مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ تیر ۱۳۰۴ نشست ۱۸۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ تیر ۱۳۰۴
نشست ۱۸۸
صورت مشروح مجلس یکشنبه چهاردهم تیر ماه ۱۳۰۴مطابع ۱۳ذیحجه سنه
۱۳۴۳مجلس سه ساعت قبل از ظهر بریاست آقای حسین خان پیرنیا تشکیل و صورت مجلس سه شنبه نهم تیرماه را آقای آقا شیخ هادی طاهری قرائت نمودند.
رئیس – صورت مجلس مخالفی دارد یا نه؟
(گفته شد خیر)
رئیس – آقای ناصرندامانی. (اجاز ه)
ناصرندامانی – البته آقایان نمایدگان در نظر دارندکه درجلسه قبل یکی دونفر از نمایندگان محترم را جع بکنفرانس ژنو اظهاراتی کردند من جمله آقای تقی زاده (در نظر دارم) که در ضمن بیاناتشان بنگرانی افکار عمومی اشاره کردند باهمیت مذاکراتیکه در ژنو شده است. همینطور که نماینده محترم اظهار کردند چون اغلب آقایان نمایندگان از جریان امر کاملا اطلاع ندارند تصور می‌کنم این نگرانی از آن جهت ایجاد شده بود ولی نظر بمندرجات روزنامه ایران ومکتوبی که اخیرا از تبریز ببنده رسیده الوزرا ء دراین موضوع کرده است. بنظر بنده این مسئله چندان مهم نیست. یعنی ما می‌توانیم این مذاکرات را کان لم یکن تلقی کنیم. اگر آقایان نمایندگان اجازه بدهند عین آن مکتوبی را که رسیده است برای اطلاع عرض کنم. آقای رئیس الوزراء این نطق رادر موقعی ایراد می‌کنند که هیئت آزاد بخواهان تبریز در طاق نصرت از ایشان پذیرائی می‌کنند. یک قسمت از نطقشان مربوط است بکنفرانس ژنو. در موقعیکه حضرت اشرف باین نطق (که عینا بعرض میرساند) شروع فرمودند ماها بهیچوجه اطلاعی از کنفرانس ژنو و سن ژرمن نداشتیم (همینطور هم بوده است زیرا شش روز بعد از این اخبار در روز نامجات ما منتشر شده است) فرمودند :گویا دراثناء جنگ بین المللی و یا پس از خاتمه جنگ مفقین. کنفرانس در سن ژومن بریاست مسیو کلمانسورئیس الوزرا ء تشکیل داده و چندین مملکت را از دخول اسلحه ممنوع داشته از جمله مملکت با شرافت ایران را داخل آن ممالک ممنوعه قرار داده بودند. در آن تاریخ بهیچ وجه دولت ایران بچنین قرار دادی اطلاع نداشت تا اینکه دوسال قبل که من مقداری مهمات و مونیسیون از آلمان وفرانسه خریده و می‌خواستم وارد کنم ناگهان پرده از روی کار برداشته شد و بنای اعتراض را گذاشتند. ما بهر طور بود آن مهمات و مویسیون را وارد ایران کردیم وبآن قرارداد پرتست سخت کردیم که ایران قدیم ششهزار سال متقل است و ملت ایران در جر گه ملل حیه متمدن محسوبست و هیچ دولتی نمی‌تواند در مقدرات و مقررات ایران دخالت نماید دولت ایران در خرید وورود مهمات آزاد ومختار بوده و خواهد بود. این پرتست قویا وجدا تعقیب گردید و مقررات کنفرانس سن ژومن عملا و رسما لغو گردید. امروز تلگرافی از ژنو بمن رسید (همینطور که این تلگراف می‌رسد همان روز آقای رئیس الوزرا ء این نطق را در مجمع آزاد یخواهان قرائت می‌کنند) امروز تلگرافی از ژنو بمن رسید که سر تیپ حبیب الله خان شیبانی نمایند ه دولت ایران در کنفرانس ژنو بادلائل منطقی ثابت نمود ه است که مقررا ت کنفرانس سابق لغو شده و قابل مذاکره نیست. درموضوع خیلج فارس که پاره نظریات اظها ر شده بآن اظهارات هم برتست شده و می‌شود و کاملا امیدوارم این موضوع هم مرتفع بشود چنانکه گفتم هیچ دولتی حق ندارد درامور مملکت مستقل آزاد ایران بنماید. این خبر را برای آن گفتم – (آقای رئیس الوزراء در ضمن نطقشان جلوگیری می‌کنند از این نگرانی که برای ما ممکن بود پیدا شود) این خبر را برای آن گفتم که ممکن است چند روز دیگر این مطلب در مطبوعات درج شود لذا تکرارا می‌گویم این قضیه راهم باید کان لم یکن بدانند اما نظریه شخص دوم برای تکمیل اطلاع خاطر آقایان نمایندگان عرض می‌کنم: البته همه آقایان قرداد ۱۹۱۷ را در نظر دارند که هزاران عوامل از برای تثبیت آن قراداد خائنانه بکار رفت. عناصر خائن این مملکت از برای عقد قرارداد حاضر شدند. آمرین قرارداد. ناشرین قرارداد. مبلغین قرارداد بتمام قوای خودشان از برای پیش بردن قرارداد کوشیدند اما همه آقایان میدانند که در مقابل نفرت عمومی و احساسات عمومی آن قرارداد بکلی لغو و باطل شد. در صورتیکه نفرت عمومی یک قرار داد بآن مهمی را نیست و نابود می‌کند یک چنین مذاکره که مبنی بر هیچ اساسی نیست. بنده تصور می‌کنم هیچ نباید باو اهمیت بدهیم و همینطوری که آقای رئیس الوزارء فرمودند باید کان لم یکن بدانیم. اینکه عرض کردم آثار قرار داد بکلی از بین رفته است لازم است در اینجا توصیح بدهیم که یک اثرار آن باقی مانده است و آن این است که بدبختانه تا کنون عاقدین قرار داد و ناشرین و مبلغین قرارداد جلب محاکمه نشده‌اند. اگر آنها جلب به محاکمه می‌شدند این اثر منفور هم از این مملکت برداشته می‌شد. آقای رئیس الوزارء در ضمن نطق خودشان یک اشاره بقرارداد سن ژرمن کرده‌اند که تا دو سال قبل دولت ایران بهیچوجه از این قضیه اطلاعی نداشت و از قراریکه تحقیق شده است همینطور است که آقای رئیس الوزراء فرموده‌اند. در آن تاریخ که کلمانسو رئیس کنفرانس بوده یکی از ایرانیها بدون اجازه دولت مرکزی یک کاغذی بآن کنفرانس می‌نویسد و از قراری که تحقیق و معلوم شده نویسنده شاهزاده فیروز میرزا وزیر امور خارجه وقت بوده است و یک قسمت این محضوراتیکه امروز در نظر گرفته شده است یا مذاکره می‌شود از اثرات شوم آن مکتوبی است که بکلمانسو نوشته شده آنچه بنده تحقیق کردم در وزارت خارجه بهیچ وجه نوشته که مجاز بکند ایشان را بنوشتن و همچو مکتوبی که به این کنفرانس موجود نیست و بهیچوجه وزارت خارجه اطلاع نداشته است باین قضیه که در کنفرانس سن ژرمن وقوع پیدا کرده. بنا بر این از مجلس شورای ملی تقاضا می‌کنم برای این که بیشتر از این خرابکاری نکنند و باسعادت ممکن بازی نکنند این قضیه را از وزارت خارجه بخواهند اگر همینطور است که بنده شنیده‌ام شاهزاده فیروز میرزا را تعقیب و محاکمه کنند و اگر خلاف این است ایشان تبرئه شوند و بی جهت متهم بهمچو اتهام بدی نباشند و از مجلس هم تقاضا می‌کنم این قضیه را بلاقیدی تلقی نکنند.
