مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ اسفند (حوت) ۱۳۰۳ نشست ۱۳۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ اسفند (حوت) ۱۳۰۳ نشست ۱۳۶
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۵
جلسه: ۱۳۶
صورت مشروح مجلس یوم پنجشنبه پانزدهم حوت ۱۳۰۳ مطابق نهم شهر شعبان ۱۳۴۳
مجلس دو ساعت و یک ربع قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید.
(صورت مجلس یوم سیزدهم حوت را آقای آقا میرزا جواد خان قرائت نمودند)
رئیس - آقای اخگر (اجازه)
اخگر - بنده قبل از دستور عرضی دارم.
رئیس - آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب - بنده هم قبل از دستور عرض دارم.
رئیس - آقای تهرانی. (اجازه)
آقا شیخ محمدعلی تهرانی - بنده هم عرضم قبل از دستور است.
رئیس - آقای حاج سیدالمحققین (اجازه)
حاج سیدالمحققین - بنده هم قبل از دستور عرض دارم
رئیس - آقای ضیاء‌الواعظین (اجازه)
ضیاء‌الواعضین - بنده بعد از تصویب صورت مجلس عرضی دارم.
رئیس - نسبت به صورت مجلس اشکالی نیست؟
بعضی از نمایندگان - خیر وارد دستور بشویم
رئیس - وارد دستور شویم؟
جمعی از نمایندگان - بلی.
رئیس - قانون انتخابات ماده شصت و سه مطرح است قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۶۳ - تقسیم نمایندگان ملت نسبت به جمعیت تخمینی ولایات از قرار شرح جدولی است که کمیسیون تجدیدنظر در قانون انتخابات با موافقت وزارت داخله تدوین و به آخر این قانون منضم خواهد شد
رئیس - آقای یاسایی (اجازه)
یاسایی - به عقیده بنده باید در راپورت کمیسیون در جدول انتخابات و طرز حوزه‌بندی‌ها تجدیدنظر شده باشد و ضمیمه این راپورت شود ولی متأسفانه در این راپورت تجدیدنظری در جدول نشده و فقط یک حقی را به خود کمیسیون تخصیص داده‌اند که اعضاء کمیسیون خودشان بنشینند و حوزه‌بندی بکنند. این ماده شصت و سه است که می‌خواهم تقسیم نمایندان ملت نسبت به جمعیت تخمینی ولایات از قرار شرح جدولی است که کمیسیون تجدیدنظر قانون انتخابات با موافقت وزارت داخله تدوین و به آخر این قانون منضم خواهدشد.یعنی این مربوط به مجلس نیست. کمیسیون تجدیدنظر خودش با موافقت وزارت داخله این کار را می‌کند در صورتی که می‌بایستی تجدید نظری در حوزه‌بندی و جدول انتخابات کرده و نظریاتشان را بین قانون ضمیمه کرده باشند که حالا آقایان نمایندگان بتوانند در روی آن راپورت مذاکراتی بکنند و مجدداً برگردد به کمیسیون و از برای شور ثانی تکمیل بشود و به علاوه آن چه که بنده اطلاع یافته‌ام وزارت داخله با این راپورت موافق نیست وزارت داخله که می‌بایستی متصدی امور انتخابات باشد و فوق‌العاده نظریه کارکنان آن وزارتخانه در اجرای این قانون اهمیت دارد موافق با این راپورت نیست و به عقیده بنده باید قبل از همه چیز کسب نظریات وزارت داخله شده باشد و نظریات آن وزارتخانه را در کلیه این قانون جلب کرده باشند و مخصوصاً بنده دیروز اطلاع پیدا کردم که وزارت داخله مخالف با این راپورت است و این ترتیب غریبی است وزارتخانه‌ای که باید قانون به این مهمی را اجرا کند موافق نیست.به هر حال این قسمت اشکال ندارد و ممکن است کمیسیون در شور ثانی کاملاً نظریه وزارت داخله را جلب کند و البته هم خواهد کرد. بنابراین بنده معتقدم که شور اول ماده شصت و سه را بگذاریم باشد به این معنی که کمیسیون جدول را تدوین کند و راپورت بدهد و در مجلس مثل سایر مواد به عنوان شور اول مذاکره شود و برگردد به کمیسیون برای شور ثانی حاضر شود و الا هیچ معنی ندارد که در سایر مواد این قانون دو شور شود ولی در جدول و حوزه‌بندی‌اش یک شور بشود. به هر جهت این ماده باید کاملاً در آن دقت نظر شود مشروط بر این که کمیسیون تجدیدنظر جدول را تهیه نموده و برای شور اول به مجلس بیاورد.
حائری‌زاده مخبر کمیسیون - یک قسمت نماینده محترم فرمودند راجع به جلب نظر وزارت داخله. عرض می‌کنم این طرح در دو چهارم مجلس تقریباً شور ثانی‌اش قریب به اتمام بود وزارت داخله هم چندان نظر مخالفتی در آن موقع اظهار نکرد یعنی دخالت نمی‌کرد. مجلس هم عملاً این عدم دخالت دولت را تصدیق کرده بود. دوره چهارم تمام شد و این قانون ناتمام ماند. در این دوره هم از همین نقطه‌نظر چندان محتاج ندانستیم که نظریه وزارت داخله را راجع به تمام مواد این قانون جلب کنیم.ولی برای این که دولت باید این قانون را اجراء کند راپورت که حاضر شد یک نسخه‌اش هم برای دولت فرستاده شد که اگر نظریه مخالفی دارد اظهارکند.نماینده وزارت داخله هم که کمیسیون برای تنظیم جدول حاضر می‌شود هیچ نظریه تا به حال اظهار نکرده منتظر است که نظریه آقایان نمایندگان و پیشنهادهایی که آقایان راجع به اصلاحات این قانون می‌فرمایند تمام را مطالعه کرد بعد یک نظریه اظهار کند که در شور ثانی ضمیمه این قانون بشود. در قسمت ثانی فرمایشاتشان فرمودند که کمیسیون بی‌جهت برای خودش حقی ثابت کرده است خیر کمیسیون هیچ حقی برای خودش ثابت نکرده است همان حقی است که مجلس به انجمن نظار داده‌اند اعتراض هم نسبت به آن نشد جدول انتخابات با تقسیم نماینده‌ها به حوزه‌ها دو تا است.مجلس باید عده وکلا و تقسیم نمایندگان را به حوزه‌های مختلفه معلوم کند و رأی بدهد که ناحیه ساوه ناحیه کاشان ناحیه قم ناحیه فلان جا فلان جا دارای یک وکیل یا دو وکیل است. ولی شعب فرعیه که در آنجاها لازم است این را کمیسیون باید به اتفاق وزارت داخلیه یک اطلاعات لازمی تهیه کند باید به وسیله وکلای محل و مأمورین دولت در محل اطاعاتی حاصل کند و جدول را به شعب فرعیه تقسیم کند که در کجا باید انجمن فرعیه تشکیل شود و در کجا نباشد این اطلاعات باید به توسط وزارت داخله نمایندگان ایالات و ولایات تحصیل شود. اگر نظر آقا باشد در تبصره ماده ۱۸ می‌نویسد:در نقاطی که حضور اهالی در یک مرکز برای شرکت در انتخابات معتبر باشد انجمن نظارت می‌تواند با اطلاع حکومت یک یا چند شعبه در نقاط لازمه به نظارت ۹ نفر از معتمدین محل تشکیل و انتخابات را اعلان و خاتمه دهد این حقی که به انجمن نظارت داده شده همین حقی است که به کمیسیون وزارت داخله داده شده که آن نقاط مختلفه را اگر چنان چه کنجکاوی کردند. پس از آن که مجلس به تمام این قانون رأی داد اگر بعضی از نقاط را وزارت داخله اطلاع پیدا کرد که از قلم افتاده دیگر محتاج به رأی جدید مجلس نباشد و آنجا تشکیل دهد و این حق مهمی نیست که از مجلس سلب شده باشد
رئیس - آقای تهرانی (اجازه)
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است
بعضی گفتند - کافی نیست
رئیس - رأی می‌گیریم آقایانی که مذاکرات را کافی می‌دانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس - معلوم می‌شود کافی است ماده ۶۴ (به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده ۶۴ - همین که نصف به علاوه یک نفر از نمایندگان ملت در تهران حاضر شدند مجلس شورای ملی افتتاح می‌باید و رأی ایشان به اکثریت مناط اعتبار و مجری است.
رئیس - آقای یاسایی (اجازه)
یاسایی - این ماده به عقیده بنده ناقص است و باید در اینجا قید شده باشد که دولت مکلف است مجلس را مفتوح نمایند...
مدرس - مجلس خودش مفتوح می‌شود مربوط به دولت نیست.
یاسایی - بنده هیچ فرض و تصور نمی‌کنم که مجلس خود به خود بیاید و تشکیل شود (همهمه نمایندگان) باید دولت مقدمات و وسایل افتتاح آن را فراهم بیاورد. دولت مسئول است و یکی از وظایف قانونی‌اش این است که وقتی نصف به علاوه یک از نمایندگان حاضر شدند مجلس را افتتاح کند.
(بعضی از نمایندگان - این طور نیست.)
و الا چطور می‌شود مجلس خود به خود مفتوح شود.
مخبر - بنده خیال می‌کنم محتاج به این مذاکره نبود مجلس خودش افتتاح می‌یابد و به دولت ربطی ندارد.
بعضی از نمایندگان - صحیح است.
جمعی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
رئیس - ماده ۶۵ (این طور قرائت شد)
ماده ۶۵ - مدت دوره تقنینیه دو سال شمسی است و ابتداء آن روزی است که نمایندگی ۳ ربع از نمایندگان حاضر در تهران تصدیق شده باشد.
