارنمایندتادرآنجااصلاح شود.

رئیس-رأی گرفته میشودبه این پیشنهاد. آقایان موافقین قیام فرمایند

(اغلب قیام نمودند)

رئیس-نصویب شد. هرکدام ازآقایان اگرنظری دارندممکن است درکمیسیون حاضرشوند. ونظریات خودشان رابفرمایندآقای وزیرداخله فرمایشی دارید؟

وزیرداخله-بنده یک لایحه مختصری دارم که می‌خواهم تقدیم کنم ولی قبل ازاین که تقدیم کنم ازفرصت استفاده می‌کنم عرض می‌کنم که نمایندگان مجلس مؤسسان راکه مابه طهران آوردیم غالب آنهارامخارج رجعتشان رانداده‌ایم. زیرامحلی نداشته‌ایم ازاین جهت بامراجعه به وزارت مالیه این نقصیه رابه مجلس پیشنهادکردیم وبه کمیسیون رفته است بنده می‌خواستم استدعاکنم اگرکمیسیون صرف مساعی میکردکه جزء دستورجلسه آتیه شودبه صرفه کسانی بودکه خیلی امیدواری ازرفقای خودشان دارند. مسئله دومی راکه می‌خواستم عرض کنم این است که خودبنده درجریان مذاکرات راجع به افزودن برعده وکلاءبودم که درنظرگرفته شده بودبرعده وکلاء افزوده شودواین فکرماندنمیدانم وسایل آن نرسیده بودیابه چه جهت بودکه بالاخره همینطورماند. ولی دروزارت داخله کاملاًمبرهن شدکه دوجاوکیل کم دارد. یکی راجع به بندرلنگه است ویکی هم راجع به کلدانیهااست که نهایت ضرورت راداردکه برای آنهایک نفروکیل معین شودبرای این که کلدانیهاجماعتی هستندکه بایدامیدوارشوندوجمعیتشان هم زیاداست ووضعیتشان اقتضای این مسئله رامیکندوچون لایحه راجع به کلدانیهاحاضرشده است تقدیم مجلس می‌شود

رئیس-تصورمیکنم بایدبه منیسیون تجدیدنظردرقانون انتخابات مراجعه شود.

بعضی ازنمایندگان-صحیح است.

رئیس-خبرکمیسیون فوائدعامه راجع به امتیازچراغ برق درایران جزءدستوراست. ولی به نظربنده لازم است اصل بیست وچهارم قانون اساسی به عنوان تذکربه عرض مجلس برسدکه اگراین لایحه باآن اصل اشکالی نداشته باشدمطرح شود.

وزیرفوائد عامه-آن اشکال رادرضمن یک ماده دراینجامیشوداصلاح کرد. (اصل بیست وچهارم قانون اساسی به مضمون ذیل قرائت شد) اصل بیست وچهارم-بستن عهدنامه هاومقاوله نامه هااعطای امتیازاست (انحصار) تجارتی وصنعتی وفلاحتی وغیره اعم ازاینکه طرف داخله باشدیاخارجه بایدبه تصویب مجلس شورای ملی برسدبه استثنای عهدنامه هائی که استتارآنهاصلاح دولت وملت باشد.

رئیس-ظاهراین اصل این است که امتیازمطلق نمیشودداد. آقای وزیرفوائدعامه

. وزیرفوائدعامه این لایحه ازنقطه نظراین که یک اصول کلی معین باشدویک قانون کلی تصویب شودتنظیم شدهمانطوری که راجع به کنترات مستخدمین خارجی یک قانونی تنظیم شده ویک اصولی رامعین کرده است همین طورهم ممکن است این لایحه تصویب شودوبعدیک ماده اضافه می‌کنیم که اصول کلیه امتیازچراغ برق درایران این است که مطابق این قانون باشدولی بعددرهرموردی که احتیاج پیداشدامتیازداده شود. یکی دوماده برای جزئیات آنبایدبه مجلس بیایدومجلس تصویب کندووقتی این اشکال رامارفع کردیم دیگراشکالی نخواهدداشت…

رئیس-تاآن قسمت رامجلس قبلاًتعیین نکندنمیشودوارددراین موضوع شد. آقای آقاسیدیعقوب (اجازه)

آقاسیدیعقوب-دردوره چهارم وهمینطوردوره پنجم مجلس امتیازانحصاری استخراج نفط شمال رادادبه کمپانی امریکائی وبدون این که اسم کمپانی درآن قانون نوشته شود ومعین شوداجازه دادندبه کمپانی مستقل امریکائی که استخراج نفط رابکند. درواقع این مسئله راکه آقای رئیس تذکردادندیک مسئله علمی است وبربنده هم مجهول است. ولی نظربه سابقه که درمجلس چهارم وپنجم هست که به طورمطلق یک کمپانی مستقل امریکائی محل اعطاءامتیازواقع شده گمان می‌کنم دراینجاهم همینطورباشد. درواقع مادراینجابه وزارت فوائدعامه اجازه می‌دهیم که به اتباع داخله درتحت این موادامتیازبدهدحالادیگرحل این مسئله بامجلس است.

رئیس-درآنجاهم کمپانی استاندارآوریل بودوبعدهم جزئیاتش موکول بودبه تصویب مجلس. وبنده عقیده‌ام این است که این سابقه رادرمجلس نگذاریم. برای این که درآتیه ممکن است تولیداشکال کند. هروقت دولت مقتضی بداندامتیازبدهدبه اتباع داخله بایدامتیازبیاوردبه مجلس ومطابق ظاهراین اصل بایدمجلس رأی بدهد.

بعضی ازنمایندگان- صحیح است.

وزیرفوائدعامه-اجازه میفرمائید.

رئیس-بفرمائید.