رئیس ـ آقای دامغانی (اجازه)
دامغانی ـ احتیاج و اضطرار ایجاب می‌کند که بنده سه چهار دقیقه وقت مجلس را تلف کنم. در چند سال قبل یک نفر ممیز میرزا نصرالله خان نام از طرف وزارت مالیه مامور ممیزی شاهرود شده و یک قسمتهائی از آنجا را برخلاف اصل هیجدهم قانون اساسی ممیزی استعدادی کرده‌اند و تقریبا صد هفتاد و پنج صد بلکه صد دویست مالیات بسته و خیلی از آن مردم عین علاقه جاتشانرا می‌فروشند برای ادای مالیات. تقریبا آن سال ممیزی مثل عام الفیل مصدر تاریخ شده است مکرر هم از وزارت مالیه استرحام شده است که تجدید نظری در ممیزی بشود ولی اکنون توجهی بعرایض و مستدعیات اهالی در وزارت مالیه نشده است. بنده هم مکرر اینجا استرحام کردم و سئوال کردم بازهم مورد توجه واقع نشد مخصوصا دهات پشت بسطام و یک دهی است موسوم بایرسبح که تمام ملک ایر سبح بمالیاتش ارزش ندارد. انتظار هم داشتم که لایحه ممیزی زودتر بگذرد که یک ترفیه حالی از برای آنها پیدا شود و متاسفانه لایحه ممیزی هم معلوم نیست کی می‌گذرد. بعلاوه چند ماه قبل ترا که هم در اطراف و حدود شاهرود حمله کردند و یک غارتهای زیادی کردند من جمله گوسفند و اغنام و احشام آنها از بین رفته ولی وزارت مالیه مالیاتش رامیگیرد. وزارت مالیه از اینجا تلگراف کرد که تفتیش کنند چه خساراتی باهالی وارد شده که تخفیفی بدهد. بعد از تفتیش هم هیچ ترتیب اثری داده نشد و هیچ رعایتی درباره آنها منظور نشد بعلاوه امسال محصول آن حدود راهم سرما زده و از بین رفته است و مالیه هم انبارهای آنها را مهر و موم کرده و ارزاق آنجا هم در نهایت عسرت است و معلوم هم نیست کی باید اداره کند در صورتیکه انباره مهر است و معلوم نیست از کجا مردم باید ارتزاق بکنند بعلاوه اسیرا در این قسمتها گاو میری هم پیدا شده مخصوصا در حدود سمنان که عقریب به آن حدود هم سرایت خواهد کرد. خواستم تذکر داده با هم شرح حال آن هم مردم را که این قدر مضیقه واقع هستند. خوبست وزارت مالیه یک نظری هم بآنجا‌ها بکنند که مردم در رفاهیت واقع شوند.
جمعی از نمایندگان ـ دستور.
آقا سید یعقوب ـ بنده عرضی دارم لازم است.
رئیس ـ شش نفر هستند اسم جنابعالی هم در اینجا نیست. دستور راپرت کمیسیون فوائد عامه راجع بامتیاز راه بندر جز است.
سلطانی ـ بنده در دستور عرض دارم.
رئیس ـ راجع به دستور فرمایشی دارید؟
سلطانی ـ بلی.
رئیس ـ بفرمائید
سلطانی ـ راجع بقانون مرور زمان یک پیشنهادی در جلسه قبل تقدیم شد استدعا می‌کنم آنرا قرائت فرمایند.
رئیس ـ قابل قرائت نیست باید یک ترتیبی در خارج بدهید بعد بیاورید به مجلس. راپرت کمیسیون فوائد عامه به شرح ذیل قرائت شد کمیسیون فوائد عامه پیشنهاد آقایان نمایندگان محترم را راجع بامتیاز احداث راه شوسه بندر جز در تحت مطالعه و دقت قرارداد فقط تبصره ماده ۱۱ را بقرار ذیل اصلاح و تصویب می‌نماید. تبصره ـ دواب و احشام ساکنین دهات اطراف راه برای سیر دو فرسخ در راه مزبور از تادیه حق العبور معاف خواهند بود.
رئیس ـ مخالفی دارد؟
(گفتند: خیر)
رئیس ـ ماده یازدهم هم قرائت می‌شود با تبصره رای می‌گیریم. (بشرح آتی قرائت شد)
ماده ۱۱ ـ صاحب امتیاز مجاز است که پس از ساخته شدن نصف هر یک از راهها بطوری که وزارت فوائد عامه تصدیق نماید حق العبور متناسب با تمام تعمیرات راه وادارای آن مطابق تعرفه که باموافقت وزارت فوائد عامه تنطیم خواهد شد برای عبور از قسمت ساخته شده دریافت دارد ولی میزان حق العبور بهر جهت از حق العبور بهر جهت از حق العبور طرق شوسه دولتی تجاوز نخواهد کرد.
رئیس ـ رای گرفته می‌شود بماده یازدهم با تبصره که قرائت شد. آقایانی که موافقند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس تصویب شد. مذاکرات راجع بکلیاتست. در کلیات مخالفی هست یا خیر؟
(اظهاری نشد)
رئیس ـ رای گرفته می‌شود بکلیه لایحه که مشتمل بر بیست و نه ماده است. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد. خبر کمیسیون بودجه راجع بدو دوازده برای خرداد و تیر ماه مطرح است.
آقا سید یعقوب ـ بنده در دستور عرض دارم.
رئیس ـ بفرمائید
آقا سید یعقوب ـ لایحه پوست بره هم مثل هیمن لایحه بندر جز بود یک ماده بود و رفت بکمیسیون تقاضای بنده بود که آنهم چون ناقص است تمام شود.
رئیس ـ باید رای گرفته شود آقایانی که پیشنهاد آقای آقا سید یعقوب را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد (راپرت مزبور بضمون ذیل قرائت شد) خیر از کمیسیون قوانین مالیه ـ پیشنهاد آقای تدین نماینده محترم در کمیسیون با حضور نماینده وزارت مالیه مطرح نظر باینکه بودجه صحیه نسبت ببودجه معارف بی اندازه قلیل و از طرفی هم عواید حاصله از اینراه غیر قابل است و با دلائل دیگری که ذکر شد موجب اطناب خواهد بود کمیسیون نمی‌تواند عقیده سابق خود را که در نتیجه مطالعه وقت کامل تحصیل شده بود تغییر بدهد. فقط کلمه ایلات بعد از بلوکات بتبصره علاوه می‌شود
رئیس ـ ماده دوم قرائت می‌شود (اینطور خوانده شد)
ماده دوم ـ در موقع صدور پوستهای بره از قرار صدی چهار از قیمت برای حق جواز باید دریافت شود
رئیس ـ آقای تدین (اجازه)
تدین ـ بنده مخالفتم بااین تبصره بواسطه این است که آن پیشنهادی را که در جلسه گذشته عرض کردم و قابل توجه کمیسیون نشده ورد کرده است بنده معتقدم بهر اندازه که صحیه طرف توجه است بهمان اندازه هم معارف مخصوصا معارف ابتدائی طرف توجه است بلکه معارف بعقیده بنده لازمتر است دلایلی دارم که حالا عرض می‌کنم. تا مردم از راه معارف بی محسنات صحت و سلامتی و قدرت نبردند و حس حفظ الصحه در آنها پیدا نشود فایده ندارد. در همین مملکت اشخاصی هستند که بلکه اکثریت این ملت را تشکیل می‌دهند و معتقدند که اگر یک وقتی تب بکنند گناهشان اگر بقدر کوهی باشد در اثر آن تب بقدر یک کاه خواهد شد کسی که این عقیده سخیف را داشته باشد معتقد بحفظ الصحه نیست. در همین شهر بود. در موقعی که آبله کوبی مجانی دایر شده بود عده زیادی از مردم استنکاف می‌کردند از اینکه بروند اطفالشان آبله بکوبند بنده خودم در مدرسه تدین با یک زحمت زیادی اولیاء اطفال را حاضر می‌گردیم که حاضر بشوند بچه‌هاشان را آبله بکوبند ومگفتند خیر ما راضی نمی‌شویم. برای اینکه می‌خواهند بچهای ماد را داغ کنند که واگر یک روزی بخواهند سرباز – گیری کنند اینها نشان داشته باشند این است درجه معلومات ““ بعضی آقایان هی می‌فرمایند حفظ الصحه: البته تا بدن سلامت نباشد نمی‌تواند کار کند اما باید این حس را پیداکرد که سلامتی بهتر است و بالاخره باید تعقیب کرد سلامتی را بنده خیلی تعجب می‌کنم وبعلاوه درمسئله صحیه هنوز یک قدمهای وسیعی. یک قدمهای اطمینان بخشی برداشته نشده است یک اعانه در این شهر ودر سایر نقاط پیدا شد برای زلزله زدگان و مصیبت زدگان تربت این را همه آقایان مسبوقند که باید بآنمصرف برسد. بقیه اعانه که مبلغ پنجاه هزار تومانست آیا حقیقه صرف مصیبت زدگان شد ؟