سفر محمدرضا شاه پهلوی به ایالات متحده امریکا ۱۴ خرداد ۱۳۴۳ - ۲۴ خرداد ۱۳۴۳
| دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران | درگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | تصمیم‌های مجلس |
سفر محمدرضا شاه پهلوی به ایالات متحده امریکا ۱۴ خرداد ۱۳۴۳ - ۲۴ خرداد ۱۳۴۳
۱۴ خرداد ماه ۱۳۴۳ اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به همراه والاحضرت شاهدخت شمس پهلوی رهسپار ایالات متحده امریکا شدند.
۱۵ خرداد ماه هواپیمای شاهنشاه و شهبانو بر زمین فرودگاه نیویورک نشست و اعلیحضرتین از سوی بزرگان کشوری و لشکری امریکا پیشباز شدند. شاهنشاه پیش از پرواز از نیویورک به سوی فرودگاه واشنگتن در پاسخ به پرسش‌های خبرنگاران درباره برنامه‌های پیشرفته ایران فرمودند:
- ...برنامه اصلاحات ایران یکی از مترقی‌ترین برنامه‌های جهان آزاد است و این انقلاب که به سود اکثریت مردم صورت می‌گیرد، ایران را در میان پیش‌افتاده‌ترین کشورهای جهان قرار می‌دهد...
۱۵ خرداد ماه شاهنشاه و شهبانو برای گشایش نمایشگاه هفت هزار سال هنر ایران وارد واشنگتن شدند و از سوی سران کشور امریکا پیشباز شدند.
شاهنشاه در پاسخ به خوش‌آمد دین راسک وزیر خارجه ایالات متحده امریکا فرمودند:
- ما در ایران برای دوستی شما و رهبری شما در دنیایی که آرزوی آزادی و استقلال آن را داریم ارزش فوق‌العاده قائل هستیم. امیدواریم مردمانی که دارای همین آرمان‌ها هستند نگذارند حوادث بر آنها چیره شود.
میهمانی ناهار باشکوهی از سوی پرزیدنت جانسون و بانو در کاخ سفید به سرفرازی ورود شاهنشاه و شهبانو برگزار شد. در این میهمانی پرزیدنت جانسون در سخنانی شاهنشاه را عامل حیاتی آزاد نگاه داشتن ایران و مدرن ساختن این سرزمین کهن مورد ستایش قرارداد.
شاهنشاه نیز در سخنانی در پاسخ پرزیدنت امریکا فرمودند:
- اصلاحاتی که در ایران صورت می‌گیرد از موفقیت‌های عظیم ملت ایران در کلیه زمینه‌ها الهام گرفته است و این اصلاحات امروز برای آنکه جامعه‌ای خوشبخت و کشوری پیشرفته شود بسیار ضروری و لازم است.
شاهنشاه در نخستین روز در واشنگتن در یک مصاحبه تلویزیونی که از شبکه اِن بی سی در سراسر امریکا پخش شد فرمودند:
- در ایران شاه و مردم از هم جدا شدنی نیستند و من با ملت خویش همیشه تماس نزدیک دارم زیرا من پیوسته مصالح عالیه مملکتم را بر همه چیز و حتی بر جان خویش ترجیح داده‌ام.
شاهنشاه و شهبانو از نمایشگاه هنر ایران در گالری اسمیت‌سونیون [۱] بازدید فرمودند و در یک گاردن پارتی که از سوی انجمن ایران و امریکا به سرفرازی ورود اعلیحضرتین برپا شده بود، شرکت کردند. آنگاه شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو از دو نمایشگاه دیگر ایران که یکی در فزیز گالری و دیگر در موزه پارچه بافی برگزار شده بود دیدن کردند. در این آیین شاهنشاه در سخنانی که در برابر هموندان انجمن ایران و امریکا ایراد کردند، فرمودند که مبادلات فرهنگی به آرمان صلح و آزادی در جهان کمک فراوانی می‌کند.
