مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ خرداد (جوزا) ۱۳۰۳ نشست ۲۵

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم

قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ خرداد (جوزا) ۱۳۰۳ نشست ۲۵

مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ خرداد (جوزا) ۱۳۰۳ نشست ۲۵

جلسه ۲۵

صورت مشروح مجلس یوم پنج –شنبه شانزدهم برج جوزا ۱۳۰۳ مطابق اول شهر ذی قعده ۱۳۴۲.

مـجلس سه ساعت قبل از ظهر بریاست آقای مؤتـمن الـملک تشکیل گردید

(صورت جلسه قبل را آقای میرزا شهاب الدین قرائت نـمودند)

رئیس- آقای حاج میرزا عبد الوهاب (اجازه)

حاج میرزا عبد الوهاب – اگر چه آن روز جواب بنده را آقای وزیر مالیه ندادند ولی در آن سؤال بنده هم یکچیزی حذف شده. سـوال بنـده راجع بجاده بین عراق و هـمدان بود وجاده قزوین وکرما نشاهان را هم که می‌گفتند از روی آن دستور که زمان روسها میگرفته‌اند یعنی صد سی می‌گیرند بنده اظهار کردم که از آن مقدار هم زیادی گرفته می‌شود یعنی اجحافات می‌شود این یکی در صورت مـجلس ذکر نشده تـمنا می‌کنم اینقسمت هم در صورت مـجلس ذکر شود.

رئیس این قسمت را هم می‌نویسند.

آقای کازرونی (اجازه)

آقا میرزا علی کازرونی – بنده بعد از صورتـمجلس عرض دارم.

رئیس- آقای سر کشیک زاده. (اجازه)

سر کشیک زاده- بنده بواسطه اینکه مریض داشتم کتبـاً اجـازه خواسته بودم بـمقام ریاست تقدیـم کرده بودم.

رئیس- مراجعه و اصلاح می‌شود دیگر اشکالی نیست.

یکنفر از نـمایندگان-خیر رئیـس آقای کازرونی راجع بچه مطلب است.

کازرونی مذاکرات مهم نیست.

رئیس- پس اگر مهم نیست باشد بعد از دستور.

دستـور امـروز اولا اجرای تـحلیف است و بعد لوایـحی که در شعبه قبل مراجعه بشعبه‌ها شده بالفعل شروع می‌کنم بـمسئله تـحلیف

(آقایان مفصلة الاسامی ذیل هر یک در پشت کرسی خطابه حاضر شده ودر حضور کلام الله مـجید بشرح سابق قسم یاد نمودند. آقای صدق السلطنه. آقای سردار معظم خراسانی. شاهزاده شیخ الرئیس. آقای اسکندری. آقای شریعتمدار دامغانی. آقای مدبر الـملک. آقای مشیر معظم- آقای کی استوان. آقای امیر اعلم.

شریعتزاده قبل از اینکه بنده قسم نامه را قرائت و امضاء کنم لازم میدانم خاطر نـمایندگان مـحترم را بیک موضوعی متـوجه بکنم و آن اینست که شایعاتی جریان داشته است و رفقای پارلـمانی من در ادای مراسم قسم امتناع دارند بنده از طرف رفقای خودم این شا –یعات را تکذیب می‌کنم و فقط خاطر نشان می‌کنم که در خصوص ادای مراسم قسم یک مذاکراتی بوده است که منشاء آن مطلبـی است کـه عرض می‌کنم قسمنامه متضمن جملاتی است از جمله انجام مراسم و وظایف یک نـماینده ایست که نسبت بـمملکت خودش دارد این قسمت از وظایف هیچ تغییر پذیر نیست و هیچکس نمی‌تواند بگوید که یک وکیلی حق دارد تکالیفی را که قانون اساسی باو متوجه می‌کند لازم العمل نداد

(جمعی از نـمایندگان –صحیح است)

شریعتزاده –بنابر این بنده مـجدداً هم تکذیب می‌کنم این شایعات را فقط یک جمله که مورد تردید بـود جمله بود که راجه بالـتزام وتقبل وتعهد نسبت بشخص اعلیحضرت شاه بئد در آن قسمت مسئله حل شد. و منشاء تردید هم بود نظر باینکـه این اصل مفادش حاکی است که شخص طرف الزام باید متصف بصفاتی باشد راجع باین قسمت تردیدی بوده است که بالاخره اینطور حل شده است که برای تعظیم قانون و انجام وظیفه که آقایان نـمایندگان نسبت بحفظ قانون اساسی دارند باتذکر معنی که اگر این صفات در اعلیحضرت شاه موجود باشد مشمول قسم خواهد بود والا تاثیری در باره کسی که ادای مراسم قسم را می‌کند نخواهد داشت

(پس از بیانات فوق قسمنامـه را بشرح سابق قرائت وامضاء نمودند)

رئیس- آقای رهنـما

(احضار برای اداء مراسم تحلیف)

رهنـما- در موضوع قسم بنده هـمانطوری که آقای شریعت زاده عضو مـحترم فراکسیون اظهار نمودند قسم را با کمال میل می‌خورم ولـی در حدود شرایطش البته هر کس که نتواند شرائط پادشاه عادل متبوع مفخم را که در قانون اساسی قید شده در مصداق خارج آن تطبیق نماید این قسم الزام آور نیست. هر وقت که انسان بتواند بقتل نماید این قسم الزام آور نیست

(جمعی از نـمایندگان- صحیح است)

(بعد از بیانات فوق قسمنامه را قرائت وامضاء نمودند)

(سپس آقایان مفصلةالاسامی ذیل هر یک بترتیب سابق قسم نامه راقرائت وامضاء نمودند)

آقای شیخ عبدالرحـمن. مصباح السلطنه. وحید الدوله. سلطان العلماء یـمن الـملک. آقای شیخ مـحمد علی طهرانی. فتح الله میرزا. معتمد السلطنه.

