مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ مهر (میزان) ۱۳۰۱ نشست ۱۴۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ مهر (میزان) ۱۳۰۱ نشست ۱۴۰
جلسه صد و چهلم
صورت مشروح مجلس یوم یکشنبه دوم صفرالخیر ۱۳۴۱ مطابق اول میزان ۱۳۰۱
مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید.
(صورت مجلس یوم شنبه ۳۱ سنبله را آقای منتصرالملک قرائت نمودند)
رئیس- نسبت به صورت جلسه ایرادی هست؟
شاهزاده سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- عرایضی که دیروز بنده راجع به قضایای اتفاقیه این چند روزه کردم نظریه عموم آقایان بود و همه آقایان هم تصدیق فرمودند ولی در صورت جلسه طوری نوشته شده مثل اینکه بنده منفرداً این اظهار عقیده را کرده‌ام و عقیده شخصی خودم را اظهار داشته‌ام. اگر طوری نوشته شود که معلوم شود عقیده عموم آقایان وکلاء بوده است که بنده به عرض رسانده‌ام گویا بهتر باشد.
رئیس- از همین قرار اصلاح می‌شود.
آقای محقق العلماء (اجازه)
محقق‌العلماء- اینطور که در صورت جلسه نوشته‌اند من عقیده داشته‌ام اینطور نیست من عقیده نداشتم اعم از اینکه فرامین دولتی صادر شده باشد یا نشده باشد نباید مالیات بدهند عرض کردم این ماده دو جزء دارد یکی آن قسمتی است که فرامین دولتی صادر شده و یکی هم قسمت دیگر و اگر اینطور باشد خوب است موقوفات مدارس هم افزوده شود.
رئیس- این یکی هم اصلاح می‌شود.
آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- راجع به فرمایش شاهزاده سلیمان میرزا در صورت جلسه اشکالی نبود فرمایش و نطق از طرف شاهزاده سلیمان میرزا بود حالا گر بنا شود اصلاح شود نمی‌دانم به چه نحو و کیفیت اصلاح خواهد شد.
رئیس- اصلاح می‌شود می‌بینید اگر پسندیدید فبها واِلا در ثانی اصلاح می‌شود چون عده برای رأی گرفتن کافی نیست تصویب صورت جلسه می‌ماند برای بعد.
سلیمان میرزا - اجازه می‌فرمائید توضیحی راجع به عرایض دیروز خود عرض کنم؟
رئیس- بفرمائید.
سلیمان میرزا - دیروز بنده می خواستم موادی را که راجع است به حقوق ملت ایران عرض کنم و به این جهت اصل هشتم و سایر اصول را در تحت نظر آورده و عرض کردم و گویا سوء تفاهمی رخ داده است در صورتی که همه آقایان می‌دانند اثبات امری نفی سایر کارها را نمی‌کند و چون آن ماده را که عرض کرده‌ام نخوانده‌ام شاید عرایضم یک قدری ناقص باشد بنابراین برای رفع سوء تفاهم عرض می‌کنم آن مطالبی را که عرض کردم راجع به کلیات قانون اساسی بود ... راجع به کلیات قانون اساسی بود و ابداً هم قابل تغییر و تردید نیست از آن جمله اصل ششم است که می‌نویسد جان و مال اتباع خارجه مقیمین خاک ایران مأمون و محفوظ است مگر در مواردی که قوانین مملکتی استثناء می‌کند و آنچه دیروز صحبت شده مطابق اصل ششم بود که عرض کردم ما قسم خورده‌ایم اصل ششم و هشتم و سایر اصول قوانین اساسی را کاملاً حفظ کنیم و گویا عرض کرده‌ام باید جان و مال اتباع داخله را حفظ کنیم در صورتیکه هیچ تفاوتی بین جان و مال افراد داخله و خارجه نیست بعلاوه یک لفظی را هم در بین صحبت اشتباهاً عرض کرده‌ام. عوض اینکه عرض کنم واجب عینی عرض کرده‌ام واجب عمومی. تقاضا دارم این را هم اصلاح فرمایند.
رئیس- حالا عده برای رأی گرفتن کافی است. پس از این اصلاحات صورت جلسه تصویب شد. بودجه وزارت فواید عامه مطرح است. ماده هفتم ۳۶۰۰ تومان است.
آقای رفعت‌الدوله (اجازه)
رفعت‌الدوله - از معاون وزارت فواید عامه سئوال می‌کنم که این مدرسه رنگرزی که نوشته‌اند ۳۶۰۰ تومان مخارج آن است آیا این مدرسه عایدات هم دارد یا خیر. شعباتی هم در ولایات پیدا خواهد کرد یا داشته است یا دارد؟ و آیا امسال منافعی بر این مدرسه مترتب است؟ یا در سال‌های آتیه منافعی پیدا خواهد کرد؟ و آن گمرکی که مجلس برای قالی‌های جوهری تصویب کرد.
(بعضی از نمایندگان- مجلس چنین چیزی تصویب نکرد)
رفعت‌الدوله- تصویب نکرد؟ بسیار خوب اشتباه شده. خواستم آقای معاون وزارت فواید عامه توضیح بدهند که آیا پارسال و سال‌های قبل شعبات این مدرسه در ولایات دائر بوده است یا خیر؟ این‌ها را توضیح بدهند و تشریح نمایند.
معاون وزارت فواید عامه - نظر به سئوالی که نماینده محترم فرمودند لازم دانستم مختصری از ترتیب مدرسه رنگرزی به عرض آقایان برسانم. در سال ۱۳۳۳ که ابتدای تعیین حقوق معافیت به جهت قالی‌های جوهری بود که گمرک مأخوذ دارد در آن سال دولت لازم دانست یک نفر شمیست به جهت تشخیص رنگ‌های جوهری و رنگ‌های ثابت استخدام نماید. این بود که یک نفر شمیست کنترات کردند و به تهران آمد و وظیفه او این بود که قالی‌هائی که در تهران حاضر میشد تشخیص بدهد کدام جوهری و کدام ثابت است و این مسئله فقط انحصار به قالی‌هائی داشت که به تهران می‌آمد در صورتیکه قسمت عمده صدور قالی از ایالات و ولایات و سرحدات بود و برای اینکه لازم بود در آن‌جا هم اشخاصی باشند که بین قالی‌های جوهری و ثابت تمیز بدهند گمرک مجبور شد یک عده از مأمورین خود را که به ایالات و ولایات و سرحدات می‌فرستد این علم را از آنها بیاموزد تا بتوانند رنگ‌های ثابت و غیر ثابت را تشخیص بدهند. این بود که قبل از آنکه ان مأمورین را به نقطه مأموریتشان اعزام دارد آنها را مجبور می‌کردند چند صباحی نزد این شمیست آمده یک معلوماتی خیلی جزئی می‌آموختند و می‌رفتند به نقاط مأموریتشان که در آن‌جا ضمناً قالی‌های رنگ ثابت را از قالی‌های جوهری تشخیص دهند. ولی مسلم است که این مأمورین به واسطه قلت مدت نمی‌توانستند آنطور که باید و شاید اطلاع حاصل کنند و این مسئله باعث شکایت تجار شده بود و حقیقتاً هم حق داشتند زیرا اطلاعات این مأمورین ناقص بود این مسئله سبب شد که یک مدرسه رنگرزی در تهران تأسیس شود که تا یک اندازه ترتیب شناختن و ساختن و تشخیص رنگ‌ها در تحت ترتیبات علمی تدریس شود و گمرک در دوره اول مدرسه قریب ده نفر شاگرد به این مدرسه فرستاد و چون اغلب این شاگردها اشخاصی بودند که تازه از مدرسه خارج شده و دارای معلوماتی بودند در مدت یک سال توانستند در واقع علوم رنگرزی را بیاموزند و بعد هم به نقاط مأموریت خود رفته رفع اشکال شد. ولی نظر دولت این نبود که فقط یک ممیز معینی در این مسئله تعیین بکند بلکه مقصود دولت این بود که تجارت و ترقی قالی را حفظ و از بافتن قالی‌های جوهری که سبب شکست تجارت شده جلوگیری نماید و در نظر گرفته بود به توسط این مدرسه رنگ‌های نباتی که سابقاً معمول بود و در قالی‌ها استعمال میشد مجدداً معمول و رنگ‌های آتیلین که تا یک اندازه بواسطه ارزانی و سهولت در کار قالی باف ها مقدار زیادی به ایران آورده و سبب شکست تجارت قالی شده بود متروک شده و قالی باف‌ها را تشویق کند که رنگ‌های سابق و رنگ‌های جوهری ثابت که ضمیمه رنگ‌های نباتی ثابت است آنها را استعمال نمایند این مدرسه را دائر نمود و شاگردانی هم که این مدرسه قبول اولاد صباغ‌ها هستند که همه بی‌چیز و فقیرند و دولت به جهت تشویق آنها در ماه به هر کدام یک چیزی هم می‌دهد که هم تشویق شده و هم اعاشه نمایند زیرا این شاگردان نمی‌توانستند از صبح تا غروب در مدرسه مشغول رنگرزی باشند بدون اینکه کمکی از طرف دولت ایران اعاشه آنها بشود. خودشان هم می‌گفتند اگر ما در خارج کار بکنیم لااقل اجرتی به ما می‌دهند که ارتزاق نمائیم و در این مدرسه علاوه بر اینکه شاگردها تحصیل می‌کنند سایر صباغ‌ها هم می‌توانند در آن‌جا حاضر شده و از علوم رنگرزی بهره‌مند شوند و این مدرسه تا یک اندازه هم اسباب تشویق رنگرزها را فراهم آورده است و دوره تحصیلات شاگردان آن‌جا را هم دو سال معین نموده‌اند و تحصیلات آن‌جا را هم دو قسمت کرده‌اند یک قسمت تحصیلات علمی و یک قسمت تحصیلات عملی از صبح تا ظهر مشغول تحصیلات علمی و از ظهر به بعد مشغول تحصیلات عملی می‌باشند و شاگردان مکلفند که در دوره تحصیلات خودشان از چهار رنگ ثابت نباتی که رناس و نیل و قرمز دانه و اسپوراک باشد یک مجموعه تهیه نمایند و از این چهار رنگ نباتی ۱۷۰ رنگ ثابت مختار تهیه می‌نمایند و در آخر سال این کلکسیون خودشان را به مدرسه تقدیم می‌کنند که به عنوان یادگار در مدرسه می‌ماند. و در این اواخر که راجع به امر قالی صحبت میشد آن کلکسیون ها که از رنگ‌های مختلف ترتیب داده شده بود به کمیسیون فواید عامه آمد و آقایان اعضاء کمیسیون هم به دقت آنها را ملاحظه نمودند و خیلی هم طرف توجه شد.