نمایشگاه هفت هزار سال هنر ایران
۱۶ خرداد ماه ۱۳۴۳ شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو در آیین باشکوهی نمایشگاه هفت هزار سال هنر ایران را در موزه هنرهای ملی واشنگتن گشودند. شاهنشاه در سخنانی فرمودند:[۲]
- از اینکه امروز خودم را در این محفل با شکوه هنری در جمع شما می‌بینم بسیار خوشوقتم. این مجمع همه ما را به خاطر گشایش نمایشگاه هنر هفت هزار ساله ایران در این جا گرد آورده است، و من با خرسندی و مباهات می‌توانم یادآوری کنم که این وجه امتیاز همیشگی هنر و فرهنگ ایرانی بوده است که دل‌ها را از راه دور با یکدیگر نزدیک کند، زیرا این فرهنگ و هنر همواره جنبه‌ای جهانی داشته و در خدمت همه جامعه بشری بکار رفته است. این فرهنگی است که از آغاز وظیفه اصلی خود را در آمیختن اندیشه‌ها و فلسفه‌ها و هنرهای متفاوت جهان با یکدیگر و ایجاد یک اندیشه و فلسفه و هنر مشترک از آنها قرار داده است. و به همین جهت است که هنر و علم و ادب و سایر مظاهر فکر و معنی هیچوقت در ایران محدود به چهار دیوار این مملکت نشده بلکه پیوسته در خدمت تمام بشریت بکار رفته است.
- آثاری که امروز به عنوان نمونه‌هایی از هفتاد قرن هنر در این نمایشگاه عرضه می‌شود، اسناد گویای تلاش بی وقفه‌ای است که در طول این مدت دراز توسط نسل‌های فراوان در راه هدفی واحد یعنی ادامه میراث گرانبهای تمدن و فرهنگ بشری در سرزمینی که ایران نام دارد انجام گرفته است.
- در این مدت این سرزمین بارها دچار حوادث سهمگین شده و بارها میدان تاخت و تازها و قتل و غارت‌ها و ویرانی‌های وحشتناک قرار گرفته، و متأسفانه بارها در نتیجه این حوادث مهمترین گنجینه‌های علم و ادب ما یعنی کتابخانه‌ها و نفایس هنری و آثار عالی معماری ما دستخوش آتش و انهدام شده و به کرات نویسندگان و متفکرین و دانشمندان و هنروران ما از دم تیغ گذشته‌اند. با این همه حتی در تاریک ترین ادوار قرون وسطایی هیچیک از آنان ایمان خویش را به مأموریت معنوی بزرگی که در راه حفظ و ادامه میراث گرانبهای فکر و هنر بشری داشته‌اند از دست نداده‌اند، و شدیدترین طوفان‌ها نتوانسته‌اند فروغ جاویدانی را که دل‌های اینان کانون آن بوده است خاموش کند. ...
شاهنشاه هیات بنیادگذار انجمن ایران و امریکا، کارکنان سفارت شاهنشاهی ایران در امریکا و خانواده‌هایشان و هم چنین دیپلمات‌هایی که کار سرپرستی بیش از ۵۰۰۰ دانشجوی ایرانی در امریکا را به گردن دارند، جداگانه پذیرفتند. سپس رییس‌های هیات‌های دیپلماتیک و شماری از مقامات سیاسی و نظامی امریکا به پیشگاه شاهنشاه باریافتند.
۱۷ خرداد ماه ۱۳۴۳ دانشگاه واشنگتن به پاس خدمات شاهنشاه ایران به مردم خود و توانمند ساختن صلح و سعادت جهان در آیینی دکترای افتخاری حقوق را به پیشگاه شاهنشاه پیشکش کرد. شاهنشاه هنگام دریافت دکتر در سخنانی پس از یادآوری اصلاحاتی که در ایران روی داده است فرمودند:[۳]
- ...رهبر یک اجتماع محافظه کار که باید شجاع و مصمم باشد و هرگاه بخواهد کشور خویش را به سوی تمدن شایسته قرن بیستم رهبری کند باید به اقدامات شدید و اساسی دست بزند. تنها اقدامات شدید است که می‌تواند در یک اجتماع محافظه کار تحولات اساسی بوجود آورد....