خیر نشد ه. بنده اطلاع دارم که اخیرا شعبه شیر و خورشید سرخ در مشهد تصمیم گرفته است که این پنجاه هزار تومان یا کمتر که از بقیه اعانه مانده است دکان بخرند و مغازه ومستغلات بخرند وعواید آن را صرف شیر و خورشید سرخ بکنند. حالا اگر اینطورباشد می‌پرسم چطور شده؟ چرا اعانه را نداده‌اند؟ بالاخره مسئله صحیه یک چیزی است که درجای خودش خیلی صحیح است ولی بعقیده بنده معارف لازمتر است تا مردم نداند منافع صحت را واین حس در آنهاد پیدانشود که باید رفت وسلامتی را ایجاد کرد نمی‌شود بحفظ الصحه معتقد شد. حالادر قسمتهای دیگرش کارندارم بنابراین بنده معتقدم اگر آقایان علاقه دارند یک نظر لطفی بفرمائید وکلمه معارف راهم اضافه کنند. اگر ده هزار تومانست؟ پنچ هزار تومانش مال معارف باشد. اگر بیست هزار تومانست ده تایش مال معارف باشد. اگر کمتر است؟ کمتر اگر بیشتر است بیشتر بالاخره باید مردم را تکان داد مغز و دماغ را باید تکان داد وآن نمی‌شود مگر بواسطه بسط علوم ومعارف در مملکت والا آقای میرزا یدالله خان هزار مرتبه داد بزنند شهریاری از مالاریا مرد کسی گو ش نمی‌دهد این بود عریض بنده
رئیس – آقای شیروانی (اجازه)
شیروانی – بنده هم مخالفم
تدین – پیشنهاد سابق بنده را دومرتبه قرائت بکنند
رئیس - پیشنهادتان راتجدید کنید چون این پیشنهاد در کمیسیو ن است خیر حاضر شد آوردند آقای‌آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب – بنده در جواب فرمایشات آقای تدین عرض می‌کنم که فرمایشات شما تمام صحیح است لکن این در وقتی است که ما صحیه را گرفته باشیم و معارف رادر نظر نداشته باشیم د رصورتیکه ما برای معارف بقدری سر وسینه زدیم تا اینکه معارف که در دوره چهارم منحصر بمرکز بود د ردوره پنجم بسط پیدا کرد و بایالات وولایات هم رسید پس برای معارف تااندازه قدم برداشته شده. دراین دوره هم که مجلس یک توجهمی بموضوع حفظ الصحه هستم ولی در این بودجه که در کمیسیون بودجه هست خودتان ملاحظه فرمودید که دولت توجه تامی نسبت بحفظ الصحه نکرده است وخودتا ن تصدیق دارید که بحفظ الصحه د ردرجه اول ومعارف در درجه دوم است ونسبت بمعارف هم قدمهائی برداشته شده است هفتصد هزار تومان وچیزی بالابرای آن منظور کرده‌اند ولی راجع بحفظ الصحه قدیم برداشته نشده این بود که کمیسیون قوانین مالیه وبعضی از آقایان ونمایندگانی که از ایالات هستند (و بیچاره‌ها مردم ایالات از این قسمت محرومند) گفتند این پول هائی که از گمرک پوست بره گرفته می‌شود برای ایالات وبلوک وایالاتی که فاقد حفظ الصحه هستند منظور شود. بر فرض یکی از آقایان می‌گفتند هفتاد هزار تومان وحال آنکه اینقدر نیست. ده هزار تومان بابیست هزار تومان است این ده هزار تومان رادیگر گوشت قربانیش نکنند که یک قدر ی در معارف خرج کنند. یک قدری خرج میزها بکنند. یک قدری خرج مدیرها بشود وآنوقت چهار تا شیشه گنه گنه که برای چهار نفر تب دار بخواهند پیدا نشود. خوبست این مبلغ تخصیص داده شود بحفظ الصحه ایالات و ولایات وبلوکات و بنده هم عقیده‌ام اینست که شما هم نسبت به وجدان مقدستان یک اندازه توجهی باین موضوع بکنید و این قدم رااختصاص به حفظ الصحه بدهید برای اینکه هم دولت وهم موکلین بدانند که ما بحفظ الصحه آنها بوجهن داریم وهیچ منافاتی هم با آن پیشنهاد شما ندارد وبنده هم کاملا با آن موافقم ولی این در صورتی بود که ما معارف راکان لم یکن فرض کرده باشیم وحال آنکه ما آنرا در درجه اول قرار داده‌ایم. دیگر این چیز قلیل را برای حفظ الصحه تخصیص بدهیم ودیگر گوشت قرباینش نکنند که هر کس یک تکه اش راببرد.
جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است.
رئیس – کافی است؟
(گفتند شد بلی)
رئیس – (خطاب بآقای تدین) پیشنهاد سابق را تجدید می‌کنید؟
تدین – بلی. (پیشنهاد ایشان بشر ح آتی خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که تبصره ماده ۲ بطریق ذیل مقررشود. وزارت مالیه مکلف است عواید حاصله از صدور پوست بره را بر بودجه ممعارف وصحیه مملکتی علاوه نماید که بمصارف معارف ابتدائی وصحیه ایالات و ولایات وبلوکات برسد.
شیروانی – کلمه ایالات هم اضافه شود
اتحاد – بنده تقاضای تجزیه می‌کنیم
رئیس – تجزیه چه؟ اتحاد تجزیه تبصره با ماده.
رئیس – خوب پیشنهاد کنید تجزیه می‌شود.
ضیاء - بنده اجازه خواسته‌ام.
رئیس – بفرمائید.
ضیاء - بنده خواستم تذکر بدهم که آقای تدین کلمه ایلات را فراموش فرمودند.
رئیس – هرچه را اضافه کنند پیشنهاد جدید ی می‌شود وباید قابل توجه بشود (خطاب باتحاد) چه طور تجزیه کنیم.
اتحاد – اول بماده رای بگیرید بعد به تبصره. (ماده دوم بشرح ذیل قرائت شد)
ماده دوم – درموقع صدور پوستهای بره زا قرار صدی چها ر از قیمت برای حق جواز باید در یافت شود.
رئیس – آقایانی که ماده دو را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب برخاستند)
رئیس – تصویب شد. رای گرفته می‌شود به تبصره. ضیاء -بنده پیشنهادی تقدیم کردم. (بشرح ذیل خوانده شد) پیش نهاد می‌نمایم که کلمه ایلات در تبصره ماده دو علاوه شود.
(تبصره مزبور بر طبق پیش نهاد آقای تدین با اضافه کلمه ایلات بعد از لفظ بلوکات قرائت شد)
رئیس – آقا یانی که این بتصره رابضمیمه ایلات قابل توجه میدانند قیام فرمایند
شیروانی – ایلات راجداگانه رای بگیرید
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد. (مجددا تبصره بدون لفظ ایلات قرائت شد)
رئیس – را ی می کیریم بخود
تبصره – آقایانی ک این تبصره ار تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اگثر برخاستند)
رئیس – تصویب شد. رای می‌گیریم بماد ه دوم با تبصره آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد. درکلیات مخالف هست؟ آقای رضوی (اجازه)
رضوی این مسئله محل اختلاف شد و آقایان ندانستند که بصحیه تنها رای داده شد یا بصحیه ومعارف و یک قدری تردید دارند، ، ،،
جمعی از نمایندگان – (بطور همهمه) کسی تردید ندارد.
رئیس – آقا بگذارید حرف زده شود (همهمه نمایندگان) اگر تا فردا هم هو بکنید بنده باز حرف می‌زنم عقیده بنده این است که آن ماده که رای گرفته شد مجددا خواند ه شود تا رفع اختلاف بشو د.
رئیس آقا. مذاکرات راجع بکلیات است.
رضوی – بنده هم د رضمن کلیات که نمی‌شود بماده رای گرفت. رضوی – عرض نکردم رای گرفته شود. عرض کردم محل اختلاف شده.
رئیس – آقای دکتر امیر خان اعلم (اجازه)
دکتر امیر خان اعلم – بنده موافقم ولی همانطوری که فرمودند دررای اخیر ملتفت نشدیم که بچه رای دادند بصحیه تنها یا بضمیمه معارف.