وزیرفوائدعامه-راجع به این که هرامتیازی بخواهدداده شودبالاخره بایستی بیایدبه مجلس مطابق اصل بیست وچهارم قانون اساسی که قرائت شده بنده درآن حرفی ندارم ولی باآن توضیحی که بنده ددم نمیدانم چه اشکالی داردکه این قانون الان شروع شودودرضمن این لایحه یک ماده هم پیشنهادنموده. ماضمیمه کنیم آن ماده راکه درضمن این قانون نوشته شودکه درموقع دادن هرامتیازی به کمپانی یااشخاصی بایدشرائط مخصوصش رابیاورندبه مجلس به نظربنده این مخالفتی بااصل ۲۴ قانون اساسی نداردکه مجلس داخل دربحث این موادشودوبعدهم این قسمت اضافه شود. فرض بفرمائیدیک قانونی درمجلس مطرح شدودرضمن شور حس کردندآقایان که مخالفت باقانون اساسی دارد. آن لایحه راکه فوراًردنمیکندالبته بایدآن رااصلاح کنندواشکالات آن رارفع نمایندکه اگریک اشکالاتی هست ممکن است همان اشکالات رادرضمن شوردرمواداصلاح کنند.

رئیس- آقای دکترمحمدخان مصدق (اجازه)

دکترمحمدخان مصدق-بنده بااین لایحه ازچندنظرموافق نیستم (نظرخودم راعرض می‌کنم) واین لایحه راهم حالادیدم یک وقتی بنده درمدرسه سیاسی پاریس تحصیل می‌کردم به دیوارمدرسه یم اعلانی منتشرمیشدکه محصلین ازدرسهای چاپی معلمین که درخارج تشرمیکنندبایداحترازکنند چون درپاریس معمول این است (آقای وزیرفوائدعامه به خوبی مسبوق هستند) که محصلین به واسطه تنبلی نمیرونددرمدرسه پای درس معلم درس آنهاراچاپ میکننددرخارج منتشرمیکنندوبعدمحصلین درخارج روندوآنهارامیخرندومیخوانندوروزامتحان هم میایند امتحان می‌دهند بنده هم که خارج بودم البته آن اندازه که ازدرس چاپی استفاده می‌کردم ازنطق معلم استفاده نمی‌کردم ومیل داشتم غالباًدرس‌های چاپی رابخوانم معلمین مدرسه که میگفتندازاین درسهای چاپی احترازکنیدبنده تعجب می‌کردم تااین که یک روزی یکی ازمعلمین رادرخارج دیدم گفتم درسی که مال خودتان است چرامنع میکنیدیک حرفی زدکه آن حرف راتقریباًمیشودبه این طورتوجیه کردیعنی به این شعر (گلی که تربیت ازدست باغبان نخورداگربه چشمه خورشیدسرزندخودرواست) مجلس شورای ملی وحکومت ملی بایدهمیشه اثرمستمرداشته باشدولی هردوره تقنینیه اختیاراتش محدوداست آن معلم گفت که خوب اگربناشوددرخارج مدرسه شاگردبرودوکتاب مارابخواندپس چراباید دولت درسال اینقدرخرچ مدرسه کنداول سال میگفتندبرویدفلان کتاب رابخوانیدویک روزی هم چهارنفرمعلم رادعوت میکردندکه بروندوآنهاراامتحان کنندپس دیگردلیل نداردشاگردبیایدمدرسه ودرس معلم راگوش بدهدواین قدرهم خرج شود. بنده تصورمیکنم که حالاهمان حرف معلم رادرباب مجلس شورای ملی می‌توان تطبیق کردبه این ترتیب که حکومت ملی اثرش مستمراست ولی هردوره تقنینیه اختیاراتش تقریباًمحدوداست. بنده عقیده‌ام این است که هردولتی بخواهدامتیازبدهدبایدبه مجلس پیشنهادکنند. وهرمجلسی هم که بعدازمااست اگرصلاح مملکت رابداندتصویب میکنداین یک نظر، یک نظربنده هم همین مسئله قانون اساسی است که حضرت آقای رئیس هم خودشان توجه دارندبه جهت این که اصل بیست وچهارم قانون اساسی برای این است که هرمجلسی درموقع خودش صاحب امتیازوتبعیت امتیاز گیرنده رابشناسدواگربرحسب مقتضیات هست امتیازرابدهدواگرنیست ندهد. این هم دواصل. یک اصل دیگر چون حقیقتش این است که بنده واقعاًخدمت آقای وزیرفوائدعامه خیلی ارادت دارم ودریکی دوجلسه قبل هم بعضی کنایه‌ها واشاره هانسبت به ایشان شدودرست توضیحات ندادندفقط فرمودندبنده همیشه مطابق منطق کارمیکنم وقتی که یک وکیلی میخواهدبه پیشنهادیک وزیری رأی بدهدبایدکمال اطمینان رابه آن وزیرداشته باشدورأی بدهد. بنده می‌خواهم رأی بدهم به این پیشنهادولی ایشان درآن جلسات قبل درجواب بعضی ازآقایان نمایندگان که بعضی چیزهافرمودند توضیحاتی ندادندوفقط ایشان جوابی که دادنداین بودکه بنده کاری برخلاف منطق نمی‌کنم بنده همه اش رافکرمیکردم که کارمنطقی چیست که ایشان برخلاف منطق کارنمیکنند. نفهمیدم یادیشب یک خوابی دیدم حالامیخواهم ببینم خواب بنده راایشان چطورتعبیرمیکننددرخواب دیدم درطرف مشرق دارندیک چاهی میکنندگفتم این چاه رابرای چه می‌کنند؟ گفتندچاه نفط میکنندگفتم عجب ماکه درمجلس هستیم به کسی اجازه حفرچاه نفط نداده‌ایم گفتندبی یک کسی پیداشده است وبه موجب یک فرمانی که هیچ رسمیت نداشته است آمده ومشغول کندن چاه شدخ. بنده خیلی تعجب کردم! حالاازخودایشان سؤال می‌کنم که آیاهمچوواقعه صحیح است یانه؟ وحالاهم جواب نمی‌خواهم چون خواهند فرمودیک عملیاتی قبل ازمن شده است وبه من مربوط نیست ولی بنده هم نمی‌توانم این جواب راقبول کنم چون چیزی که بنده درخواب دیده‌ام این است که اعمال مقدماتی این کاررااشخاص دیگری کرده اندولی اعمال نهائی آنراایشان کرده اندوعلت غائی ایشان بوده اندبه هرصورت حالاخواب راانسان ممکن است بدببیندممکن است خوب ببیند.