رئیس - آقای یاسایی (اجازه)
یاسایی - اگر چه مطابق قانون اساسی مدت یک دوره مجلس ۲ سال است ولی این مانع نیست که بنده عقیده خودم را عرض کنم. عقیده بنده این است که ۲ سال خیلی کم است و باید بر آن افزوده شود زیرا که تقریباً در هر دوره عملاً دیده شده است که شش ماه صرف گذراندن اعتبارنامه‌ها و کارهای مقدماتی مجلس می‌شود بعد از مدتی هم کمیسیون یک کارهایی را برای دستور مجلس حاضر می‌کنند و یک سال که از عمر مجلس گذشت آن وقت یک کارهایی برای دستور مجلس تهیه و حاضر می‌شود و واقعاً مجلس یک سال درست می‌تواند کار کند و بسیاری از قوانین مهمه و لازمه که می‌باید از مجلس شورای ملی گذشته باشد و جزء اصلاحات اساسی و مقدماتی مملکت است هنوز نگذشته برای این که مدت ادوار خیلی کم است. چندین قانون در دوره چهارم تقنینه مطرح بود شور اولش هم تمام شد شور ثانی‌اش هم قریب به اتمام بود که دوره مجلس تمام شد و آن قانون ناتمام ماند و باز این دفعه از سر گرفته شد. یکی از آنها همین قانون انتخابات است. یکی قانون شورای دولتی است که مدتی مجلس سر آن صرف وقت کرده و بالاخره ماند و تصویب نشد. قانون تجدیدنظر در اصلاح بلدیه‌ها همین طور راپورتش حاضر شد و مجلس وقت مذاکره نداشت. این دوره هم خواهید دید که یک قوانینی مثل دوره چهارم در مجلس می‌ماند برای دوره ششم. دوره ششم هم باز موفق نمی‌شود این قوانینی که در تحت نظر است تصویب بنماید این قوانین جزء اصلاحات اساسی است و نمی‌شود گفت جزو تزیینات اداری ما است. برای ساختمان اداری یک مملکت این قوانین مثل ستون‌بندی‌ها وپی‌ریزی‌ها است و اگر ما بخواهیم در این موقع وقت را تلف نماییم و این اقدامات اولیه و اساسی را به جا نیاوریم به این زودی‌ها موفق به اصلاحات نخواهیم شد. مثلاً بیست سال از عمر مشروطیت ما می‌گذرد و هنوز یک ماده قانون مجازات نداریم. قانون مجازات را دوره چهارم آوردند به مجلس ولی مجلس وقت نکرد آن را تصویب کند و ماند برای این دوره بلکه در این دوره انشاء‌الله موفق بشویم که آن را بگذارانیم. قانون نظام اجباری را در دوره چهارم آوردند به مجلس و همین طور ماند برای این دوره. همین طور سایر قوانین و بالاخره ما با این مدت کم امیدواری کاملی نداریم که بتوانیم قوانین مهمه را بگذرانیم و بنده عقیده دارم که مدت دو سال کم است و باید بر این مدت افزود که برای دوره ششم مدت سه سال یا چهار سال هر طور که مجلس صلاح بداند معین بشود تا آقایان موفق شوند قوانین اساسی و مقدماتی مملکت را بگذرانند.الان به عقیده بنده تمام وزارتخانه‌ها برخلاف قانون تشکیل شده است و تمام این وزارتخانه‌ها فاقد قوانین تشکیلاتی هستند فقط یکی دو وزارتخانه یکی معارف است که یک قانون اساسی برایش نوشته شده که برخلاف آن رفتار شده است و یک ادارات عریض و طویلی تشکیل داده‌اند که باید مجلس آن را اصلاح کند و بالاخره مجلس باید قانون تشکیلات مالیه را تهیه کند.همچنین تجدیدنظر در قانون اصول تشکیل عدلیه بنماید. همین طور سایر وزارتخانه‌ها را. خلاصه این که کارهای مجلس شورای ملی مملکت خیلی زیاد است و یا دویست سال دیگر وقت لازم دارد و الا این که طی تجدید انتخابات بشود و در هر دوره یکی دو قانون بگذرد کافی نیست
مخبر - یک جمله را نماینده محترم راجع به دو سال فرمودند و فرمودند که ممکن است با قانون اساسی مخالفت داشته باشد بنده یک همچون چیزی شنیدم و باید توضیح بدهم که این طور نیست.قانون اساسی ابتدا مدت را دو سال معلوم کرده بود عده وکلا را هم صد و سی و شش نفر طرز انتخاباتشان هم صنفی بود در تاریخ دوازدهم جمادی‌الثانیه ۱۳۲۷ با یک قدری جلوترش یک کمیسیونی در تهران تشکیل شده است که اعضاء آن کمیسیون آقایان: فرمانفرما - مشیرالدوله - مؤتمن‌الملک - مستوفی‌الممالک - صنیع‌الدوله - مخبرالملک و جماعتی دیگر بودند اینها برای اصلاح این قانون که یک منافاتی با قانون اساسی ممکن بود پیدا کند نشستند و مراجعه کردند به آراء عمومی که اجازه بدهند اصلاحاتی بشود و اگر منافاتی با قانون اساسی دارد عیوبش مرتفع شود انجمن‌های ایالتی و ولایتی که در آن موقع مشکل بوده است اختیار اصلاح قانون انتخابات را به مجلس دوم داده برحسب این جمله که در جلو قانون انتخابات دو درجه نوشته شده است. انتخابات اول انتخاب صنفی بود انتخاباتی که این آقایان قانونش را نوشتند پس از مراجعه آراء عمومی دو درجه بود که مجلس دوم هم به موجب آن قانون تشکیل شد.در مقدمه این قانون می‌نویسد: علیهذا با رعایت ملاحظات مرکز آذربایجان این نظامنامه تحریر و تنظیم شد در تحت این ملاحظه که مجلس شورای ملی بعد از آن که به مبارکی افتتاح یافت به موجب اختیاری که در قوانین اساسی برای او مقرر است در استقرار یا جرح و تعدیل هر یک از مواد نظامنامه آن چه صلاح داند منظور فرماید.اختیار تغییر مواد اصول قانون اساسی که منافات با قانون انتخابات داشته باشد به مجلس دوم داده شده. مجلس دوم در تاریخ بیست و یکم ذیقعده یک طرح قانونی که در کمیسیون تفسیر و کمیسیون معارف تنظیم شده بود و مخبر آن کمیسیون هم آقای ذکاء‌الملک بود آورد به مجلس در تحت دو ماده و امتداد مجلس را رأی دادند و مجلس به آن قانون هم عمل کرد و مدتی بعد از دو سال هم نشست.
(بعضی از نمایندگان - صحیح است)
و اگر هم مدت زیاد شود منافاتی با قانون اساسی ندارد و در مجلس سابق هم راپورتی از کمیسیون تجدیدنظر داده شد و مدت را سه سال در نظر گرفته بود که متناوباً انتخاب در دو جریان باشد و هر سال ثلث از وکلا انتخاباتشان تجدید شود که مجلس دائماً مشکل باشد و تعطیلی بین مجالس پیش نیاید.اعتراضاتی هم در آن مجلس شد ولی آنها را قابل توجه ندانست ولی در دوره کمیسیون برای این که کاملاً نظریه آقایان نمایندگان محترم را اطلاع نداشت به این جهت همان دو سال را در راپورت پیشنهاد کرد حالا اگر آقایان پیشنهاد بیشتری دارند بفرمایند به کمیسیون مراجعه شده و درآنجا در آن مداقه و تجدیدنظر می‌شود.
جمعی از نمایندگان - مذاکرات کافی نیست.
بعضی از نمایندگان - کافی نیست.
رئیس - رأی می‌گیریم آقایانی که مذاکرات را کافی می‌دانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس - اکثریت است. ماده شصت و شش: (این طور قرائت شد)
ماده شصت و ششم - دولت مکلف است شش ماه به آخر دوره تقنینیه مانده وسایل انتخابات جدید را برای کلیه مملکت تهیه به طوری که لااقل چهار ماه به آخر دوره تقنینیه مانده در کلیه نقاط شروع به انتخاب بشود.
رئیس - آقای یاسایی. (اجازه)
یاسایی - عرضی ندارم.
رئیس - آقای تهرانی. (اجازه)
آقا شیخ محمدعلی تهرانی - عرضی ندارم.
رئیس - آقای شیروانی. (اجازه)
شیروانی - عرضی ندارم.
رئیس - مخالفی ندارد
بعضی از نمایندگان - خیر.
رئیس - پیشنهاد آقای آقا شیخ جلال جلال قرائت می‌شود (این طور خوانده شد)
پیشنهاد آقا شیخ جلال: دولت مکلف است هشت ماه به آخر دوره تقنینیه مانده وسایل انتخابات را تهیه و در همان موقع اعلان انتخابات جدید را منتشر نماید که لااقل شش ماه به آخر دوره تقنینیه مانده در تمام نقاط مملکت انتخابات شروع بشود.
ماده شصت و هقت (به شرح زیر خوانده شد)
ماده شصت و هفتم - مردم می‌توانند یک از منتخبین سابق را اگر بخواهند دو مرتبه انتخاب کنند.
رئیس - آقای یاسایی. (اجازه)
یاسایی - عرضی ندارم
رئیس - آقای حاج آقا اسمعیل. (اجازه)
حاج آقا اسمعیل عراقی - بنده با عبارتش مخالفم.
رئیس - آقای تهرانی. (اجازه)
آقا شیخ محمدعلی تهرانی - عرضی ندارم.
رئیس - آقای شیروانی. (اجازه)
شیروانی - اگر مقصود از این ماده این است که هر وکیلی در حوزه انتخابیه خودش با شرط معروفیت محلی می‌تواند انتخاب شود این توضیح و اضحات عجیبی است. مثل این است که بگوییم حالا روز است و اگر مقصود این است که مردم می‌توانند کسی را که انتخاب شده است بدون رعایت معروفیت مجلس مجدداً انتخاب کنند؟ یعنی وکیل آذربایجان وقتی یک مرتبه وکیل شد از معروفیت مجلس برای دوره بعد مستثنی باشد و در اصفهان هم بتواند وکیل شود. اگر مقصود از ماده این است؟ که کاملاً بنده موافقم ولی اگر این است که مثلاً آقای مدرس دو مرتبه می‌توانند از تهران انتخاب شوند؟ این توضیح و اضحاف است و گمان نمی‌کنم لازم به ذکر باشد.
