مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ اسفند (حوت) ۱۳۰۲ نشست ۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ اسفند (حوت) ۱۳۰۲ نشست ۷
مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۵
جلسه:۷
صورت مشروح مجلس یوم پنجشنبه ۳۰ برج حوت ۱۳۰۲ مطابق ۱۴ شعبان ۱۳۴۲
(مجلس سه ربع ساعت قبل از غروب به ریاست آقای مؤتمن‌الملك تشكیل گردید)
(صورت‌مجلس یوم قبل را آقای سركشیك‌زاده قرائت نمودند)
رئیس- صورت‌جلسه ایرادی دارد یا خیر؟
(بعضی گفتند خیر)
رئیس- راپرت وكالت آقای اخگر مطرح است- آقای مدرس مخالفت كرده‌اند.
مدرس- مخالفتم را استرداد كردم
رئیس- رأی می‌گیریم به وكالت آقای اخگر.
آقایانی كه تصویب می‌كنند قیام فرمایند.
(عده كثیری قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد
(خطاب به آقای مدرس) نسبت به آقای كازرونی چطور؟
مدرس- آن را هم استرداد كردم
رئیس- این یكی را هم رأی می‌گیریم
آقایانی كه تصویب می‌كنند قیام فرمایند
(اكثر برخاستند)
رئیس- تصویب شد. راپرت نمایندگی آقای اجاق مطرح است.
مدرس- مخالفت خود را استرداد كردم.
رئیس- كسانی كه وكالت آقای اجاق را تصویب می‌كنند قیام فرمایند.
(غالب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. پنج نفر از آقایان پیشنهاد كرده‌اند كه راپرت نمایندگی آقای كی استوان از دستور امروز خارج شود.
در این باب مخالفی هست یا خیر؟
بعضی از نمایندگان- خیر
رئیس- آقای ناصرالاسلام (اجازه)
ناصرالاسلام- اگر اجازه بفرمایید اسامی پیشنهادكنندگان را بخوانند.
(اسامی پیشنهاد كنندگان به شرح آتی خوانده شد)
مدرس- حاج‌آقااسمعیل- آقامیرزاسیدحسن‌خان رعیم- عبدالله یاسائی- اعتبآراءلدوله- یكی از امضاها لایقرء است.
رئیس- امضای آقای آقامیرزا سیداحمد بهبهانی است. دیگر راپرتی نیست.
نجات- راپرت خود آقای رئیس حاضر است مطرح شود.
رئیس- مال بنده می‌ماند برای جلسه بعد.
(بعضی از نمایندگان- رأی بگیرید)
رئیس- آقای حاج‌عزالممالك (اجازه)
حاج‌عزالممالك- بنده تقاضا می‌كنم رأی گرفته شود.
رئیس- خوب رأی می‌گیریم.
آقایانی كه تصویب می‌كنند قیام فرمایند
(به اتفاق قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد.
آقای دستغیب. (اجازه)
حاج‌سیدمحمدباقر دستغیب- بنده پیشنهاد می‌كنم جلسه را ختم كنیم برای خاطر این‌كه ۳ عید با هم مصادف شده و اتفاق افتاده و با هم توأم شده یكی عیدنوروز است. یكی جمعه است یكی تولد امام‌زمان عجل‌الله فرجه) و چون بعضی از آقایان می‌خواهند به حضرت عبدالعظیم علیه‌السلام مشرف شوند (شاید خود این بنده موفق نشوم) ولی بعضی‌ها می‌خواهند مشرف شوند و شب‌جمعه هم هست و مستخدمین مجلس هم هر كدام كارهایی دارند چون شب عید است از این جهت پیشنهاد می‌كنم كه جلسه را ختم بفرمایید و جلسه بعد را هر وقت می‌خواهید معین فرمایید.
رئیس- آقای ناصرالاسلام (اجازه)
ناصرالاسلام- در این موضوع چیزی نمی‌خواهم عرض كنم.