رئیس – تبصره سه دفعه قرائت شد چطور ملتفت نشدید آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب – بنده با این لایحه مخالفم زیرا باماده یک ودو موافقم ولی باتبصره اکر رای داده شده باشد که این پول مخارج صحیه ومعارف بشود مخالفم و اگر خرج حفظ الصحه فقط باشد بنده موافقم دلیلش هم همان بود که عرض کردم.
رئیس – آقا ی شریعت زاده (اجازه)
شریعت زاده – بنده تصور می‌کنم با توضیحاتی که آقای تدین راجع بلزوم توسعه معارف دادند جای تاسف باشد که بااین لایحه مخالفت بشود و بالاخره باید در مملکت معارف باشد و الا نتیجه ندارد بنابراین بنده تصور می‌کنم که در این باب بیش از این مذاکرات نشود.
رئیس ـ آقای تقی زاده (اجازه)
تقی زاده ـ عرضی ندارم
، رئیس ـ آقای رضوی (اجازه)
رضوی ـ بنده هم عرض می‌کنم که اول حفظ الصحه مردم باید تامین شود بعد معارف. برای اینکه معارف فرع بر صحت مزاج است و باید مزاج شخص سالم باشد تا اینکه بتواند تحصیلاتی بکند و الا اگر مزاجش سالم نباشد صد نفر معلم بیاورند که باو درس بدهند چیزی ملتفت نمی‌شود و اگر بنا شود که این عایدات صرف معارف و صحیه هر دو بشود چیزی بآنها نمی‌رسد و هر دو هم ناقص می‌شود بنا بر این بنده مخالفم که معارف هم جزئش باشد.
جمعی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است. (بعضی گفتند ـ کافی نیست)
رئیس ـ آقایانی که مذکرات را کافی میدانند قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ معلوم می‌شود کافی است رای گرفته می‌شود بلایحه‌ای که حاوی دو ماده است آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید والاورقه کبود خواهند داد. اخذ و استخراج آراء بعمل آمده نتیجه بطریق ذیل حاصل گردید ورقه سفید علامت قبول ۶۹ ورقه کبود ۳
رئیس ـ عده حضار هشتادو هشت با شصت و نه رای تصویب شد
اسامی موافقین آقایان ـ میرزا سید حسن کاشانی ـ میرزا آقاخان عظیمی ـ‌هایم اکبر میرزا ـ شیروانی ـ قوام صدری فرمند ـ میرزا محمد تقی ذوالقدر ـ دادگر میرزا حسین خان اسفند یاری ـ عباس میرزا فیروز حاج سید عباس عبدالعلی دیبا ـ ضیاء الطباء امیر حسین خان بختیاری ـ طهرانی ـ دست غیب ـ سلطانی ـ حاج میرزا علیرضا ـ فاطمه شیخ عبدالرحمن ـ مرتضی خان بیات ـ روحی صدرائی ـ دکتر حسین خان بهرامی ـ شیخ الاسلام ملایری ـ محمد ولی خان اسدی ـ تدین شریعت زاده ـ سهراب زاده خواجوی ـ کازرونی ـ محمود خان وحید ـ صدر العلماء مفتی ـ رضوی ـ ارباب کیخسرو ـ سهرابخان ـ لطف الله خان تقوائی ـ حاجی میرزا اسدالله خان ـ شادلو ـ میرزا محمد خان معظمی ـ دیوانبیگی ـ سید ابراهیم ضیاء ـ شریعتمداری دامغانی ـ میرزائی ـ دکتر آقایان اتحاد ـ میرزا یدالله خان نظامی ـ سلیمان میرزا ناصر ندامانی ـ تقی زاده ـ میرزا عبدالحسین صدر ـ رهنما ـ میرزا رضا خان حکمت ـ حبیب الله خان کمالوند ـ دولت آبادی ـ میرزا سید احمد احتشام ـ میرزا سید احمد خان اعتبار ـ میرزا احمد خان اتابکی ـ آقا شیخ جلال ـ محمد هاشم میرزا ـ آقا سید کاظم یزدی ـ علائی سالار اشرف ابراهیم خان. افخمی. آقا شیخ هادی طاهری جهانشاهی. علاء الدین بهبهانی.
اسامی مخالفین آقایان آقا رضامهدوی نجات. الموتی. امیر اعلم بنده یک توضیحی دارم.
رئیس ـ بفرمائید
امیر اعلم ـ در موقعی که آقای تدین در پیشنهاد خود توضیحات می‌دادند راجع بشیرو خورشید یک اظهاراتی فرمودند و نظر باینکه بنده در تاسیس آن مقدم بودم و مذاکره راجع بآن بشخص بنده بر می‌خورد این بود که خواستم توضیح بدهم آنترتیبی که آقای تدین فرمودند صحیح نیست و تکذیب می‌کنم فقط در تربت ده دوازده هزار تومان از آن اعانه باقی بوده و این پول‌ها هم تمام بتوسط وزارت مالیه بآنجا فرستاده شده و با تصویب آقای رئیس الموزاء قرار شد که اگر بتمام آفت زدگان یک پولی برسد و راحت شوند اگر چیزی باقیمانده در تربت یک مریضخانه بنا کنند و برای خرید دکان و این چیز نیست و این یک اشتباهی است که حاصل شده است جمعیت البته چون وظیفه اش اینست که برای مخارج خودش عایداتی پیدا کند اگر درمیان اعضاء آن یکنفر پیدا شد که دکان خرید یا اینکه مثل آذربایجان یک نفر پیدا شد که مریضخانه تاسیس کرد و مخارج آنرا از محل مسلخی که خودشان ساخته‌اند تامین کرد این مربوط باعانه نیست و این اظهارات را بنده بنام شیرو خورشید سرخ تکذیب می‌کنم تدین ـ اجازه میفرمائید توضیح بدهم رئیس این مسئله مطرح نیست
تدین ـ چون ایشان اظهارات بنده را تکذیب کردند و تکذیب ایشان برخلاف واقع بود بنده لازم می دانم توضیح بدهم
رئیس ـ خبر کمیسیون بودجه راجع بدو دوازدهم خرداد و تیر ماه مطرح است (خبر مزبور بمضمون ذیل خوانده شد ماده واحد ـ وزارت مالیه مجاز است که علی الحساب برای خرداد و تیر ماه ۱۳۰۴ در حدود دو دوازدهم بودجه مصوب ۱۳۰۳ بمصرف برساند. دو دوازدهم فوق شامل مستمر یات و شهریه‌ها و مصارف و حقوی منتظرین خدمت نیز خواهد بود
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ عرایض بنده راجع بمخالفت در این موضوع نظیر همان عرایضی است که سابقا عرض کردم و نه در وزارت مالیه تاثیر کرد و نه در موارد دیگر مخالفت بنده یکی راجع است بمستمری و شهریه که مکرر در مجلس صحبت شد که از این محل راجع بحفظ الصحه و معارف یک کمکی بشود و ابدا در این باب قدمی برداشته نشده است برای اینکه بودجه وزارت معارف را همه آقایان دیده‌اند که نسبت بآن مساعدتی نشده است وهم چنین نسبت بوزارت عدلیه تمام آقایان این مسئله را تذکر داده‌اند که باید بقدر امکان نسبت بقوه قضائیه توجه کنیم و حالا نگاه می‌کنم در بعضی جاها محاکم را بر داشته‌اند و صلحیه نامحدود گذاشته‌اند در سال گذشته بنده و یک عده از وکلاء خدمت آقای رئیس الوزراء رسیدیم و چهل هزار تومان محل پیدا کردیم محکمه قزوین و استر آباد تشکیل شود باز مطابق همان بودجه گذشته عمل کرده و در وزارت مالیه چیزی زیاد نکرده‌اند یک مسئله دیگر که بنده دوروز است قبل از جلسه سؤال می‌کنم و حالا خداخواسته است که آقای وزیر مالیه هم تشریف دارند که جواب بدهند این است که بنده از کمیسیون سئوال کردم که امسال عوائد ضرابخانه چه طور بوده است ؟ببنده جواب می‌دهند که عواید ضراب خانه نسبت بسال گذشته کمتر است بنده پرسیدم کمی این عوائد برا ی چیست ؟