رئیس- آقای آقا سید فاضل موافقند یا مخالف؟
آقا سید فاضل - بنده با یک قسمت موافقم و با یک قسمت مخالف.
رئیس- بفرمائید.
آقا سید فاضل - بنده اساساً با تشکیل این مدرسه رنگرزی و امثال این قبیل مدارس صنعتی بسیار موافقم ولی در اینکه این مدرسه جزء وزارت فواید عامه باشد مخالفم و اگر هم قبول کنم جزو فواید عامه باشد گذاشتن آنرا در ضمن این بودجه هیچ صحیح نمی‌دانم و عقیده‌ام این است این مدرسه هم مثل سایر مدارس جزو وزارت معارف باشد زیرا چون در این هم مثل سایر مدارس علم و عمل تدریس می‌شود بایستی در تحت نظارت معارف باشد و بعلاوه دو لایحه دیگر هم که یکی راجع به تأسیس شعب مدرسه رنگرزی در کرمانشاه و کاشان و یکی در جای دیگر و یکی هم راجع به گرفتن صد و چهار از قالی‌های پست جوهری و صد هشت از قالی‌های عالی‌تر است به کمیسیون آمده عقیده من این است موضوع این مدرسه هم حالا مطرح نشود و بماند با آن دو لایحه یکمرتبه به مجلس آمده و یکمرتبه بگذرد واِلا یک قسمت جزء وزارت فواید عامه و یک قسمت جزء گمرک و یک قسمت جزو جای دیگر صحیح نیست و من اینطور را ناقص می‌دانم.
رئیس- آقای زنجانی موافقند؟
آشیخ ابراهیم زنجانی- بنده دو سه فقره سئوال دارم.
رئیس- آقای حاج میرزا عبدالوهاب موافقید یا مخالف؟
حاج میرزا عبدالوهاب- بنده مخالفم
رئیس- آقای آقا سید یعقوب چطور؟
آقا سید یعقوب- بنده موافقم
رئیس- بفرمائید.
آقا سید یعقوب- اساس مخالفت آقای آقا سید فاضل معلوم نشده بواسطه چیست که فرمودند با اساس مدرسه رنگرزی و این قبیل مدارس صنعتی موافقم البته نظر به تمام ما وکلا این است که صنایع در مملکت ترقی کند و این قبیل مدارس زیاد بشود. پس اساساً با این مدرسه رنگرزی نمی‌توان مخالفت کرد زیرا اول عقیده ما این است که دارای یک مدارسی بشویم که به توسط این مدارس صنایع ما تکمیل شده و احتیاجمان از خارجه قطع شود پس در اصل مسئله نمی‌توان مخالفت کرد و وزارت فواید عامه که مدتی است این مدرسه را تشکیل داده است در تحت تأثیر تشکیل این مدرسه موفق شده است شاگردانی که در مدرسه تحصیل کرده‌اند به کرمانشاه عراق و سایر نقاط بفرستند که منافع آن شامل حال دولت و عموم ملت شود. پس منکر منافع این مدرسه هم نمی‌توان شد و اینکه فرمودند باید تمام مدارس در تحت نظارت وزارت معارف باشد بنده هم با آن اصل موافقم لکن در قانون اساسی مخصوصاً تصریح شده است مکاتب و مدارس علمی باید تحت نظارت وزارت معارف باشد و مسلماً این مدرسه باید جزء وزارت فواید عامه باشد و جود وزارت فواید عامه برای چیست؟ برای همین چیزهای عام‌المنفعه از قبیل این قسم دارالصنایع‌ها و مدارس صنعتی است و بنده می خواستم تعجب کنم که چرا ۳۶۰۰ تومان به جهت این مدرسه تصویب کرده‌اند و من در این موقع بقدری نظر وسیع دارم که هر قدر راجع به این قبیل مدارس صنعتی پیشنهاد شود مخالفت نخواهم کرد.
رئیس- آقای زنجانی (اجازه)
آقا شیخ ابراهیم زنجانی- عرض می‌کنم در این صورتی که به من داده‌اند ۴ نفر برای وزارت فواید عامه از بلژیک استخدام شده‌اند و سالی ۱۸۶۰۰ تومان به آنها حقوق می‌دهند. حالا از وجود آنها چه منفعتی به مملکت رسیده به آن کار ندارم البته یک وقت احتیاجاتی در وزارتخانه پیدا می‌شود که مجبور می‌شونداشخاصی را استخدام نمایند ولی غرض این است یکی از آن چهار نفر مستخدم بلژیکی همین شخص رنگرز است که آنرا به یک مبلغی کنترات کرده‌اند و حالا به جهت اداره کردن مدرسه ماهی صد تومان علاوه بر وجه کنترات به او می‌دهد چرا این کار را می‌کنند؟ مگر وقتی این شخص در مدرسه مشغول تدریس است به کار دیگر هم می‌رسد چرا صد تومان به او علاوه بر مأخذ کنترات می‌دهند و آیا این صد تومان هم جزو این بوده است یا علیحده است به هر جهت به عقیده من این صد تومان اضافه بکلی بیمورد است زیرا این شخص کنترات شده است که کار کند هر کاری را به او رجوع می‌کنند باید آن‌جام دهد و می‌خواهم بگویم این مدرسه هم لازم نیست زیرا قبل از تأسیس این مدرسه موقعی که رنگ‌های جوهری به ایران نمی‌آمد صباغی و رنگرزی بطور اکمل در ایران شیوع داشت. پارچه ها و قالی‌های سابق را ببینید چه رنگ‌ها را هیچیک از مدارس بتوانند بسازند و گمان می‌کنم این مدارس و مخارج بهیچوجه لازم نباشد بعلاوه باید از ورود رنگ‌های جوهری ممانعت شود تا عمل صباغی به حال اول برگردد.
معاون وزارت فواید عامه - در خصوص مستخدم اروپایی که وکیل محترم اظهار نمودند لازم است توضیحاً عرض کنم که این شخص از طرف اداره گمرک فقط برای معاینه و تشخیص قالی‌های جوهری از غیر جوهری استخدام شده و فقط کار او این بود قالی‌هائی که در تهران حاضر نیستند معاینه کرده رنگ جوهری تمیز دهد و در کنترات او هم کاری که برای او معنی شده همین بود. وقتی که وزارت فواید عامه درصدد بر می‌آید که یک مدرسه صنعتی تأسیس کند با موافقت اداره گمرک این شخص را خواستند و به او تکلیف کردند که علاوه بر خدمتی که موظف به آن‌جام آن هستی باید اداره کردن این مدرسه را به عهده بگیری که هم قالی‌ها را ممیزی و هم این مدرسه را اداره کنی و چون این کار فوق‌العاده بود که بر او تحمیل شد این بود که قرار شد ماهی صد تومان هم به عنوان اندیبته به او بدهند که هم تشخیص رنگ قالی را بدهد و هم در مدرسه تدریس نماید و این شخص هم یکی از اشخاصی هست که در آن‌جام وظیفه خود و تدریس در مدرسه و تعلیم شاگردان نهایت جدیت را بخرج داده است.
رئیس- در این باب مذاکرات کافی است یا نه؟
(جمعی گفتند کافی است- بعضی اظهار نمودند کافی نیست)
رئیس- رأی می‌گیریم. آقایانی که مذاکرات را در ماده هفتم کافی می‌دانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- معلوم می‌شود کافی است.رأی می‌گیریم به ماده هفتم به مبلغ سه هزار و ششصد تومان.
آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد.
ماده هشتم به شرح ذیل قرائت شد:
ماده هشتم مصارف (مخارج سالیانه) ۲۵۸۸ تومان
رئیس- آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا - بنده در آن ماده عرض داشتم این‌جا عرضی ندارم.
رئیس- در ماده هشت کسی مخالف نیست؟
آقای دست‌غیب (اجازه)
حاج سید محمد باقر دست‌غیب – استرحاماً خواهش می‌کنم آقایان التفات بفرمایند. هیچ یک از نمایندگان که این‌جا نشسته ایم غرضی نداریم جز اینکه می خواهیم آنچه صلاح و صوابدید مملکت است او را به صورت قانون در آورده و مواظبت کنیم اجرا شود. پس از این مقدمه عرض می‌کنم خیلی از چیزها است که مملکت لازم دارد و فقط اختصاص به مدرسه رنگرزی ندارد و ما باید ترتیب الاهم فاالاهم نگاه کنیم و کارهای ضروری‌تر و واجب‌تر را تشخیص داده و آنها را مقدم داشته و تصویب کنیم نه اینکه هر چه در بودجه نوشته شده آن را تصویب کنیم. البته بنده هم تصدیق می‌کنم نظر اعضاء کمیسیون بودجه نظر خوبی است ولی آنها معصوم نیستند که هیچوقت به خطا نروند. عرض می‌کنم ما بایستی با اینکه متصل از اطراف فریاد می زنند ما فقیریم چیزی نداریم دولت ایران امروز خیلی محتاج به پول است حتی‌المقدور سعی کنیم مخارج را کم کنیم از یک طرف در ماده هفت که مسئله رنگرزی بوده چون تصویب شد دیگر من داخل در مذاکره او نمی‌شوم که آیا فایده دارد یا ندارد و چون تصویب شده است این مذاکرات خارج از موضوع و به عقیده بنده مسئله بانتفاء موضوع است و چون گذشته است بنده هم داخل این مذاکره نمی‌شوم ولی باید ملاحظه کرد اصلاً وزارت فواید عامه در ایران چه مصرفی دارد که مجلس بودجه آنرا تصویب کند. بایستی فکر کرد که وزارت فواید عامه چه خیراتی امروز دارد که اینهمه بودجه برای ان تصویب می‌کنیم؟ بنابراین عرض می‌کنم ماده هشت نصف بیشترش زیادی است و لازم نیست و پیشنهاد هم می‌کنم.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- اولاً آقای دست‌غیب وقتی صحبت کردند داخل در کلیات شدند در صورتیکه بعد از اینکه سه ساعت در کلیات صحبت شد بالاخره اکثریت مجلس رأی دادند که وزارت فواید عامه لازم داریم تازه آقا صحبت می‌کنند وزارت فواید عامه چه منافعی دارد و آقای رئیس هم هیچ نمی‌فرمایند خارج از موضوع است و فقط در عرایض بنده می‌فرمایند خارج از موضوع است. بعلاوه آقای دست‌غیب می‌فرمایند نصف بیشتر مخارج ماده هشت زیاد است آیا وزارت فواید عامه سوخت زمستان و لوازم‌التحریر نمی‌خواهد؟ درست ملاحظه بفرمائید این اعلامی که در این‌جا نوشته شده است آیا کمتر از این می‌شود من که یک سید فقیری هستم نمی‌شود در خانه من تلفن نباشد چطور می‌شود وزارت فواید عامه تلفن نداشته باشد؟ در این ماده نهایت صرفه جوئی را مراعات کرده‌اند آیا سقا نان نمی‌خواهد؟ آیا می‌شود به سقا کمتر از مابقی شش تومان داد؟ آقای آقا سید محمد باقر ملاحظه فرد فردِ مردم را نکردند و یک دفعه نسبت به یک مشت فقیر بدبخت اظهار مخالفت فرمودند.