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین- راجع به قسمت‌های اولیه بیانات آقای دستغیب كه فرمودند امشب جنبه ۳ عید را به خود گرفته است بنده هم موافقم ولی به عقیده بنده باید این جلسه را تعطیل نكرد و ادامه داد برای این كه به این هیجانات كه از طرف موافق و مخالف نسبت به موضوعات و نسبت به تقاضاهایی كه از عموم ایالات و ولایات و مركز شده است خاتمه داده شود. امروز را اگر ما تعطیل بكنیم طبعاً برای ایام عید هم چند روز باید تعطیل كرد به عقیده من نمی‌شود تمام افراد و ملت با یك عده از مردم را بدون تكلیف گذاشت همه آقایان می‌دانند كه امروز در نقاط مختلفه ایران منتظر تصمیمات مجلس شورای ملی هستند كه مجلس نفیاً و اثباتاً هرچه زودتر تكلیف آنها را معین كند. در اغلب نقاط مملكت شروع به تعطیل شده و یك مملكتی را به حالت تزلزل و هیجان انداخته‌اند. البته مصلحت و مقتضی نیست كه به این قضایا ادامه داده شود بنابراین برای این كه به این هیجانات و تظاهرات خاتمه داده شود بهتر این است كه مجلس تصمیم قطعی خودش را امروز بگیرد و عیدی بدهد به ملت ایران خاطر همه آقایان مستحضر است الان چند روز است كه وقت مجلس هم مشغول است به این‌كه راه حلی پیدا كند وبالاخره از نقطه‌نظر انصاف نه از نقطه‌نظر نمایندگی كه ماها از طرف مردم داریم باید زودتر ترتیب اثر به اظهآراءت آنها بدهیم و نمی‌شود بی‌اعتنایی به حرف‌های مردم كرد البته ما نمی‌توانیم ترتیب اثر ندهیم بی‌اعتنایی به تقاضای یك ملت یا عده از ملت یا یك نفر از برای احدی شایسته نیست مخصوصاً از برای مجلس شورای ملی كه خودش را نماینده قاطبه اهالی ایران می‌داند. بنابراین بنده به سهم خودم (نمی‌دانم در اقلیت خواهم افتاد یا نه و البته ماها در اقلیت هستیم- به جهت این‌كه فراكسیون تجدد اكثریت ندارد) عرض می‌كنم كه باید همین جلسه را ادامه داد و یك جواب قطعی به مردم داد والا جواب ندادن به مردم یك قدری سوء اثر ایجاد خواهد كرد ولی وقتی كه مجلس تصمیم قطعی خودش را اتخاذ كند البته موافق و مخالف متقاعد خواهند شد و با این كه مقدمات این امر در جلسات خصوصی تهیه شده و چند ماده هم طبع و توزیع شده و امروز بنده شخصاً تصور می‌كنم كه در این قسمت موافق هم داشته باشم تقاضا و پیشنهاد می‌كنم كه لااقل همان سه ماده كه راجع به تصمیمات مجلس نسبت به این تقاضاهای عمومی شده است در همین جلسه مطرح شود و یك تكلیفی مجلس معین كند تا مردم هم لااقل امیدوار شوند كه به مجلس شورای ملی اقلاً تا این حد حاضر است كه جوابی به آنها بدهد. بنابراین مخالف هستم با تعطیل مجلس در الان.
رئیس- آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب- فرمایشات آقای تدین همین طوری كه قسمت اول عرایض بنده را تصدیق كردند قسمت اخیر فرمایشات ایشان را بنده هم تصدیق می‌كنم برای این‌كه مجلس شورای ملی هر چه زودتر باید تكلیف مردم را از مخالف و موافق وله وعلیه معلوم كند و البته آن را هم تصدیق می‌كنیم كه بلاتكلیف گذاشتن مردم سوءاثر دارد ولی اگر این را مقایسه كنیم با احساسات مردم و مطالبی كه یك قدری پای مذهب در كار می‌آید یعنی از قبیل این كه انعكاسات خارجیش با انعكاسات داخلیش چه طور است چون امشب شب جمعه است و شب عیدنوروز است ما باید از هرجهت امشب را در انتظار مردم و خودمان و نسبت به عقاید خودمان از این ۳ جهت امشب را مقدس بشماریم.