می‌گویند برای اینکه حکم داده شده که پولهای شکسته را جمع آوری کند و مجددا سکه بزنند از این جهت عایدات ضرابخانه کم شده است در صورتی که تمام آقایان میدانند که فارس چند روز است برای همین پول شکسته تعطیل کرده‌اند و هر چه فریاد می‌زنند که ملت سکه خانه ندارد و سکه خانه متعلق بدولت است آنوقت سکه رایج مملکت که اسم شاه و شیر و خورشید هم دارد در دست مردم است و مالیه بر نمی‌دارد وزارت پست و تلگراف بر نمی‌دارد بنده خودم دیشب دردزاشوب می‌خواستم پول خرج کنم بر نمی‌داشتند آخر این چه ترتیبی است که وزارت مالیه اتخاذ کرده است ؟ببینید بانکهای خارجه چه می‌کنند و چه طور پول هائی که رایج است جمع آوری می‌کنند و یک پول دیگری منتشر می‌کنند. خدا میداند این فریادی که می‌زنم سوز دل است آخر این مردم چه بکنند؟ آن فشار مالیه و این بدبختی ارزاق و بی آبی و این هم ترتیب پول که پولهای شکسته و سوراخ را برنمی دارند آخر مجلس درد این ملت را دوا کند که چرا پول‌ها را بر نمی‌دارند می پرسم عوائد ضرابخانه چه طور است می‌گویند عوائد ضرابخانه کم است چون پولهای شکسته را می‌خواهند جمع آوری کنند. کجا جمع آوری کرده‌اند ؟این سبزوار است این شیراز است این طهران است حالا وارد عوائد می‌شویم در سال گذشته عوائد خاک سرخ پانزده هزار تومان بود و امسال بیست هزار تومان است پارسال عموائد گمرکات پانزده کرور بود و امسال هیجده کرور است و نسبت بوزارت خانه‌های عام المنفعه هم مثل معارف و عدلیه که حقوق مردم را تامین کند قدمی برداشته نشده است. آمدیم بسر شهریه‌ها آیا ماهی هزار تومان هم می‌شود مفت پول داد که بخورند ؟بروید شهریار ببینید مردم دسته دسته از مالاریا می‌میرند. آقال امیر اعلم می‌فرمایند که از ننگی دنیا آمده‌اند بما کمک بکنند و گمان نمی‌کنم این اطفال سنشان از چهار پنج سال زیادتر بشود. مالاریا مثل برک خزان مردم را روی هم می‌ریزد من گفتم از ایالات و ولایات گذشتیم این مرض در شهریار آمده است و دارد خودمان را تمام می‌کند یک قدم برای حفظ الصحه برداشته نشده است. مع ذلک در حدود بودجه سال گذشته همان رای را خواهند داد این عرایضی است که بنده بمجلس عرض کردم مجلس هم تعطیل کرده‌اند و این بدبختی هم برای ملت یک باری خواهد شد.
وزیر مالیه ـ اولا بنده درست نفهمیدم که مناسبت این فرمایشات آقای آقا سید یعقوب با مسئله یک دوازدهم چه بود؟ مثلا یک دوازدهم هیچ ربطی باین موضوع ندارد اولا آن اندازه که ممکن بوده است دولت امسال بامعارف مساعدت کرده است آقای کفیل وزارت معارف هم اینجا در حضور آنها بنده عرض می‌کنم که امسال یک مقداری ببودجه معارف اضافه شده ولی البته آن مقداری که ما می‌خواهیم که ببودجه معارف چندین میلیونه بتوانیم مساعدت کنیم بدبختانه ممکن نیست عجالتا در اول سال آن مقداری که ممکن بود در بودجه برای معارف منظور داشته‌ایم و مقداری هم بودجه اضافی منظور شده است که بعد در صورت امکان در مجلس تصویب خواهد شد و امیدواریم که امکانهم پیدا کند واما راجع بمسئله پولهای شکسته اگر آقا ی آقا سید یعقوب قبلا به بنده مراجعه کرده بودند و اطلاع پیدا می‌کردند این اندازه اینجا اظهار حرارت نمی‌کردند. پولهای شکسته عبارت از پول هائی است که خود مردم خراب می‌کنند حالا جهل است یا نادانی است در هر صورت خودشان ضرر وارد می‌آورند پول را می‌گیرند سوارخ می‌کنند یا دسته بآن می – گذارند و خراب و ضایع می‌کنند و همان سکه را که میفرمائید سکه دولت است و صورت شاه دارد خرابش می‌کنند وقتی که سکه راخراب کردند البته آن اعبارتیکه روز اول داشته پیدا نمی‌کند. اینمساله در اول سال گذشته اسباب اشکال شد و بانک و صرافها آنطور پول‌ها را برنمی داشتند بالاخره وزارت مالیه آمده است (آنزمان هم بنده وزیر مالیه نبودم و دیگری بوده است) مقصود اینست که نمخواهم بگویم این هنر را بنده کرده‌ام) در آنوقت وزارت مالیه چاره جوئی کرده است و یک اعلائی کرده که ما در ظرف فلانمدت پولهای شکسته را بر می‌داریم وهر کس پول شکسته دارد بیاورد بدهد و بجای آن پول صحیح بگیرد ملاحظه بفرمائید که اینها مستلزم یک مخارجی است. اینکا ر را تا آخر سال گذشته کردیم مرد م اظهار کردند که این پولهای شکسته در دهات وایلات بوده است و آنها هم درست از اعلان مطلع نشده‌اند و حالا اگر شما این معامله راقطع بکنید باز یک مقداری پولهای شکسته در دست مردم می‌ماند و خرج نمی‌شود و باز هم اسباب زحمت مردم می‌شود دولت باز مساله راتحت توجه گرفت ویک مدتی مساله را تمدید کرد وباز هم بمردم مهلت داد که پولهای شکسته رابیاورند و تا کنون دوملیون پول شکسته در ضرابخانه جمع شده است و باید تجدید سکه شود. ملاحظه بفرمائید چقدر خرج ضراب – خانه دارد. این یک خسارت مهمی است که بر دولت تحمیل می‌شود بالاخره اینکار را کردیم باز هم مردم شکایت کردند که ماهنوز پولهای شکسته داریم ونمیدانیم چه بکنیم. معاملات ما معوق می‌شود. عاقبه الامر دولت دید که نمی‌شود این ترتیب را دائما ادامه را از آنطرف هم اگر بگوئیم پولهای شکسته را برنمیداریم یک اشخاصی هم بدون تقصیر این ضرر را بکنند ولی این را هم عرض کنم که یک اشخاصی مخصوصا پول را سوراخ می‌کنند برای این که یکمقداری نقره نفع ببرند و اگر ما این ترتیب را ادامه بدهیم آن اشخاص بیشتر بان کار مبادرت می‌کنند از این جهت دولت بنارا بر این گذاشت که بعد از این پولهای شکسته را قبول بکند اما یک مقداری کسر کند. این است که این حرارتها در اینموقع لازم نبود و این گفتگوها در موضوع تصویب یک دوازدهم و دو دوازدهم مناسبت ندارد اگر شهریه هزار تومانی هم داد ه می‌شود کمافی السابق داده می‌شود هر وقت گفتید ندهید ماهم نمی‌دهیم وبا لاخره تکلیف وزارت مالیه این است که هر چه مجلس تصویب کند اجرا نماید وهر چیز ی را که مجلس تصویب نکرد آنرا اجرا نکنند واگر میدانید از برای یک ماهی که گذشته است و ماهی که الان نیمه شده است و تمام خواهد شد وهمانطور هم که میفرمائید هنوز هم بودجه بمجلس نیامده وتعطیل هم خواهد شد :وباین زودی نخواهد آمد و بعدهم که وارد مجلس شود معلوم نیست مجلس باین زودی بتواند تصویب کند. بااین حال اگر مخارج دولت را باید کرد رای بدهید واگر نباید کرد رای ندهید.
جمعی از نمایندگان- مذاکرا ت کافی است
شیروانی – بنده مخالفم کافی نیست.
رئیس – رای می‌گیریم. آقایانی که مذاکرات را کافی میدانند قیا م فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – معلوم می‌شود کافی است. رای گرفته می‌شود بماده واحده آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید والاورقه کبود خواهند داد (اخذ و استخراج آرا ء بعمل آمده هفتاد و هفت ورقه سفید تعداد شد)
رئیس – عده حضار هشتارو پنج یا هفتاد و هفت رای تصویب شد.