۱۸ خرداد ماه ۱۳۴۳ میهمانی ناهار سناتورهای برجسته امریکایی به سرفرازی شاهنشاه ایران برگزار شد. آنگاه شاهنشاه و شهبانو در گورستان آرلینگتون تاج گلی بر آرامگاه جان اف کندی پرزیدنت ترور شده امریکا نهادند.
برنامه همکاری‌های دولت شاهنشاهی ایران و ایالات متحده امریکا در زمینه بهره‌برداری غیرنظامی همراه با سازش از نیروی اتم آغاز شد.
۱۹ خرداد ماه در آیین باشکوهی که در پیشگاه شاهنشاه و شهبانو برگزار شد، دکترای افتخاری دانشگاه نیویورک به پیشگاه شاهانه پیشکش شد. در این آیین شاهنشاه در سخنانی آمادگی دولت ایران را برای پیوستن بخشی از نیروهای نظامی ایران برای عملیات پاسداران صلح را به آگاهی رساندند.[۴]
تشکیل یک نیروی دائمی برای سازمان ملل نه تنها به عنوان وسیله‌ای برای حفظ صلح بلکه به عنوان وسیله‌ای جهت توسعه و اشاعه فرهنگ نیز ضروری است. ما در کشور خود این هدف را در سطح محدودتری با ایجاد سپاه دانش ایران تأمین کرده‌ایم. استفاده بی سابقه از ارتش به عنوان وسیله آموزش و پرورش در حقیقت وسیله‌ای برای استقرار صلح و خدمت حقیقی به صلح و تعمیم آن است، و نسل جوان کشور من که عهده دار این وظیفه شده با آغوش باز از آن استقبال کرده است.
از این تجربه می‌توان به عنوان یک سرمشق برای تعیین وظایف نیروی بین‌المللی استفاده کرد، و بدین ترتیب است که می‌توان افراد کشورهای مختلف جهان را با انضباط صلح به جای انضباط جنگی آشنا ساخت و احساس همدردی و همبستگی نسبت به یکدیگر و نسبت به مردم سراسر جهان را در آنان بوجود آورد. من پیشنهاد می‌کنم که سازمان ملل متحد برای آموزش عمومی و مداوم نیروی صلح طرحی را تنظیم ون اجرا کند. ما از چنین طرحی با کمال میل پشتیبانی خواهیم کرد و تا آن جا که بتوانیم از دادن کمک مالی و کادر آموزشی بدان دریغ نخواهیم ورزید.
در سال‌های پس از ۱۹۴۵، صداقت و ایمان بنیانگذاران سازمان ملل متحد بارها مورد آزمایش قرار گرفت، و با آنکه در مواردی چند نگرانی‌هایی پیش آمد سازمان ملل متحد به خوبی توانست از این آزمایش سربلند و پیروز بیرون آید. در سال ۱۹۴۵ فقط پنجاه و یک کشور عضو سازمان ملل متحد بودند، در حالی که اکنون تعداد اعضای خانواده ملل متحد به یکصد و سیزده کشور رسیده است. امروز حقوق تمام کشورها حتی کوچکترین شان در شرکت در گرفتن تصمیم‌هایی که در سرنوشت همه تأثیر قاطع دارد محفوظ است. مهمتر از همه اینکه اکنون اگر مخاصمه‌ای در گیرد مردم جهان مطمئن هستند که امکانات و وسایل سازمان ملل متحد برای مقابله با این مخاصمه در اختیار آنها است، و هر چند که هنوز این سازمان نمی‌تواند کینه‌ها را از میان بردارد، لااقل قادر است که از مخاصمه مسلحانه جلوگیری کند و ان را محدود نماید و حتی‌المقدور به آن پایان دهد.
البته تحکیم صلح مستلزم آن است که اصل همبستگی بین‌المللی به عنوان مبین منافع مشترک همگانی و نه به معنای محدود و منطقه‌ای آن تحکیم شود. وظیفه کشورهای کوچک در کوشش‌هایی که در روزگار ما برای تحکیم و توسعه همکاری بین‌المللی به عمل می‌آید بسی مهم و انجام این وظیفه باری سنگین و مسئولیتی دشوار است، معهذا این کشورها راه دیگری جز پذیرفتن این مسئولیت به منظور بین‌المللی کردن زندگی مترقی سیاسی و اقتصادی و اجتماعی ندارند.