رئیس - آقای اخگر (اجازه)
اخگر - آقای شیروانی فرمودند این توضیح و اضحاف است معذلک با این واضح مخالفت فرمودند. مقصود این ماده است که آزادی مردم را تضمین کرده باشد که هر کس را میل دارند انتخاب کنند خواه این که آن شخص سابقاً وکیل شده باشد یا نشده باشد. راجع به معروفیت محلی فرمودند: آن قسمت مربوط به این ماده نیست و جزء شرایط انتخابات در این قانون ذکر شده فرضاً هم مردم یک کسی را انتخاب بکنند که او واجد شرایط نباشد البته انتخاب او صحیح نیست،، پس این اعتراض آقا وارد نیست و جای نگرانی هم نیست.
مخبر - برای این که بیشتر روشن شود عرض می‌کنم چون در ماده پیش می‌نویسد: شش ماه به آخر دوره باید شروع به انتخابات شود. ممکن بود توهمی شود که وکیل مشغول کار مثلاً ممکن است یک اعمال نفوذهایی بکند و باید او را محروم کرد:برای رفع این توهم‌ها این ماده نوشته شده است و گمان می‌کنم ضرر هم ندارد و یک ماده دیگری هم هست که از نظر رفته است نوشته شود و باید آن را ماده ۶۷ قرار داد. این است که با قانون انتخابات مجلس شورای ملی مصوبه بیست و هشتم شوال مطابق بیست و نهم میزان هزار و سیصد و بیست و نه پس از تصویب این قانون ملغی و ازدرجه اعتبار ساقط است.
رئیس - آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب - بنده چون موافق با قانون اساسی هستم از این جهت... (همهمه بین نمایندگان)
شیروانی - کسی مخالف نیست؟
دستغیب - اثبات شیئی که نفی ماعدا نمی‌کند،، بیده موافقم معنایش این نیست که آقایان دیگر مخالفند. از این جهت عرض می‌کنم لازم نیست تمام مواد قانون اساسی را عیناً اینجا نقل کنند. برای این که ماده قانون اساسی این است: که هر یک از نمایندگان را می‌توانند دو مرتبه انتخاب کنند این دیگر لازم به ذکر نبود نمی‌دانم دیگر ذکرش برای چیست؟
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
رئیس - کافی است؟
بعضی از نمایندگان - بلی کافی است.
رئیس - پیشنهادها قرائت می‌شود (به شرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد آقای کازرونی: بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده ۶۷ حذف شود. پیشنهاد آقای کازرونی بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده ۶۷ حذف شود.
پیشنهاد آقای آقا میرزا جواد خان: بنده پیشنهاد می‌کنم که عبارت ماده ۶۷ به این ترتیب اصلاح شود: ماده ۶۷ اهالی هر محل می‌توانند هر یک از منتخبین سابق را اگر بخواهند دو مرتبه انتخاب کنند.
پیشنهاد آقای عراقی: بنده پیشنهاد می‌کنم در ماده ۶۷ در عوض عبارت دو مرتبه مجدداً نوشته شود.
پیشنهاد آقای قائم مقام: بنده پیشنهاد می‌کنم چون مفاد این ماده اخیر در قانون اساسی مطرح است به کلی حذف شود.
پیشنهاد آقای مشار اعظم: چون در اصل پنجم قانون اساسی موضوع امکان انتخاب ثانوی نمایندگان تصریح شده است. بنابراین ماده ۶۷ به نظر بنده زاید می‌آید و عقیده دارم آن را حذف فرمایند.
رئیس - دوفقر ماده الحاقیه رسیده است قرائت می‌شود (به شرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد آقای یاسایی: بنده ماده الحاقیه را پیشنهاد می‌کنم ماده الحاقیه نمایندگان دوره ششم تقنینیه بالخصوص فقط برای یک مرتبه از طرف ملت حق تجدیدنظر در قانون اساسی و متمم آن خواهند داشت. و رأی‌دهندگان با همین اختیار آنها را انتخاب خواهند کرد
یاسایی - بیشتر از افرادی که علاقمند به سیاست این مملکت هستند چه در داخل مجلس چه در خارج این نظریه را دارند که یک تجدید نظری در قانون اساسی بشود.
(همهمه بین نمایندگان - صدای زنگ رئیس)
عراقی - پس همه ندارند.
یاسایی - در دوره ششم هم بنده قول می‌دهم خیلی از آقایان تشریف داشته باشند آن وقت قانون اساسی که اصلاح می‌شود آققایان خواهند دید که خیلی از مواد قانون اساسی هست که لازم به تجدیدنظر است. اغلب از مواد قانون اساسی عملاً نقص شده و خیلی هست که فایده ندارد و این قوانینی که دوره اول و دوره دوم نوشته شده غالباً دارای تناقضات و نواقصی هست از قبیل قانون مطبوعات. دستورالعمل حکام قانون تشکیل ایالات و ولایات قانون انجمن‌های ایالتی و لایتی - این گونه قوانین ...
یک نفر ازنمایندگان - اینها غیر از قانون اساسی است.
یاسایی - قانون اساسی را هم اشخاصی که نوشته‌اند با کدام صلاحیت نوشته‌اند که هی هو می‌کنند.
جمعی ازنمایندگان - (به طور همهمه) خیلی صلاحیت داشته‌اند.
(صدای زنگ رئیس)
یاسایی - اشخاصی که قانون اساسی رانوشته‌اند صلاحیتشان بیش از بنده و سایرین نبوده است.
(همهمه بین نمایندگان)
یک نفر از نمایندگان - خیلی بیشتر بوده. (صدای زنگ)
یاسایی - به خصوص این مطلب. عقیده بنده این است آقایان مخالف هستند باشند.
(همهمه بین نمایندگان - صدای زنگ رئیس)
مدرس - منکر مشروطیت نیستید می‌گویید اصلاً انتخابات نشود.
یاسایی - بنده معتقدم دوره ششم وکلایی که انتخابمی شوند با یک سوابقی که هستید بتوانند و حق داشته باشند تجدیدنظر بنمایند. بنده با یک قسمت‌هایی از قانون اساسی از قبیل مجلس سنا مخالفم و عقیده دارم که باید قانون اساسی را از نوع نوشت و عقیده‌ام این است برطبق مقتضیات امروزی باید تجدیدنظر شود. آقایان هم هستند مشکلاتی هم که به نظرشان می‌آید در اینجا حل می‌نمایند به هو و جنجال که نمی‌شود نتیجه احساسات و عقاید را از بین برد و خفه کرد نه تنها بنده این عقیده را دارم
حاج میرزا عبدالوهاب - آقای نجات هم دارند
یاسایی - خیلی هستند این عقیده را دارند اگر یک کسی در یک مملکت دارای یک عقیده بود و در اقلیت بود باید او را کشت بنده عقیده‌ام این است که این قانون اساسی خیلی از موادش قابل تجدیدنظر است و اگر میل دارید بروم پشت تریبون و یکی موادش را بخوانم که خودتان تصویب بفرمایید باید تجدیدنظر شود.
مدرس - ما قابلیت اصلاح قانون انتخابات را نداریم
رئیس – ماده الحاقیه است حالا قابل توجه نمی‌شود ارجاع می‌شود به کمیسیون ماده دیگری هم پیشنهاد کرده‌اند قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده الحاقیه ذیل را پیشنهاد می‌کنم.
ماده الحاقیه هر وزیر یا مأمور دولتی که از اقتدار مقامی و اختیار اداری خود سوء استفاده کرده اعمال نفوذی در انتخابات عمومی بنماید و تعلیمات شفاهی یا کتبی یا کشفی یا رمزی برای پیشرفت کاندیدای شخصی خود رأسا یا به تقاضای دیگری صادر کند مجرم شناخته شده علاوه از انفصال به محکمه جنایی جلب گشته و به مجازات قانونی خواهد رسید یاسایی
رئیس - ارجاع می‌شود به کمیسیون پیشنهاد آقای دامغانی (به شرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم رأی در شور ثانی موقوف باشد و تا صورت حوزه‌بندی‌ها ضمیمه این راپورت نشود شور اول آن تمام نشود.
شریعتمدار دامغانی - به عقیده بنده در قانون انتخابات قدیم سه موضوع است که باید رعایت شود و اصلاح بشود یکی جلوگیری از نفوذ حکومت‌های وقت. حکومت‌های مرکزی و حکومت‌های ولایات و باید موادی تنظیم شود که نفوذ آنها در انتخابات تأثیر نداشته باشد.یکی هم جلوگیری از نفوذ انجمن‌های انظار در فرع یا در اصول که دسایس و تمایلات آنها تأثیری در انتخابات نداشته باشد. قسمت سوم که مهمتر از همه است صورت حوزه‌بندی‌ها و تقسیمات حوزه‌ها است و باید یک اصلی قائل بشوند و مطابق آن اصل نمایندگان به نقاط تقسیم کنند که چقدر از مردم باید یک وکیل انتخاب کنند روی پنجاه هزار نفر یا صد هزار نفر و چنان که همه آقایان تصدیق دارند تقسیمات اولیه را که عده وکلا به ولایات تقسیم شده است غیرعادلانه بوده است و معلوم نیست از روی چه نظری تقسیم شده است در بعض جاها زیادتر دارند بعضی جاها کمتر و از روی چه نظر این تقسیمات را کرده‌اند فعلاً معلوم نیست و البته معلوم است این تقسیمات حوزه‌بندی‌ها را نمی‌توان حق مختص وزارت داخله دانست و نمی‌توان حق مختص کمیسیون دانست و نمی‌توان حق بالاشتراک هر دو دانست و البته باید به مجلس بیاید.پس در این صورت حوزه‌بندی‌ها هم باید در کمیسیون با نظر وزارت داخله تنظیم شود بیاید به مجلس و ضمیمه بشود و همین طور مثل سایر مواد این قانون شور اولش بشود برای شور ثانی همه این مواد برگردد به کمیسیون که تجدیدنظر بشود به این جهت بنده پیشنهاد می‌کنم که تا صورت حوزه‌بندی‌ها را کمیسیون با نظر وزارت داخله تنظیم نکرده در شور ثانی نمی‌شود رأی داد.