شیروانی- بنده هم با در نظر گرفتن آن نکته را که آقای شریعت زاده فرمودند قسم یاد می‌کنم

(قسم نامه را قرائت وامضاء نمودند)

آقایان: نظم الـملک. سر کشیک زاده. ایزدی نیز بشرح سابق قسم یاد نمودند.

رئیس- آقای شیخ العراقین زاده.

شیخ العراقین زاده- تکرار بیاناتی را که آقای شریعت زاده فرمودند لازم نمی دانـم بـا موافقت کامل بنده ایشان قسمنامه را قرائت می‌کنم.

(قسمنامه راقرائت وامضاء نمودند)

آقایان. اعتبار الدولـه. آقا سید کاظم یزدی. حاج سید- الـمحققین هم بشرح گذشته قسم یاد نمودند.

رئیس- بقیه آقایان می‌ماند برای جلسه دیگر گویا مایل بتنفس باشید.

(بعضی از نمایندگان- بلی)

(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل وپس از ۳ ربع مـجدداً تشکیل گردید)

رئیس راپرت شعبه سوم راجع بوکالت آقای مقـوم الـملک مطرح است.

آقای مدرس مـخالف بودند.

مدرس- البته آقایان مستحضرند که با انتخاباتی که من مـخالفت کردم از اول تا بـحال متعلق به کیفیت انتخابات بوده است. از این حدود هیچوقت خارج نشده‌ام در موضوع انتخابات غار و فشافویه هم بهمین نظر مـخالفت کـردم البته غار وفشافویه جای دوری نیست کرمان و خراسان و امثال اینها نیست که حقایقش مـخفی بماند برماها. گرچه راپرت شعبه را چـاپ نکردند ومنتشر نکردند «در صورتی که معمول بود» و لیکن تفصیل این مسئله این است. کما اینکه در دوره گذشته هـم خصوص هـمین انتخاب یکقدری مطرح مذاکره شد آقایان بعضیها که تشریف دارند می دانند و بالاخره انتخابات غار وفشافویه هم در دوره سابق مورد اشکال شد و این دوره هم شعبه سابقه مدت زیادیکه (از قراری که شنیده‌ام در این غوررسی کرده ویک نتیجه بـمجلس نیامد تا شعبه‌ها تجدید شد) من بر حسب اطلاعاتی که دارم شکایات زیادی از غار وفشافویه چه بتوسط من وچه بتوسط غیر من می‌شد و آن این است که یکی از قسمتهای انتخابات غار وفشافویه انتخابش شبهه پیدا کرده وچندین ماه انـجمن نظار آنجا تعقیب داشت که تکمیل بشود آن انتخاب وآن یـک قسمـت بالـخصوص انتخابش تجدید بشود (ناقص بود تجدید بشود) نمیدانـم به اسبابـهائی بوسایلی و حال آنکه انـجمن نظار کراراً گفتند ونوشتنـد اشخاص هم داوطلب این کار بودند که این مسئله را رسیدگی کنند ما هم بهمین شکل از جانب خودمان پیغام خم دادیم بوزارت داخله و بغیـر و (چون شکایاتی می‌رسید) حکومت را هم تغییر دادند و انـجمن نظار هم یکعده شان (یک فردش) استعفا کردند بالاخره موفقیتی که آن یـک قسمت هم انتخاب بشود که انتخاب آنجا کامل بشود حاصل نشد وبهمین حال ماند ما شنیدیم شعبه سابق هم انـجمن نظار را دعوت کـرده بودند بشعبه وعقیده هم که اکثریت انـجمن نظار اظهار داشته بودند همین بود که باید این انتخاب تکمیل شود بآن یکقسمت باین لـحاظ که نمی‌خواهم بگویم بچه وسیله و بچه دسیسه اینها را ببندد متعرض نیستم همینقدر عرض می‌کنم که نگذارندآن یکقسمت انتخابش تکمیل شود ویک انتخاب ناقصی بود بعینه مثل اینکه انتخابات طهران بشود انتخاب شمیران نشود هـمانطور که انتخاب طهران بشود وانتخاب شـمیران که یک قسمتی است جزء آنجا نشود البته نمی‌شود تصدیق کرد که این انتخاب تـمام است وآن شخص که از قسمت‌های دیگر اکثریت دارد این وکیل حوزه است باین لـحاظ بنده آقای مقوم الـملک را وکیل حوزه غار وفشافویه که وکالتش تـمام شده باشد نمیدانم و بایـن لـحاظ هـم مـخالف آن هستم و رأی هم بوکالتشان نمی‌دهم. مـخبر- مـخالفت حضرت آقای مدرس در موضوع اعتبارنامه‌های این دوره یک اساس دارد که بر مـجلس معلوم است یک رل ویک جریانی دارد که بر همه معلوم است یک نظری نسبت بیکعده اشخاص یا یک جریان انتخاباتـی یک وضعیاتی هست که همیشه در این جلسات عدیده که تشکیل شده وهمه آقایان نـمایندگان مـحترم دیده‌اند هست واینکه آقای مـدرس می‌فرمایند من در صحت جریان انتخابات مـخالفت دارم بنده گمان می‌کنم که در موضوع خود اشخاص آن اشخاص جوانی که انتخاب شده- اند جای تردید نیست که ایشان بتوانند در صلاحیت آن اشخاص تردیدی بکنند و آنها را ذبح بکنند واز مـجلس خارج بکنند.