در حقیقت سازمان ملل متحد تا حدی از مسیری که برای آن در سانفرانسیسکو تعیین شده بود دور شده است، زیرا در آغاز کار سازمان ملل متحد چنین تصور شده بود که صلح جهانی در توافق دُوَل بزرگ نهفته است، ولی سازمان ملل با انتقال بخشی از مسئولیت‌ها به کشورهای کوچک نشان داده است که از قابلیت انعطاف کافی برخوردار است.
بدیهی است کشورهای کوچک نمی‌توانند به سازمان ملل متحد کمک مالی کنند، ولی می‌توانند کمکی کنند که از لحاظ ارزش مهمتر از کمک مالی است و آن نیروی انسانی است. صلح برای کشورهای کوچک اهمیت حیاتی دارد و به همین دلیل گمان نمی‌رود که ملاحظات منافع ملی مانع کمک‌های آنها به حفظ صلح جهانی باشد. به عقب افتادن پرداخت‌های سازمان ملل متحد ممکن است بسیج نیروهای انسانی را از طرف دُوَل کوچک دچار اشکال کند. سهمیه ملل بایستی طبق برنامه تعیین شده و بطور منظم و مرتب پرداخت شود. اشتباهاتی که موجب بوجود آمدن مشکلات کنونی تنظیم بودجه سازمان ملل متحد شده است نه موجه است و نه قابل بخشش. در حال حاضر تهیه بودجه از طرف کشورهای ثروتمند و تهیه نیروی انسانی از طرف ممالکی که بودجه کافی در اختیار ندارند یک نوع تقسیم عادلانه بار مسئولیت‌ها است. البته وجود نیروی ملل متحد پاسخگوی تمام مشکلات مربوط به حفظ صلح نیست، ولی تردید نیست که این نیرو می‌تواند به کوشش‌های سازمان ملل متحد در راه حفظ صلح بین‌المللی از راه گفتگو کمک نماید.
تخصیص گروه‌های نظامی کوچک به خدمت در نیروی بین‌المللی که برخی از کشورهای اسکاندیناوی و کانادا به دعوت سازمان ملل متحد آن را تقبل کرده‌اند قدمی است که در این راه درست برداشته شده است. ایران آماده است تا در این سیاست روشن بینانه به کشورهای مذکور بپیوندد و تعدادی از نیروهای خود را برای اینگونه خدمات فوق‌العاده در هر نقطه‌ای از جهان که لازم باشد آماده سازد. دبیر کل سازمان ملل متحد می‌تواند به همکاری‌های دولت ایران در این مورد اطمینان داشته باشد. نیروی صلح سازمان ملل متحد که برای نگهداری صلح تعلیم یافته است می‌تواند به ایجاد حس مسئولیت اجتماعی کمک نماید. اگر ما واقعاً خواهان رسیدن به صلح هستیم تا نیروی آزاد مردان صرف تکاپو در راه فضیلت گردد، لازم است که یک چنین حس مسئولیت اجتماعی تقویت یابد. ۲۰ خرداد ماه شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو از نیویورک با هواپیمای ویژه پرزیدنت امریکا وارد لس آنجلس شدند و مورد پیشباز باشکوهی قرارگرفتند.
سازمان ملل متحد سخنان شاهنشاه ایران را که آمادگی کشور شاهنشاهی ایران را برای در اختیار گذاشتن بخشی از سربازان خود در اختیار سازمان ملل متحد به آگاهی رساندند را ستودند.
فراداشت دکترای افتخاری علوم انسانی دانشگاه کالیفرنیا
۲۱ خرداد ماه در آیین ویژه‌ای دانشگاه کالیفرنیا دکترای افتخاری علوم انسانی این دانشگاه را به پیشگاه شاهنشاه پیشکش کرد. شاهنشاه هنگام دریافت دکترا دانشگاه کالیفرنیا فرمودند:[۵]
- آقای رئیس دانشگاه، بانوان و آقایان
- برای من مایه بسی خوشوقتی است که امروز از دانشگاه بزرگ شما به اخذ درجه دکترای افتخاری علوم انسانی نایل می‌شوم. اطمینان می‌دهم که این افتخار را از صمیم قلب می‌پذیرم و همیشه آن را محترم و گرامی خواهم شمرد.