مخبر - این فرمایشات آقای شریعتمدار با این که صریحاً مخالفت خودشان را با اصلاح قانون انتخابات اظهار می‌فرمودند هیچ فرقی نداشت و ما بهتر می‌فهمیدیم تا این فرمایشات را بکنند. راجع به جدول انتخابات وزارت داخله هنوز اطلاعات خودش را کاملاً تحصیل نکرده و تا شش ماه به آخر دوره مانده هم اطلاعاتش به قدری نمی‌شود که یک جدولی به آن شکلی که همه نمایندگان اطمینان داشته باشند ترتیب و به مجلس عرضه بدارد و ما فقط این اطلاعات ناقص را در شور ثانی ضمیمه راپورت کمیسیون می‌کنیم و آقایان مطالعات بفرمایند و هر نظریه هم دارند اظهار کنند پس قانون را نباید معطل کرد که آیا فلان ناحیه که توقع وکیل زیادی می‌کند حق دارد یا ندارد. یک جمله دیگری که لازم است به عرض آقایان برسانم این است که کمیسیون خیلی مسرور است اگر آقایان فرمایشی داشته باشند یا پیشنهاداتی باشد یا اصلاحاتی در نظر دارند تشریف بیاورند آنجا نظریه‌شان را بفرمایند یا مرقوم بفرمایند کمیسیون انحصاری هم به داخلی مجلس نداده پیشنهاداتی هم که از خارج رسیده باز تحت مطالعه قرار داده. آقای زنجانی که در دوره پیش مخبر کمیسیون بودند ایشان هم یک اطلاعاتی فرستادند آنها را هم کمیسیون طرف توجه قرار داده که در آن مطالعه بشود. خوب است آقایان هم که یک اطلاعات خوبی دارند همراهی بکنند و یک قانون خوبی در شور ثانی از کمیسیون بیرون بیاید که مجلس پنجم موفق بشود یک قانون خوبی تصویب کند.
رئیس - آقایانی که پیشنهاد آقای دامغانی را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده کمی برخاستند)
رئیس - تصویب نشد. رأی می‌گیریم به شور ثانی این قانون آقایانی که شور ثانی را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثریت برخاستند)
رئیس - تصویب شد راجع به تأدیه مطالبات اتباع داخله لایحه‌ای از طرف دولت پیشنهاد شده است که تقاضای فوریت شده بود بنا بود طبع توزیع شود طبع و توزیع شود طبع و توزیع هم شده است. آقای زعیم. (اجازه)
زعیم - بنده آن پیشنهاد خودم را مسترد می‌کنم چون پیشنهاد دولت را که خواندم دیدم مطالعات بیشتری لازم دارد
رئیس - آقای یاسایی تقاضای فوریت می‌کنید؟
یاسایی - خیر بنده راجع به دستور عرض دارم.
رئیس - خوب این مسئله دیگر مطرح نمی‌شود.
اخگر - بنده تقاضای فوریت کرده‌ام.
رئیس - بفرمایید.
اخگر - گمان می‌کنم محتاج به توضیح نباشد که معاملات بین مردم و دولت باید تأمین بشود دولت باید بین مردم اعتبار داشته باشد و امضای دولت پیش مردم معتبر شود وقتی امضای دولت پیش مردم معتبر شد آن وقت ممکن است یک قدم‌های اقتصادی فوق‌العاده برداشته شود و یکی از دلایلی که در این مملکت شرکت‌هایی تأسیس نمی‌شود برای این است که مردم نمی‌توانند پول خود را به جریان بیندازند و برای عدم اعتباری است که مردم نسبت به دولت پیدا کرده‌اند ودولت هم نمی‌تواند اقداماتی که می‌خواهد بکند. بنابراین بنده پیشنهاد کردم که در این لایحه فقط یک شور شود.
رئیس - آقای زعیم. (اجازه)
زعیم - بنده پیشهادی تقدیم نموده‌ام ...
رئیس - آقای کازرونی. (اجازه)
کازرونی - چون راجع به امور مالی است یک شور که بیشتر ندارد...
بعضی ازنمایندگان - دو شور می‌شود.
کازرونی - خوب در هر صورت بنده این مسئله را یکی از مسائل فوری فوتی نمی‌دانم که بگوییم یک شور بشود چه اهمیتی دارد اگردر آن دو شور بشود؟
رئیس - رأی می‌گیریم به فوریت آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(معدودی قیام نمودند)
رئیس - تصویب نشد. پیشنهاد آقای معتمدالسلطنه قرائت می‌شود: (به شرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم لایحه دوازده نفر مستخدمین بلژیکی بعد از امام قانون انتخابات در جلسه امروز جزو دستور شود
رئیس - آقای معتمدالسلطنه. (اجازه)
معتمدالسلطنه - مدتی است چند فقره از لوایح کمیسیون بودجه تمام هم شده و طبع و توزیع هم شده است و یکی از آنها راجع به دوازده نفر مستخدمین بلژیکی است که مدتی است تمام شده و بالاخره باید تکلیفش از طرف مجلس معین شود و خیلی هم مختصر است و شاید در یک ربع ساعت تمام شود لهذا بنده پیشنهاد کردم که جزو دستور شود.
رئیس - آقایانی که پیشنهاد را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده قیام نمودند)
رئیس - تصویب نشد آقای اخگر پیشنهاد کرده‌اند لایحه اوزان و مقادیر جزو دستور شود. آقایانی که این تقاضا را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده‌ای قیام نمودند)
آقای سید یعقوب پیشنهاد کرده‌اند لایحه اجازه صدور پوست بره مطرح شود. آقایانی که این پیشنهاد را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده‌ای برخاستند)
رئیس - تصویب نشد. چند دقیق تنفس داده می‌شود.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس - جمعی از آقایان تقاضا کرده‌اند که قانون نظام اجباری مطرح شود آقای شریعت‌زاده (اجازه)
شریعت‌زاده - اهمیت قانون نظام اجباری بر هیچ یک از آقایان نمایندگان پوسیده نیست لهذا بنده پیشنهاد کردم عجالتاً یعنی امروز مطرح شود.
رئیس - آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده - قانون نظام اجباری راست است که خیلی لازم است برای این که تجدید نظری در ترتیب فشون‌گیری بشود ولی این راپورتی که پیش ما آمده است چیز خوبی نیست که ما عجله داشته باشیم آن را جزو دستور کنیم و به عقیده بنده اگر راپورت‌های کمیسیون مبتکرات مطرح شود و رأی به قابل توجه شدن آنها گرفته شود بهتر است و معطلی هم ندارد مذاکره زیادی هم لازم ندارد اگر ابتداء این راپورت‌ها مطرح و بعد از آن قانون سجل احوال جزو دستور بشود بهتر است.
رئیس - آقایانی که تصویب می‌کنند قانون نظام اجباری جزو دستور شود قیام فرمایند
(معدودی برخاستند)
رئیس - تصویب نشد. تقاضا شده است پیشنهاد آقای دامغانی راجع به طبع و ترجمه کتب جزو دستور بشود.
محمدعلی میرزا - بنده مخالفم
رئیس - اگر بخواهید برای هر پیشنهادی مدتی حرف بزنید وقت می‌گذرد و نتیجه هم نخواهید گرفت.آقایانی که این تقاضا را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس - تصویب نشد تقاضا شده است که پیشنهاد آقای داور و جمعی از آقایان نمایندگان راجع به صنایع مستظرفه جزو دستور بشود. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(دو سه نفر برخاستند)
رئیس - تصویب نشد. تقاضا شده است پیشنهاد آقای سردار معظم راجع به مقبره فردوسی مطرح شود. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام نمایند.
(اغلب برخاستند)
رئیس - تصویب شد. آقای شیخ‌الرئیس. (اجازه)
محمدهاشم میرزا - بنده موافقم.
رئیس - هنوز نیاورده‌اند که مطرح کنیم. برای این که بیکار نباشیم چند فقره راپورت کمیسیون مرخصی قرائت می‌شود تا لایحه را بیاورند. (به مضمون ذیل قرائت شد)
آقای قائم مقام‌الملک نماینده محترم تقاضای ده روز غیبت از تاریخ ۱۵ حمل کرده‌اند کمیسیون تصویب می‌نماید.
رئیس - آقایانی که مرخصی ده روز آقای قائم مقام‌الملک را تصویب می‌کنند قیام بفرمایند
(اکثر برخاستند)
رئیس - تصویب شد. خبر دیگر. (به این عبارت خوانده شد)
آقای حاج میرزا علی‌رضا نماینده محترم برحسب تجویز اطبا به جهت اصلاح مزاج مجبور به حرکت بوده تقاضای یک ماه مرخصی کرده‌اند کمیسیون پس از مداقه تصویب می‌نماید که مدت بیست روز از تاریخ بیستم حوت غائب با اجازه باشند.
رئیس - آقایانی که مرخصی بیست روزه آقای حاج میرزا علی‌رضا را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس تصویب شد. (خبر دیگر راجع به مرخصی آقای آقا شیخ عبدالرحمن قرائت شد)
آقای آقا شیخ عبدالرحمن نماینده محترم به واسطه کسالت مزاجی که دارند و حکیم حاذق لازم دانسته که چندی در منزل توقف نموده به معالجه بپردازند تقاضا کرده‌اند که تا اول برج حوت اجازه غیبت به ایشان داده شود. کمیسیون این تقاضا را مشروع و عذر ایشان را متوجه تشخیص داده تصویب می‌نماید.