تدین- همه مقدس می‌شماریم كسی نگفت مقدس نیست.
دستغیب- اجازه بفرمایید. و علامت این كه ما امشب را مقدس می‌شماریم (علامت هرچیزی پهلویش محفوظ است) تعطیل مجلس شورای ملی است از حالا چرا؟ آقایان تصور می‌كنند كه بهترین علامات برای مقدس شمردن امشب خدمت به ملت كردن و تكلیف مردم را معین كردن است و در همین حین باید ما هم همان طور كه در سنوات قبل مرسوم و جاری بوده امسال هم چون علاوه بر عیدنوروز عید دیگری هم دركار آمده است ما باید بیشتر آن را اهمیت بدهیم چون عید مذهبی است باید امشب را تعطیل كنیم و علاقه‌مندی خود را به‌خصوص به مسئله تولد حضرت حجت‌عجل‌الله تعالی فرجه اظهار كنیم و امشب و فرداشب را تعطیل كنیم و به عقیده بنده این تعطیل بیشتر حسن اثر دارد. به علاوه آقای تدین فرمودند چند روز هم برای عید تعطیل می‌شود. بنده عرض می‌كنم خوب است از آن طرف در عوض تعطیل را كمتر كنند. فردا روز عید است جمعه و شنبه را تعطیل كنیم روز یکشنبه جلسه بشود و یا برای این‌كه ما می‌خواهیم زودتر تكلیف مردم را معین كنیم روز شنبه عصر مجلس شود. ولی بخاطر این كه امشب در مذهب اسلام و شیعه از شب‌های میمون و مبارك است بنده تقاضا می‌كنم كه تعطیل بشود. علاوه بر این چیز دیگری هم هست و آن این است كه ما یك عید قومی و یك عید ملی هم داریم كه ناچار همه اهل منزل‌هاشان كارهایی دارند و مستخدمین مجلس را من نگاه می‌كنم ۳ روز است گرفتارند و دیشب و پریشب از صبح تا ساعت شش از شب گذشته كار می‌كرده‌اند مخصوصاً دیشب را تا نصف‌شب اینجا بوده‌اند. خوب این‌ها خانه دارند زندگانی دارند ما هم داریم. شاید یكی از آقایان بخواهند امشب مشغول عبادت و خواندن دعای كمیل بشوند حالا هم نزدیك غروب است آن تصمیماتی را هم كه آقای تدین فرمودند در جلسه خصوصی گرفته شد. آن تصمیمات را هم امروز البته مجلس نمی‌تواند فوراً جواب بدهد و ناچار چند روز طول می‌كشد و می‌ماند برای بعد از عید. یك نكته دیگری هم الآن به نظرم رسیده و آن این است همین جهتی را كه آقای تدین برای ادامه مذاكرات مجلس بیان فرمودند بنده هم هم به همین جهت كه در ذهن ایشان ثبت است و گمان می‌كنم اشراق باشد و در ذهن بنده هم از اشراقات بهینه ایشان اشراق شده به همان نقطه‌نظر عرض می‌كنم اگر امروز و فردا تا روز شنبه مجلس را بگذاریم تعطیل شود و از روز یکشنبه شروع كنیم به جواب دادن مردم این هم برای مجلس و هم برای دولت و هم برای مملكت بهتر خواهد بود.
رئیس- آقای مدرس (اجازه)
مدرس- اگر تقاضا بكنم از آقای تدین كه تعطیل را قبول بكنند و بنده هیچ عرض نكنم بهتر است والا عرض بكنم.
رئیس- آقای حاج‌سیدالمحققین (اجازه)
حاج‌سیدالمحققین- چون آقای تدین در قسمت فرمایشاتشان از فراكسیون تجدد اسمی بردند بنده هم توضیحاً عرض می‌كنم كه این پیشنهاد آقای دستغیب عقیده خودشان بوده و در فراكسیون آزادی‌خواه چنین مذاكره نشده است.