رئیس- مذاکرات کافی است؟
(جمعی گفتند کافی است)
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده هشت که ۲۵۶۸ تومان است.
آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد.
ماده نهم اعتبار هزار و پانصد تومان مخالفی نیست؟
(اظهاری نشد)
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده نهم که هزار و پانصد تومان اعتبار است.
آقایانی که ماده نهم را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده دهم (به مضمون ذیل قرائت شد)
حقوق ارباب وظایف سه هزار تومان
رئیس- آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- این‌جا می‌نویسد حقوق ارباب وظایف. باز هم همان موضوعی است که بنده سابقاً در اطراف آن جدیت هایی کردم و عرض کردم بنده معتقد نیستم پول مفت به کسی داده شود. بنده نمی‌دانم این پولی که به اشخاص داده می‌شود در ازاء کدام خدمات است. اگر در مقابل این است که مدتی عمر خودشان را در خدمت بسر برده‌اند بعد هم باید یک استفاده‌هائی بکنند؟ این منطقی نیست. بنده عرض می‌کنم یک استفاده هائی در مدت خدمت کرده‌اند و اگر بخواهند بعد از خدمتشان هم استفاده کنند من مخالفم و اگر ارباب ترحم و شفقت است اگر روزی آمد که ما قائل به یک چنین اصلی شدیم آنوقت اشخاصی را که بیشتر مستوجب شفقت و رعایت هستند با ملاحظه الاهم قاالاهم والاقرب فالاقرب ملاحظه می‌کنیم و از آنها مراعات خواهیم کرد. اگر هیچیک از این‌ها نیست و در تحت هیچیک از این عناوین نمی‌تواند داخل شود آنوقت ما نمی‌توانیم تصویب کنیم و مکلفیم رد نمائیم و بنده با این حقوق و وظایف هر کجا باشد مخالفم هر کس هر کجا خدمت می‌کند به او باید حقوق بدهند. تصدیق می‌کنید که مردم به جهت تحصیل شغل چه تشبثاتی می‌کنند و چه وسائلی بکار می‌برند بعد هم که شاغل شغلی شدند یک چیزهائی می گذرانند آنوقت بعد از خدمتشان باز هم به آنها وظیفه بدهیم از کجا بیاوریم؟ ما الآن در چه حالی هستیم؟ اگر یک وقتی پول زیادی داشتید و خواستید بدهید بنده هم موافقم ولی ما که پول نداریم و مقدم بر همه چیز این است که دیون خود را ادا کنیم باید به کسانی که هفت ماه و هشت ماه خدمت کرده‌اند و ماهی پانزده تومان حقوق دارند بدهیم. به عقیده بنده دادن پول به مفتخواران خیلی بد است زیرا حس مفتخواری و تنبلی را زنده می‌کند.
رئیس- آقای سید فاضل جنابعالی هم مخالفید؟
آقا سید فاضل - بلی
رئیس- آقای حاج عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب- بنده هم مخالفم
رئیس- آقای حاج میرزا محمد علی (اجازه)
حاج میرزا علی محمد - آقای کازرونی می‌فرمایند چرا این پول را می‌دهند؟ بنده از خودشان سئوال می‌کنم اگر کسی به تجارت مشغول شد آیا اندوخته ای از برای پیری و کوری و اولاد خود ذخیره می‌کند یا نه؟ اگر بگوئید به مستخدم به اندازه مواجب بدهند که بتواند برای زمان پیری و اولاد خود اندوخته و ذخیره کند این یک چیزی است که بیش از آنچه تصور کنید بر ما تحمیل نموده بعلاوه اگر مردم را امیدوار نکنید به این که در حال پیری و کوری خودشان و بعد از آنها اولادشان راحت هستند طرق نامشروعی را که در این مملکت معمول بوده است تجویز کرده اید و اگر ما بخواهیم از فوائد نامشروع جلوگیری کنیم بهترین راه این است که مردم را امیدوار کنیم به این که در ایام پیری و بعد از مردن از اولاد آنها نگاهداری می‌شود و غیر از این چاره دیگری نداریم نه این که این مسئله فقط در مملکت ما باشد در تمام ممالک دنیا همین طور است اگر یک نفر تاجر نوکری داشته باشد که مدت عمر خودش را در خانه او به خدمت گذرانده باشد آیا در آخر عمرش او را بیرون می‌کند؟ و می‌گوید چون نمی‌توانی کار کنی منم تو را لازم ندارم؟ این‌ها یک چیزهایی است که برای هر دولت و مملکتی لازم است و باید نهایت مراقبت را در این کار بنماید.
رئیس- آقای سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- بنده حقوق ارباب وظایف و تقاعد را یکی از مصادیقی می‌دانم که در کتاب شهریه تصویب شده است نهایت این که بعضی از ارباب شهریه شهریه خودشان را برده بودند و در وزارتخانه هایی که چند سال خدمت کرده‌اند اما وزارت فواید عامه که جدیدالتأسیس است گمان نمی‌کنم بشود تصدیق کرد که مستخدمین آن مستحق حقوق تقاعد باشند و بنا نبود حقوق تقاعد به کسی داده نشود و البته باید در قانون استخدام یک ماده برای مستخدمین فعلی که زحمت کشیده‌اند منظور داشت واِلا حقوق تقاعد شامل حال نمی‌شود زیرا حقوق تقاعد ترتیباتی دارد و در عرض مدت خدمت یک مبلغ از حقوق آنها کسر می‌شود و برای زمان پیری و کوری نگاهداشته می‌شود و چنانچه حضرت والا مخبر کمیسیون هم درد بدو این لایحه فرمودند بنا شد تعیین شود که این حقوق هایی که به ارباب وظایف داده می‌شود تا چه مدت است و این‌جا مدت ندارد و بعلانه نسبت به قلم اول بنده پیشنهاد می‌کنم تنصیف شود نسبت به اقلام دیگر عرضی ندارم و جمع این ماده بعد از تنصیف آن سه قلم هزار و هفتصد و بیست تومان می‌شود.
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا - اولاً مجلس همیشه طرفدار حقوق تقاعدی برای خدمتگذاران بوده و اکثریت مجلس بلکه اتفاق مجلس موافق است که از برای خدمتگذاران مملکت حقوق تقاعد برقرار شود بنابراین اگر آقایان اشکالی می‌فرمایند شاید از حالت این اشخاص اطلاعی ندارند بنده می‌خواهم یک شرحی از حالات این اشخاص که مخصوصاً رهین منت معلمی یکی از آنها هستم عرض کنم و آنوقت هیچ مخالف در مجلس نخواهد بود و بنده خیلی خوشوقت شدم و امروز را یک روز تاریخی می‌دانم که در حق استاد فتحعلی بناء که مدت ها خدمت کرده است تازه از برای ورثه او ماهی سه تومان برقرار کرده‌اند اگر چه میراثش خیلی کم است و همه می‌دانند که با ماهی سه تومان در این مملکت نمی‌شود زندگانی کرد ولی چون اولین دفعه ای است که برای ورثه یک نفر بناء حقوق برقرار کرده‌اند برای بنده خیلی اسباب خوشوقتی است که یکی دیگر مشهدی رحمن و مشهدی قاسم است که جزء فراش های مدرسه هستند و زحمات زیادی کشیده‌اند و ماهی ده تومان از برای آنها برقرار کرده‌اند دیگری میرزا علی خان مهندس است که تکلیفش معلوم است یکی دیگر احتساب الممالک است که اسم او میرزا سلیمان خان می باشد و از معلمین ریاضی مدرسه دارالفنون بوده است که پنجاه سال قبل در دارالفنون سمت معلمی داشته و اکثر اشخاص که در دارالفنون تحصیل کرده‌اند که یکی از آنها خود بنده هستم اگر معلومات ریاضی داشته باشند از طفیل وجود آن شخص بزرگ است حالا بنده بعد از آن که پنجاه سال در راه معارف مملکت خدمت خواستهاند از او قدرشناسی بکنید و ماهی پنجاه تومان در حق او برقرار شده است و گمان نمی‌کنم این هم چیزی باشد و اگر بخواهند موافق قانون استخدام رفتار نمایند حقوق تقاعد او شاید بیشتر از این پنجاه تومان بشود زیرا اگر سالی یک تومان حساب کنیم پنجاه تومان می‌شود ولی بدبختانه معلمین که روح مملکت را آنها ذمه دار هستند و بواسطه آنها مملکت از حیث روحانیت و معنی ترقی می‌نماید همیشه خواه در موقع تقاعد و خواه در موقع استخدام حقوق آنها کم بوده است یکی هم مجدالسلطان است که او هم یکی از معلمین قدیم مدرسه دارالفنون است شریف‌السلطان هم یکی از اعضاء قدیم وزارت فواید عامه است که شرح او را آقای معاون خواهند داد این است شرح حال اشخاصی که در این‌جا نوشته شده است و هیچ قابل مخالفت نیست.