مـدرس- در صلاحیت بنده حرفی نزدم.

رهنما- در صلاحیت حرف ندارند در جریان انتخابات حرف دارند جریان انتخابات را می‌فرمایند در دوره هـا ی گذشته هم این مسئله مورد کشمکش واقع شده وبنده این را تصدیق می‌کنم در دوره‌های سابق هم در خصوص انتخابات غار وفشافویه هـمیشه زدوخوردهائی بوده و همین زدوخوردها باعث شده است که در دوره‌های گذشته غار وفشافویه وکیل نداشته ودر هیـچ دوره از دوره هـای گذشته نبوده است که یک وکیلی از طرف غار وفشافویه اینجا حضور داشته باشد.

یکنفر از نـمایندگان- چرا در دوره دوم بود.

مـخبر – بر فرض اینکه در یک دوره یک نفری هم آمده است بـمجلس وقتی که دوره چهارم نگاه کنیم می‌بینیم دوسیه او اعتبار نامه او در کمیسیـون تحقیق رسیدگی و حل شده بعد وقتی که بـمجلس آمده است باز همان موانع وهمان مشکلات اتفاق افتاده و قضیه چرخ خورده واز جـریـان طبیعیش خارج شده. ایشان در قسمت آراء شرقی شبهه دارند که جریان انتخابات آنجا بد بوده اولا این قضیه تازه نیست خود آقای مدرس در پشت همین تر یبون در موقع دفاع از اعتبار نامه آقای آشتیانی اظهار داشتند و در صورتیکه ما این آراء را کان لـم یکن فرض کنیم باز اکثریت دارند. رجوع کنید بصورتـمجلس معلوم است در دوره گذشته در دوره چهارم آراء کن وسولقان پاک شد در هـمین مـجلس آمد آنـرا کان لـم یکن فرض کردند.

مدرس- تجدید شد

مـخبر – در این قبیل مسائل بنده نمی‌توانم بفهمم یک بام و دوهوا می‌شود چطـور می‌شود در اینطور قضایا یک جائی تقاضای تجدید بشود ویک جائی نشود. در قسمت شرقی غار وفشافویه یک انتخاباتی شده است اتفاقاً در این قسمت که شبهه ناک بوده وتردیدی در آن بوده آقای مقوم الـملک از عده آرائی که تقریباً هزارو کسری بوده فقط صد رأی و کسری داشتـه‌اند دراین قسمتی که محل تردید و کشمکش است فقط صد رأی داشته‌اند وبقیه آراء مال دیگران و باسم دیگران بوده است آقای مقوم الـملک اینجـا نبوده‌اند که مثل دیگران فرض بکنید یک تشبثاتی برای انتخاب خودشان بکنند زیرا ایشان در تهران نبودند در حضرت عبد العظیم وغاروفشافویه نبودند این وآن را هم ندیدند و دسته بندی هم نکردند در یک نقطه بودند و انتخاباتشان جریان پیدا کرد و همین جریان انتخاباتی که هیچ دوره انـجمن نظار آنرا امضاء نمی‌کردند همین انتخابات را پنج نفر از اعضاء هیأت نظار امضاء وتصدیق بر صحت انتخابات کرده‌اند در شعبـه دوم وقتی که اعضاء نظار را خواستیم و بنده هم آنجا بودم وحضرت آقای مشیر الدوله هم تشریف داشتند معلوم بود که حالت روحیـه این اعضـاء چیست امضاء می‌کنند می‌آیند پس می‌گیرند یا تردید می‌کنند بعد مـخالفت می‌کنند بعد از اینکه پنج نفر تصدیق کردند و بعد از اینکه نوشته آنها در دوسیه ضبط است ما بیائیم چه بگوئیم و از چه نقطه نظر ما بیائیم آقای مقوم الـملک را رد کنیم؟ از چه نقطه نظر ؟از نقطه نظرصلاحیت؟ جریان انتخاباترا که اعضاء هئیت نظار تصدیق کرده‌اند و کاملا از نقطه نظر دسیسه وغیر دسیسه مصون بوده برای این که خود آقـای مقوم- الـملک اینجا نبوده‌اند این مسئله مهم است وقتی که آقای مقوم الـملک اینجا نبودند چطور فساد در انتخاباتش پیدا شده؟ آنوقت هـم که جریان پیدا کرده من نمیدانم که چطور مـمکن است آقای مقوم الـملک از اصفهان بتوانند یک تأثیری نفوذی بکنند؟ یا یک گردان قشـون بفرستند و آنجا را مجبور بکنند که رأی بدهند؟ این‌ها نبوده است حالا اگر در قضایای پارلـمانی نظریاتی هست بنده عقیده دارم در موضوع اعتبار نامه‌ها مسائل و فراکسیونی دخالت داده نشود برای اینکه اینجا محل قضاوت است اینجا نقطه نظر فراکسیونی در کار نیست و نـمی‌شود گفت یکنفر را از نقطه نظر اینکه با من همفکر نیست ودر فراکسین من نیست باید ذبح کرد باید یک چنین اشخاصی را بگیرند و بیرون بکنند و بکشند وحیات سیاسی این اشخاص را از آنها بگیرند اینا را نمی‌شود قبول کرد پارلمان نمی‌تواند اینها را قبول کند من اگر از نقطه نظر فراکسیونی بکسی نگاه کنم قضاوت خود را گم کرده‌ام من نبایستی از نقطه نظر فراکسیونی نگاه بکنم راجع بهر کس باشد بهر شعبه هم می‌خواهد بـرود. بنده وظیفه‌ام این است که جریان انتخابات را ببینم که از دسیسه و آنتریک کاملا مصون بوده است یا نه؟ اگر مصون بوده است اقدام بکنم و اشخاص را نیاوریم و ذبح کنیم بنابراین از نقطه نظر انتخابات و قسمت شرقی سابقه اش همان بوده است که خود آقای مدرس در پشت هـمین تریبون دفاع کردند وفرمودند بر فرض اگر آراء آنجا را کان لـم یکن فرض نموده و موضوع کنیم باز اکثریت با آقا است. ما هم تصدیق داریم بنده هم اگر بودم باعتبار نامه آقای آشتیانی رأی می‌دادم و نقطه نظر فراکسیونی ندارم اگر بخواهم از نقطه نظر هیئت نظار بگیریم امضای هیئـت نظار در دوسیه هست حالا دیگر بنده نمیدانم چه مدرکی بگیرم برای این اعتراض و این اعتراض را قبول بکنم بنا بر این بنده این تذکرات را بـه آقایان می‌دهم و می‌گویم اگر در قسمت شرقی دسیسه شده است و آراء آقای مقوم الـملک که صد و کسری بوده کان لـم یکن فرض کنیـم باز اکثریت دارند و قسمت عمده آراءشان در قسمتهای دیگر بوده است و سابقه مـجلس هم اینطور بوده است که نباید تجدید کنند و بر فرض هم کان لـم یکن فرض کنند باز هم اکثریت با ایشان است