- من از سرزمینی به نزد شما آمده‌ام که در آن توجه به اصول بشردوستی و معنویت ریشه‌های بسیار کهن دارد. نه تنها معتقدات و فلسفه و علم ادب و هنر ما در طول هزاران سال همواره جنبه‌ای انسانی و جهانی داشته، بلکه تمدن و فرهنگ ما پیوسته کوشا بوده است که اصول فکری و ذوقی ملل دیگر را نیز با هم در آمیزد و از آنها یک محصول واحد که برای همه قابل قبول باشد بسازد.
- بیست و پنج قرن پیش بود که شاهنشاهی ایران به دست کورش بزرگ که مسلماً همه شما او را خوب می‌شناسید و وصف انسان دوستی و آزادمنشی وی را چه در کتاب مقدس و چه در صفحات تاریخ خوانده‌اید بر اساس همین اصول عالیه نوع دوستی و تفاهم میان ملل عضو این امپراتوری و احترام به معتقدات مذهبی و فکری آنان بوجود آمد، و این کار در دنیایی صورت گرفت که اساس رایج حکومت‌های آن وحشت و کشتار و ارعاب، و تحمیل معتقدات قوم غالب به اقوام مغلوب بود. طرز فکری که گفتم در طول تاریخ کهن ایران همواره اساس حیات اخلاقی و معنوی ملت من بوده است، ولی طبعاً نمی‌خواهم ادعا کنم که این اصل بشر دوستی اختصاص به ملت ایران داشته است، زیرا این اصلی عالی‌تر و انسانی‌تر از آن است که در انحصار یک یا چند ملت باشد. این احتیاج به تفاهم و معاضدت احتیاجی است که بشر از آغاز حیات اجتماعی خود آن را احساس کرده است، و به همین جهت در همان ضمن که متأسفانه غرایز حیوانی او وی را به تجاوز و اعمال زور وا می‌داشته متفکرین و دوراندیشان پیوسته ندای ضرورت دوستی و محبت را در گوش او در داده‌اند.
- عالی ترین نوع این پیام‌های معنوی را طبعاً در کتب مقدس آسمانی می‌توان یافت که همه آنها به وجه بارزی در این رشته اشتراک دارند.
- در تورات آرزو شده است که مردمان شمشیرهای خود را برای ساختن گاوآهن و نیزه‌های خویش را برای ساختن اره‌ها بشکنند و دیگر ملتی بر ملتی شمشیر نکشد و جنگ آزمایی نکند. انجیل نیز طبعاً آکنده از مواعظ و حکمی از این قبیل است که: همسایه خود را مثل خودت دوست بدار، زیرا کسی که می‌گوید در نور است ولی از هم نوع خود نفرت دارد در تاریکی است، و هر که برادر خود را محبت نکند از خدا نیست.
- نظیر همین مواعظ را می‌توانیم در اوستا کتاب مذهبی ایران باستان که شاید کهنسال ترین کتاب مدون مذهبی جهان است بیابیم. در سروده‌های زرتشت به کرات دعا شده است که آتشی بر ناسازگاری، مهرورزی بر کینه توزی، راستی بر نادرستی چیره شود و خشم و کین برانداخته گردد و ستم از مردمان دوری گزیند و راستی و نکوخواهی فرمانروایی کند، و گفته شده است که آنکس که بدخواه مردمان است زاده دروغ است و آن بد خردانی که به دنبال خشم و ستم روند پیروان دیو و زادگان اهریمنند. به غیر از کتاب‌های مذهبی کتب تاریخ و حکمت و آثار بزرگ ادبیات جهان نیز آکنده از نظایر این حکم و مواعظند. شاید این گفته معروف سعدی ما را که عصاره تمام فلسفه و حکمت ایرانی است شنیده باشید که: ...