اسامی رای دهندگان – آقا ی :آقای سید حسن کاشانی – آقا شیخ هادی طاهر ی – حاج سید عبدالعلی دیبا – دکتر امیرخان اعلم قائم مقام – آقا میرزا محمد خان مصدق – امیر حسین خان بختیاری –عظیمی – داور اکبر میرزا – حسنعلی خان فرمند – آقا میرزا محمد تقی ذوالقدر – فرج الله خان آصف مدرس نجات – آقا میرزا محمد تقی بهار – شیخ الاسلام ملایری – ضیاء الاطبا ء – آقا میرزا علی خان طبیبی – زعیم – دست غیب حاج میرزا علیرضا – محقق العلما ء‌حاج شیخ عبدالرحمن – بیات – صدرائی – محمد ولی خان اسدی – دکتر حسین خان بهرامی تدین – آقامیرزا محمد خان وحید – سهراب زاده - صدر العلماء مفتی – آقا رضا مهدوی رهنما آقا آقا خان دکتر آقایان –ناصر ندامانی – دیوانبیگی – فاطمی جهانشاهی فیروز میرزا فیروز – خواجوی حاج میرزا اسدالله هرمزی – شادلو – معظمی - ارباب لطف الله خان تقوائی – میرزائی شریعتمدار ضیاء - آقا سید علاء‌الدین – دادگر اعتبار قوام صدری - آقا میرزا حبیب الله خان کمالوند –اتحاد کازرونی – اخگر سلیمان میرزا – آقا میرزا عبداحسین صدر آقامیرزا رضاخان حکمت – تقی زاده – اسمعیل قشقائی – دولت آبادی. اتابکی آقا سید کاظم یزدی – علائی – سلطان ابراهیم خان افخمی – شریعت زاده – عراقی – حیدر قلی میرزا حشمتی –اجاق – آقا میرزا سید احمد احتشام
بعضی از نمایندگان تنفس
رئیس – بعد ازتنفس دو نفر کسری اعضاء کمیسیون عدلیه باید انتخاب شود (دراینموقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از یکساعت مجددا تشکیل گردید
رئیس – آقا ی نصرت الدوله (اجازه)
نصرت الدوله – امروز صبح قبل از اینکه بمجلس بیایم یکی از نمایندگان محترم در ضمن مذاکره راجع بقرار داد اسلحه و جریاناتی که فعلا هست اشاره به معاهده وقرار داد سن ژرمن کرده بودند و در ضمن آن هم اسمی از بنده آورده بودند. بنده در آن قسمتی که راجع بخودم است فقط لازم می دانم توضیحی بدهم وخیلی میل داشتم که ناطق محترم اینجا تشریف می داشتد و خودشان توضیحاتی را که بنده می‌دهم استماع کنند دراینموقع آقای ناصر وارد شدند
نصرت الدوله – قبلا خاطر محترم آقایان رامتذکر می‌کنم چنانکه ملاحظه فرموده‌اند واطلاع دارند قرار داد موسوم بقرار داد سمن ژرمن راجع بتنظیم تجارت اسلحه وضع از قاچاق که در ۱۹۱۹منعقد شده بود مدتی است دیگر از نقطه نظر خوددول امضا ء کنند هم رسمیت ندارد وقرار دادی که قائم مقام آن قرار داده است و باز منظور اصلی آن تنظیم تجارت اسلحه جنگی و منع از قاچاق است همان قرار دادی است که مدتی مطرح مذاکره بودواخیرا گویا در ژنو امضاء شده پس حقیقتا توضیحاتی که در این موضوع داده می‌شود از نقطه نظر فعالیت نیست و از نقطه نظر روشن کردن یک مطلب تاریخی است. نکته دومی که آقایان محترم رامتذکر می‌کنم این است که البته پس از امضاء اظهاراتی که همکار محترم من امروز در مجلس کرده‌اند بر هیئت محترم دولت ومخصوصا آقای وزیرخارجه است که ایشان اظهار عقیده کنند ومطالب را بطوری که مقتضی است و بطوریکه هست وکاملامطابق با حقایق است بیان کنند. بنده فقط در قسمت خودم و در حدود و آن اندازه که برای توضیح در حضور آقایان لازم میدانم مبادرت می‌کنم. قرار داد سن ژزمن در ۱۹۱۹یعنی در سپتامبر ۱۹۱۹مجلس اولش معتقد شده و در آن موقع دولت ایران دعوت بشرکت در آن قرار داد نشده بود وشرکت هم نکرد درمارس ۱۹۲۰ تقریبا هفت هشت ماه بعد بمناسبت حمل اسلحه بایران مشکلاتی پیش آمد ومبتلا به دولت شد در آن موقع بنده در اروپا بودم و رئیس هیئت اعزامیه برای نمایندگی در کنفارنس صلح بودم ووزیر خارجه بودم و مخصوصا آقای ذکا ء الملک وزیر مالیه وکفیل ریاست وزراء در آن موقع با بنده بودند واز تمام این قضایا هم مطلعند در آن موقع مراسله بنده مارس ۱۹۲۰به مسیو میلواند رئیس الوزرا ء فرانسه ووزیر خارجه نوشته‌ام بنام دولت ایران و بهیچ وجه من الوجوه آن مراسله مبنی بر قبول عهدنامه سن ژرمن نیست و آن مراسله در وزارت خارجه موجود است و آقایان وزرا ء و مخصوصا آقای وزیر خارجه می‌توانند این مسئله را توضیح بدهند. بعلاوه اگر صلاح بدانند مانعی هم بعقیده بنده ندارد زیرا مطلب امروز از نقطه نظر تاریخی مطرح است و ممکن است عین آن مراسله راهم امر بانتشار ش بدهند. مخصوصا در آن مراسله بنده مقید کردم که دولت ایران نمی‌تواند قبول بکند که دیگران در حدود بری و بحری متعلق بدولت ایران حق نظارت و تفتیش ولو برای مسئله تنظیم تجارت اسلحه یا منع ا زقاچاق برا ی خودشان تصور بکنند. این بود خلاصه اطلاعاتی در آنموقع از جریان امر داشتم و باقی مسائل را آنقسمت که راجع به تنظیم تجارت اسلحه است. البته آقای وزیر خارجه یا یکی از اغضاهیئت محترم دولت درهر موقعی که مناسب بدانند خواهند داد والبته بنده هم سعی خواهم کرد که خیلی زودتر توضیح بدهند برای این که عرایضی که بنده امروز این جا کردم از طرف هیئت دولت هم تاثیر شود.
رئیس – آقای دامغانی (اجازه)
دامغانی –در تبصره که راجع بآن ماده گذشت اغلب آقایان درآن تبصره باین خیال رای دادند که بمصرف صحیه تنها برسد . .
(همهمه بین نمایندگان)
رئیس – این تبصره سه دفعه قرائت شد مطابق نظامنامه هم رای دادید چیزی نیست که برگشت کند. آقای عراقی. (اجازه)
عراقی ـ بنده خیلی تعجب می‌کنم که آقای دامغانی حکم را بردند روی یک موضوعی که عبارت بود از رای اغلب آقایان نمایندگان در صورتیکه اینطور نیست اغلب آقایان نمایندگان با فهمیدن اینکه تبصره چه چیز است رای دادند. یک نفر از آقایان نمایندگان و خادم همه بنده هستم که فهمیدم و رای دادم و هیچ وقت نفهمیده رای نمی‌دهم.
رئیس ـ خبر کمیسیون فوائد عامه راجع به فرامین بی مدت مطرح است آقای مدرس پیشنهاد کرده‌اند از دستور خارج شد. آقای مدرس (اجازه)
مدرس ـ چون این مسئله بعقیده بنده یک مسئله مهمی است و بالفعل اقتضا ندارد فکر کنم لذا اگر آقایان صلاح میدانند خوبست بماند برای یک وقتی که بهتر بتوانیم در اطرافشان فکر کنیم این است که این پیشنهاد را بنده کردم و موافق با نظریه آقایان هم هست.
رئیس ـ آقای نصرت الدوله (اجازه)
نصرت الدوله ـ بنده تصور می‌کردم که این مسئله مطرح می‌شود اگر مطرح شد آن وقت بنده عرایضی می‌کنم.
رئیس ـ آقای محمد هاشم میرزا (اجازه) محمد هاشم میرزا ـ بنده با مطرح شدنش موافقم و مخالفم با فرمایش آقای مدرس. اگر خاطر آقایان باشد از شانزده سال قبل باین طرف این مسئله مطرح بود و یک چیز تازه نیست و یک مساله ایست که محل ابتلاء عامه است. از آن طرف هم آقایان بتعطیل مجلس رای داده‌اند و بنده گمان نمی‌کنم که محتاج بفکر زیاد هم باشد و بالاخره یک مسئله که عامه بآن مبتلا هستند. باید تکلیفش روشن شود و بنده مخالفم که از دستور خارج شود.