(جمعی گفتند مذاکرات کافی است)

مدرس- بنده توضیح دارم.

رئیس- بفرمائید.

مدرس – بلی در موقع انتخابات شاید آقای مقوم الـملک در اصفهان بودند آقای رهنما هم در اروپا لیکن بد بختانه بنده اینجا بودم.

رئیس- آقا این توضیح نیست.

مدرس- توضیح است

رئیس-اگر یک نسبتی بسر کاردادند حق توضیح دارید.

مدرس-نسبتش این است که می‌گویند پنج نفر از اعضا انجمن نظار اعتبارنامه مهروامضاء کرده‌اند بنده عرض می‌کنم که پنج نفر از انجمن نظار اعتبار نامه را مهر نکردند واعتبار نامه هم نبو ده است.

رئیس-باز هم این توضیح نیست

مدرس-توضیح چه چیز است بفرمائید

.(ماده صدونه نظامنامه داخلی را آقای آقا میرزا شهاب الدین بشرح ذیل قرائت نمودند

ماده۱۰۹-اگر در ضمن مباحثات ونطق افترا وتهمتی که بیکی از نمایند گان زده شود یا عقیده وا ظهار او بر خلا ف واقع جلوه داده شود ونماینده مذکور برای تبرئه ورفع اشتباه اجازه نطق بخواهد بدون رعایت نوبت اجازه داده خواهد شد

مدرس-بنده هم توضیح عر ض می‌کنم وبایست انتخاب…

رئیس-خوب می‌خواهید بفر مائید دیگران هم مذاکراتشان را هم می‌کنند

مدرس-می‌فرمایند انجمن نظار تصدیق کرده در صو رتیکه ا نجمن تکذیب کر ده است..

(جمعی از نما یندگان مذاکرات کافی است)

رئیس-کافی است؟

(بعضی از نما یندگان-بلی کافی است)

(پیشنهاد چند نفر ازآقایان بشرح ذیل قر ائت شد)

مقام منیع مـجلس شورای ملی شیدالله ارکانه.

ما امضاء کنندگان ذیل پیشنهاد می نمائیم که نسبت باعتبارنامه آقای مقوم الـملک رأی مخفی یا مهره گرفته شود

. صدق السلطنه. هاشم آشتیانی. قوام الدوله. عراقی. مدرس. اخگر. م. ع. کازرونی. مصطفی الـموسوی البهبهانی. مدبر الـملک. سالار لشکر. جواد- خوئی. یدالله نظامی. اجاق احمد اتابکی. رئیس- رأی گرفته می‌شود بوکالت آقای قوام الـملک آقایانیکه تصویب می‌کنند مهره سفید والا سیاه خواهند داد.

(اخذ و استخراج آراء بعمل آمد)

آقایان آقا میرزا شهاب الدین ومعظم السلطان استخراج نمودند ونتیجه بطریق ذیل حاصل شد:

مهره تفتیشیه ۱۰۷ مهره سفید ۶۰ مهره سیاه ۴۵. رئیس- عده حضار ۱۰۹ نفر باکثریت ۶۰ رای تصویب شد.

مصدق السلطنه- آقا بنـده عرضی دارم.

رئیس-راجع بچه مطلب است.

مصدق السلطنه- اخطار است.

رئیس- بفرمائید

مصدق السلطنه- بنده سه اخطار دارم یکی راجع بماده ۱۱۳ است ماده ۱۱۳ راجع بمذاکراتی است که آقای مدرس می‌فرمودند و می‌خواستند در موقعی که گفته شد مذاکـرات کافـی است توضیحی بفرمایند وبایشان اجازه داده نشد وحق داشتند فرمایشاتی بفرمایند.