۲۱ خرداد ماه شاهنشاه در مصاحبه‌ای با روزنامه نگاران لس آنجلس فلسفه انقلاب بزرگ اجتماعی ایران و پیروزی‌هایی را که ملت ایران با انجام شدن این انقلاب به دست آورده است را روشن ساختند و دیدگاه‌های خود را درباره مسایل مهم بین‌المللی بیان داشتند. [۶]
- ... شرق و غرب برای رسیدن به صلح راه دیگری جز توافق در جهت همکاری و همزیستی ندارند. مردم جهان دیگر نمی‌توانند بدبختی‌های خود را ناشی از تقدیر و سرنوشت بدانند و اگر شکاف بزرگ بین جوامع فقیر و غنی تعدیل نشود این امر در بسیاری از کشورها منجر به خونریزی می‌گردد و راه را برای روی آوردن حکومت‌های مطلقه و دیکتاتوری هموار می‌سازد. ...
- رهبران کشورهای آزاد باید اقدام جدی و قاطع در بر انداختن امتیازات ناروا و نابرابری‌ها بکنند و در مردم کشورهای خود حس اعتماد بوجود آورند. برای موفقیت در این امر، می‌باید کوشش‌هایی که صورت می‌گیرد صادقانه و واقعی و منطبق با شرایط مختلف هر کشور و آرزوهای مردم آن باشد....
۲۳ خرداد ماه شاهنشاه در نیویورک ۲۰۰ تن از ایرانیانی که در امریکا زندگی می‌کردند را در هتل والدورف آستوریا را پذیرفتند.
۲۴ خرداد ماه شاهنشاه در آخرین روز ماندنشان در نیویورک پروفسور آرتور پوپ شرق شناس پرآوازه امریکایی را بار دادند و نشان همایون را که یکی از بزرگترین نشان‌های کشوری ایران است را به پروفسور پوپ دادند. شاهنشاه هنگام دادن این نشان به پروفسور پوپ فرمودند:
- شما تاریخ گذشته ما را با تمام افتخاراتش زنده کرده‌اید.
پروفسور پوپ در پاسخ گفت: ایران زندگی و عشق من است و دنیا به هنر ایران مدیون است.
۲۴ خرداد ماه شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو و والاحضرت شمس پهلوی از امریکا به سوی مراکش پرواز کردند. اعلیحضرتین ناهار را با ملک حسن دوم پادشاه مراکش در شهر رباط خوردند و برای چند روزی رهسپار پاریس شدند.
۲۵ خرداد ماه شاهنشاه و شهبانو وارد فرودگاه اورلی پاریس شدند و از سوی نماینده ویژه پرزیدنت دوگل و گروهی از سران و بزرگان کشور فرانسه مورد پیشباز قرارگرفتند.
۲۷ خرداد ماه شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو پس از دو هفته مسافرت به امریکا و درنگی کوتاه در مراکش و پاریس به میهن بازگشتند و در پایتخت مورد پیشباز گرم خاندان شاهنشاهی پهلوی، نخست وزیر، هیات وزیران، ژنرال‌های ارتش و مردم تهران قرارگفتند.
منبع
- ↑ The Smithsonian Institution established in 1846 is a group of museums and research centers administered by the United States government.
- ↑ سخنان اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر هنگام گشایش نمایشگاه هفت هزار سال هنر ایران واشنگتن ۱۶ خرداد ۱۳۴۳
- ↑ سخنان اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر هنگام دریافت درجه دکترای افتخاری حقوق از دانشگاه امریکایی واشنگتن ۱۷ خرداد ۱۳۴۳
- ↑ سخنان اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر هنگام دریافت دکترای افتخاری دانشگاه نیویورک ۱۹ خرداد ۱۳۴۳
- ↑ سخنان اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر هنگام دریافت دکترای افتخاری از دانشگاه کالیفرنیا ۲۱ خرداد ۱۳۴۳
- ↑ مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با رسانه‌های لس‌انجلس ۲۱ خرداد ۱۳۴۳