سدهای ایران
| برنامه عمرانی اول | تصمیم‌های مجلس | درگاه محمدرضا شاه پهلوی |
۲۹ اردیبهشت ماه ۱۳۰۸ برای ساختن سد ساوه آقای احتشام‌زاده نماینده مجلس شورای ملی با دو تن مهندس اتریشی برای نقشه‌برداری وارد ساوه شدند
۱۲ خرداد ماه ۱۳۰۸ قانون پانزده هزار تومان اعتبار برای ساختمان سد قزوین به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
۱۳ خرداد ماه ۱۳۰۸ ساختمان سد اهواز و پل کارون که راه آهن از روی آن خواهد گذشت پیشرفت بسیار نموده است.
۱۵ خرداد ماه سد پرآوازه "شانزده ده" اسپهان ویران شد. از سوی وزارت فواید عامه به رییس ناحیه دستور داده شد که هزینه ساختن سدی نوین به جای سد "شانزده ده" را پیش‌بینی نماید تا کار ساختمان آغاز گردد.
۲۵ خرداد ماه ۱۳۰۸ ساختمان سد بندر پهلوی به پایان رسید و هیچگونه کمبود یا کاستی ندارد. در همین روز برای تقسیم آب‌های مرزی رود تجن و ساختمان سد آن و پیش بینی هزینه ساخت آن مهندسی فرستاده شد
۲۶ امرداد ماه ۱۳۰۸ بر پایه نیاز به ساختن سد تبریز، بودجه‌ای نزدیک به ۲۰۰٬۰۰۰ تومان ویژه شده است و از سوی وزارت فواید عامه دو مهندس به تبریز فرستاده شده‌اند که هز چه زودتر ساختمان سدهای مورد نیاز را آغاز کنند.
۱۷ آذر ماه ۱۳۰۸ ساختمان سد پهلوی از چندی پیش به دستور وزارت فواید عامه آغاز شده است.
۲۶ اسفند ماه ۱۳۱۵ نخستین سد ایران بر روی رودخانه شاوور که به رود کارون می‌ریزد در پیشگاه اعلیحضرت رضا شاه و والاحضرت ولیعهد گشایش یافت. آب‌های این سد هشت هکتار زمین را آبیاری می‌کند.
سد کرج
۵ اسفند ۱۳۳۳ وزیر دارایی لایحه ایجاد سازمان سد کرج و اساسنامه آن را که دربرگیرنده هشت ماده است برای تصویب به مجلس شورای ملی داد.
۹ فروردین ۱۳۳۴ شاهنشاه از ساختمان کردن سد کرخه دیدن کردند و ۱۲ فروردین شاهنشاه به تهران بازگشتند و دو روز پس از آن به استان خراسان رفتند تا از پیشرفت برنامه‌های عمرانی در این استان آگاهی یابند.
۲۴ خرداد ۱۳۳۴ شاهنشاه خلیل طالقانی وزیر کشاورزی و رییس سازمان سد کرج را در کاخ سعدآباد پذیرفتند. در این شرفیابی وزیر کشاورزی گزارش رسایی درباره کارهای ساختمانی سد کرج داد.
۲۹ مهر ۱۳۳۶ قرارداد آخرین بخش برنامه‌های ساختمانی سد کرج و تاسیسات آن، میان سازمان سد کرج و کمپانی موریس نودسن بسته شد.
۹ آبان ۱۳۳۶ تاسیسات سد امیرکبیر (کرج) مورد بازدید شاهنشاه قرارگرفت.
۱۷ آبان ۱۳۳۴ ساختمان سد کرخه با هزینه نزدیک به یک میلیون ریال به پایان رسید.
۱۱ بهمن ۱۳۳۷ روز پسین ساختمان مرکز برق سد کرج پشت دیوار سد آغاز شد. سدکرج ۱۱۲،۰۰۰،۰۰۰ کیلووات برق تولید خواهد کرد.
۸ تیر ماه ۱۳۴۰ کار ساختمان سد کرج و بتون ریزی بدنه آن پایان یافت و برای بهره‌برداری آماده شد.
۲۵ امرداد ماه ۱۳۴۰ کشیدن لوله سوم آب تهران از سد کرج آغاز شد.
۸ تیر ماه ۱۳۴۰ کار ساختمان سد کرج و بتون ریزی بدنه آن پایان یافت و برای بهره‌برداری آماده شد.
۳ آبان ماه ۱۳۴۰ شاهنشاه سد امیرکبیر بر روی رودخانه کرج را گشودند. ویژگی‌های سد امیرکبیر بر روی رودخانه کرج : سد امیرکبیر سد بتونی قوسی است، درازای بخش بالایی سد ۳۹۰ متر، بلندا از کف پی ۱۸۰ متر، گنجایش مخزن ۲۰۵ میلیون متر مکعب، رویه زیر کِشت ۲۱٬۰۰۰ هکتار، نیروی برق بازده دو مولد برق ۹۰٬۰۰۰ کیلووات می‌باشد.