ماده ۱۱۳ می‌نویسد:

رئیس قبل از اینکه مباحثه مطلبی را ختـم نماید عقیده مـجلس را کسب می‌کند و اگر در باب عدم ختم ومباحثات اجازه نطق خواسته شد فقط بیکنفر اجازه داده می‌شود در صورتیکه در این باب اخذ رأی لازم شد بواسطه قیام وقعود رأی گرفته می‌شود و هر گاه در نوبت اول وثانی نتیجه مشکوک شد مباحثات اعاده می‌شود. پس از ختم مباحثات دیگر بکسی اجازه نطق داده نمی‌شود مگر در باب ترتیب عبارتی که از روی مـجلس باید رأی بدهد. بنده عقیده خـودم را عرض می‌کنم حالا اگر اشتباه کرده‌ام رفع این اشتباه خواهد شد. بموجب این ماده بنده تصور می‌کنم وقتی که گفتند مذاکرات کافی است اگـر کسی مـخالف باشد بیکنفر اجازه نطق باید داده شود و بعد رأی گرفته شود.

نجات- ایشان اول اجازه نخواستند. مصدق السلطنه- نخیر اول اجازه خواسته بودند. رئیس- اول گفته شد مذاکرات کافی است بنده هم کسب تکلیف از مـجلس کردم ایشان فرمودند توضیح دارم حـق توضیح هم داشتند شروع بنطق کردند دیدم توضیح نیست. این بود که بایشان عرض کردم حق نطق ندارید دوباره در مـجلس گفته شد مذا-کرات کافی است باز من باب احتیاط مراجعه کردم ب-مجلس و همه گفتند مذاکرات کافی است اگر بعضی مـخالف بودند اظهاری ببنـده نکردند اگر مـخالف بودید می‌بایستی بگوئید من مـخالفم.

پس این اخطار وارد نیست.

مصدق السلطنه – اخطار دوم در جلسه قبل در موقعی که صورت جلسه قرائت می‌شد بنده خودم اجازه نطق خواستم و به بنده داده نشد.

رئیس –چه وقت

مصدق السلطنه- در جلسه پیش دوازدهم جوزا.

رئیس- ربطی بامروز ندارد.

مصدق السلطنه- مال آن روز است.

رئیس- می‌خواستید همان روز بفرمائید.

مصدق السلطنه –ببنده اجازه ندادند.

رئیس- می‌خواستید تذکر بدهید.

اخطار جلسه گذشته را می‌بایست در جلسه گذشته بگوئید میفرمائید اجازه خواستید ندادیم می‌خواستید بآقایان وکلاء بفرمائید که اجازه خواستم ندادند آن وقت بایستی بگوئید.

مصدق السلطنه- ماده ۱۰۳ راجع به صورتـمجلس.

رئیس- راجع بهمین موضوع است

مصدق السلطنه- اخطار است.

رئیس- آقایان اجازه می‌دهند که اخطار جلسه گذشته امروز بشود؟

(جمعی از نـمایندگان –گفتند خـیر)

(آقای مصدق السلطنه ماده ۱۰۳ نظامنامه را بشرح ذیل قرائت نمودند)

ماده ۱۰۳ – منشیان مجلس مواظب و ناظر تحریر صورت مجلس خواهند بود و صورتمجلس هر جلسه را یکی از منشیان از ابتدای مذاکرات جلسه بعد قرائت می‌کنند و صورت مزبوره پس از قبول مجلس بامضای رئیس یا نایب رئیس که در آن جلسه بجای رئیس بوده است و نیز اقلا بامضای دو نفر از منشیان می‌رسد. در جلسه قبل بنده با صورت مجلس نوشته شده بود.

آقایان آقا سید یعقوب. اخگر. مصدق السلطنه. دست غیب. آقا شیخ محمد علی طهرانی مخالف و اظهار مینمودنـد هیچیک از نـمایندگان قائل باین نیستند که سوابق در مقابل نص نظامنامه سندیت دارد ولی لفظ ظاهر چیزی نیست که بتوسط آن بتوان سوابق را لغو نمود بنده نظر باینکه در جلسه قبل با صورت مجلس مخالف بودم و این شرحی هم که در صورت مجلس نوشته شده بکلی مخالف واقع بوده است برای اینکه آقایان اینجا تشریف داشتند که بنده راجع به مسئله ظاهر و بعضی مسائل وسوابقی که در مقابل ظاهر است شخصاً اظهـار عقیده نکردم حتی آقای مدرس هم فرمودند که فلانی مذاکره در این باب نکرد بعد در صورت جلسه دیدم این مسئله نوشته شده حالا آقایانی که نسبت بهشان داده شده است اگر ظاهر را میدانند یا نمیدانند بنده کار ندارم ولی بنده عقیده‌ام این است که این بر خلاف واقع نوشته شده است که ظاهر چیزی نیست که بتوسط آن بتوان سوابق را لغو کرد حالا بنده باین موضوع کار ندارم فقط از آقای رئیس سؤال می‌کنم با اینکه بنـده مخالف بودم بجهت اینکه یکنفر که با صورت جلسه مخالف باشد امضای آن صورت جلسه غلط است چرا؟ برای اینکه امضای صورت جلسـه اثبات یک اتهامی است نسبت به کسی که حرفی نزده است من در موقعی که صورت جلسه قرائت شد بهیچوجه من الوجوه صحبتی نکـردم و مخالفتش هم مستم آن روز هم من مخالف بودم حالا از آقای رئیس سؤال می‌کنم که اگر آن صورت جلسه را امضاء فرمودند با بودن یک مخالفی بر خلاف قانون است اگر امضاء نفرموده‌اند می‌بایستی قبلا بدهند به بنده تا من مخالفت خود را صحیح کنم بعد امضاء بکنند.