وزیر فوائدعمه-بددیده‌اند.

دکترمصدق-بسیارخوب. بنده چون می‌خواهم همیشه باپیشنهادات حضرت عالی موافقت بکنم ومیل دارم که دراین ده بیست روزه که دراینجاهستم کاملاباپیشنهادات شماموافق باشم چون حضرت عالی راشخص تحصیل کرده میدانم ودلم میخواهدبه این مملکت خدمت کنیدازحضرت عالی استدعامیکنم که این قضیه رااگرچنانچه واقعا هیچ همچوچیزی نیست دراینجادراین پشت تریبون بفرمائیدوبنده هم کاملافرمایش سرکارراتصدیق می‌کنم واگرهم هست بفرمائیددوسیه اش رامنتشرکنندیابدهنددرهمینجادرمطبعه مجلس طبع کنند. اگرهم آقای آقاسیدیعقوب باطبع این مسئله مخالفندازنقطه نظراین که ممکن است بگویندخرج دولت ومصارف مجلس زیادمیشودماحاضریم ازجیب خودمان خرجش رابدهیم وببینیم این صدائی که به گوش بنده رسیده است حقیقت داردیاندارد؟ این خواهش بنده است ازحضرت عالی.

رئیس-اصلاموضوع ازمیان رفت موضوع این بودکه آیامطرح شدن این خبربااصل۲۴بیست وچهارم قاون اساسی مزاحمت داردیانداردواین قسمت بیانات اخیرآقای دکترمحمدخان مصدق همانطوریکه خودشان اظهارکرده اندخواب بوده است.

دکترمحمدمصدق-بلی همین طوراست.

رئیس-آقای رهنما (اجازه)

رهنما-درقسمت اول که بنده می‌خواهم عرض کنم راجع به لایحه چراغ برق است درموقع تنفس بعضی ازنمایندگان همانطوریکه حضرت آقای رئیس فرمودندمتوجه شدندکه بایستی این مسئله به طورکلی نباشدکه همیشه خوددولت برودوامتیازبدهدکه یک حقی ازمجلس گرفته شده باشدمتوجه به این مسئله بودندوتصدیق داشتندولی راجع به این مسئله گفته شدچون این لایحه دوشورداردو تاوقتی که تمام شودالبته یک لایحه خوب قانونی خواهدشدیعنی درشوراول پیشنهادات میشودبه کمیسیون وازکمیسیون مجدداًبرمیگرددبه مجلس وپس ازآنکه اصلاح شدوشوردومش شدومجلس شورای ملی تصویب کردآن وقت آن قانون رسمی می‌شود. دراینجایک موادکلی برای امتیازچراغ برق نوشته شده است برای این که دیگرمجلس راراحت کندیعنی هرروزوهرساعت درهردوره نیایندویک امتیازی برای چراغ برق ازمجلس نخواهندازاین نقطه نظریک موادکلی که مدت امتیازومقدارحق دولت وحقوق صاحب امتیازوطرزکاراورامعین میکنددراینجانوشته شده. مثل قانون کنترات مستخدمین خارجی چون آن مسئله هم محل ابتلاءمابودوغالباًمجبودبودیم مستخدمین خارجی استخدام کنیم. لهذااینطور تصویب کردیم که شرائط اساسی وملیت وحقوق مستخدمین خارجی رابه مجلس بیاورندووقتی که مجلس تصویب میکردوگفته میشدکه بقیه شرائط کنتراتش همان موادکنترات مستخدمین خارجی است که به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است. حالاهم دراینجایک موادکلی است منتهی درذیل ماده یااول ماده خودآقایان نمایندگان یاآقای دکترمصدق یاسایرین پیشنهاداتی میکنندکه این موادکلی است وهروقت دولت بخواهدامتیازبدهدبرطبق این موادبایدترتیب آن رابدهدوبقیه شرائط رابه مجلس بیاوردکه مجلس تصویب کند. این مسئله که تصویب می‌کنیم عبارت خواهدبودازیک موادکلی که دیگردرآتیه هروقت بخواهیم لایحه امتیازچراغ برق تصویب کنیم دولت تمام موادش رابه مجلس نیاوردوفقط یکی دوماه می آوردومیگویدبه این شخص واین مؤسسه امتیازچراغ برق بدهیدوتصویب کنیدوشرائطش هم همان شرایطی است که درفلان قانون تصویب شده است مگراین که مااساساًاین کاررانخواهیم بکنیم. گراین است که آن مرحله دیگری است ولی اگراین فکرنباشدوبخواهیم یگ موادکلی راماتصویب کنیم ودولت رامقیدکنیم که وقتی که میخواهدامتیازبدهدبایدبه این ترتیب امتیازبدهداین قانون لازم است. اگرهم آقای دکترمصدق یاآقای مدرس نظری برای اصلاح وتأمین این نظریه دارندممکنست پیشنهادبفرمایندمیرودبه کمیسیو اگرازکمیسیون برگشت ودیدندکه کمیسیون این پیشنهادات رادررپورت خودش نگذاشته است آن وقت حق دارندبگویندمااصلااین راقبول نداریم والاشوراول برای این است که نظریات آقایان فهمیده شود. دیگربسته به نظرآقایان است.

رئیس-مقصودتذکری بودکه عرض کردم که مخالفتی باقانون اساسی نداشته باشد.

وزیرفوائدعامه-اجازه میفرمائید

رئیس-بفرمائید.

وزیرفوائدعامه-بنده درهرصورت استدعامیکنم اجازه بدهیددرآخرمجلس راجع به یک قسمت ازاظهارات آقای دکترمصدق عرایضی عرض کنم.