ساختمان سد امیرکبیر برروی رودخانه کرج
ساختمان سد امیرکبیر
ساختمان سد امیرکبیر
ساختمان سد امیرکبیر
ساختمان سد امیرکبیر
تمبر یادبود گشایش سدامیر کبیر مهر ماه ۱۳۴۰
تمبر یادبود گشایش سدامیر کبیر مهر ماه ۱۳۴۰
سد سفیدرود
۲۶ دی ۱۳۳۳ ساختمان سد سفیدرود که به فرمان شاهنشاه از چندی پیش آغاز شده بود پیشرفت بسیار کرده بود و در دازای پنج سال به پایان خواهد رسید. هزینه نخستین این سد نزدیک به ۱۲۰ میلیون توام پیش‌بینی شده و کار ساختمان آن را یک شرکت فرانسوی بر عهده دارد. پهنه دریاچه پشت سد دوازده هزار کیلومتر مربع خواهد بود و رویه زیر کشت استان گیلان را دو برابر می‌کند. افزون برآن برق رشت، قزوین و طارم و چند شهر دیگر از این سد فراهم خواهد شد.
۹ اسفند ۱۳۳۴ قرارداد ساختمان سد مخزنی سفیدرود میان مدیر عامل سازمان برنامه و سه کمپانی فرانسوی بسته شد.
۹ خرداد ۱۳۳۵ یک کمپانی فرانسوی ساختمان سد سفیدرود را بر عهده گرفت.
۱۴ شهریور ۱۳۳۵ سازمان برنامه ۵۰ میلیون ریال برای پروژه آبیاری سد "گتوند" رودخانه قم و همچنین رودخانه‌های آجی چای و گرگان رود ویژه ساخت.
سد بمپور - بلوچستان
۲۰ شهریور ۱۳۳۵ ساختمان سد بمپور که بر رودخانه بمپور بلوچستان بنا شده است به پایان رسید. برای ساختمان این سد تاکنون نزدیک به بیست و چهار میلیون ریال خرج شده است. این سد نزدیک به ۳۰۰۰ هکتار از زمین‌های ایرانشهر را آبیاری می‌کند.
سد لار
۲۸ آذر ۱۳۳۵ شاهنشاه دستور آغاز ساختمان سد لار را دادند.
۲۰ آذر ۱۳۳۶ اوامر شاهنشاه برای بستن قرارداد ساختمان سد لار صادر شد.
سد گلپایگان
۱۵ بهمن ۱۳۳۵ ساختمان سد گلپایگان به پایان رسید. این سد می‌تواند بیش از ۴۰،۰۰۰ هکتار زمین را آبیاری کند. روز پسین سندهای دو پروژه فراهم‌آوردن ابزار امور روستایی و آبادانی دهات، میان اسدالله علم وزیر کشور ایران و گریگوری رییس اداره کمک‌های فنی امریکا در وزارت کشور رد و بدل شد. این ابزار نزدیک به چهار میلیون ارزش دارد که گام به گام به ایران ترابر خواهد شد. ۵ اردیبهشت ماه ۱۳۳۶ شاهنشاه سد گلپایگان را در آیینی گشودند. در این آیین دکتر منوچهر اقبال نخست‌وزیر، سپهبد یزدان‌پناه، سرتیپ اخوی و مهندس جفرودی نیز بودند.
سد خاکی شاه اسماعیل بر روی رودخانه گلپایگان
۵ اردیبهشت ۱۳۳۶ سد خاکی شاه اسماعیل بر روی رودخانه گلپایگان در پیشگاه شاهنشاه گشوده شد. درازای بالای این سد ۳۶۰ متر، بلندای آن از کف پی ۵۴ متر می‌باشد. گنجایش مخزن سد شاه اسماعیل ۴۴،۴ میلیون متر مکعب و گنجایش آب سالانه ۶۵ میلیون متر مکعب می‌باشد. این سد ۵۵۰۰ هکتار را زیر کشت برده است. هزینه ساختمان این سد ۱۶۳ میلیون ریال و هفتاد میلیون ریال هزینه شبکه آبیاری آن شده‌است.
سد بزرگ دز - سد محمدرضا شاه پهلوی
۲۳ شهریور ۱۳۳۶ قرارداد ساختمان سد بزرگ دز و همچنین قرارداد اجرای چهار پروژه کشاورزی و صنعتی دربرگیرنده سیم ترابر نیروی برق میان آبادان و اهواز، بنیاد یک کارخانه پلاستیک سازی در اهواز، لوله‌کشی گاز از بخش نفت‌خیز آغاجاری به اهواز، ساختن کارخانه پالایش قند و ایجاد مزرعه‌های نیشکر در اهواز میان مدیر عامل سازمان برنامه و سازمان عمران خوزستان و لی لینتال و کلاب مدیران انستیتوی عمران آمریکا به امضا رسید. هزینه ساختمان سد دز ۵۹،۳۰۰،۰۰۰ دلار برآورد شد.