وزیر فوائد عامه ـ البته مجلس شورای ملی در تعیین و تغییر دستور خودش مختار است. ولی قبل از اینکه یک تصمیمی اتخاذ شود بنده می‌ترسم که تصمیم صدور از دستور اتخاذ شود لازم است چند کلمه عرض کنم زیرا بعد دیگر امیدواری ندارم که این مطلب بزودی جزو دستور بیاید اولا الغاء فرامین بی مدت منحصرا موضوع این لایحه نیست مطالب دیگر هم در تلو این لایحه است که بلخصوص راجع الغاء فرامین بی مدت است و مسئله الغاء فرامین بی مدت تصمیم تازه نیست که اتخاذ شده باشد. از طرف دولتهای مختلفه در مواقع مختلفه مکرر اخطار شده است که این فرامین اعتبار ندارد و این لایحه قانونی فقط همان تصمیمات گذشته دولتها است و خود لایحه هم که بعقیده بنده از نقطه نظر مصالح مملکتی فوق العاده جالب توجه است دارای دو شور است و فلسفه دو شور این است که در موردی ممکن است شورای ملی در ضمن شور اول امعان نظر بکند و اظهار عقیده بکند که برای شور دوم زمینه حاضرتر باشد و با در نظر گرفتن اصلاحات تصمیم مقتضی اتخاذ شود لذا موکول کردن رسیدگی این لایحه را بیک وقت غیر معلومی بنظر بنده مقرون بمصالح مملکت نیست
مدرس ـ آقا یک عرضی دارم اجازه میفرمائید؟
رئیس ـ بگذارید پیشنهادتان را بخوانند (پیشنهاد ایشان بشرح ذیل قرائت شد) پیشنهاد می‌کنم لایحه راجع بفرامین بی مدت از دستور امروز خارج شود.
مدرس ـ البته در توضیح پیشنهاد باید مختصر عرض می‌کنم ولیکن یک فرمایشی آقای وزیر فوائد عامه فرمودند که بنده اجازه می‌خواهم چند کلمه زیادتر عرض کنم فرمودند دولتها این کارها را کرده‌اند بنده اصلش نمی‌فهمم این دولتها این کار هارا چرا می‌کنند تصویب نامه‌ها صادر می‌کنند فرامین هم نحو امتیاز است و همین طور که امتیاز حدودا بامجلس شورای ملی است بقائا هم مجلس شورای ملی است و هر گاه دولتها اینطور بکنند میگوئیم حق ندارند. مخصوصا عرض می‌کنم در امتداد اختصاصات و امتیازات و قرار دادها دولتها حق ندارند این کارها را بکنند و مختص بمجلس شورای ملی است و اما راجع پیشنهادی که عرض کردم من مخالفتی با آقایان ندارم و اصولا می‌خواهم عرض کنم امتیاز بی مدت غلط است زیرا یکی از قرار دادها و معاملات است و باید مدت داشته باشد ولی تقاضا کردم بماند برای موقع دیگر که خوب در اطرافش فکر کنیم و البته مخالفتی هم با اصل قضیه ندارم و آن قضیه ندارم و آن انشاءالله از روی فکر وتامل مطالعه کنیم بعد البته هر چه صلاح مجلس شورای ملی است رفتار خواهند کرد بنده تقاضایم همین است حالا مختارید قبول فرمائید و مختار قبول نفرمائید
وزیر فوائد عامه ـ بنده در باب الاصل پیشنهاد دیگر عرضی نخواهم کرد وبه حکمیت آقایان نمایندگان واگذار می‌کنم و اما در باب یک قسمت از فرمایش آقای مدرس خودم را مجبور می دانم بعلل زیادی که فعلا نمی‌خواهم داخلش شوم یک قسمت از فرمایش آقا را تردید کنم. راست است بنده تصدیق می‌کنم که دادن امتیازات از وظایف مجلس شورای ملی داده شده باشد از درجه اعتبار ساقط است. این قسمت هیچ محل تردید و کلام نیست ولی در عین حال از نقطه نظر اصل مطلب این قاعده را کلی نمی‌توان گفت که هر فرمانی را که مجلس شورای ملی نقض نکرده است بحال خود باقی است و معتبر است. ای بسا فرامین بوده است که دولت لغو کرده است و نقضش هم معتبر است و باید هم معتبر دانست
رئیس ـ رای می‌گیریم پیشنهاد آقای مدرس آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد، پیشنهاد جمعی از آقایان نمایندگان (بشرح آتی خوانده شد) چون بهمان دلائلی که جلسات مجلس تعطیل شده می‌باید کمیسیونها نیز تعطیل کرد و این مطلب نیز لازمست از طرف مجلس شورای ملی تصریح شود لهذا پیشنهاد می‌کنم از بیستم ذیحجه الی آخر محرم کمیسیونها هم تعطیل شود
رئیس ـ آقای طهرانی (اجازه)
طهرانی بعد موافقم
رئیس ـ آقای فاطمی (اجازه)
فاطمی ـ بنده امروز صبح در خارج مجلس تحقیق کردم که آیا در ایامی که مجلس شورای ملی تعطیل خواهد بود کمیسیونها وادارات دیگر مجلس نیز تعطیل خواهد بود یا خیر ؟اظهار شد و بئی که در مجلس داده شد فقط مربوط بخود مجلس شورای ملی است و کمیسیونها تعطیل نیست به این جهت بنده این پیشنهاد را نوشتم و بعضی آقایان دیگر هم امضا کرده‌اند و بعکس فرمایش آن وقت آقای دامغانی با اغلب آقایان که مذکره کردم معلوم شد رائی که داده شده است مقصود کمیسیونها بوده است برای اینکه بهمان فلسفه و دلیل که گرمی هوااست و مجلس تعطیل بشود و اگر بنا باشد کمیسیونها نشود از اینکه هفته دو سه ساعت ما در جلسات علنی حاضر نشویم آن مقصود آقایان حاصل نمی‌شود از این جهت ما این پیشنهاد را کردیم جمعی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است. (بعضی گفتند کافی نیست)
رئیس ـ آقای داور (اجازه)
داور موافقم
رئیس ـ آقای روحی (اجازه)
روحی ـ آن روزی که مارای دادیم بتعطیل مجلس رای دادیم نه بکمیسیونها
(همهمه بین نمایندگان)
روحی ـ حالا اجازه بفرمائید بنده عرایضی بکنم بعد جواب به من بدهید الان کمیسیون بودجه بایستی بودجه مملکت را حاضر کند و به مجلس تقدیم کند بعلاوه کارهای مهم دیگری است که باید تهیه بشود که مجلس شورای ملی بتواند بعد از دو سال یک کارهائی بکند و یک بودجه برای مملکت تهیه کرده باشد. کمیسیون عدلیه آلان یک کارهای بسیار مهم دارد که باید انجام بدهد و اختیارات شخصی هم دارد و هیچ مربوط بمجلس نیست و کمیسیون عدلیه هر رائی که بدهد مطاع است پس بچه مناسبت تعطیل شود. بعلاوه قانون ممیزی یک قانونی است که مملکت به آن احتیاج دارد. حاج میرزا عبد الوهاب تمام شده
روحی ـ ماده اولش در کمیسیون دفن شده آقا می‌گویند تمام شده بنده عرض می‌کنم تمام نشده و شما هم حاضر نیستید این قانون تمام بشود.
حاج میرزا عبدالوهاب شما حاضر نیستید تمام بشود.
روحی ـ و بالاخره بنده مخالفم بااینکه کمیسیونها تعطیل کنند و کمیسیونها کاملا باید مشغول باشند.
جمعی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است.
رئیس ـ رای می‌گیریم آقایانیکه مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ اکثریت است. این پیشنهادی که شده است بطور مطلق است کمیسیون عرایض گمان می‌کنم باید مشغول بکار باشد. رای می‌گیرم به این پیشنهاد آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد.