رئیس-حالاهم می‌توانیدعرض کنیدمانعی ندارد

وزیرفوائدعامه-بنده بد بختانه بازبایدجواب خواب بدهم. مسئله نفط وچاه درمیآورندوطرف مشرق است ویک اشخاص یک کارهائی کرده‌اند وبعدهم بنده آمده‌ام وعلت نهائی شده‌ام واینهااولابنده ازمدتی که دروزارت فوائدعامه هستم تاریخش معلوم است ودراین مدت بنده یک کلمه یک نقطه یک حرف راجع به موضوعی که میگوئیدروی کاغذنیاورده‌ام بلی یک موضوعی هست ویک فصولی بین دولت ویک کمپانی خارجی که مدعی است یک قطعه ازاین مملکت جزوامتیاز اوست اظهاراتی شده است ولی دولت هم جواب داده است که ماشمارادارای این حق نمیدانیم وبنده هم همینطور جواب داده‌ام وبنده می‌بینم ازآن موقع همه روزه این موضوع درمجلس به یک شکلی عنوان میشودبنابراین بنده خواهش می‌کنم اگربرای توضیح است به شکل مرتب تری بفرمایندمجلس سؤال دارد استیضاح داردممکنست درتحت یکی ازاین عناوین توضیح بخواهندتاجواب داده شودومطلب روشن شود. ازطرف دیگراگربناباشدتمام وزارتخانه هادوسیه هائی که دارندبخواهندطبع بکنندمطبعه مجلس شورای ملی که کافی نیست بلکه تمام مطابع دنیاراهم ماجمع کنیم برای این کار که هی دوسیه چاپ کنیم ومنتشرکنیم کافی نیست این است که بنده این تقاضائی راکه ایشان کردندنمی‌توانم بپذیرم.

رئیس-شوردرکلیات این لایحه است که ازکمیسیون فوائدعامه راجع به امتیازچراغ برق درشهرهاداه شده است آقای افسرمخالفید؟

افسر-بلی.

رئیس-بفرمائید.

محمدهاشم میرزاافسر-ازنقطه نظرتذکری که آقای رئیس دادندبنده گمان می‌کردم دیگرمحتاج به مذاکره نباشدواین مسئله امروزمطرح نشودبه جهت این که اخطارکردن یک نفروکیل که این بر خلاف قانون اساسی است کمترازاخطارنظامنامه نیست ومیبایست امروزوارداین لایحه نمی‌شدیم ومیرفتیم این قسمت را اصلاح می‌کردیم وآنوقت این لایحه رامیآوردیم که اول مذاکره اش موافقت داشت باترتیبات مجلس وباقانون اساسی ولی حالاکه رأی دادندومطرح شدبنده هم ناچارم عرایضی بنمایم. درکمیسیون یکی ازرأی دهندگان این لایحه بنده بودم ولی اشتباه کردم وعلت اشتباه بنده هم دوچیزبود. یکی قانون بیست ودوم قانون اساسی بودکه نوشته است دارائی مملکت رابه هیچ قسم دولت حق نداردبه کسی انتقال بدهدیاتفویض نمایدمگراین که به تصویب مجلس شورایملی برسد ودر دوره دوم درقانون محاسبات عمومی آن ماده راکه راجع به مناقصه ومزایده است گذراندیم وبه دولت اجازه دادیم که حق داشته باشدیک قسمت ازدارائی دولت رابه مزائده ومناقصه بگذاردمنتهی تمام دارائی ملکی رانگفتیم واجازه دادیم قسمتی ازدارائی مملکت رابدون مراجعه به مجلس حق داشته باشدمطابق ماده بیست وسوم قانون محاسبات عمومی به مزایده بکذاردوبفروشد. درصورتی که ظاهراصل بیست ودوم قانون اساسی این بودکه آن قسمت راهم حق ندارد. ولی مادرآنوقت درواقع یک شبه تفسیری کردیم وگفتیم نظرقانونگذاراین بوده است که املاک قابل انتقال نیست یزرادرآنوقت دولت آمدوپیشنهادی برای فروش چاپارخانه سمنان ودامغان کردوجندین جلسه وقت مجلس اشغال شدو پیشنهادات ومذاکرات زیادشدکه آیاچاپارخانه رابفروشیم بهتراست یانفروشیم؟ بعدازاین که حساب کردیم دیدیم قیمت وقت مجلس که صرف این کارشده چندین برابرقیمت اصل چاپارخانه بوده است وبالاخره آن شخصی هم که مشتری بودازبین رفت وآنجاهم همانطورخرابه افتاده است. بنده تصورکردم این لایحه که آورده انداین کلیاتی راکه میگویندما حق داریم به دولت واگذارکنیم. همچنین اشتباه دیگری که بنده کرده بودم ویک عده دیگری هم همین اشتباه رافرموده بودنداین بودکه نوشته بودمثل کنترات مستخدمین خارجه است. ولی امروزمتذکرشدیم ودراین قسمت دوم هم که گفتیم بایدبه مجلس بیایدیک پیشنهادی هم بنده وبعضی ازآقایان تقدیم کردیم که ماده اولش اصلاح شودحالااگراصلاح شود که بنده هم موافقم ونظریاتم رادرموادعرض می‌کنم والابااین که تذکرداده شده که برخلاف اصل بیست وچهارقانون اساسی است ویک وکیلی گفت این برخلاف قانون اصل قانون اساسی است. به عقیده بنده تفسیرلازم داردوبایداول تفسیرکنیم که آیامخالف باقانون اساسی است یاموافق است وبایدابتداءتکلیف تفسیرمعین شودوبعدداخل درمذاکره شویم والاپس ازاین که به عنوان تذکرمقام ریاست فرمودندبرخلاف قانون اساسی است وبعدهم فوراًجزءدستورشوداین رأئی که می‌دهیم به عنوان تفسیرآن ماده است یاموافق یامخالف است؟ این است که بنده باآن ترتیب مخالفم واگراین سابقه درمجلس بگذاریم درآتیه دچاراشکالات خواهیم شدونبایدمطالب اصلی رابافرعی مخلوط کردچون غالباًدر اشتباه می‌افتیم برای این که یک وقت بنده فکرم راحاضرمیکنم که ببینم معنی قانون اساسی چیست؟ ولی یک وقت خیال این است که به لایحه چراغ برق رأی بدهم واگراین پیشنهادراماقبول کنیم که این ماده اصلاح شوددرآتیه دچاراشکالاتی نخواهیم شدیعنی ماه اول اینطورنوشته شودکه کنترات اشخاص یاکمپانیهایامؤسساتی که میخواهندامتیازبگیرندباشرائط معینه بایدبه مجلس بیاید. آنوقت این ترتیب هیچ اشکالی نداردودرآنصورت بنده هم اعتراضی ندارم. اگرآقای وزیرفوائد عامه تصورمیکنندکه این ترتیب نتیجه عملی داردوکمتروقت مجلس رااشغال میکندبدنیست والابه نظربنده هیچ نتیجه ازگذراندن این چندماده هم نخواهدبود.