رئیس- آقایان مذاکرات را کافی می‌دانند؟
(جمعی گفتند کافی است)
رئیس- دو فقره پیشنهاد رسیده است قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای کازرونی به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده دهم حذف شود و بجای آن ماده نوشته شود که ده یک از حقوق مستخدمین برای ایام تقاعدشان ضبط شود (میرزا علی کازرونی)
رئیس- در ضمن رأی به ماده تکلیف این پیشنهاد معلوم خواهد شد. پیشنهاد دیگری از طرف آقای آقا سید فاضل رسیده است یک جزئیاتی نوشته اند ولی جمع آن هزار و هفتصد و چهل تومان است. قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
- بنده پیشنهاد می‌کنم ۳ جزء ماده نهم حقوقشان تنصیف شود. مجدالسلطان (۴۵) شریف السلطان (۳۵) احتساب الممالک (۲۵) جمع ماده نهم بعد از وضع نصف حقوق این مبلغ می‌شود (۱۷۴۰) تومان - سید فاضل کاشانی
رئیس- آقای آقا سید فاضل توضیح بدهید؟
آقا سید فاضل - بنده تفصیلی را که حضرت والا شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند خصوصاً راجع به مشهدی رحمن و مشهدی قاسم و استاد فتحعلی بناء و مرحوم میرزا علی خان مهندس کاملاً موافقم نسبت به اقلام جزء هم بنده خیلی تقدیس می‌کنم و زحمات ایشان را قدرشناسی می‌کنم لکن با این فقر مملکت بنده پیشنهاد کردم که این حقوق نسبت سه نفر اول تنصیف بشود و دولت و مجلس به آنها مساعدت بکند و نصف این حقوق را به آنها بدهد.
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین - بنده با پیشنهاد آقای آقا سید فاضل مخالفم و اطلاعات خصوصی از حالات این اشخاص دارم و مخصوصاً میرزا سلیمان خان یکی از معلمین بزرگ ریاضی ایران است و در مملکت تألیفات زیادی کرده است و خدمات زیادی نسبت به ریاضیات این مملکت نموده است. تصور نمی‌کنم که دیگر بیش از این قابل مذاکره باشد بعلاوه اگر بخواهیم به آنها حقوق تقاعد ندهیم و به اشخاصی که سال‌های سال به مملکت خدمت کرده‌اند بر می خورد.
رئیس- رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای آقا سید فاضل.
آقایانی که پیشنهاد ایشان را قابل توجه می‌دانند قیام نمایند.
(کسی قیام ننمود)
رئیس - قابل توجه نشد.
رأی می‌گیریم به ماده دهم که سه هزار تومان است.
آقایانی که ماده را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد.
در ماده اول هشتصد و چهل تومان کسر شد در ماده دوم چیزی کسر نشد. در ماده سوم (۴۸۰) تومان کسر شد. در ماده چهارم (۴۴۴۰) تومان و در ماده پنجم ششصد تومان. جمع کل (۶۳۶۰) تومان می‌شود الباقی (۵۶۶۴۰) تومان.
معاون- بنده تقاضا می‌کنم در قسمت ماده چهارم بودجه وزارت فواید عامه که یک نفر معمار حذف شده ده تومان به حقوق یک نفر معمار اضافه شود زیرا یکی از معمارهای درجه اول ایران است و خیلی وجوداو مغتنم است و پنجسال است مشغول خدمت می باشد و اسمش استاد جعفرخان معمارباشی است.
مخبر - بنده تصور نمی‌کنم کمیسیون مخالف باشد.
رئیس- چون به مواد رأی گرفته شده دیگر نمی‌شود در این باب مذاکره کرد مگر اینکه در ثانی پس از گذشتن بودجه پیشنهاد کنند بالفعل مذاکرات در کلیات است.
آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده - مقدمتاً عرض می‌کنم عرایضی که می‌خواهم عرض کنم از طرف رفقای فراکسیونی بنده نیست و این عقیده شخص بنده است ولی گمان دارم عده ای هم در مجلس با عقیده من موافق باشند در موضوع نطق آقای حاج آقای شیرازی وقتی خواستند در کلیات مذاکره شود گفتند در موقعی که بودجه‌ها به مجلس می‌آید در آن موقع ممکن است در کلیات هم مذاکره کرد. بنده حالا می‌خواهم از اجازه آن روز استفاده کنم و اگر یک جملاتی به نظر آقایان جمله معترضه می‌آید استدعا دارم اعتراض نکنند زیرا بالاخره منجر به همین بودجه خواهد شد ابتدا لازم است که معذرت بخواهم زیرا چندان مأنوس به اصطلاحات آقایان وزراء نیستم و بعضی لغات پیدا می‌کنم و بجای آنها استعمال می‌کنم چون اصل هیجدهم و بیست و هفتم قانون اساسی و اصل شصتم و شصت و یکم و نود و چهارم و نود و ششم و نود و نهم متمم قانون اساسی اصول وظایفی برای ما ها و وزراء معین می‌کند و کار عمده‌ای که ما داریم این است که ببینیم مخارج مملکتی به چه میزان است آن میزان را که برآورد کردیم تصویب کنیم که از موکلین مان این مخارج گرفته شود. کار اصلی ما همین است سایر کارها فروعات است و یا حقیقتاً مخارج کلی را معلوم نکنیم نمی‌توانیم به موکلین خودمان تحمیل کنیم که باید فلان مبلغ بپردازند. وزراء هم که کار کن و مستخدم ملت هستند حق ندارد تا وقتی ما تصویب نکرده‌ایم یکشاهی برای مخارج خودشان از موکلین ما بخواهند در قانون اساسی این اصولی را که اشاره کردم تصریح می‌کند و این جمله را هم آقایان اعتراض نفرمایند که بالفعل بودجه فواید عامه مطرح است و بودجه آن شصت هزار تومان است و قابل مخالفت نیست. صحیح است در صورتی که اسم آنرا هم وزارت فواید عامه بگذاریم بلکه بگوئیم یک اداره مطالعات در امور عمومی تشکیل می‌دهیم که بتواند عایدات بزرگی برای مملکت پیدا کند این اندازه بودجه را لازم دارد ولی بنده راجع به کلیه امور عرضی دارم و عرض می‌کنم قانون اساسی مسئولیت بیشتر که وزراء را اشاره می‌کند و می‌گوید وزراء در خرابی و آبادی ما هم شرکت دارند و نمی‌توان خرابی‌های یک وزیر را سایر وزراء از خودشان رفع نمایند و اظهار کنند به ما مربوط نیست. آقایان وزراء هنوز بودجه‌های خودشان را به مجلس تقدیم نکرده‌اند.مثلاً در همین بودجه وزارت فواید عامه در جلسه اسبق اشاره شد که هنوز بودجه راه‌ها را به مجلس نیاورده وزارت مالیه هنوز بودجه خود را کاملاً به مجلس تقدیم نکرده است وزارت جنگ هنوز بودجه خودش را تکمیل نکرده است و نیاورده است.
(بعضی از نمایندگان - چرا آورده است)
حائری‌زاده - و خودش هم حاضر نمی‌شود. بلی بنده هم موقعی که آقای وزیر جنگ بودجه وزارت جنگ را آوردند در مجلس بودم ولی بعد ششصد هزار تومان برای تزیید قوای امنیه پیشنهاد کردند و صورت خرجش را نیاوردند.
رئیس- راجع به کلیات این قانون اظهاری بفرمائید.
حائری‌زاده - آخر راجع به این بودجه می‌شود.
رئیس- این مطلب راجع به کلیات این قانون نیست. شما باید راجع به کلیات قانون بودجه وزارت فواید عامه مذاکره نمائید.
حائری‌زاده - عرض کردم به آقای حاج آقای شیرازی اجازه داده شده که در موقع بودجه می تواند در کلیات امور مملکت مذاکره نمایند.
رئیس- شما هم می توانید در کلیات این قانون مذاکره نمائید ولی در کلیات امور مملکت نمی‌شود مذاکره کرد.
حائری‌زاده - بنده عرایضم را راجع به این قانون سابقاً عرض کردم و حالا دیگر وقت مجلس را نمی‌خواهم تلف کنم حالا که اجازه داده نمی‌شود هیچ عرض نمی‌کنم.
رئیس- بعد از آنکه ماده الحاقیه پیشنهاد شد ترتیب مذاکرات تغییر می‌کند زیرا ابتدا فقط مذاکرات در ماده واحده بود ولی حالا چون دو ماده شده است باید بعد از آنکه در ماده دوم مذاکره شد و رأی گرفتیم به کلیات بپردازیم ماده واحده که ماده اول است قرائت می‌شود و پس از آن رأی می‌گیریم.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
- ماده اول - مجلس شورای ملی بودجه وزارت فواید عامه را مطابق صورت ضمیمه که منتهی بر چهار فصل و ده ماده و بالغ بر پنجاه و سه هزار و ششصد و چهل تومان بودجه اداری و هشتهزار تومان حقوق تقاعدی اعضاء وزارتخانه مزبوره است تصویب می‌نماید.
رئیس- رأی می‌گیریم.
آقایانی که ماده اولی را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد.
ماده دوم
(به مضمون ذیل قرائت شد)
- ماده دوم- حقوق تقاعد و شهریه معینه در این بودجه تا موقع تصویب قانون استخدام از مجلس شورای ملی پرداخت و پس از آن دارندگان حقوق مشمول مواد آن قانون خواهند بود. حقوق دیگری به هر صیغه که باشد (مستمری و شهریه و غیره) به صاحبان این حقوق تأدیه نخواهد شد.
رئیس- مخالفی نیست؟
(اظهاری نشد)
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده دوم. به ترتیبی که قرائت شد آقایانی که تصویب می‌کنند قیام نمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد.
مذاکرات در کلیات آن ماده می‌شود.