رئیس- بالاخـره من نفهمیدم این چه اشکالی بود برای اینکه می‌فرمایند من مخالف بودم ولیکن اظهار نکردم. اگر اظهار نکردید بنده چه می‌دانستم که مخالفید اگـر اظهار کردید و بنده بشما اجازه ندادم می‌بایست آن را ثابت کنید. اگر اظهار نکردید بنده که نمی‌توانم و چیزی که در ذهن جنابعالی است حدس بزنم و آن صورت مجلس را اصلاح بکنم عادت بنده این است که هر وقت یک اظهاری نسبت بصورت مجلس می‌شود همان مطلب را در همـان جلسه ختم می‌کنم بعد از اینکه ختم شد و دیدم دیگر مخالفی نیست آنوقت صورت جلسه بـمنـزله چیزی استکه تصویب شده و بعـد امضاء می‌کنم هنوز هم آن صورت جلسه امضاء نشده والان هم اگر اظهار مخالفت میفرمائید بنده قبول نخواهم کرد برای اینکه اگر مخالف بودید باید در همان جلسه اظهار بکنید.

(جمعی از نـمایندگان- صحیح است)

این هم که میفرمائید برای مخالفت یک نفر رئیس باید از امضاء کردن صورت مجلس خودداری نکنید گمان می‌کنم این یک قاعده وقانون تازه ایست که جنابعالی می‌خواهید در این مـجلس وضع کنید. هر وقت که مخالفت می‌شود اگر خود هیئت رئیسه قبول کردند که اصلاح می‌شود والا رجوع می‌شود به مـجلس اکثریت مـجلس مناط اعتبار است بالاخره بنده هر چه فکر می‌کنم از این سه اخطار هیچکدام موجه و وارد نیست.

آقای حاج عز الـممالک (اجازه)

حاج عز الـممالک- بعقیده بنده

ماده ۱۰۳ مطلب را خوب واضح می‌کند.

رئیس- این مطلب مطرح نیست.

حاج عز الـممالک- اگر مطرح نیست بنده هم عرضی ندارم.

رئیس- کمیسیونی که برای تغییر نظامنامه واصلاح وتکمیل نظامنامه بنا بود معین شود معیین شده است اسامی آقایان را بعرض میرسانم وتـمنا می‌کنم هر چه زودتر کمیسیون را تشکیل بدهند وشروع بکنند باصلاح نظامنامه.

آقایان مصدق السلطنه: سردار معظم خراسانی: شیروانـی: عدل الـملک: دست غیب: آقاسید محیی الدین: اینها اشخاصی هستند که بعضویت کمیسیون انتخاب شده‌اند.

آقای سردار معظم (اجازه)

سردار معظم- نظر باینکه کمیسیون‌های مجلس غیر از کمیسیون بودجه کمیسیون بسته است واز طرف دیگر نظر باینکه همه آقایان نـمایندگان میدانند که خود آقای رئیس صلاحیت تام وتـمام دارند در مشارکت با کمیسیون تجدید نظر در نظامنامه داخلی آنها را بنده از مجلس تقاضا می- کنم که خود آقای رئیس هم بطور فوق العاده در کمیسیون مزبور حاضر شوند و کمک بفرمایند که زودتر حاضر بشود. رئیس- هر وقت بنده را احضار بفرمایند بنده هم حاضر خواهم بود.

آقای آقاسید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب – بنده خواستم در آن موضوع که آقـای سـردار معظم فرمودند گویا پیشنهادی که بـمجلس تقدیم شد راجع به نظامنامه که در دوره چهارم رأی داده شد یک نظامنامه هیئت رئیسه نـوشتند و تقدیم کردند نهایت دوره تـمام شد و نتوانستیم حالا بنده پیشنهاد کردم که این کمیسیون آن نظامنامه که تصویب شده است در نظر بگیرد نـه اینکه یک نظامنامه تازه ایجاد کنند آن چیزی را که پیشنهاد کردند در نظر ما بود و ما هم رأی دادیم و آن نظامنامه تـمام است وخوب است از طرف کمیسیون یک مـخبری معین شود ودر مجلس بیاید از همان نظامنامه دفاع کند ویک نظامنامه دیگری در نظر نیست.

رئیس- آقای سردار معظم (اجازه)

سردار معظم –اگر چه عرض بنده راجع باین مطلب نبود عرض بنده راجع باین بود که آقای رئیس قبول مشارکت در کارهـای کمیسیون را بفرمایند ولی بعد از اینکه آقای آقا سید یعقوب این اظهارات را فرمودند بنده مجبورم که یک قسمت از فرمایشات ایشان را موافقت نکنم زیرا مادام که یک راپرتی به مـجلس نیامده است و دوره منقضی شده است کمیسیونیکه برای آن کار منعقد می‌شود مختار است تـمام آن راپورت و مطلب را قبول کند یا تجدید نظر کند ودقت هائی که لازم است بکند و در هر صورت کمیسیون تجدید نظر در نظامنامه داخلی التزام وقیدی نخواهد داشت که عین آن راپرت را بیاورد به مجلس بدون اینکه خودش تجدید نظری کرده باشد والا انتخاب کمیسیون لزومی پیدا نمی-کرد و مـمکن بود یکنفر آن را امضاء بکند و بیاید در مـجلس دفاع بکند. رئیس- این هم مثل سایر لوایح است البته هر طوری که صلاح میدانید پیشنهاد کنید در ماده ۷۰ هفتاد قانون استخدام کشوری نوشته شده است که قانون استخدام کشوری شامل حال مستخدمین مجلس نباید بشود برای مستخدمین مجلس باید در هیئت رئیسه یک چیزی توشته بشود و از تصویب مجلس بگذرد در دوره گذشته یک قانونی تـهیه شد برای مستخدمین مجلس اخیراً هم جرح وتعدیلی شده است آن لایحه هم حاضر است هر طور تصویب میفرمائید و بـهر جا باید مراجعه شود معیـن بفرمائید که مراجعه شود.