وزیرفوائدعامه-بنده تصورمیکنم که خیالهارابنده قبلاًتأمین کرده‌ام ودرهمان ماده اول که مطرح میشودالبته پیشنهادمیکنندودرآنجااصلاح می‌کنیم که امتیازی که داده میشودمواداصولی آن امتیازنامه مطابق این قانون است ولی جزئیات آن ازقبیل هویت صاحب امتیازوغیره بایدبه مجلس بیاید. امااینکه پرسیدندکه آیادراین صورت فایده داردیانه؟ البته مسلم است مثلاازبرای۲۰شهرکه تقاضای امتیازچراغ برق شده است به عوض این که ازبرای هرکدام ازآنهاعلیحده بیائیم اینجاصحبت کنیم ورأی بگیریم حالادرتحت یک اصول کلی برای تمام آنها تصویب می‌کنیم وبعدبرای هریکی دوماده به مجلس می‌آوریم که مذاکره زیادلازم نداشته باشدوالبته چون موادکمتراست ومذاکره کمترمیشودوقت مجلس هم کمترصرف خواهدشد.

رئیس-آقای شیروانی.

شیروانی-موافقم

. رئیس-آقای دکتر آقایان.

دکترآقایان-موافقم

. رئیس-مخالفی ندارد؟

(گفتندخیر)

رئیس-رأی گرفته میشودبه وروددرشوردرمواد. آقایانی که تصویب میکنندقیام فرمایند.

(اغلب قیام نمودند)

رئیس-تصویب شد. ماده اول (به شرح آتی خوانده شد)

ماده اول-مدت اعتباربیش از۲۵سال نخواهدبود.

رئیس-ماده واحده درآخربایداصلاح شود. پیشنهادی هم نسبت به همین ماده واحده کرده اندکه به عرض مجلس می‌رسد.

(به شرح ذیل خوانده شد) پیشنهادآقای افسر.

ماده واحده-وزارت فلاحت وتجارت وفوائدعامه مجازاست که شرائط جزئیه امتیازانحصاری چراغ برق رادرشهرهابه هریک ازاتباع داخله یاشرکتهاومؤسساتی که دارای تبعیت ایران باشندبرطبق قراردادذیل واگذارنماید: هویت اشخاص یاشرکتهاومؤسساتی که طالب امتیازندوهمچنین سایرشرائط که خارج ازموادنه گانه ذیل است بایدبه تصویب مجلس برسد.

رئیس-درموقعش باید مذاکره شود. آقای حائری زاد همخالفید؟

حائری زاده –بلی.

رئیس-بفرمائید.