آقا شیخ عبد الرحمن - بنده وقتی استجازه کرده بوده حالم خوش نبود و فقط دو جلسه حاضر نشدم تقاضا می‌کنم همان را رأی بدهند.
رئیس - این راجع به خود کمیسیون می‌شود.
آقای سردار معظم که پیشنهادکننده این طرح هستند از وکالت استعفا داده‌اند.
محمدهاشم میرزا شیخ‌الرئیس - بنده پیشنهاد می‌کنم. (پیشنهاد مزبور به شرح ذیل خواند شد.)
مجلس شورای ملی دولت را دعوت می‌نمایند که مبلغ کافی برای تعمیر مقبره حکیم ابوالقاسم فردوسی در بودجه خود منظور و برای تصویب به مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید.
رئیس - آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب - بنده موافقم
رئیس - آقای وکیل‌الملک
وکیل‌الملک - عرضی ندارم
رئیس - آقای یاسایی (اجازه)
یاسایی - بنده قطع نظر از این که نمی‌دانم این پیشنهاد را به چه عنوان قانونی باید تلقی کرد طرح است مطلب است و قبلاً باید تکلیفش معلوم شود. اساساً بنده با این طور پیشنهادها هم مخالفم البته تکریم فردوسی لازم است ولی به عقیده بنده نگاهداری فقراتی که از گرسنگی می‌میرند لازم‌تر است.
رئیس - عنوان این پیشنهاد مطلب است و به شعب هم مراجعه شد. آقای دستغیب. (اجازه)
دستغیب - تشکر از آقای یاسایی برای دلسوزی از فقرا را اول عرض می‌کنم و بعد همان طور هم که مقام ریاست فرمودند این پیشنهاد مطلب است و ارجاع به شعبات هم شده بود شعبات هم آن چه که بنده اطلاع دارم اغلبشان تصدیق کرده بودند. اما موضوع مقبره فردوسی یک موضوع تاریخی است و اگر بنده عرض کنم که فردوسی اسباب افتخار ملت ایران است اغراق نگفته‌ام و فردوسی بیش از آن چه که در لایحه منظور شده است شایان تقدیس و تقدیر است و همان طور که آقای یاسایی فرمودند البته باید فقرا را توجه کرد ولی ملتی که به فقیر خودش نظر دارد باید نظر به افتخار تاریخی خودش هم داشته باشد. مانعت‌الجمع هم نیست. البته بایستی برای فقرا اعانه جمع کرد کما این که بلدیه هم همین کار را کرد و هر کس هم داشت به اندازه خودش به دارالعجزه اعانه داد در این صورت هم باید فقرا فکری کرد و هم نباید گذاشت افتخار تاریخی یک ملتی مثل ایران از بین برود. اشخاصی که خبر دادند می‌دانند که مقبره مرحوم فردوسی تقریباً مطاف است و اگر عرض کنم که زبان فارسی را زنده کرده است راستی راستی اغراق نگرفته‌ام بیش از این شایان تقدیر است و شاید فرمایشات آقای یاسایی هم یک مخالفت تندی که این طور باشد که من مخالفم با این که مقبره فردوسی آباد شود نباشد و از آقایانی هم که مخالفم بنده استدعا می‌کنم که در این موضوع مخالفت نکنند برای این که دنیا بفهمد که ما هم به افتخار تاریخی خودمان عقیده‌مند هستیم
(جمعی گفتند - مذاکرات کافی است)
رئیس - رأی می‌گیریم به این مطلب آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد. آقای حائری‌زاده پیشنهاد کرده‌اند راپورت‌های کمیسیون مبتکرات مطرح شود. مخالفی ندارد؟
(گفتند - خیر)
طرح قانونی آقای حائری‌زاده که به کمیسیون مراجعه شده بود قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده اول - مجلس شورای ملی به وزارت مالیه اجازه می‌دهد که از محل مستمریات و شهریه‌ها و مصرف روشنایی مدرسه اسلامی یزد از ازل حمل ۱۳۰۴ سالیانه مبلغ چهار هزار صد و ده تومان توسط وزارت معارف برای کمک خرج به مدارس ملی یزد نائین بپردازد.
ماده دوم - وزارت مالیه مستمری آقا مشیرالدوله مؤتمن‌الملک و مبلغ اختصاصی روشنایی مدرسه اسلامی یزد را ضبط خواهد نمود. خبر از کمیسیون مبتکرات مجلس شورای ملی: کمیسیون مبتکرات طرح قانون آقای حائری‌زاده راجع به تخصیص مستمری آقایان مشیرالدوله و مؤتمن‌الملک و روشنایی مدرسه مخروبه اسلامی یزد به مدارس ملی یزد قابل توجه دانسته تمنا دارد به کمیسیون بودجه ارجاع گردد
رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - موافقم
رئیس - آقای اخگر.
اخگر - موافقم
رئیس - آقای دستغیب
دستغیب - موافقم
رئیس - آقای داور
داور - موافقم
رئیس - آقای تدین
تدین - موافقم
رئیس - پس رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن این طرح آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه شد. طرح پیشنهادی آقای رهنما به انحصار تجارت قند و شکر می‌شود. (به شرح آتی خوانده شد)
ماده اول - مجلس شورای ملی انحصار و مانع الغیر ورود قند و شکر و حلویات و چای را به دولت واگذار می‌نمایند.
ماذه دوم - دولت حق دارد هر تاجری را در این تجارت شرکت داده و از حق انحصاری خود بهره‌مند سازد به شرطی که در مقابل اعطاء اجازه هر یک من قند و شکر و حلویات دو قران و از هر یک من (۶) قران از آنها دریافت دارد.
ماده سوم - عایدی که از این تجارت و حق انحصار برای دولت حاصل می‌شود باید جزءً و کلاً به توسط وزارت مالیه در یکی از بانک‌های معتبر امانت گذارده شود و دولت به هیچ‌وجه و به هیچ عنوانی حق ندارد دیناری از آن را صرف مخارجی غیر از تأسیس راه‌آهن بنماید.
ماده چهارم - عایدی این تجارت و حق انحصار فقط باید صرف تأسیس راه‌آهن بشود.
ماده پنجم - دولت باید هیئت متخصص راه‌آهن از آلمان برای مدت ده سال استخدام آنها را فوری به مجلس شورای ملی بیاورند صرف این عایدی برای تأسیس راه‌آهن به طرزی که آن هیئت متخصص تصویب کرده باشد باید باز با تصویب مجلس شورای ملی باشد.
ماده ششم - این قانون پس از تصویب به موقع اجرا گذارده خواهد شد و کسانی که قند و شکر و حلویات و چای آنها پس از اجرای این قانون هنوز به سرحدات ایران وارد نشده است باید بروند و اجازه‌نامه بر طبق ماده دوم از دولت تحصیل نمایند و الا عین جنس آنها در گمرک ضبط و قیمت آن مطابق فاکتور کارخانه و یا تجارتخانه که آن را فرستاده به صاحبان آنها تأدیه خواهد شد و اجناس مزبوره را خود دولت به مصرف فروش می‌رساند.
ماده هفتم - وزارت فوائد عامه و مالیه مأمور اجرای این قانون خواهند بود.(خبر از کمیسیون مبتکرات مجلس شورای ملی)
کمیسیون مبتکرات طرح آقای رهنما و جمعی از آقایان نمایندگان را راجع به عوارض قند و چای و حلویات و تخصیص آن برای ایجاد خط آهن اساساً آن را قابل توجه دانسته و تقاضا دارد به کمیسیون اقتصادیات مراجعه شود.
سرکشیک‌زاده - برای استحضار خاطر نمایندگان محترم مجبورم عرض کنم که وظیقه کمیسیون مبتکرات اساساً و بالذات به طور کلی رأی دادن در یک قضیه‌ای است و حتی کمیسیون مبتکرات از تغییر بعضی جملات وزبعضی کلمات ممنوع است و نمی‌تواند وارد در مواد شود فقط یک طرحی که به کمیسیون مبتکرات می‌آید باید اصولاً ببینند که این قابل توجه هست یا نه و راجع به این موضوع که یک مطلب مهمی است با حضور نماینده مالیه این مسئله مطرح شد و نماینده مالیه هم قضیه را تأیید کرد زیرا مصرف قند و حلویات موضوع عمومی است که بالاخره باید یک روزی از این راه یک استفاده‌های برای دولت پیدا شود و به طوری که خاطر آقایان محترم مسبوق است در چندی قبل تجار محترم تهران به طیب خاطر و رضایت نفس اجتماعاتی کردند و برای تأسیس و ایجاد شرکتی برای شمن دو فر فکرهای زیادی کردند و خیلی از آقایان هم کراراً در اینجا مذاکره کردند که تا شمن دوفر نباشد وضعیات اقتصادی ما ترقی نخواهد کرد. بالاخره فکر آنها به اینجا منتهی شد که باید از این راه یک عایداتی پیدا کرد و این عایدات را تخصیص داد برای کشیدن خط شمن دوفر نماینده مالیه هم در این خصوص موافقت کرده نهایت این که گفته شد اگر این طرح تصویب شود انحصار قند اختصاص به خارجی‌ها پیدا می‌کند و علاوه بر این که دلیلی برای این مسئله ذکر نشد در راپورت ثانی که کمیسیون ثانی داده تقاضا کرده است این مسئله به یک کمیسیون دیگری که از اعضای کمیسیون خارجه و قوانین مالیه و کمیسیون فوائد عامه تشکیل شده باشد مراجعه شود و در آنجا البته نهایت دقت را خواهند کرد.