حائری‌زاده - اجازه می‌فرمائید؟
رئیس- مذاکرات شما خارج از موضوع بود.
حائری‌زاده- آخرش مربوط به همین بودجه میشد منتهی اجازه نفرمودید عرض کنم.
حالا اجازه می‌فرمائید؟
رئیس- بفرمائید.
حائری‌زاده - عرض کردم وزراء مسئولیت مشترکه دارند ما نمی‌توانیم یک بودجه را تصویب کنیم و سایر بودجه‌ها را ندانیم چیست. وقتی باید بودجه‌ها تصویب شود که کلیه مخارج تقریبی مملکت را در نظر گرفته باشیم و بدانیم که آیا ممکن است ملت این مخارج را تحمل کند یا خیر. هنوز کلیه بودجه‌ها به مجلس نیامده و ما اطلاع کامل در این موضوع نداریم و بنده خودم مأیوسم که بتوانیم کاملاً بودجه‌های مملکت را تصویب نمائیم و به موقع اجرا گذاریم زیرا بر فرض هم جرح و تعدیل شده ما مطمئن نیستیم آنرا به موقع اجرا گذارید ما نمی خواهیم یک بودجه ای تصویب نمائیم که در دفتر مجلس ثبت و آقایان وزراء هم در دفاتر خود ضبط نمایند ولی در خارج به موقع اجرا گذارده نشود. به عقیده بنده احترام قوانین عادی که یکی همین قانون بودجه است کمتر از احترام قانون اساسی نیست. قوانین اساسی و عادی مملکت با وجود مجلس شورای ملی نقض می‌شود ما هر روز وقت خود را ضایع می‌کنیم!!! ملت را گول می زنیم و اسماً قانون بودجه می نویسیم. من عقیده دارم که باید ابتدا تکلیف خودمان را با وزراء راجع به قانون اساسی معین کنیم تا مطمئن شویم که از مجلس می گذرد به موقع اجرا گذارده می‌شود. در ابتدائی که بودجه وزارت فواید عامه به مجلس آمد و بعضی از آقایان اظهار مخالفت نمودند وزیر فواید عامه بطور تعرض از مجلس خارج شدند. در بدو امر برای دفاع حاضر نشدند ولی بعد به جهاتی در جلسه بعد حاظر گشتند. آقای وزیر جنگ لوایحی که تقدیم کرده‌اند برای دفاع آنها در کمیسیون و مجلس حاضر نمی‌شوند لوایح زیادی از قبیل حقوق تقاعدی نظامی‌ها و ساختن بروج و غیره به مجلس تقدیم کرده‌اند و در موقع مذاکره در کمیسیون آقای رئیس‌الوزراء عوض ایشان دفاع می‌کند. من می بینم که روزنامه نویس در این مملکت کتک می خورد تبعید می‌شود امین مالیه در فلان نقطه مورد حمله نظامی ها واقع می‌شود اصول کلی قانون اساسی دارد لغو می‌شود آنوقت ما قانون عادی می نویسیم؟ ما وقت خودمان را ضایع می‌کنیم و خودمان را گول می زنیم ما بودجه برای کسی می نویسیم که مطیع اوامر مملکت باشد و نوکر مملکت باشد نه برای آقا و ارباب
رئیس- باز از موضوع خارج می شوید.
حائری‌زاده - بنده از کلیات خارج نشده ام زیرا این بودجه وزارت فواید عامه هم مربوط به سایر بودجه‌ها است و مسئولیت مشترک آقایان وزراء هم جائی نرفته است ما باید میزان جمع و خرج مملکت را بدانیم واِلا در موقعی که چهل هزار تومان شهریه و پول مفت تصویب می‌شود این شصت هزار تومان برای فواید عامه چیزی نیست که مرا عصبانی کند و بلکه من می بینم با این قوانین عمل نمی‌شود ما در این‌جا نماینده مردم بدبختی هستیم که باید حقوق شان را حفظ نمائیم دولت وقتی عامل تکلیف نباشد نوکر مطیع مملکت نباشد برای کی بودجه بنویسیم؟ بودجه را برای آقا و ارباب که نمی نویسند.
رئیس- اگر بعد از این آقایان از موضوع خارج شوند من جلوگیری خواهم کرد زیرا آقای حائری‌زاده از موضوع خارج شدند و این مطلب سابقه خواهد شد و سایرین هم خواهند گفت من هم مثل حائری‌زاده از موضوع خارج می‌شوم.
(همهمه نمایندگان)
محمد هاشم میرزا - ما خارج از موضوع نمی‌شویم. البته اگر کسی خارج باشد باید او را متذکر فرمایند و اجازه بفرمایند.
رئیس- به این ترتیب نمی‌شود رفتار کرد اگر حرفی دارید وقت دیگر عنوان کنید چرا مطالب را مخلوط می‌کنید؟
حائری‌زاده- اول عرض کردم بنده در این موقع از کرسی نطق استفاده می‌کنم و داخل این موضوع شدم.
رئیس- مگر نمی‌توانید از طریق دیگر استفاده کنید؟
مگر نمی‌توانید استیضاح نمائید؟
حائری‌زاده- سئوال نوشته می‌شود ولی برای جواب حاضر نمی شوید.
رئیس- آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا - بدواً یک کلمه عرض می‌کنم اگر خارج از موضوع نباشد هم راجع به قسمت قانون اساسی که آقایان اعتراض دارند هر کسی بیست سئوال کند و طرف هم هر کسی باشد البته جواب خواهد داد و بنده راجع به این قسمت عرضی ندارم اما راجع به بودجه عرض می‌کنم تمام بودجه‌ها بودجه فواید عامه، داخله، خارجه، عدلیه، جنگ غیر از بودجه وزارت مالیه به کمیسیون آمده است و مشغول رسیدگی هستیم و بودجه وزارت مالیه یقیناً خواهد آمد اما این که فرمودند وزارت فواید عامه را اداره مطالعات امور عمومی بگوئیم معلوم می‌شود ایشان راجع به لغت اشکال دارند در صورتی که لغت فرق نمی‌کند چنانچه دیدیم اسم اداره ژاندارمری را یک وقت امنیه گذارده و یک موقع اسمش را فراسوران گذاردند افراد همان افراد بودند منتهی تابلو را عوض کردند و گمان نمی‌کنم در لغت اعتراضی باشد خوب بر فرض اسم وزارت فواید عامه را اداره مطالعات نگذاریم، آیا شعبه معدن، شعبه جنگل ها، مطالعه لازم ندارد؟ آیا اگر به اشخاص بگوئیم شما در این امور مطالعه کنید حقوق لازم ندارند مجاناً مطالعه می‌کنید؟ به قول آقای آقا سید یعقوب اگر به سقا بگوئید در عمل آب مطالعه کند پول نمی گیرد؟ در کدام شعبه که امروز دیدیم مطالعه لازم ندارد؟ اما اگر بفرمائید وزارت فواید عامه تازه تشکیل شده بنده عرض می‌کنم از پنجاه و شش تا پنجاه و هفت سال قبل از این در اواسط سلطنت ناصرالدین شاه هم این اداره بوده است بلکه وزارت معدن و وزارت تجارت هر کدام جداگانه بوده است در سی و دو سال قبل از این آقای حاج صدرالسلطنه که در این‌جا حاضرند وزیر فواید عامه بودند بعد آمدند تمام ادارات را به یکدیگر وصل کردند و وزارت فواید عامه تشکیل داده‌اند این اداره چیزی نیست که تازه اختراع شده باشد از قدیم بوده است منتهی در مشروطیت تمام آنها را جمع کردیم و در قانون اساسی هفت یا هشت وزیر معین نمودیم و علت این که کمتر از این وزیر قائل نشدند همان طور که فرمودید برای مسئولیت مشترکه وزراء بود و گفتند برای صلاح و صرفه مملکت باید چندین وزیر باشد که با هم مشاوره کنند و نباید فقط به صدراعظم اکتفا نمود بعد یک وقتی وزارت فواید عامه را جزو تلگراف خانه و بعد در جزو وزارت معارف نمودند بعد دیدیم این ترتیب هم عملی نیست زیرا وزارت فلاحت و تجارت بود و برای فواید عامه هم بودجه علیحده نوشته میشد و از نقطه نظر بودجه و صرفه جوئی تفاوتی نمی نمود ملاحظه فرموده اید از وقتی که فلاحت و رنگرزی جزء یک وزارتخانه شده امورش بهتر می گذرد. در کدام یک از وزارت خانه ها مطالعات نباید کرد تا در این وزارتخانه بخصوص مطالعات شود؟ این وزارتخانه در همه جای دنیا یعنی جاهائی که دارای معاون و راه‌های آهن هستند از وزارتخانه های نمره اول و دوم شمرده می‌شود و در ایران که هم از حیث فلاحت و هم از حیث معدن باید ترقی کند باید سعی نمائیم که بر توسعه وزارت فلاحت و فواید عامه بیفزائیم و چون وکیل نمی‌تواند بر بودجه چیزی اضافه نماید بنده به همین بودجه قانع می‌شوم واِلا به عقیده بنده بودجه وزارت فواید عامه و فلاحت و معادن خیلی بیشتر از این مبلغ باید باشد مثلاً یکی از چیزهائی که خیلی به نظرم ناقص آمده و یادآوری می‌کنم این است که به عقیده بنده خیلی به موقع است مدرسه رنگرزی در تحت نظر آقای کمال‌الملک رئیس صنایع مستظرفه گذارده شود زیرا به این ترتیب تناسب رنگ ها را نسبت به یک دیگر از حیث خوبی و بدی بیشتر تشخیص می‌دهند این است که اگر در تحت نظر ایشان باشد خیلی بهتر است و امیدوارم آقای وزیر فواید عامه هم در دفعه دیگر که بودجه را تقدیم می‌کنند این موضوع را در نظر بگیرند و من هم تقویت خواهم کرد خلاصه این بودجه در همان حدودی که در برج قوس به وزارت فواید عامه اعتبار داده شده نوشته شده است و گمان نمی‌کنم بتوانیم وزراء دیگر را به این حدود متقاعد نمائیم و واقعاً هم بعضی از آنها نمی‌توانند متقاعد شوند که در همان حدود مصوبه مسئولیت را قبول نمایند بنابراین بنده عقیده دارم هر چه زودتر به این بودجه رأی داده شود و به سایر بودجه‌ها بپردازیم.