حائری زاده-بنده ابتدائاًمیخواهم عرض کنم که مخالفت من ازحیثی است که جلوترصحبت می‌شود. بلکه من باآن مخالفین هم مخالفم و سوابقی که درمجلس هست ومخصوصاًدراصل ۲۲قانون اساسی تصریح داردمیگوید: (مواردی که قسمتی ازعایدات یادارائی دولت ومملکت منتقل یافروخته میشودیاتغییری درحدودوثغورمملکت لزوم پیدامیکندبه تصویب مجلس شورای ملی خواهدبود) البته دراین صورت گندمی راهم که میفروشندجزءدارائی مملکت است وبایدهرمعامله خریدوفروشی که میکنندبیاورند به مجلس. ولی درقانون محاسبات عمومی تکلیف این قسمت رامعین کرده است. آن قانون محاسبات عمومی مفسراصل۲۲قانون اساسی است که معاملات دولت بایدبه طورمزایده ومناقصه باشدودرقانون نحاسبات عمومی می‌نویسد: (تمام معاملات دولتی ازخرید وفروش واجاره واستیجارومقاطعه وغیره بایدبه اطلاع عموم وبه ترتیب مزایده ومناقصه صورت پذیرد) پس مانمی‌توانیم یک لایحه که ازطرف دولت آمده است برای امتیازچراغ برق شهرهابگوئیم این امتیازبه وزارت فوائدعامه ندهندیعنی مواداصلیه اش راابیدبه نظروزارت فوائدعامه برسانند. زیرااین کاربابلدیه هااست و آنها بایداختیاجات شهرراتشخیص بدهندوبرای هرشهر که میخواهندولازم میدانندباید امتیازبدهندومجلس شورای ملی تمی‌تواندداخل درجزئیات بشود. چون انشاءالله اگریک وقتی خواسته باشیم برای هرشهروقصبه چراغ برق بکشیم ودرتمام ایران چراغ برق دائرکنیم یک دوره تمام مجلس شورای ملی (بااین تنقیدات واعتراضاتی که درهرماده می‌شود) کافی برای گذراندن امتیازات چراغ برق نخواهدبود. پس یک اجازه کلی به دولت می‌دهیم واین هیچ منافاتی هم باقانون اساسی نداشته ونداردوآن اصل ۲۲که صراحت داردومیگویددارائی مملکت رابدون تصویب مجلس نمیش. دنقل وانتقال داد. آن چهارمن جووگندم هم جزءدارائی مملکت است وهمچنین آن میزوصندلی هم که کهنه وشکسته می‌شود جزءدارائی مملکت است. به موجب قانون محاسبات عمومی مجبورکرده‌ایم دولت راکه به طریق مزایده ومناقصه بفروشدواگراین کاررانمیکردیم آن وقت همه روزه معاملات کوچک وبزرگ رادولت می آوردبه مجلس ومجلس هم مجبوربوددرآن تحقیقات ومذاکرات بنماید واین امتیازاتی که دراین قانون اساسی نوشته شده بدیهی است ماهاهمیشه نظرماناین بوده است (حالاهم همان نظرراداریم) که اگراتباع داخله خواسته باشندیک عملیات اقتصادی بکنندمجلس‌ها ودولت هاباکمال شعف وشوق میپذیرندواین یک چیزی نیست که قابل ترتیدباشدآن روزی هم که قانون اساسی نوشته میشدهمین نظرراداشته اندچون امتیازات داخله چندان موردتوجه نیست مگراین که داخله یک برده باشداز برای خارجه ازایم جهت بودکه گفتم بایدمجلس شورای ملی دراین قضایا کاملادقت نمایدواین قانونی که تنظیم شداین ماده واحده صراحت داردکه ابیدطرف داخله باشدوبه هیچ شکلی انتقال به خارجه پیدانکندوآن نظراصلی راتأمین میکندوهیچ اشکالی دربین نیست. بنده ازآقای وزیرفوائدعامه تقاضائی که داشتم این بودالبته این لایحه خیلی خوب است ولی نه برای امروززیراامروزآخرمجلس است وکارهای مهم زیادداریم وبه اضافه بودجه نگذشته است واگربه جای یکی دوفقره لایحه دیگربه مجلس می آمدومادرمذاکره آنهاداخل می‌شدیم خیلی بهتربودحالاهم مااین اعتراض رانمی‌توانیم به آقای وزیرفوائدعامه بکنیم زیرااین لایحه مدتی است اقدیم شده ولی درمجلس به واسطه این که کم کم کارهای دیگری که پیش آمداین کارعقب افتادوبه مجلس نیامدتاامروزولی امروزکه ماکارهای فوری وآنی وفوتی داریم مقتضی نبودکه این لایحه مطرح شودواین لایحه رامجلس‌های بعدکه ما آیندخیلی بهترمی‌توانندبامطالعه ودقت‌های لازمه درش مذاکره کنندولی دراین موقع باتنگی وقت مقتضی نیست که ماداخل درمذاکره این نطلب شویم ازاین جهت است که بنده مخالفم.

رئیس-آقای کازرونی (اجازه)

کازرونی-آقافرمودندباوجوداین که لوایح مهمه هست واردشدن درمذاکره این لایحه موردنداردوضیق وقت اجازه نمیدهدکه ماداخل دراین موضوع شویم ازاین جهت مخالفم درصورتی که این یک لایحه یک قانونی است که برای امتیازچراغ برق درکلیه مملکت میگذردودرحقیقت رفع مزاحمت ازمجلس میکندنسبت به آتیه وشایدچندین تقاضاهم ازطرف اشخاص متعددوازوزارت فوائدعامه شده که امتیازانحصاریچراغ برق راخواسته اندومدتها است که تقاضا کنندگانمعطل مانده اندودولت هم وقت نداردکه این تقاضاهاراجداجدابه مجلس بیاوردواجازه بگیرد. این است که درتحت چندماده ازمجلس اجازه میخواهدکه به اشخاص معینی این امتیازات رابدهد. نهایت همان طوری که گفته شدهویت امتیازگیرنده رادرتحت یک ماده بعدهاممکن است به مجلس پیشنهادنمایند. اگرمجلس تصویب کردمیدهند. والاقلاوآن وقت این قانون عمومی می شودواعلان میکندوهمه میبینندکه یک شرائطی هست ودیگرمحتاج این نیست که هرامتیازگیرنده برودبادولت داخل مذاکره شودوبعدهم درمجلس. کمیسیونهامذاکره شوددرهرحال اگرچنانچه موافقت فرموده بودندبه زودی این موادی که هست باضمیمه آن ماده که پیشنهادشده است که هویت اشخاص امتیازگیرنده بایدبیایدتصویب میشدگمان می‌کنم رفع بسیاری ازمشکلات میشدوتضییع وقت هم نبودو منافاتی هم باهیچ چیزنداشت ملاحشه بفرمائید. امروزماچه کردیم امروزماوقتمان ازمیان رفته وبه جای این که مادراطراف یک چیزهائی که بی نتیجه است صحبت می‌کردیم ممکن بوداین قانون راتصویب کنیم وعمل تمام می‌شد.

جمعی ازنمایندگان-مذاکرات کافی است.

رئیس-ماده دوم قرائت می‌شود (به ترتیب ذیل خوانده شد)

ماده۲-پس ازاعطای امتیازاگراشخاص منفرقه بخواهندبرای احتیاجات خصوصی خودقوه الکتریک تهیه ومصرف نمایندآزادانه ولی ازفروش قوه مزبوراکیداًممنوع می‌باشند.

رئیس-آقای افسر (اجازه)

افسر-بنده پیشنهادی تقدیم کرده‌ام.

رئیس- پیشنهاددرموقع خودش البته مطرح می‌شود:

افسر-درآنجابه طورمطلق نوشته است قوه بر وحال آن که ممکن است قوای محرکه برای چراغ برق ازچیزهای دیگرهم درست بکنندوازقوه برق هم درست بکنندوهمینقدرکه امتیارچراغ برق داردنمی‌تواندازتمام چیزهااستفاده کند.

وزیرفوائدعامه-این ماده ازسیاق عبارت وپس وپیش کردن عبارت ممکنست دزست شودمعذلک مانعی نداردپیشنهادبفرمایندقبول می‌کنیم.

افسر-بنده پیشنهادمیکنم ارجاع شودبه کمیسیون.