رئیس - آقای داور و عمادالسلطنه تقاضا کرده‌اند این طرح از دستور امروز خارج شود آقایانی که این تقاضا را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد. طرح پیشنهادی آقای یاسایی و چند نفر از آقایان دیگر قرائت می‌شود (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده واحده - وزارت پست و تلگراف مکلف است که به اسرع وقت وسایل و مقدمات تأسیس سرویس پست در قریه خور حاکم‌نشین جندق و بیابانک) را از هر طریق که اسهل است فراهم نمایند و نیز وسایل امتداد سیم تلگراف او نایین به انارک - خور - طبس - تون - بجستان - ترشیزر را آماده نموده مخارج آن را در ضمن بودجه سنه اودییل ۱۳۰۴ وزارت پست و تلگراف پیشنهاد مجلس شورای ملی نماید.
(خبر از کمیسیون مبتکرات به مجلس شورای ملی.)
کمیسیون مبتکرات طرح قانونی آقای یاسایی و جمعی از نمایندگان محترم را خصوص تأسیس سرویس پست و امتداد خط تلگراف از نایین به انارک -خور - طبس - تون - بجستان - ترشیز با حضور معاون پست و تلگراف مطرح چون اصولاً وزارت تلگراف معتقد است که امتداد سیم تکافوء مخارج آن را کرده مختصری هم اضافه خواهد داشت با تأسیس سرویس پست هم مخالف نبود لذا کمیسیون مبتکرات از نقطه‌نظر لزوم ارتباط نقاطی که در طرح ذکر شده است با مرکز مملکت طرح مزبور را قابل توجه دانسته و تقاضا می‌نماید به کمیسیون پست و تلگراف مراجعه شود.
رئیس - آقای اخگر.
اخگر - بنده موافقم.
رئیس - آقای دستغیب.
دستغیب - موافقم
رئیس - آقای عمادالسلطنه.
عمادالسطنه - موافقم.
رئیس - آقای تدین.
تدین - مخالفت بنده به این پیشنهاد از این حیث است که رعایت نظامنامه داخلی و قانون اساسی نشده است با وجود این که مکرر اینجا صحبت می‌شود که راجع به طرح‌های پیشنهادی از طرف آقایان کمیسیون مبتکرات باید نماینده وزارتخانه مربوطه را دعوت کند نظریات او را بخواهد معذلک این صحبت‌ها طرف توجه واقع نمی‌شود و این ترتیب بعد تولید مشکلاتی می‌کند. کمیسیون مبتکرات این کار را نمی‌کند و آن کمیسیون مجبور است نظر دولت را جلب کند چنان که چندین طرح از طرف آقایان پیشنهاد شد. راجع به بعضی عوارض و تحقیقات من‌جمله طرح پیشنهادی آقای افشار راجع به تخصیص عشر عواید مطلق مملکتی به صحیه و معارف یکی دیگر طرح آقای شیروانی بود یکی طرح آقای الموتی بود که بلاخره بعد از آن که در کمیسیون بودجه مطرح شد معلوم شد که جلب نظر وزارت مالیه نشده است و در کمیسیون مبتکرات با نماینده مالیه راجع به این قسمت‌ها مذاکره نشده است و ما مجبور شدیم مقام محترم ریاست از نسخه‌های مطبوعه از هر کدام یکی برای وزارت مالیه بفرستیم که آنها هم مطالعاتی بکنند و بعد در کمیسیون حاضر بشوند و نظریات خودشان را بگویند.مخالفت بنده با این راپورت از این حیث است که در این راپورتی که بنده گوش دادم می‌نویسد: که با معاون پست و تلگراف صحبت شده است و ایشان موافقت کرده‌اند این کافی نیست برای این که آن وزاتخانه از نقطه‌نظر پیشرفت ار خودش اگر بگوید که ما بین کنگاور و دزداب را شما تشکیلات پستی دائر کنید وسیم و تلگراف بکشید البته وظیقه آن وزاتخانه این است که این کارها را توسعه بدهد اما از نقطه‌نظر خرج و تصویب بودجه جلب نظر وزارت مالیه لازم است زیرا فرضاً ما آمدیم رأی دادیم ولی در موقع تعیین بودجه وزارت پست و تلگراف این مبلغ از طرف مالیه تصویب نشد آن وقت اثرش چه چیز است؟ بنابراین لازم است که قبلاً نظر وزارت مالیه هم جلب شود و ببینند که آیا او هم حاضر است این مبلغ بر بودجه پست و تلگراف اضافه کند یا نه. لذا چون جلب نظر وزارت مالیه نشده است. به عقیده بنده این ترتیب برخلاف ماده چهل و دوم نظامنامه داخلی و اصل چهلم قانون اساسی است و باید به کمیسیون برگردد و جلب نظر وزارت مربوطه را بنمایند.
سرکشیک‌زاده - مخبر - واقعاً این مسئله یکی از مشکلات بزرگی است که برای کمیسیون مبتکرات پیش می‌آیداصل چهلم قانون اساسی می‌گوید (در موقع مذاکره و مداقه لایحه مذکوره در اصل سی و نهم چه در مجلس و چه در انجمن تحقیق اگر لایحه مزبور را به یکی از وزرا از مسئول باشد مجلس باید به وزیر مسئول اطلاع داده که اگر بشود شخصاً و المعاون او به مجلس حاضر شده و مذاکرات در حضور وزیر یا معاون او بشود)کراراً این مسئله به وزارتخانه مربوطه نوشته می‌شود و اگر ما بخواهیم عیناً این ماده را اجرا کنیم نه وزیر حاضر می‌شود و نه معاون از طرف دیگر در ماده ۳۶ نظامنامه داخلی نوشته شده است کمیسیون مبتکرات مجبور است در ظرف ۱۵ روز راپورت خود را بدهد و بنابراین بنده تصور می‌کنم مشکلاتی که غالباً پیدا می‌شود فقط برای همین مسئله است. اما این که آقای تدین فرمودند که در این باب مذاکره نشده است بنده عرض می‌کنم مذاکره شده است و این راپورتی که داده شده مربوط به کمیسیون سابق بود و کمیسیون جدید با حضور نماینده وزارت مالیه و رئیس کل پست و رئیس کل تلگراف این مسئله را مطرح کرد نماینده وزارت مالیه از نقطه‌نظر اصل مطلب موافقت کرد و گفت خیلی خوب چیزی است ولی از نقطه‌نظر خرج اظهار عقیده نکرد و گفت من از طرف وزارت مالیه اجازه ندارم از طرف دیگر کمیسیون مبتکرات صلاحیت ندارد که رأی یک وزیری را دخیل در عقاید خودش بداند. بنابراین نسبت به این طرح هم نماینده وزارت مالیه و رئیس کل مالیه و رئیس کل تلگراف حضور داشته‌اند و مذاکرات هم شده است.
جمعی از نمایندگان - مذاکرات کافی است
رئیس - آقایانی که این طرح را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه شد مراجعه شود به کمیسیون پست و تلگراف طرح آقای دامغانی راجع به ترجمه طبع کتب قرائت می‌شود. (به شرح زیر قرائت شد)
ماده واحده - مجلس شورای ملی اجازه می‌دهد که وزارت معارف عده‌ای متخصص که کمتراز ده نفر نباشد استخدام و یا کنترات نماید تا کتب مختلفه علمی و فنی را از السنه مختلفه ترجمه کرده و طبع و نشر نمایند. حقوق مترجمین و مخارج طبع و نشر باید از محل اعتبار معمولی دولت به نظارت تامه وزارت مالیه پرداخته شود. (خبر از کمیسیون مبتکرات به مجلس شورای ملی شید الله ارکانه)
کمیسیون مبتکرات طرح قانونی آقای دامغانی را در خصوص طبع و ترجمه کتب از السنه خارجه به زبان فارسی مورد شور قرار داده و طرح مذکور را قابل توجه دانسته و تقاضا دارد به کمیسیون معارف ارجاع شود.
رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقای سید یعقوب - بنده می‌خواستم عرض کنم چون قبلاً راجع به این طرح صحبت شد و مجلس قبول نکرد. حالا دو مرتبه قرائت شد بنده این را تذکراً عرض می‌کنم که چطور شده است قبول می‌شود؟ برای این که این همان چیزی است که قبلاً قابل توجه شد نمی‌دانم این چه صورتی دارد؟
رئیس - چون رأی داده شد که راپورت‌های کمیسیون مبتکرات به ترتیب مطرح شود در واقع آن رأی اولی نقض شد.
سرکشیک‌زاده - مخبر کمیسیون مبتکرات برای استحضار خاطر آقایان نمایندگان محترم مجبورم عرض کنم که کمیسیون اخیر تقاضا کرده است این طرح به کمیسیون بودجه مراجعه شود.
رئیس - مخالفی ندارد
(گفتند - خیر)
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن این طرح. آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه شد. مراجعه می‌شود به کمیسیون بودجه. طرح پیشنهادی آقای سردار عشایر قرائت می‌شود. (به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده واحده - وزارت پست و تلگراف مکلف است که وسایل و مقدمات امتداد سیم تلگراف را از ابتدای حمل ۱۳۰۴ از شیراز -سروستان - جهرم - فسا و لار تا بندر لنگه و تأسیس سرویس پست را در نقاط لازمه فارس پیش‌بینی نموده مخارج آن را در ضمن بودجه سنه ۱۳۰۴ تقدیم مجلس شورای ملی نماید.