رئیس- در کلیات مذاکرات کافی نیست؟
(جمعی گفتند کافی است)
رأی می‌گیریم به بودجه وزارت فواید عامه که مشتمل بر دو ماده است. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید واِلا ورقه کبود خواهند داد.
(در این موقع شروع به اخذ آراء شد و به طریق ذیل نتیجه حاصل گردید)
عده حضار (۷۲) نفر ورقه سفید علامت قبول (۶۰) ورقه کبود علامت رد (۴) امتناع (۸)
رئیس- از هفتاد و دو نفر رأی دهندگان بودجه وزارت فواید عامه به اکثریت ۶۰ رأی تصویب شد. خاطر آقایان هست که بعد از وقوع قضیه مؤلمه در خاک بختیاری نسبت به جمعی از نظامی ها آقای سردار جنگ در این‌جا بیاناتی کردند دال بر این که در صورتی که محقق بشود که این قضیه از طرف بختیاری ها صادر شده باشد و ناشی از آنها باشد حاضرند شخصاً خود و ایلشان در دفع اشرار کاملاً اقدامات لازمه بنمایند. از قرار معلوم دولت لازم دانسته است که در این مسئله تحقیقاتی بشود. وجود خود آقای سردار جنگ را هم برای اینکار لازم دانسته اند ایشان هم تقاضا کرده‌اند چهل روز به ایشان برای تحقیقات مرخصی چهل روزه ایشان را تصویب نماید کمیسیون عرایض و مرخصی هم تصدیق کرده حالا باید رأی بگیریم.
آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد (خطاب به آقای سردار جنگ) خود جناب عالی هم اظهاری دارید بفرمائید؟
سردار جنگ - عرایض بنده هم همان است که حضرت اشرف بیان فرمودید و به هیئت هم اظهار کرده‌ایم و انشاءالله فردا حرکت می‌کنیم و آنچه لازمه حقیقت و صداقت است تحقیق نموده و به عرض اولیای دولت می رسانم.
بعد از آن هر امری فرمودند بنده خود و خانواده و ایل و فامیلم برای خدمت به دولت و ملت حاضریم و در سرکوبی اشرار هر کس باشد جاناً و مالاً حاضریم.
(از طرف نمایندگان- احسنت - احسنت)
رئیس- چند دقیقه تنفس می‌شود
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس- راپُرت کمیسیون بودجه راجع به بروج اقامتگاه مستحفظین کرمان قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
- ماده اول- مجلس شورای ملی مبلغ هفتصد تومان اعتبار برای مخارج بنای سه برج جهت اقامتگاه مستحفظین خط در بند تا حوض خان کرمان تصویب می‌نماید.
- ماده دوم - اعتبار مذکور در ماده اول با نظارت مالیه کرمان و مأمور فواید عامه صرف و اسناد خرج مثبته آن محسوب خواهد شد . (فیروز)
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- دولت ها تابحال وسایل انتظامات طرف جنوب را آنطوری که باید فراهم نیاورده اند چنانکه تابحال دیده‌ایم این قبیل انتظامات علاوه بر اینکه مورد فایده نبوده است ضرر هم داشته است. در آن نقاط برج می سازند و ابتدا مستحفظ و قراول در آن مکان قرار می‌گیرند و پس از شش ماه یا یکسال که مستحفظین می‌روند این برج ها مأمن سارقین می‌شود و سارقین در آن‌جا جایگیر می‌شوند و اسباب زحمت مردم را فراهم می آورند کراراً در آن حدود اتفاق افتاده است که این قبیل بروج را برای اینکه اسباب زحمت می‌شده خراب می‌کردند. به این جهات است که بنده عرض می‌کنم موقعی که یک امنیه صحیحی در آن حدود مستقر نشود و در آن‌جا اداره نداشته باشند، بنده عقیده ندارم این قبیل برج‌ها ساخته شود و همیشه از این قبیل چیزها سوء استفاده می‌کنیم. چندی قبل بود که رئیس امنیه یزد حقوق اجزایش را برداشت کرد و فرار کرد و یقیناً آن اعضاء آن بروج را خالی نموده و می‌روند و پس از آنکه هم سارقین و اشرار در آن بروج جای می‌گیرند. بنابراین ساختن این بروج ضرر مال چیز دیگری نیست.
مخبر- نسبت به این بروج و لزوم تأسیس آنها ایراداتی را که آقای حائری‌زاده فرمودند شاید از نقطه نظر سابقه بوده است و شاید بشود در سابق نظایر و مثل هایی بر آن پیدا نمود. ولی از طرف دیگر باید تصدیق بفرمائید که توسعه دوایر قشونی و تأسیس امنیه به وضعی که حالیه شروع شده یک ترتیبی نیست که شبیه به ترتیبات سابقه باشد و رای حفاظت نقطه ای که سابقاً مأمن دزدان بوده امروز قوائی لازم است و معلوم است که قو مأمنی می‌خواهد که بتواند خدمات خود را ادامه داده و در مواقع خطرناک در آن پناه برده و از شر دزدان و اشراف محفوظ باشند ناچار از ساختن آن مأمن هستند. بنده خیلی خوشوقت می‌شوم اگر آقای حائری‌زاده یک وجه حل دیگری پیدا می‌کردند که هم مأمورین و مستحفظین راه جایگاهی و مأمن می داشتند و هم مجبور به ساختن این بروج نمی‌شدند این راهی که اسم برده شده یکی از راه‌های مهمه ای است که همیشه مسکن قطاع الطریق و دزد می باشد و یک علت نظامی باید همیشه این راه را حفظ کنند و البته همیشه مخصوص در فصل زمستان و سرما نمی‌توانند در زیر آسمان منزل نمایند زیرا در این حدود آبادی پیدا نمی‌شود و اگر هم پیدا بشود قابل نیست که مسکن یک عده نظامی باشد. بنابراین تصور می‌کنم نسبت به ساختن این برج ها هیچگونه تردیدی نباید داشت و اگر هم یک موانعی موجود است خوب است ایشان هم کمک کنند تا آن موانع برطرف شود و یک طرز مستحکمی پیدا کنند که دیگر نظایر وقایع گذشته تجدید نشود.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده خواستم متذکر شوم که این راپُرت کمیسیون یک نقصی دارد و آن این است که باید نوشته شود این وجه از محل اعتبار نهصد هزار تومان خواهد بود.
مخبر - در پیشنهاد دولت متذکر محل شده بودند ولی البته از نقطه نظر کلی این مطلب صحیح است و ممکن است علاوه شود.
رئیس - آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- آقای مخبر فرمودند وجه حل دیگری پیدا کنیم چون خود بنده گرفتار سارقین شده و مرا لخت کرده‌اند و از اخلاق آنها اطلاع دارم و می‌دانم که خود این اشخاص مردمان فاناتیک و متعصبی هستند و چندان دست دزدی هم ندارند دست های دیگری آنها را مجبور می‌کند که به اطراف حمله کرده شرارت کنند و اگر توسط این قوای نظامی که در حدود یزد و کرمان هستند عشایر فارسی را قلع و قمع بکنند و نگذارند آلت دست و ملعبه دیگران واقع شوند مسلماً دیگر این ترتیبات واقع نخواهد شد. به عقیده بنده کار را از سرچشمه باید اصلاح کرد و نباید گذاشت اسلحه وارد این مملکت شود و تمام اسلحه موجوده را باید از ید این چادرنشین ها که ایادی خارجی هستند بیرون آورده و آنها را خلع سلاح نمود واِلا با برج ساختن که ده روز مستحفظ در آن اقامت کرده بعد مأمن و جایگاه دزدان و سارقین بشود اصلاح نخواهد شد. چنانچه اخیراً دیدیم رئیس امنیه حقوق افراد مستحفظ امنیه را خورد مستحفظین هم قلاع را خالی کرده و رفتند و در نتیجه آن استحکامات پناهگاه و مأمن دزدان شد. مردمان یزد و کرمان اشخاصی هستند که دستشان کمتر به تفنگ آشناست و همیشه مشغول کار رعیتی خودشان هستند و حتی‌الامکان باید از ورود اسلحه به ایران و توزیع بین عشایر احتراز کرد و بالاخره بنده نمی‌توانم بفهمم که این اعتبار فایده دارد یا نه؟
رئیس- مذاکرات در کلیات کافی است یا نه؟
(جمعی گفتند کافی است)
رفعت‌الدوله - اجازه می‌فرمائید برای اقناع آقای حائری‌زاده توضیحاتی عرض کنیم؟
رئیس- نوبت جنابعالی نرسیده است. رأی می‌گیریم داخل در شور مواد بشویم یا نه؟
آقایانی که تصویب می‌کنند داخل در شور مواد شویم قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده اول قرائت می‌شود.
(به شرح سابق قرائت شد)
رئیس - در این ماده مخالفی هست یا نه؟
(اظهاری نشد)
رئیس- آقایانی که ماده اول را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس- ماده دوم قرائت می‌شود
(مجدداً قرائت شد)
رئیس- آقای رفعت‌الدوله مخالفید؟
رفعت‌الدوله- بنده موافقم.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب چطور؟
آقا سید یعقوب- بنده هم موافقم
رئیس- آقای حاجی میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب- بنده عرض می‌کنم فواید عامه آن‌جا مأموری ندارد اگر داشته باشد بنده عرضی ندارم ولی اگر نداشته باشد قید این نکته لازم نیست.
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده دوم.
آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. باز در کلیات اگر مخالفی هست اظهار شود.
(اظهاری نشد)
رأی می‌گیریم به مجموع دو ماده.
آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
ارباب کیخسرو- با ورقه باید رأی گرفته شود.
رئیس- بلی با ورقه رأی می‌گیریم.
آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید واِلا ورقه کبود خواهند داد.
(اخذ آراء بعمل آمده آقایان منتصرالملک و حاج میرزا اسدالله خان کردستانی شروع به استخراج آراء نموده و به ترتیب ذیل نتیجه حاصل شد.