رئیس-درهرصورت به کمیسیون که ارجاع می‌شود. درماده دوم دیگرمخالفی نیست. ماده سوم قرائت می‌شود (به مضمون ذیل خوانده شد)

ماده۳-صاحب امتیازمکلف است که همیشه کارخانه خودراطوری نگاه داردکه تعطیلی درروشنائی حوزه امتیازحاصل نشودهرگاه درروشنائی حوزه امتیازبه واسطه قصورصاحب امتیازتعطیلی حاصل شوددرصورتی که تعطیل مزبورازسی شب درسال تجاوزنمایدامتیازازدرجه اعتبارساقط خواهدبوددرصورتی که تعطیل کمترازسی شب باشدبرای هریک شب تعطیل صاحب امتیازبایددولت مجانابه حوزه امتیازچراغ بدهد.

رئیس-آقای آقاسیدیعقوب (اجازه)

آقاسیدیعقوب-بنده حالااین رابه آقایان عرض کردم اینجانوشته است قصورممکن است یک وقتی برق بزندوازبین بروداینجابایدتقصیرنوشته شودنه قصور.

مخبر-اولاممکن است پیشنهادبفرمائیدوبه علاوه اینجامقصودقصوراست وچون ممکن است اساساًیک کارخانه کوچک بیاوردوبگویدمن بیش ازاین نمی‌توانم چراغ روشن کنم این قصوراست نه تقصیرزیراتقصیری نکرده کارخانه راآورده ولی کوچک است ونمی‌تواندده هزارچراغ برق بدهدوممکن است پنج هزارچراغ بدهدوبگویدماشین من کوچک است بیش ازاین نمی‌تواندچراغ بدهد. بنابراین شکاپیشنهادخودتان رابدهیدبه کمیسیون ارسال میشودودرآنجااگرلازم بوداصلاح می‌شود.

رئیس-پیشنهادی ازطرف آقای دکترآقایان رسیده است به کمیسیون ارسال می‌شود.

ماده چهارم (به مضمون ذیل قرائت شد)

ماده چهارم-چنانچه منتهی درمدت دوسال بعدازتاریخ اعطای امتیازکارخانه چراغ برق دائرنشده باشدامتیازازدرجه اعتبارساقط خواهدبود.

رئیس-آقای طهرانی (اجازه)

طهرانی-بنده عقیده‌ام این است بایدعبارت که (اعطای امتیاز) برداشته شودنوشته شود (رسمیت امتیاز) یعنی وقتی که هویت) برداشته شودنوشته شود (رسمیت امتیاز) یعنی وقتی که هویت آن شخص درمجلس بیایدوتصویب شودزیراممکن است اعطای امتیازامروزبشودولی هویتش بعدازدوسال بیایوبه مجلس وامتیازش رسمی شود.

وزیرفوائدعامه-بنده تصورمیکنم بعدازآنکه مخصوصا قیدمیشودکه بایدهویت کمپانی یا شخص صاحب اتمیازبیاید به مجلس اعطای امتیازهم قهراًازروزی است که مجلس رأی می‌دهد.

رئیس-آقای آقاسیدیعقوب (اجازه)

آقا سیدیعقوب-عرضی ندارم.

جمعی ازنمایندگان-مذاکرات کافی است.

رئیس-ماده پنجم (به تفصیل ذیل قرائت شد)

ماده پنجم-صاحب امتیازملزم است که توأم باامضاءومبادله امتیازنامه معادل صدی وپنج سرمایه که برای خریدکارخانه لازم است درتجارتخانه معتبری که وزارت مالیه تصدیق نمایدبه ودیعه بگذاردوخق نداردمبلغ مزبوررامأخوذنمایدمگراین که کارخانه رادائرکندچنانچه دررأس موعدمعین کارخانه تأسیس نشده باشدعلاوه برآن که امتیازملغی است ودیعه مزبورنیز متعلق به دولت خواهدبود.

تبصره-صاحب امتیازمی‌تواندبه جای امانت گذاردن وجه نقدضامن معتبری که وزارت مالیه تصدیق کندمعرفی نمایدضامن باید متقبل شوددرصورت عدم تأسیس کارخانه درمدت معینی وجه مقررراکارسازی نماید.

رئیس-آقای آقاسیدیعقوب (اجازه)

آقاسیدیعقوب-موافقم

. بعضی ازنمایندگان-مخالفی ندارد.

رئیس-ماده ششم (به این ترتیب خوانده شد)

ماده۶-صاحب امتیازمتعهداست که همه ساله عشرعایدات کارخانه چراغ برق رامنتهاتادوماه ازسال بعدگذشته به اطلاع وزارت مالیه به بلدیه قانونی محل تأدیه نمایددرصورتی که بلدیه قان. نی تشکیل نشده باشدوزارت مالیه مزبوره رابانظارت حکومت محل به مصارف شهرخواهدرسانید.

رئیس-آقای آقاسیدیعقوب (اجازه)

آقاسیدیعقوب-بازهم همین مسئله راکه آقای شیروانی تحت نظرآوردندبنده هم عرض می‌کنم عوائد شهری جزوعوائدعمومی نیست. چراغ برق که درشهرها واقع میشودعوائدش جزوعوائدخودشهراست وبنده عقیده‌ام این است که عبارت (به اطلاع وزارت مالیه) بایدبرداشته شودچون بلدیه درتحت نظارت وزارت داخله است وبایدنوشته شود (به اطلاع وزارت داخله) تمرکزعایدات ربطی به اینجانداردکه عوائدبلدیه وشهرهم برودجزوعایدات مملکتی. این مربوط به وزارت داخله وبلدیه است.

رئیس-آقای اخگر (اجازه)

اخگر-دراینجاذکرشده است که اگربلدیه داردبدهندبه بلدیه واگربلدیه قانونی وجودنداشته باشدبه اطلاع حکومت خرج شهرمیکنددراین صورت بنده نمیدانم چه عیبی دارد؟

جمعی ازنمایندگان-مذاکرات کافی است.