(خبر از کمیسیون مبتکرات به مجلس شورای ملی شیدالله ارکانه)
با حضور رؤسا کل پست و تلگراف طرح قانونی آقای سردار عشایر دایر به تأسیس سرویس تلگراف و پست از شیراز - سروستان - جهرم - فسا لار و تا بندر لنگه در کمیسیون متبکرات مطرح گردید نمایندگان وزارت پست و تلگراف دلایلی بر لزوم ایجاد این قبیل سرویس‌ها اقامه نموده و با طرح مذکور موافقت کردند نماینده مالیه نیز که حضور داشت با اصل موضوع موافق و در خصوص بودجه آن از اظهار عقیده خودداری نمود. بنابراین کمیسیون مبتکرات موافقت خود را با اصل موضوع اظهار و این طرح را قابل توجه دانسته تقاضا دارد به کمیسیون‌های پست و تلگراف و بودجه ارجاع شود
رئیس - آقای اخگر (اجازه)
اخگر - بنده موافقم
رئیس - آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب - موافقم
رئیس - آقای داور (اجازه)
داور - موافقم
رئیس - مخالفی هست
(گفتند - خیر)
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن این طرح آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند
(اکثر برخاستند)
رئیس - قابل توجه شد. طرح پیشنهادی آقای کی استوان قرائت می‌شود. (به ترتیب ذیل قرائت شد)
ماده واحده - کلیه کشتی‌های آهنی بخاری ساخت خارجه تحت بیرق ایران و ماشین‌ها و قطعات و آلات و ادوات آنها که ایرانیان به ملکیت ایرانی وارد آب‌های ایران می‌نمایند از پرداخت حقوق گمرکی و عوارض معاف می‌باشند
(خبر از کمیسیون مبتکرات به مجلس شورای ملی)
کمیسیون مبتکرات طرح آقای کی استوان را درخصوص معافیت کشتی‌ها و آلات و ادوات آنها از حقوق گمرکی با حضور نماینده مالیه مطرح نمود و با موافقت ایشان به طرح مذکور رأی گرفته و قابل توجه گردید. تقاضا دارد به کمیسیون قوانین مالیه ارجاع فرمایند.
رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - بنده موافقم
رئیس - آقای عمادالسلطنه (اجازه)
عمادالسلطنه - عرضی ندارم
رئیس - آقای تدین (اجازه)
تدین - بنده درست مطلب را نفهمیدم که آیا مقصود این است که کشتی‌ها از حقوق گمرکی معاف باشد یا محمولات کشتی‌ها برای این که کشتی که وارد خاک نمی‌شود که از آن گمرک بگیرند
اخگر - می‌گیرند
تدین - اجازه بدهید آقا پیش از بنده منبر نروید. بنده خیلی منبر رفته‌ام اگر مقصود این است که یک عده کشتی اتباع ایران بخرند و بیاورند در یکی از دریاهای متصل به ایران که ایران هم در آن ذی‌نفع است از قبیل بحر خزر یا خلیج فارس و در آنجا مشغول کار شوند و تجارت و بارکشی کنند تا اینها از حقوق گمرکی معاف باشند که بنده اصلاً نمی‌دانم آیا همچون چیزی هیچ وقت معمول بوده است که اگر یک کشتی بیاید و در آب‌های بحر خزر بخواهد سیر کند و متعلق به اتباع داخله باشد بخواهند از او گمرک بگیرند؟ بنده نمی‌دانم که آیا این مسئله سابقه داشته است یا نه الا بر فرض هم سابقه هم داشته باشد بنده اساساً مخالف با این حاتم‌بخشی‌ها هستم ما وقتی که می‌خواهیم یک شاهی عایدات برای مملکت درست کنیم فریادها در اینجا از اطراف بلند می‌شود ولی از آن طرف برای کسر کردن عایدات از حاتم طایی هم می‌گذریم.بنده عرض می‌کنم به چه مناسبت یک کشتی که چندین هزار تومان قیمتش است و فقیر هم نمی‌تواند آن کشتی را خریداری نماید و یک نفر سرمایه‌دار یا تاجر و حالا سرمایه‌دار به آن اصطلاح معمول نخواستم عرض کنم یک نفر آدمی که قادر باشد به خرید کشتی و چندین هزار تومان بدهد و کشتی بخرد ما باید او را معاف کنیم؟ بنده با این کسر بودجه که داریم مخالف با این اصول هستم آقایان هم برای این که از سر خودشان رفع کنند به این طرح‌ها رأی می‌دهند و می‌رود به کمیسیون بودجه و به مجلس برمی‌گردد با همان جواب منفی که در مقدمه راپورت نوشته شده است که نماینده وزارت مالیه اظهار عقیده نکرده است معذلک ما رأی می‌دهیم که برود به کمیسیون آخر فکر یک مشت اعضای خودتان را را هم که در کمیسیون هستند بکنید و بالاخره راپورت‌هایی هم که داده می‌شود طرف اعتراض واقع می‌شود که کمیسیون بودجه نخواسته است کار کند. به هر حال حالا بنده به این قسمت‌ها کار ندارم و در موقعش عرض می‌کنم ولی نسبت به این موضوع کاملاً مخالفم زیرا ما نباید این نوع حاتم‌بخشی‌ها کنیم و حتی کشتی را هم از گمرک معاف کنیم.
سرکشیک‌زاده مخبر کمیسیون - در موقعی که این طرح را آقای کی استوان تقدیم کردند میان اعضای کمیسیون هم اشخاصی بودند که فکر می‌کردند آیا همچون چیزی ممکن است یا نه؟ چون یک همچون چیزی تا به حال در ایران سابقه نداشته است که یک تاجری یک کشتی بزرگی وارد کند و از او مطالبه گمرک نمایند. بنابراین ما مجبور شدیم از وزیر مالیه تقاضا کنیم که با رئیس کل گمرکات مذاکراتی بنمایند. نماینده وزارت مالیه هم رفت و با رئیس کل گمرکات ملاقات کرد و رئیس کل گمرکات نسبت کشتی‌های کوچکی که مثلاً در ازلی یا خلیج فارس مشغول کارکردن بوده‌اند کاملاً موافق بوده و اظهار کرده بودند که نباید یک همچون طرحی پیشنهاد شود زیرا خود ما همین کار را خواهیم کرد. در این صورت آقای تدین باید تصدیق فرمایند وقتی دولت خودش نهایت موافقت را داشته باشد کمیسیون مبتکرات حق ندارد بگوید خیر، زیرا ما کاسه گرم‌تر از آش نمی‌توانیم باشیم اما راجع به فرمایشاتی که فرمودید راجع به کمیسیون بودجه البته تصدیق می‌فرمایند که رأی به قابل توجه بودن رأی قطعی مجلس نیست یعنی آن احترامی که رأی قطعی دارد یک اندازه کمتر رأی به قابل توجه بودن دارد همین دلیل است اصلاحاتی که پیشنهاد می‌شود به قابل توجه بودنش رأی داده شود می‌رود به کمیسیون ممکن است قبول ممکن است رد کند
رئیس - رأی گرفته می‌شود آقایانی که این طرح را قابل توجه می‌دانند فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد. طرح آقای مشار اعظم و چند نفر آقایان راجع به الصاق تمبر بر اسناد معاملات مدت‌دار چون پانزده ماده دارد قرائت شود یا این که فقط راپورت کمیسیون قرائت شود.
سرکشیک‌زاده - راپورت کمیسیون قرائت شود.
رئیس - راپورت کمیسیون قرائت می‌شود
(به مضمون آتی خوانده شد)
خیر از کمیسیون مبتکرات به مجلس شورای ملی شیدالله ارکانه
طرح قانونی آقای مشار اعظم دائر به الصاق تمبر بر اسناد معاملات مدت‌دار و بروات در کمیسیون مبتکرات مطرح نماینده وزارت مالیه نیز حضور داشت نظر به این که طرح مذکور موجب ازدیاد عایدات بوده و موافق ماده ۱۴ این طرح عایدات مزبور صراف امور صحی و معارفی خواهد گردید کمیسیون مبتکرات طرح را قابل توجه دانسته تقاضا دارد به کمیسیون قوانین مالیه ارجاع شود.
رئیس - مخالفی دارد؟
(گفته شد - خیر)
رئیس - رأی می‌گیریم آقایانی که این طرح را قابل توجه می‌دارند قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد. پیشنهاد جمعی از آقایان راجع به اعزام محصلین به اروپا.(به مضمون آتی خوانده شد)
خبر از کمیسیو مبتکرات به مجلس شورای ملی
کمیسیون مبتکرات طرح قانونی آقای مشیر معظم و جمعی از نمیندگان محترم را راجع به اعزام محصلین به اروپا اساساً قابل توجه دانسته و تقاضا دارد به کمیسیون معارف رجوع شود
رئیس - مخالفی ندارد؟
آقا سید یعقوب - بنده مخالفم.
حاج میرزا عبدالوهاب - همه مخالفیم.
شیروانی - این طور نیست همه موافقند فقط یک نفر مخالف است.
رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - بنده خواستم توجه آقای تدین را به این مسئله متوجه کنم ما همیشه متوجه هستیم به نفع ملت زیرا ما وکیل ملت هستیم. در همین مسئله راجع به کشتی‌ها بنده به قدری کامیاب بودم که مجلس رأی بدهد زیرا ایران دارای کشتی نیست و از این حیث یک تشویقی از کشتی بشود و کشتی در آب‌های ایران بیاید. این را رأی ندادند برای خاطر این که یک تحمیلی بر بودجه دولت خواهد شد یک کسری از یک عواید موهومی شود. اما در اینجا ما وقتی وارد می‌شویم در ایران برای مدرسه دارالفنون و مدرسه حقوق پی در پی می‌آورند درکمیسیون بودجه مدام پرفسور فلان و پرفسور فلان و برای اینها حقوق معین می‌کنند اینها برای چیست؟ برای این است که شاگردان ما را تربیت کنند مدرسه حقوق را رأی دادیم دالفنون را رأی در صورتی که طبقات ایرانی‌ها هم آنهایی که قدرت دارند اولادشان را روانه می‌نمایند و اینجا ما بی‌خود یک تحمیلی بر بودجه خواهیم کرد. وقتی هم که وارد در عمل می‌شویم چنان که خود آقایان تصدیق می‌کنند از از طبقه سوم و چهارم یک نفر روانه نمی‌شود حالا شما خواهید فرمود که ما نظارت می‌کنیم و روانه خواهد شد. بنده عرض می‌کنم خیر نخواهد شد برای که در دوره سوم و چهارم هم این رأی داده شد باز وقتی ما دیدیم آن طبقه سوم و چهار که واقعاً باید اولادشان یک علم و مقاماتی پیدا کنند نرفتند پس اگر نظر آقایان کمک کردن به طبقه اول است آنها خودشان شوق دارند و روانه می‌کنند و بهترین است در عوض این ترتیب بسط مدارس و مکاتب در دهات بشود و اینها را زیاد کنید. معلمین دارالفنون مدرسه را بستند: مکاتیب تهران به کلی تعطیل شده است: اینها را آقایان نمی‌بینند؟ و می‌فرمایند یک عده محصل برود به اروپا بنده کمال موافقت را دارم ولی کلام در سر عملی شدن و ذی‌نفع بودن طبقه سوم و چهارم است. بنده عرض می‌کنم عرض می‌کنم عوض این مساعدت همراهی بفرمایند که درالفنون ما راه بیفتد و کار بکند مدارس عالیه دیگری که داریم اینها را تشویق بکند جبران کسر بودجه اینها را را می‌کنید.