عده حضار (۷۴)
نفر ورقه سفید علامت قبول (۴۳)
ورقه کبود علامت رد (۲)
امتناع (۲۹) بیست و نه.
رئیس- از ۷۴ نفر نمایندگان حاضر به اکثریت چهل و سه رأی تصویب شد.
وزیر پست و تلگراف- پیشنهادی است برای اعتبار کشیدن پنجاه و دو فرسخ سیم تلگراف از شاهرود به شیروان برای ارتباطات تلگرافی خط شرق که وزارت پست و تلگراف دائر شدن این خط را خیلی لازم می‌دانند و تقدیم می‌شود.
رئیس- ارسال می‌شود به کمیسیون بودجه. راپُرت دیگری است از کمیسیون بودجه راجع به چراغ برق که چند روز قبل عرض شد و جزو دستور است
(به شرح ذیل قرائت شد)
- کمیسیون بودجه لایحه شماره ۱۰۹۶ دولت را راجع به یک دستگاه کارخانه چراغ برق برای روشنائی صحن مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها تحت مطالعه در آورده. ماده واحده ذیل را برای تصویب به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نماید.
- ماده واحده- مجلس شورای ملی تصویب می‌نماید یک دستگاه کارخانه چراغ برق که از کارخآن‌جات دولت و در عمارت سلطنت آباد است برای روشنائی صحن مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها تخصیص و واگذار گردد. مخارج حمل و روشنائی بر عهده دولت نخواهد بود. فیروز
رئیس- آقا سید یعقوب موافقید؟
آقا سید یعقوب- بلی موافقم
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- بنده سئوال دارم.
رئیس- بفرمائید.
سلیمان میرزا- در کلیات مسئله یعنی روشن نگاهداشتن شهر یا اماکن مقدسه هیچ جای تردیدی برای کسی نیست اما مسئله این است که این دستگاهی که امروزه متعلق به دولت است به کی واگذار خواهد شد؟ اگر به متولی باشی واگذار شده بنده مخالفم زیرا نتیجه این می‌شود که حضرت معصومه علیهاالسلام هم مثل حضرت امام رضا علیهاالسلام مبالغی مقروض می‌شود چنانچه حضرت رضا علیهاالسلام هم بالغ بر صد هزار تومان به بانک استقراضی مقروض است و با اینکه جد بزرگوارش ربا را حرام کرده معهذا با کمال خجلت باید مبالغی با فرع به بانک مقروض باشد اگر این هم مثل آن ترتیبات است که بنده کاملاً با آن مخالفم و عقیده ندارم مال دولت مال شخصی بشود باید حرف ها را صاف و ساده گفت و روپوشی هم ندارد. مسئله تولیت و اوضاع استآن‌ها خیلی خراب است و تمام عواید آن حیف و میل می‌شود در این صورت بنده حاضر نیستم مال دولت را مبدل به مال شخصی بکنم مثل اوقاف که حسابش را هیچ نمی‌دانم همینقدر می‌بینم در صورت حساب حضرت رضا علیه السلام می‌نویسد مبالغی با فرع مقروض است آه!! به اسم امام از بانک با فرع پول قرض می‌کنند. این از نتیجه متولیان قدیم است! باز هم تکرار می‌کنم به عنوان امام معامله ربوی کردن در اثر خدمت متولیان است پس وقتی که در کار حساب نیست بنده عقیده ندارم مال دولت به اشخاصی واگذار شود و حسابش را در روز قیامت در پای میزان عدل الهی بدهد زیرا من وکیل روز قیامت نیستم و وکیل مردم هستم و امروز باید به این حساب رسیدگی کنیم و صریحاً عرض می‌کنم کسی که به عنوان امام معامله ربوی می‌کند و مال موقوفه را حیف و میل می‌کند بزرگترین خائن است و باید محاکمه شود زیرا چنین شخصی بر خلاف صریح قرآن مجید عمل کرده مأذنوبحرب من ا لله صریح قرآن است بنابراین عامل به ا ین عمل باید مجازات شود. به عقیده بنده یکی از تقصیرات بزرگ مذهبی مسئله ربا و معامله ربویه است و مجازاتی هم که برای اینکار معین شده جبران پذیر نیست. خدا می فرماید فأذنو بحرب من الله هر کس یک دینار معامله ربوی بکند مثل اعلان جنگ با خدا است. گر چه همچو شخص فردای روز قیامت در برابر عدل الهی حساب پس خواهد داد ولی من که وکیل امروز هستم باید مراقبت کنم که این دستگاه چراغ برقی که فعلاً مال دولت است به شخص متولی باشی واگذار نشود و چون نقطه نظر اصلی ما این است که یکی از اماکن مقدسه روشن شود بنابراین بهتر این است در این‌جا قید شود این دستگاه چراغ برق در تحت نظارت وزارت اوقاف و معارف یا در تحت نظر بلدیه که یکی از ادارات دولتی است اداره شود و به مصرف حضرت برسد واِلا اگر به عنوان متولی باشی باشد بنده یک چراغ موشی هم به او واگذار شود تصویب نمی‌کنیم در اصل قضیه که روشنائی شهر و اماکن متبرکه باشد بنده کاملاً موافقم و چون در طرز اجرای آن مخالفم خوب است آقای مخبر این پیشنهاد بنده را قبول فرمایند که به یکی از این دو اداره که اوقاف یا بلدیه باشد واگذار شود. واِلا اگر غیر از این باشد بنده مخالفم.
مخبر - شاهزاده سلیمان میرزا از بنده سئوال فرمودند که این پیشنهاد ایشان را قبول می‌کنم یا خیر؟ لازم است عرض کنم کمیسیون وقتی که رأی داد نظرش به همین مسئله مقدس که خود شاهزاده سلیمان میرزا و سایر آقایان همه موافقند یعنی روشن شدن آستان مقدسه حضرت معصومه علیه‌السلام بود ولی کمیسیون بودجه صلاحیت مداخله در آنرا نداشت و بنده هم که مخبر هستم به طریق اولی صلاحیت مداخله ندارم و نمی‌توانم این پیشنهاد ایشان را قبول کنم ولی گمان نارم آقایان اعضاء کمیسیون هم مخالف با این نظریه باشند و اگر دولت حضار بود و اظهار موافقت می‌کرد البته مسئله سهل تر میشد و چون حالا کسی نیست اگر اجازه بفرمائید ممکن است بنده عجالتاً قبول کنم که برگردد به کمیسیون تا با نظر دولت قضیه در آن‌جا طرح شود.
رئیس- اگر تقاضای ارجاع به کمیسیون می‌کنید به کمیسیون مراجعه می‌شود آقای حاج میرزا عبدالوهاب موافقید؟
حاج میرزا عبدالوهاب - بلی موافقم.
رئیس- آقای آقا سید محمد تقی طباطبائی (اجازه)
آقا سید محمد تقی طباطبائی - موافقم
رئیس- آقای قمی (اجازه)
آقا میرزا ابراهیم قمی - موافقم و توضیحاتی دارم اگر اجازه می‌فرمائید عرض کنم.
رئیس - آقای دست‌غیب (اجازه)
حاج سید محمد باقر دست‌غیب - موافقم
رئیس- آقای شریعتمدار کرمانی
شریعتمدار کرمانی - موافقم
رئیس- آقای مدرس
مدرس- موافقم لیکن می خواستم یک توضیحی عرض کنم
رئیس- آقای حائری‌زاده
حائری‌زاده - بنده مخالفم
از قراری که بنده شنیده‌ام تولیت آستانه حضرت رضوی از طرف دولت نظارت می‌شود ...
(یک نفر از نمایندگان - مذاکره راجع به آستانه حضرت معصومه است)
حائری‌زاده- می‌دانم بگذارید عرض کنم و عرضم تمام شود دولت من‌غیرمستقیم یک نظارتی در عایدات و مصارف موقوفه آستانه حضرت رضوی دارد ولی موقوفه حضرت معصومه علیهاالسلام چیزی نیست و یک عده هستند که عایدات موقوفه را صرف خودشان می‌کنند این چراغ هم وقتی که آن‌جا رفت معلوم است چراغ‌های قدیمی چه می‌شود البته جزء اموال شخصی خدمه خواهد شد ما باید دولت را مکلف سازیم که در آنها نظارت کند و مواظب باشد که چراغ‌های قدیم جزء اموال شخص متولیان نشود اداره فردا هست که باز دولت یک اعتبار دیگر درخواست می‌کند که چون سیستم چراغ سلطنت آباد قدیم و کهنه بود لازم است برای روشنائی آن‌جا یک کارخانه جدیدی وارد کنیم و تولید یک محظوراتی می‌شود. اگر این موقوفات در تحت نظر وزارت معارف و اوقاف یا بلدیه می‌آید که نماینده دولت در مصارف و عواید موقوفات آن‌جا نظری داشته باشد در مخارج چراغ هم نظارت کند من مخالفتی ندارم واِلا اگر جزو اموال شخصی بشود مخالفم.
رئیس- آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب - عرض می‌کنم بهترین مصرفی که برای این چراغ فرض می‌شود همین است که به چنین مکان مقدس نقل شود لکن از آن طرف هم استدعا دارم که وزارت اوقاف در این موقوفاتی که هست از قبیل موقوفات حضرت رضا (ع) و حضرت معصومه علیهاالسلام مراقبت کامل نماید که حیف و میل نشود.
آقا میرزا ابراهیم قمی - اجازه بفرمائید بنده توضیح کافی عرض کنم که دیگر این موضوعات گفت و گو نشود.
رئیس- بنده به میل خودم که نمی‌توانم اجازه بدهم.
آقا میرزا ابراهیم قمی - یک صحبت هائی می‌شود که اگر بنده توضیح عرض کنم دیگر تکرار نخواهد شد.
رئیس- آقای آقا سید محمدتقی طباطبائی (اجازه)
آقا سید محمد تقی طباطبائی - بنده موافقم و چنین به نظرم می‌آید که مسئله ربا و حرب من الله در یک وقتی متولی خراسان یک صورت حسابی داده مربوط به کشیدن چراغ برق در حضرت معصومه (ع) نیست بلی باید ترتیبات بشود که متولی‌ها نتوانند در عواید اوقاف افراط و تفریط نمایند و بالاخره بنده وجود این چراغ در را در آستان مقدس حضرت معصومه لازم می‌دانم.