رئیس-پیشنهادات واصله راجع به این ماده به کمیسیون رجوع می‌شود. ماده هفتم (به شرح ذیل خوانده شد)

ماده هفتم-فروش یارهن یاهرقسم معامله دیگری که امتیازرابه تبعه خارجه منتقل تواندنموداکیداً ممنوع وموجب الغاءامتیازوضبط کارخانه وتمام متعلقات آن خواهدبود.

رئیس-مخالفی نداد

(گفتندخیر)

رئیس-ماده هشتم (به شرخ ذیل خوانده شد)

ماده هشتم-استفاده ازآبشارهاوآبهای عمومی برای قوه الکتریک موکول به شرائط مخصوص وموافقت وزارت فوائدعامه خواهدبودودران صورت حقوق دولت به میزانی که کمترازآنچه درماده شش تعیین گردیده منظورخواهد شد.

رئیس-آقای یاسائی (اجازه)

یاسانی بنده می‌خواستم تذکربدهم که کلمه (این) قبل ازامتیاززیاداست وبایدنوشته شودامتیازنامه بین دولت وصاحب امتیاز.

رئیس-آقای ضیاء (اجازه)

آقاضیاء-موافقم.

رئیس- آقای افسر.

افسر-عرضی ندارم.

رئیس-آقای یاسائی.

یاسائی –بنده دیگرعرضی ندارم

رئیس-آقای سیدیعقوب.

آقاسید یعقوب-بنده متأسفانه ازحکمی که معین میشودخیلی وحشت دارم برای این که بنده یک وقت ندیدم که رأئی به نفع دولت یامملکت بدهنداین است که پیشنهادمیکنم تاشورای دولتی تشکیل نشده است درموارداختلاف درفهم قانون هراختلافی مابین صاحب امتیازودولت واقع شدرجوع بکنندبه کمیسیون مجلس یعنی به کمیسیون مربوطه این امراگرراجع به وزارت فوائدعامه است به کمیسیون فوائدعامه واگرراجع به وزارت داخله هست به کمیسیون داخله. بنده فوق العاده به این مسئله اهمیت می‌دهم وحقیقتاًازحکم وحشت دارم مثل کسی که ازروی کاکاسیاه می‌ترسد.

جمعی ازنمایندگان-مذاکرات کافی است.

رئیس-ماده واحده حالا موقعش است خوانده می‌شود (به شرح ذیل خوانده شد)

ماده واحده-وزارت فلاحت وتجارت وفوائدعامه مجازاست که امتیازانحصاری چراغ برق رادرشهرها به هریک ازاتباع داخله یاشرکتهاومؤسساتی که دارای تبعیت ایران باشندبرطبق موادذیل واگذارنماید.

رئیس-آقای طهرانی (اجازه)

آقاشیخ محمدعلی طهرانی-بنده چندان اعتراضی به این ماده ندارمولی متأسفانه مجلس دوره پنجم تشکیل وتأسیس شده است ولی هنوزاکثروکلاء (بنده خودم راعرض می‌کنم) نمیدانم چه امتیازاتی به داخله یاخارجه دراین مملکت داده‌ایم صورت امتیازات هیچ معلوم نیست. درحالتی که درخاطردارم که دردوره اول آقای مشیرالدوله وزیربودندوصورت امتیازات راتقاضاکردم بدهندایشان هم صورت امتیازات رسمی رادادندواین قدری طول نکشیدکه مجلس راتوپ بستندصورت امتیازات راچاپ کردندومنتشرکردند. بنده اینجامیبینم امتیازچراغ برق برای شهرهامیخواهندازاین شهرهایکی شهرطهران است این کارخانه چراغ برق که الان درطهران است آیارسمی است؟ اگرداشته است پس چرابازی درمیاورند؟ ازیک طرف بلدیه رامجبورمیکنندواین قدرپول میگیرندوازآن طرف مردم راهرشب درصدمه ازحیث نبودن چراغ برق می‌اندازند اگرامتیازنداردپس چراهست؟ اگرامتیازدارددیگرچرااینجاذکرمیکنندچراغ برق رادرشهرهابه اتباع داخله بدهندازاین جهت خواستم این بیان راایشان بکنندببینم چطوراست وگمان می‌کنم که آن امتیازهم رسمی نباشدواگرهم باشدبرخلاف موادآن عمل شده است.

مخبر-راجع به این موضوع به خصوص بنده عرض نمی‌کنم ولی عرض می‌کنم آنهائی که داخل عمل هستنداگرامتیازنامه نداشته باشندهیچ نمی‌توانندداخل درعمل شوند. بنابراین شمامی‌توانیدمراجعه بفرمائیدالبته آنچه راکه مجلس اجازه داده است یااشخاصی مطابق قانون حقوقی داشته اندمعلوم است یک تأسیسات وسوابقی هم هست که مربوط به قبل است البته آنهاهم درحدودقانون مراعات شده است ولی حالاچطوردولت می‌تواندیک امتیازی بدون این که به مجلس بیاوردبه کسی بدهدتمام این زحماتی که کشیده شده است برای این است که امتیازراباتصویب مجلس بدهندوراجع به امتیازات گذشته هم ممکن است مراجعه بفرمائید اگراعتراضی داریدسؤال بفرمائیدکه فلانجاکه مشغول عمل هستندامتیازدارندیاندارند؟ آن وقت البته میآیندمطابق دوسیه وسابقه جواب میدهندواعتراضشان رفع می‌شود.

رئیس- آقای شیروانی موافقند؟

شیروانی-بلی.

جمعی ازنمایندگان-مذاکرات کافی است.

رئیس-رأی گرفته میشودبه شورثانی دراین مواد. آقایانی که تصویب میکنندقیام فرمایند

(اغلب قیان نمودند)

رئیس-تصویب شد. جلسه ختم میشودجلسه آتیه روزسه ساعت ونیم قبل ازظهردستورهم بقیه دستورامروز.

جمعی ازنمایندگان-صحیح است

(مجلس سه ربع بعدازظهرختم شد)

رئیس مجلس شورای ملی. سیدمحمدعلی تدین

. منشی. م. شهاب. منشی. علی خطیبی.