رئیس - آقای اخگر (اجازه)
اخگر - متأسفانه چون اصل پیشنهاد قرائت نشده است ممکن است یک اشتباهی حاصل شود برای بعضی از آقایان و ممکن است تصور بفرمایند که پیشنهاد شده است یک میلیون تومان دولت بدهد و یک عده را به اروپا بفرستد بدون این که یک نکاتی طرف توجه شده باشد. خیر این پیشنهاد برای این مقصود است که یک عده معینی را در سال به اروپا بفرستند و بعد هم مخارج تحصیل آنها را به طور استهلاک از آنها مسترد می‌دارند و طبقه سوم هم در اینجا مقدم بر سایر طبقات شناخته شده و اگر آقایان لازم بدانند اصل مواد قرائت شود نگرانیشان رفع خواهدشد و می‌دانند که یک پیشنهاد مهمی است و حالا حقوق به معلمین دارالفنون نرسیده است این مسئله لازمه‌اش این نیست که ما این اصلاح و کار خوبی را که در نظر داریم به وکلا بیندازیم و رد کنیم.
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن این طرح. آقایانی که این طرح را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه شد. پیشنهاد شاهزاده سلیمان میرزا و چند نفر از آقایان راجع به تبدیل تاریخ رسمی مملکت به ترتیب سال‌های شمسی قدیم. کمیسیون مبتکرات طرح قانونی شاهزاده سلیمان میرزا و جمعی را در خصوص تبدیل برج به ماه‌های جلالی مورد شور قرار داده و آن را قابل توجه می‌داند و تمنا می‌کند ارجاع به کمیسیون معارف را
رئیس - آقای اخگر (اجازه)
اخگر - موافقم
رئیس - آقای تدین (اجازه)
تدین - موافقم
رئیس - شاهزاده شیخ‌الرئیس (اجازه)
شیخ‌الرئیس - موافقم.
رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - موافقم
رئیس - شاهزاده غلامحسین میرزا (اجازه)
غلامحسین میرزا - موافقم
رئیس - آقای مشار اعظم (اجازه)
مشار اعظم - موافقم.
رئیس - آقای زعیم (اجازه)
زعیم - موافقم
رئیس - رأی می‌گیریم. آقایانی که این طرح را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه شد طرح راجع به آزادی نفت گیلان (به مضمون ذیل قرائت شد)
خبر از کمیسیون مبتکرات به مجلس شورای ملی
کمیسیون مبتکرات طرح قانونی جمعی از نمایندگان را در خصوص آزادی قانون نفت گیلان قابل توجه دانسته و تقاضا دارد آن را به کمیسیون فوائد عامه ارجاع فرمایند
آقا سید یعقوب - بنده مخالفم.
رئیس - بفرمایید.
آقا سید یعقوب - این طرحی را که آقایان پیشنهاد کرده‌اند یک مواد ظاهری دارد وقتی آنها را نگاه کنیم می‌بینیم چقدر به حال مملکت نافع است. ولی وقتی داخل عمل می‌شویم می‌بینیم در واقع اگر یک امیدی هم برای استخراج نفت آنجا هست می‌خواهیم به کلی از بین برود بفرمایید به چه دلیل در بادکوبه (بنده رفته‌ام یک سفری رفتم و از آنجا رفتم به مشهد) تمام اسبابی که یک تاجری یا یک صنفی بتواند در آنجا چاه را کشف کند و نفت را از آنجا حمل برایش مهیا و حاضر است
(همهمه نمایندگان)
آقا سید یعقوب - صبر کنید اینجا خیلی صحبت خواهد شد...
شیروانی - هیچ صحبت ندارد
آقا سید یعقوب - عرض می‌کنم. قربان شما اگر نظر این باشد که بخواهیم این مسئله را به کلی غیر عملی کنیم و مدت‌ها زیر خاک پنهانش کنیم؟ این یک حرفی است و این طرح برای این مسئله خیلی خوب است. ولی اگر این طرح برای عملی کردن باشد که بتوانیم از این منبع خداداد استفاده کنیم. بنده گمان می‌کنم نه دوره ما نه دوره بعد از ما بتوانند از این امر ما استفاده کنند چون وسایل استفاده از حیث راه داشتن از طریق تصفیه کردن از طریق جلوگیری نکردن دیگران از ما تمام این راه‌ها بر ما مسدود است. پس اگر ما بخواهیم طوری بکنیم که این ملت دیگر نتواند از آن استفاده کند شاید این طرح خوب باشد. به علاوه در دوره چهارم در کابینه آقای مستوفی‌الممالک آقای مخبرالسلطنه که وزیر فوائد عامه بودند بنده هم آن وقت عضو کیسیون نفت بودم لایحه آن را آوردند در مجلس مطرح کردند و صحبت کردند و مجلس به قدری در مسئله نفت صحبت کرد که تاریخ او از تاریخ روضه‌الصفا بزرگ‌تر شده است و یکی از ولایات خمسه را به یک دلایلی تخصیص دادند به یک عده‌ای لایحه آن که از بین نرفته است. قانون آن که از بین نرفته است. پیشنهاد کنید که آن قانون را الغاء کنند. این مسائل تمام در دوره چهارم شده است و در همین کابینه آقای سردار سپه رئیس‌الوزرا لایحه‌اش را به مجلس پیشنهاد کردند. اکثریت بلکه به اتفاق هم اعتماد به این دولت داریم و حالا من نمی‌دانم که این لایحه و پیشنهاد از کجا آمده است. الان سینگلر که رفت آن طرف دنیا و معلوم نیست که کی خبرش می‌آید. حالا ممکن است پیشنهاد کنید خراسان را بدهند. مازندران یا آذربایجان را بدهند. پس این چیزی نیست که ما بتوانیم یک لایحه که در دوره چهارم و دوره پنجم واقع شده است از آن صرف‌نظر کنیم از این جهت بنده مخالفم
رئیس - آقای تدین
مخبر کمیسیون مبتکرات - بنده موافقم. باید دفاع کنم.
رئیس - خوب آقای مخبر می‌خواهند صحبت کنند
مخبر - مذاکرات نسبت به طرح‌ها فرق می‌کند. یک طرحی که پنجاه و پنج نفر از آقایان آن را امضاء کرده‌اند و نسبت به امضای خودشان شرافت دارند و دفاع می‌کنند به این آسانی نمی‌شود رد کرد
ملک‌التجار - یک عده امضای خود را پس گرفتند.
مخبر - فقط شما امضای خود را پس گرفتید صورتش توی جیب بنده است. مقصود پیشنهادکنندگان این طرح این بوده است که یک شخصی که عملیات او به واسطه یک شرکتی که با منابع خارجی دارد اسباب نگرانی است از دولت تقاضای امتیازی کرده بود ودر تحت یک تأثیراتی آن امتیاز به مجلس آمد و این که آقای آقا سید یعقوب اظهار کردند لایحه دولت آمده است لوایح زیاد از طرف دولت آمده است لوایح زیاد از طرف دولت به مجلس می‌آید. این اصلاحاتی که شما نسبت به کلیات و مواد پیشنهاد می‌کنید همه مخالف لایحه دولت است کراراً همین مجلس در یک مواقعی لوایح دولت را رد کرده است بنابراین بنده تصور می‌کنم یک اشخاصی هستند که برحسب عقیده مخالف هر انحصاری می‌باشند و این اشخاص با تمام قوای خود تعقیب این طرح ایستاده‌اند. اما این که آقای آقا سید یعقوب فرمودند بادکوبه رفته‌اند و آنجاها را دیده‌اند ولی اینجا مخارج لازم زیادی دارد خیر، این طور نیست و مخارج لازم زیادی لازم ندارد. الساعه در لاهیجان یک خانه‌ای است متعلق به یک زنی است که یک اولاد یتیمی هم دارد. همین خانه یک چاه نفتی که امروز نفت او را درمی‌آورند و چراغ روشن می‌کنند همین طور در لنگرود و سایر اطراف گیلان بنابراین بنده تصور می‌کنم خود آقای آقا سید یعقوب که عضو کمیسیون فوائد عامه هستند خوب بود مخالفت خود را محفوظ می‌داشتند تا زمانی که این طرح به کمیسیون فوائد عامه برود
رئیس - آقای حاج میرزا عبدالوهاب تقاضا کرده‌اند جلسه ختم شود.
(همهمه بین نمایندگان)
حاج میرزا عبدالوهاب - بنده بعد از رأی پیشنهاد می‌کنم.
رئیس - یک نفر باید بیاید تا بشود رأی گرفت. (در این موقع آقای آقا سید یعقوب هم از مجلس خارج شدند)
رئیس - خوب جلسه را ختم می‌کنیم رأی در این موضوع می‌ماند برای روز شنبه در درجه اول. راپورت کمیسیون معارف راجع به استخدام یک نفر معلمه برای دارالمعلمات بعد اگر تقاضاهای دیگری دارید بفرمایید چون عده کافی نیست روز شنبه رأی می‌گیریم (مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی: مؤتمن‌الملک
منشی: علی‌اقبال‌الممالک
منشی: معظم‌السلطان