آقای دست غیب (اجازه)

دست غیب- بنده عقیده‌ام این است که چون تا یک درجه مربوط است بخود مـجلس این قانون هم برود بهمان کمیسیون تجدید نظر در نظامنامه داخلی تا اینکه تجدید نظری در آن بشود و تصویب بکنندبعد بیاید درمـجلس.

(جمعی از نـمایندگان- صحیح است)

رئیس-آقای تدین (اجازه)

تدین- بنده هم با عقیده آقای دست غیب موافقم که بهمان کمیسیون اصلاح نظامنـامه برود.

رئیس-در این باب مخالفی هست؟

(بعضی از نـمایندگان-خیر)

رئیس- کسی مخالف نیست؟ پس مراجعه می‌شود بـهمان کمیسیون در موقعی که قرارداد پستی وتلگرافی بین ایران و روسیه را دولت پیشنهاد کرد بنده اعلام کردم که مراجعه می‌شود به کمیسیون فوائد عامه فرامـوش کردم عرض کنم نظر به سوابقی که هست باید بکمیسیون خارجه مراجعه شود محض اطلاع عرض کردم جلسه آتیه روز یکشنبه.

آقای کازرونی (اجازه)

کازرونی- در ماده ۴ تصریح می‌کند که شعبات بایستی بدون فوت وقت …

رئیس-(خطاب به کازرونی) راجع بدستور مذاکره می‌کنیـم.

با روز یکشنبه کسی مخالف نیست.

آقای تدین (اجازه)

میرزا احمد خان اخگر –بنده اخطار نظامنامه دارم.

رئیس-بفرمائید.

مصدق السلطنه – بنده هم اخطار نظامنامه دارم.

اخگر- در ماده ۱۴ نظامنامه نوشته شده: در شعبات شروع بـمذاکره طرح یا لایحه قانونی مـمکن نیست مگر ۲۴ بیست وچهار ساعت بعد از اینکه آن لوایح یا طرحهای قانونی توزیع شده باشند باستثناء موقعی که فوریت آن از طرف مجلس تصدیق شـده باشد. و در شعبات رعایت این نکته نشده است.

مصدق السلطنه- اخطار بنده همین بود.

رئیس- (خطاب باخگر) چطور میفرمائید.

اخگر – عرض کردم رعایت این نکته نشده است طبع وتوزیع نشده است.

رئیس- این اخطار وارد بود بعد از این توزیع می‌شود.

آقای تدین (اجـازه)

آقای تدین – بنده عقیده دارم که اگر آقایان موافق باشند جلسه آتیه برای روز سه شنبه باشد شاید تا آن روز یک راپرتـهائی حاضـر بشـودو مجلس هم یک کارهائی بکند والا در یک قسمتی از اوقات مجلس صرف کارهای نظامنامه و مباحث الفاظ یا اخطار خواهد شد.

بنا بر این بنده پیشنهاد می‌کنم جلسه موکول بروز سه شنبه بشود.

(جمعی از نـمایندگان- صحیح است)

رئیس- نسبت بروز سه شنبه کسی مخالف است.

(اظهار نمودند-خیـر)

رئیس-پس جلسه آتیه روز سه شنبه دستور پاره لوایـحی که در جلسه گذشته مراجعه شد بشعب از قرار معلوم یکی دو لایـحه بیشتر مطرح نشده وما بقیش هنوز حاضر نیست وتبادل نظر نشده آن لوایح جزو دستور سه شنبه خواهد بود

آقای سردار معظم (اجازه)

سردار معظم – یک لایحـه از طرف وزارت خارجه راجع بایجاد تذکره‌های دو قرانی برای اتباع بی بضاعت ایران در خارجه به مجلس رسیده بود و راپرت آن هم یک ماده بیشتر نیست و دیروز از کمیسیون قوانین مالیه به مجلس تقدیم شد و نظر باین که مطلب اهمیت دارد می‌خواستم استدعا کنم اگر مخالفی نباشد جزو دستور سه شنبه مقرر بفرمائید.

رئیس- مخالفی ندارد.

بعضی از نـمایندگان خیـر.

رئیس- جزو دستور می‌شود.

آقای سر کشیک زاده (اجازه)

سر کشیک زاده – بنده در چندی قبل سؤالی از آقای وزیر خارجه راجع به شیلات کرده‌ام تا بحال تشریف نیاو- رده‌اند واین موضوع دارد اساساً از میان می‌رود استدعا می‌کنم تذکر بدهید که تشریف بیاورند. رئیس- تذکر داده می‌شود که برای جلسه بعـد حاضر شوند.

کفیل وزارت داخله –در اینموقع که انتخابات ارامنه در جریان است مختصر اختلافی راجع به تفسیر یک ماده پیش آمده استکـه وزارت داخله خودش را قادر به تفسیر وحل این ماده نمیداند لایحه مختصری نوشته شده است تقدیم می‌کنم فوریت هم دارد تقاضا می‌کنم اگر آقایان موافقت بفرمایند در این جلسه خوانده شود.