مخبر- بنده با آقای وزیر معارف و اوقاف و آقای رئیس‌الوزراء در این خصوص مذاکره کردم و خودشان حاضرند و قبول می‌کنند که در تحت نظر وزارت اوقاف اداره شود.
وزیر معارف و اوقاف - بله بنده هم همینطور قبول می‌کنم.
رئیس- خطاب به آقا میرزا ابراهیم قمی. توضیحاتی دارید بفرمائید.
آقا میرزا ابراهیم قمی - عرض می‌کنم از دوره دوم مشروطیت تقریباً تمام رقبات قم به مزایده گذارده شد و کلیه اثاثیه هم دفتر معین دارد و تمام چیزهائی که در خزانه و حرم است و متعلق به موقوفات حضرتی می باشد و صورت و ثبت دارد و بدون اینکه در دفتر ثبت شود یک شاهی خرج نمی‌شود. نماینده اوقاف هم در قم هست و در تمام آنچه خرج می‌شود نماینده اوقاف دخالت دارد و متولیان و خدام بهیچوجه نمی‌توانند تجاوزی نمایند و موقوفات از روی جسمااوقفهااهلها به مصارف معین خودش می رسد بدون اینکه هیچ تفریط بشود. مصارف آن چراغ‌هایی که فعلاً هست معین است و بعد از آنکه چرا برق کشیده شد البته مصرف آن چراغ‌ها صرف تعمیرات و سایر چیزهای لازمه خواهد شد و بنده کمال موافقت را دارم و آنچه را که شاهزاده سلیمان میرزا راجع به اوضاع موقوفات قم اظهار کردند تکذیب می‌کنم و همچه نیست که ایشان ایراد کردند.
رئیس- با این اصلاحی که آقای وزیر معارف و اوقاف قبول کردند خواهند می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
- ماده واحده - مجلس شورای تصویب می‌نماید یک دستگاه کارخانه چراغ برق که از کارخآن‌جات دولتی و در عمارت سلطنت‌آباد است برای روشنائی صحن مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها در تحت نظر و مراقبت وزارت اوقاف تخصیص و واگذار گردد مخارج حمل و روشنائی بر عهده دولت نخواهد بود
رئیس- جمله (در تحت نظر وزارت اوقاف) اضافه شده چون عبارت تغییر کرد ممکن است موافقت ها و مخالفت ها هم تغییر کرده باشند.
آقای دست‌غیب مخالفید یا موافق؟
حاج سید محمد باقر دست‌غیب- با این ترتیب مخالفم.
رئیس - بفرمائید
حاج سید محمد باقر دست‌غیب- مخارج روشنائی را دولت نخواهد داد و از آستانه گرفته می‌شود خوب است بفرمائید عبارتی که اول نوشته شده با اضافه لفظ نظارت فرقش چیست؟
مخبر- این مسئله را که فرمودند اسباب تعجب است زیرا موافق قانونی که از مجلس گذشته و عمومیت دارد وزارت اوقاف در کلیه رقبات موقوفه حق نظارت دارد و کلیه مسائل مالی باید در تحت نظر او باشد این مسئله هم چون مسئله مالی است لذا قید شده که در تحت نظر اداره اوقاف باشد این برای این است که از این چراغ استفاده کامل شده و در ضمن از بعضی تجاوزات جلوگیری شده باشد و هیچ اشکالی هم ندارد و این در واقع توضیحی است چون خود دولت هم مساعد بود و در قبول این صالح نظر مساعد داشت لذا تصدیق کردیم این جمله هم اضافه شود.
رئیس- آقای شریعتمدار (اجازه)
شریعتمدار کرمانی- عرضی ندارم
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- بنده اساساً از اینکه دولت دستگاه چراغ برقی که بی مصرف افتاده تقدیم حضرت معصومه می‌نماید کاملاً موافقم و در کمیسیون هم کمال موافقت را داشتم ولی با این الحاق مخالفم زیرا معلوم است مطابق موادی که از مجلس گذشته کلیه موقوفات تحت نظر اوقاف است و اگر حالا ما این جمله را اضافه کنیم باید یک مأمور مخصوص برای حفظ این چراغ‌ها به قم برود و این ترتیب متضمن مخارجی خواهد بود پس بهتر این است که این را هم مانند سایر موقوفات که طبعاً در تحت نظارت اداره اوقاف است به حال خود باقی گذارد.
وزیر معارف و اوقاف - در قم اداره اوقاف هست و موقوفات آستانه مقدسه هم مرتب و در تحت نظر اداره اوقاف می‌باشد و با این ترتیبی که نوشته شده مأمور مخصوصی به آن‌جا می‌رود و همان مأموری که در سایر چیزها دخالت و نظارت دارد در این امر هم نظارت می‌کند.
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده به طوری که قرائت شد آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید واِلا ورقه کبود خواهند داد.
(اخذ و استخراج آراء بعمل آمد و نتیجه به ترتیب ذیل حاصل شد)
عده حضار (۷۲)
ورقه سفید علامت قبول ۶۹
امتناع (۳)
رئیس - عده حضار هفتاد و دو نفر به اکثریت شصت و نه رأی تصویب شد. جلسه آتیه پس فردا سه ساعت و نیم قبل از ظهر دستور لایحه ممیزی عمومی‌خواهد بود.
آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان- لایحه مالیات نواقل مدتی است از کمیسیون قوانین مالیه گذشته است و طبع و توزیع هم شده است و یک قدری از مالیات حالیه را هم تخفیف می‌دهد. اگر اجازه فرمائید برای پس فردا مطرح شود.
رئیس- هر دو لایحه مطرح خواهد شد.
آقای رئیس‌التجار (اجازه)
رئیس‌التجار- مسئله قالی ها از کمیسیون فواید عامه گذشته و مدتی است تجار منتظرند نتیجه آنرا ببینند و استدعا کرده زودتر از تصویب مجلس بگذرد خوب است جزو دستور پس فردا باشد.
رئیس- معلوم می‌شود پس فردا می‌خواهید خیلی کار بکنید. البته اگر وقت شد جزء دستور خواهد بود.
آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا - بنده می‌خواهم به شاهزاده سلیمان میرزا تذکر بدهم که بهیچوجه من الوجوه به عنوان حضرت رضا علیه‌السلام قرضی از بانک نشده است و اگر هم در سابق قرضی شده است به عنوان حضرت نبوده بلکه از طرف متولی باشی یا نایب‌التولیه بوده به این جهت هر کسی این مسئله را گفته تهمت به حضرت رضا (ع) زده است و بنده جداً تکذیب می‌کنم.
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا - بنده تعجب می‌کنم که بعضی از آقایان اصرار دارند بفرمایند حالا شب است البته حضرت رضا علیه‌السلام یک سند ربوی را امضاء نمی‌کند و حاضر هم نیست که امضاء نماید. بنده هم بر حسب وظیفه و عقیده دیانتی خودم از آن دفاع می‌کنم و هر کس هم این کار را کرده باید سخت مجازات شود. جناب جلالتمآب اجل آقای متولی باشی چه سمت دارند که به اسم آستان مقدس حضرت رضا (ع) قرض می‌کنند؟ دفتر بانک استقراضی موجود است و در آن نوشته شده به عنوان آستانه رضوی و الآن قریب ۶۰ هزار تومان حضرت را مقروض نموده اند
(همهمه نمایندگان)
محمد هاشم میرزا - اینطور نیست به بانک استقراضی مقروض نیست.
رئیس- بگذارید ایشان صحبت شان را تمام کنند بعد شما جواب بدهید.
سلیمان میرزا - اگر آقایان نمایندگان خراسان می‌خواهند بگویند که آستانه رضوی مقروض نیست اینطور نیست و اگر به بانک استقراضی مقروض نیست شاید به بانک شاهنشاهی مقروض است باز هم فریاد می زنم هیچ متولی حق ندارد به عنوان و اسم ائمه قرض کند حضرت رضا (ع) هیچوقت حاضر نیست ربح بدهد هیچوقت قرض ربوی را قبول نمی‌کند من و هیچیک از مسلمآن‌ها نمی‌توانیم ببینیم که بنام ائمه قرض یا فرع می‌کنند ما نمی‌توانیم این افتضاح را به گردن بگیریم که خدای ناکرده امام (ع) بر خلاف احکام جد بزرگوارش و صریح قرآن مجید عمل کرده باشد. اگر شخص مرتکب را به دست من بدهند او را اعدام خواهم کرد زیر به نام آن وجود مقدس بالصراحه بر خلاف شرع انور عمل کرده است. اعتراض می‌کنید که حضرت به بانک استقراضی قرض ندارد چه فرق می‌کند که سند شش هزار تومان به عنوان حاج محمد حسن یا محمد حسین یا بانک استقراضی باشد در هر حال من اصل قضیه را کار دارم. من می گویم به نام امام مطلقاً هیچ متولی نمی‌تواند قرض بکند خواه متولی حضرت رضا باشد خواه متولی کربلا یا نجف اشرف یا معصومه قم علیها و علیهم‌السلام باشد خاصه با فرع و به عقیده بنده شخص مرتکب شدیداً باید مجازات شود و مستحق اعدام است و چون حضرت والا شاهزاده محمد هاشم میرزا فرمودند حضرت قرض ندارد برای این که سوء تفاهمی نشود یک روز بنده جزء امور متفرقه تقاضا خواهم کرد که این مسئله جزء دستور شود و تکلیف آن معین شود تا دیگری در مملکت اسلام به نام ائمه و به عنوان اماکن مقدسه کسی معامله ربوی نکند و هر کسی مبادرت به این عمل زشت می‌نماید باید مجازات شود. و اما در مسئله قم هم آقای قمی گویا مقصودشان این بود که حضرت قرضی ندارد. بنده در اعمال متولی‌ها عرضی داشتم و عرض می‌کنم متولی باشی‌ها بر خلاف وظایف مذهبی و حدود قانون خودشان رفتار می‌کنند.
(مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)
مؤتمن‌الملک