(جمعی گفتند مذاكرات كافی است)
رئیس- رأی می‌گیریم پیشنهاد آقای دستغیب كه جلسه ختم شود
آقایانی كه موافقند قیام فرمایند.
عده قلیلی قیام نمودند.
رئیس- تصویب شد. یك طرحی جمعی از آقایان داده‌اند مشتمل بر ۳ ماده قرائت می‌شود.
به شرح ذیل قرائت شد
مقام رفیع مجلس شورای ملی نظر به تلگرافات عدیده كه از تمام ایالات و ولایات و تمام طبقات مملكت در مخالفت با سلسله سلاطین قاجاریه و رأی به انقراض سلطنت خانواده مذكور رسیده و نظر به این‌كه تقریباً در تمام تلگرافات واصله اظهار تمایل به جهوریت شده و صراحتاً اختیار تغییر رژیم را به مجلس شورای داده‌اند و چون قانوناً این تلگرافات كافی برای تغییر رژیم نیست. ما امضاكنندگان ۳ ماده ذیل را به مجلس شورای ملی به قید فوریت پیشنهاد می‌نماییم كه به معرض آراء عامه گذاشته شود.
ماده اول- تبدیل رژیم مشروطیت به جمهوریت.
ماده دوم- اختیار دادن به وكاء دوره پنجم كه در مواد قانون اساسی موافق مصالح مملكت و رژیم تجدیدنظر نمایند.
ماده سوم- پس از معلوم شدن نتیجه آراء عمومی تغییر رژیم به وسیله مجلس شورای ملی اعلام شود.
رئیس- این طرح ممكن نیست امروز مطرح شود و موافق نظامنامه باید بماند برای جلسه دیگر و فقط مساعدتی كه بنده می‌توانم با امضا كنندگان این طرح بكنم این است كه از اختیاری كه برای بنده در نظامنامه شده است صرف‌نظر بكنم و آقایان منتظر نشوند كه كمسیون مبتكرات تشكیل شده و این طرح به آنجا رجوع شود و همین طور باشد تا بعد در خود مجلس مطرح شود.
آقای افشار (اجازه)
آقامیرزا رضاخان افشار- عرضی ندارم.
رئیس- آقای حائری‌زاده. (اجازه)
حائری‌زاده- این طرح...
رئیس- این را باید قبل عرض كنم كه روز مذاكره باید از حالا معین شود.
حائری‌زاده- چون این طرح یك مسئله خیلی مهمی است حتی در كلمات و عباراتش هم باید خیلی دقت شود و جزو یكی از مسائل عادی نمی‌شود آن را قرار داد از آقای رئیس استدعا می‌كنم كه از شعب موجوده از هر شعبه یك نفر یا ۲ نفر معلوم شود و این طرح را در آن جا مطالعه كنند و در جلسه آتیه راپرتش را بیاورند و تكلیفش را معین كنند.
رئیس- برای اطلاع خاطر آقایان عرض می‌كنم باید این طرح در یك جلسه دیگری كه امروز نباشد قابل توجه بشود بعد مذاكره بشود.
گفته شد صحیح است.
امروز كاری كه می‌توانیم بكنیم این است كه آن روزی كه این طرح باید در مجلس قابل‌توجه شود معین می‌نماییم.
آقای كازرونی. (اجازه)
كازرونی- عقیده بنده این است در اولین روزی كه عده كافی از وكلا اعتبارنامه آقایان تصویب شد بایستی هیئت‌رئیسه دایمی منتخب شود.
رئیس- آن مطلب دیگری است ربطی به این موضوع ندارد.
آقای سهام‌السلطان. (اجازه)
سهام‌السلطان- همان طور كه بعضی از آقایان مذاكره كردند بنده معتقدم چون فردا عید است البته جلسه تعطیل می‌شود و برای این كه به ولایات و به مردم یك جواب‌هایی داده شود و هرچه زودتر این مسئله خاتمه پیدا كند روز شنبه را بنده پیشنهاد می‌كنم كه جلسه تشكیل شده و این طرح مطرح شود و اقلاً در ظرف سه چهار روز این تكلیف معین شود و چون به همه ماها از ولایات تلگرافاتی می‌رسد كه باید تكلیف آنها معین شود مخصوصاً برای بنده هم تلگرافاتی رسیده است بنابراین عرض می‌كنم هرچه زودتر تكلیف مردم معین شود بهتر خواهد بود این است كه پیشنهاد می‌كنم جلسه آتیه عصر شنبه باشد.