(بشرح ذیر خوانده شد)

مقام مـحترم مجلس مقدس شورای ملی شید اله ارکانه.

چون در مواقع اختلاف نظر بین اعضاء انجمن نظارت در قانون انتخابات مصوبه ۲۸ شوال ۱۳۲۹ ذکری از این مسئله نشده است که آیا در عملیات قانون رأی اکثریت نسبی یا اکثریت تام اعضاء انجمن قاطع ورافع اختلافات می‌باشد وبعلاوه در بعضی از مواد قانون از قبیل (۲۹-۳۶-۳۸-۴۲-) بی اینکه قیدی شده باشد فقط امضاء انجمن بدون توجه باکثریت یا تـمام اعضاء انجمن مناط صحت عمل قرار داده شده و بدین واسطه اختلافاتی در این دوره بین اعضاء پارهاز انجمن‌ها پیش آمده استکه در دوره‌های گذشته سابقه نداشته مثلا انجمن نظارت مرکزی ارامنه در مورد نماینده خودشان در عراق باستناد اینکه اکثریت قاطع است چهار نفر از آنها رأی بانفصال نماینده مزبور داده و سه نفر دیگر اظهار مخالفت نموده‌اند چون انتخابات ارامنه در جریان بواسطه عدم سابقه وزارت داخله در را قادر به حل این مشکل ندانسته واز جریان انتخابات نیز قانوناً نمی‌تواند جلوگیری نماید لهذا محترماً تقاضا می‌نماید که مجلس شورای ملی مستقیماً و یا بوسیله کمیسیونی مسئله را مطرح وتکلیف را معلوم فرموده و فوریت آنـرا ازنظر دور ندارند.

رئیس- آقای شریعت زاده (اجازه)

شریعت زاده- یک قسمت از این لایحه را بنده تصور می‌کنم که مباحثه در آن لازم نیست اما راجـع باینکه اکثریت . . .

(جمعی از نـمایندگان – لایـحه مطرح نیست)

شریعت زاده – ولی اساساً معتقدم راجع بآن قسمت که مربوط است باین که اکثریت تام حاصل می‌شود یا اکثریت نسبی این قسمت باید مراجعه شود به کمیسیون

رئیس-آقای داور (اجازه)

داور-بنده تعجب می‌کنم که واقعاً وزارت داخله این مسئله را آن قدر قابل مذاکره دانسته‌اند که در هفت نفر چهار نفر اکثریت است یا نه؟

این مطلبی است واضح و روشن و گمان نمی‌کنم که تفسیر هم لازم داشته باشد با وجود این اگر لازم می‌دانند که این مسئله برود در کمیسیون و تفسیر شود و معین بشود که از هفت نفر چهار نفر در مقابل سه نفر اکثریت است یا خیر مراجعه شود.

کفیل وزارت داخله-مخصوصاً در قانون انتخابات وقتی که مراجعه کردیم به هیچ وجه من الوجوه هیچ جا لفظ اکثریت و اقلیت راجع به عملیات انجمن نظار نبود.

مخصوصاً در موقعی می‌نویسد:

انجمن به اتفاق باید صندوق را مهر بکنند در این صورت مانمی‌توانیم آن را حل کنیم که آیا اکثریت مناط است یا نه؟ و این مسئله مبتلا به ما شده است از این نقطه نظر است که در دوره گذشته به انجمن اجازه داده شده است که در تمام نقاط برای جریان انتخاب ارامنه یک نفر نماینده انتخاب شود و همیشه نماینده خودشان را انتخاب می‌کنند و به وزارت داخله اطلاع می‌دهند و انتخاب آن‌ها با حضور نماینده‌شان انجام می‌گیرد. امسال طرز غریب پیدا کرده است دو دسته هستند سه نفر طرفار یک دسته چهار نفر طرفدار یک دسته هستند مثلاً در عراق و گزاز که انتخابات در جریان است چهار نفر از اعضاء می‌گویند نماینده که ما معرفی کردیم به وزارت داخله او منفصل است این انفصال از طرف آن‌ها البته از جریان انتخابات جلوگیری نخواهد کرد و سابقه هم در وزارت داخله نبوده است که چهار نفر مستقیماً یک اقدامی را بکنند و سه نفریک اقدامی ممکن است در بعضی جاها به یک نفر از آقایان وکلا اعتبارنامه داده نشده لیکن اگر داده شده است هیچ کمتر از پنج شش امضا نداشته است به این جهت هیچ وقت وزارت داخله خودش را قادر نمی‌دانست که این ماده را تفسیر کند برای این که هیچ لفظ اقلیت و اکثریت در قانون ذکر نشده است.

رئیس-آقای کفیل تقاضا می‌نماید که مراجعه شود به کمیسیون در این باب مخالفی هست؟

(گفتند - خیر)

رئیس-حالا باید ببینیم به کدام کمیسیون باید مراجعه شود.

چند نفر از نمایندگان-کمیسیون تجدیدنظر در قانون انتخابات

رئیس-کمیسیون تجدیدنظر در قانون انتخابات مخالفی دارد؟

جمعی از نمایندگان- خیر

رئیس- پس مراجعه می‌شود به همان کمیسیون

(مجلس نیم ساعت بعد از شهر ختم شد)

رئیس مجلس شورای ملی:موتمن‌الملک

منشی معظم‌السلطان:م-شهاب