(در این موقع عریضه مستعان الملک بشرح آتی قرائت شد)
هفتم خرداد ماه ۱۳۰۴ مقام منیع و مقدس ریاست محترم مجلس شورای ملی
اغلب وکلاء محترم از شرح خدمات و جان فشانی این بنده در راه مشروطیت وآزادی اطلاع دارند که هیج گونه از بذل جان و مضایقه نکردم وبطور خوبی خاطر ذوات مقدی مستحضر است که آنچه داشتم از دست داده و مبالغی هم مقروض گشتم ولی مختصر دارائی برای اعاشه عائله خود نگاه داشته بودم و حال هم هیچ گونه طمعی بمال دولت و ملت نداشته وندارم ولی آیا سزاوار بود بعوض قدرادانی و تشویق آن باقیمانده دارائی را نیز دولتها ی سابق از خانه مسکونی و چهار سال محصول ملک و بردن یک ملک پارچه شش دانگی بندهن را برده و نوزده ماه با جمعی در این استان قدس پنهاهنده و تا حال توجهی بعرایض مظلومانه ما نفرمایند از آنجائی عمل بنده هم جزو عمل متحصنین بوده بوده داخل د رمذاکرات خصوصی نگشته خاطر آن ذوات مقدس را جلب و عرض می‌کنم عرایض با متحصنین منقسم بدو قسم است یکی راجع با شخاسیکه طلب آنها تصدیق و با وهجود مساعدت‌های کاملا حضرت اشرف آقای رئیس الوزارا ء و پیشنهاد دکتر میلیسپو هنوز نتیجه از او گرفته نشده دوم راجع بعبادیست که اشخاص بردولت داشته وزارت جلیه مالیه حاضر نمی‌شود د رمرجع تظلمات عمومی که قانون اساسی عدلیه را معین نموده :جواب بگوید د رباب دعاوی قسم اول که دولت تصدیق کرده استدعای ما این است که هر چه ممکن بشود زودتر مجلس مقدس پیشنهاد محترم دولت را راجع بپیشنهاد دکتر میلسپو و پرداخت دیون عمومی که دولت تصویب فرموده از داد ن خالصه که بعضی بجز از ضرر برای دولت ندارد از مجلس مقدس گذارنیده که امضای دولت محترم و محفوظ طلبکاران بحقوق حقه خودرسیده آسوده شوند و امضای محترم دولت در نزد داخله و خارجه دارای اعتباری گردد راجع بدعاوی قسم دوم استدعا داریم طرحی را که آقای داور وعده ا ز نمایندگان راجع بترتیب رسیدگی دعاوی افراد از دولت پیشنهاد کرده‌اند و بکمیسیون عدلیه و مالیه مراجعه شده زودتر بصویب فرمایند تا تکلیف ارباب طلب معلوم و هئیت محترم دولت نیز از گرفتاری این مسئله نجات یابد مستعان الملک
رئیس – این عریضه را کمیسیون عرایض رای داده‌اند د رمجلس قرائت شود آقای فاطمی (اجازه)
فاطمی بنده می‌خواستم عرض کنم که کمیسیون فرامین مالیه مشغول رسیدگی به لایحه دیون دولت بود و دو جلسه اخیر هم موادی تنظیم شد که آقای وزیر مالیه گرفتند ببرند در وزارت مالیه که یک مطالعات زیادتری درش بکنند و بیاورند و اگر درجلسه فردا بیاورند در کمیسیون فرامین مالیه بزودی تمام خواهد شد و را پربش تقدیم مجلس خواهدشد
رئیس آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو – بنده مختصرا خواستم عرض کنم راجع به آن مطالبی که آقای متسعان الملک نوشته‌اند کسانی که سابقه دارند تصدیق می‌کنند مطابق با واقع است وحقیقه برای مجلس شورای ملی هم زیبنده نیست اشخاصی که متحصن می‌شوند یک مدت طولانی بلاتکلیف بماند اینها برای این متحصن می‌شوند که زودتر بحقایق رسیدگی شود و بقرار فرمایشی که آقای فاطمی فرمودند امیدواری می‌رود که زودتر تکلیفشان معیین شود و بنده تقاضا می‌کنم ازایشان اگر این مسئله مثل چیزهای دیگر ممکن است از وزارت مالیه تاخیر یبشود یادآوری بفرمایند که زود تر تکلیف اینها معین شود
رئیس – آقای داور (اجازه)
داور بنده می‌خواستم درتعقیب بیاناتی که آقایان کردند عرض کنم راجع بآن طرحی که یکعده زیادی از آقایان امضاء کرده‌اند یک راپرتی که از کمیسیون فرامین مالیه رسیده است می‌خواستم تقاضا کنم آن خبر امروز و اگر امروز ممکن نیست دراول جلسه آتیه مطرح شود د راینجا کمیسیون فرامین احاله داده است بکمیسیون عدلیه و باید تکلیف کمیسیونهم معلوم شود که زودتر بعنوان باین طرح رسیدگی کرد
رئیس – راجع بقانون امروز مان اینجا یک پیشنهادی شد وبنده عرض کردم نمی‌شود قرائت کرد علتش اینست که آن پیشنهاد ی که شده است با نظامنامه موفقت ندارد پیشنهاد که می‌شود باید بطور طرح قانونی باشد و بکمیسیون مبتکرات مراجعه شود بعد بیاید بمجلس. آقای روحی پیشنهاد کرده‌اند قانون ممیزی جز ودستور شود. مخالفی ندارد؟
فاطمی – بنده مخالفم
رئیس – بفرمائید
فاطمی – اولا اینکه آقای روحی درضمن اظهار اتشان فرمودند که راپرت تمام نشد عرض می‌کنم تمام شده است و کمیسیون فرامین مالیه هم کاملا وظائف خود راانجام داده است درچند روز قبل نشست و یک ماده تنظیم کرد و تمام شد باز اغلب آقایان یک ایرادات و اشکالاتی داشتند و تقاضا کردند جلسه تشکیل بدهیم و راه حلی پیداکنیم دیروز صبح ولی هنوز آن راه حلی که همه آقایان اتفاق نظر داشته باشد پیدا نشده والا کمیسیون رایش: را داده و اشکالی نیست و اگر امر بفرمایند بنده الان ممکنست راپرتش رابدهم که برای پس فرداهم جزو دستور شود ولی برفرض برای پس فرداد هم جزو دستور شود و بیاید اینجا مطرح شود آن اتفاق نظر پیدا نخواهد شد پس بهتر اینست که در عوض اینکه پس فردا این را جزو دستور بکنند فردا آن جلسه را تشکیل بدهند بعد بیاند در مجلس و این قانون تمام شود و هیج معطلی هم نخواهد داشت.
رئیس – باید رای بگیریم.
روحی – اجازه میفرمائید توضیح بدهم
رئیس – عده کافی نیست. بفرمائید
روحی – درضمن توضیحات بنده راجع بعدم تعطیل کمیسیونها آقای رئیس کمیسیون فرامین مالیه بطور بلند گفتند که کمیسیون قانون ممیزی راتمام کرده و آقای مخبر اظهار ایشان را تکذیب می‌کنند عقیده بنده اینست که هرچه پیشنهاد ی دولت است نباید در مجلس و ما روی آن مذاکره کنیم وقانون ممیزی را اصلاح کنیم والا تا این کمیسیون فرامین مالیه هست قول می‌دهم که قانون ممیزی هزار سال دیگر هم نخواهد گذشت
رئیس – عده کافی نیست
آقا سید یعقوب –عده برای ختم جلسه هم کافی نیست
وزیر پست و تلگراف – قرار دادی است مابین وزارت پست :وتلگراف و کمپانی یونکرس تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود یک لایحه هم در باب اعتبار متحرک وزارت پست و تلگراف تقدیم مجلس شورای ملی به کمیسیون بودجه رجوع شده و کمیسیونهم تصویب کرده است چون موق العاده لازم است خواهشمیندم برا ی دستور جلسه آتیه مقرر فرمائید که زودتر بگذرد
رئیس – آقای تدین (اجازه)
تدین – در جلسه گذشته که راپرت متعلق بکمیسیون بودجه جز ء دستور امروز شد یکی راجع باستخدام یک نفر حدا د آلمانی و یکی هم راجع باستخدام یکنفر معلم دندانسازی بنده: نفهمیدا چطور شد که مطرح نشد
رئیس – هر دو نواقص دارد یکی راجع می‌شود بکمیسیون معارف و یکی هم به کمیسیون دیگر. عده کافی نیست.
(مجلس بیست دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورا ی مللی حسین پیرنیا
منشی م - شهاب
منشی دکتر احتشام طباطبائی