رئیس- آقای مدرس. (اجازه)
مدرس- همان طور كه آقای حائری‌زاده اظهار داشتند چون مطلب مطلب مهمی است بنده عرضم این است كه باید وكلایی هم كه مسافرت كرده‌اند و شاید قریب ده پانزده نفرند آنها هم برگردند و هیئت به این مهمی در حضور تمام وكلا مطرح شود چون الآن ده پانزده نفر از وكلا مسافرند لهذا عقیده من این است كه باید هیئت‌رئیسه دائمی تشكیل بشود و این مسافرین هم بیایند كه شاید تا پنج روز بعد از عید باشد و بعد این مسئله مطرح شود.
رئیس- آقای تدین. (اجازه)
تدین- تشخیص عده كافی با مقام محترم ریاست است و البته مقام محترم ریاست وقتی كه این مسئله را تشخیص دادند آن وقت در مجلس مطرح می‌شود و اما این‌كه آقای حائری‌زاده اظهار كردند كه این مطلب خیلی مهم است و به عقیده ایشان باید از هر شعبه یك نفر یا دونفر انتخاب بشود و یك كمیسیونی تشكیل بشود. بنده اینجا می‌خواهم یك تذكری به آقا بدهم در عین این‌كه تمام این‌كارها شده اما به‌طور غیررسمی. زیرا كمیسیون دوازده نفری تشكیل شد از هر شعبه دونفر كه یك نماینده‌اش هم خودتان بودید این مسئله در چند جلسه مطرح شد و بعد هم در جلسه خصوصی به طور غیررسمی مدتی در آن مذاكره شد و بالاخره تصور می‌كنم تمام آقایان فردافرد از موضوع این مواد مستحضرند و هر كدام از آقایان آن اندازه كه بایستی فكر و دقت و تأمل بكنند تا به حال كرده‌اند بنابراین كمیسیون دیگری از شعب و غیرشعب بنده تصور نمی‌كنم لازم باشد مگر آن چیزی را كه مقام محترم ریاست اظهار كردند و آن هم چون از حق خودشان بود صرف‌نظر فرمودند بنابراین من محتاج نمی‌دانم كه به كمیسیون دیگری ارجاع شود بنابراین بنده موافقم با همان روزی كه آقای سهام‌السلطان فرمودند در صورتی كه مقتضیات قانونی موجود شود در همان جلسه علنی مطرح شود و به علاوه چون اوراق مربوط توزیع شده تا روز شنبه آقایان نمایندگان می‌توانند مطالعات كامل در اطراف این مسئله بنمایند و در روز شنبه افكارشان اینجا مطرح شده و اكثریت هرچه رأی داد اطاعت خواهد شد.
رئیس- آقای ناصرالاسلام پیشنهاد كرده‌اند روز شنبه پس فردا دو ساعت به غروب جلسه تشكیل شود.
(جمعی از نمایندگان صحیح است)
رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد ایشان
آقایانی كه تصویب می‌كنند قیام فرمایند.
(اكثر قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد.
آقای آقاسیدیعقوب. (اجازه)
آقاسیدیعقوب- آقای رئیس یك چیزی در این بین فرمودند كه بنده فهمیدم گمان می‌كنم كه فرمودند بایستی مذاكرات محدود باشد استدعا می‌كنم دو مرتبه بفرمایید كه بنده ملتفت شوم و بدانم كه روز شنبه تكلیفم چیست؟
رئیس- در خارج مجلس عرض می‌كنم. مجلس مقارن غروب ختم شد.
رئیس موقتی مجلس شورای ملی- مؤتمن‌الملك