۱۴ فروردین ۱۳۳۷ قرارداد ساختمان سد دز با کمپانی "موریسن کنودسن " امریکایی بسته شد. این سد در بیست و پنج کیلومتری دزفول بنا می‌شود و بیش از پنجاه میلیون دلار هزینه دارد.
۲ خرداد ماه ۱۳۳۹ قانون راجع به اجازه تحصیل چهل و دو میلیون دلار وام از بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه جهت ساختمان سد دز به تصویب مجلس سنا رسید.[۱]
۲ شهریور ماه ۱۳۳۹ سخنگوی سازمان برنامه به آگاهی رساند که کارهای ساختمانی راه کوهستانی سد دز که یکی از شاهکارهای مهندسی بشمار می‌رود به پایان رسید. این راه به درازای پنج کیلومتر می‌باشد که بالای دره دز را به پایین دره جایی که ساختمان سد، بنا شده است می‌پیوندد.
۸ آبان ماه ۱۳۴۰ به فرمان شاهنشاه ساختمان سد دز و بتون ریزی آن در استان خوزستان آغاز شد.
۲۳ اسفند ماه ۱۳۴۱ شاهنشاه سد بتونی قوسی محمدرضا شاه پهلوی را که ساختمان آن بر روی رودخانه دز در شمال دزفول پنج سال پیش آغاز شده بود گشودند. این سد بزرگترین سد خاورمیانه و پنجمین سد بزرگ دنیا به شمار می‌رود. ویژگی‌های سد چنین می‌باشد:
- درازای بالای سد: ۲۱۲ متر
- بلندا از کف پی: ۲۰۳ متر
- گنجایش کل مخزن: ۳٬۳۴۰ میلیون مترمکعب
- پهنه زیر کشت: ۹۶٬۳۰۰۰ هکتار
- تولید برق سالانه: ۲٬۲۰۰ میلیون کیلووات در ساعت
- هزینه ساختمان: ۵٬۳۷۳ میلیون ریال
- هزینه شبکه آبیاری: ۵٬۳۷۷ میلیون ریال
- قانون راجع به ساختمان و بهره‌برداری سد و تاسیسات لار و لتیان - مصوب ۱۷ تیر ۱۳۳۷ مجلس شورای ملی و ۲۴ اردیبهشت ۱۳۳۷ مجلس سنا
۱۴ اسفند ۱۳۳۶ قرارداد ایران و شوروی درباره سد بندی رود تجن در مرز دو کشور در وزارت امور خارجه به وسیله وزیر کشاورزی و سفیر کبیر شوروی بسته شد.
سد الوند
۲۳ خرداد ۱۳۳۸ کارهای ساختمانی سد الوند پایان یافت. با این سد افزون بر قراهم‌آوردن آب نوشیدنی مردم قصر شیرین، ۸۰۰۰ هکتار زمین نیز ریر کشت قرار می‌گیرند. سد الوند در ده کیلومتری قصر شیرین ساخته شده و کانال اصلی این سد ۲۴ کیلومتر درازا دارد. افزون براین یک کانال انحرافی به درازای ۹ کیلومتر نیز در هر ثانیه چهار متر مکعب آب به کار کشاورزی می‌رساند.
سد شهناز پهلوی
۲۸ آبان ۱۳۳۸ بتون‌ریزی سد شهناز پهلوی آغاز شد. این سد بر روی رودخانه یالفان در یازده کیلومتری جنوب شرقی همدان ساخته می‌شود و سالیانه دو میلیون و پانصد هزار کیلو وات برق تولید می‌کند.
سد فریمان
۲۱ فروردین ماه ۱۳۳۹ شاهنشاه از مشهد رهسپار فریمان شدند و کارخانه قند فریمان را گشودند و سپس از سد فریمان دیدن کردند و سپس راهی مشهد شدند.
سد شهبانو فرح
۲۹ اردیبهشت ماه ۱۳۴۱ سد شهبانو فرح بر روی رودخانه سفیدرود در منجیل گیلان در پیشگاه شاهنشاه و شهبانو گشایش یافت. ساختن این سد ۵ سال به درازا کشید و ویژگی‌های این سد بدین قرار است:
- - درازای بالای سد ۴۲۵ متر،
- - بلندا از کف ۱۰۶ متر،
- - گنجایش مخزن ۱۸۰۰ میلیون مترمکعب،
- - پهنه زیر کشت ۲۴۰٬۰۰۰ هکتار،
- - بازده برق سالانه ۴۲۰ میلیون کیلووات ساعت،
- - هزینه ساختمان ۴۵۰۰ میلیون ریال،
- - هزینه شبکه آبیاری ۳۶۰۰ میلیون ریال می‌باشد.
سد لتیان
بزرگ پروژه ساختن سد لار و لتیان از سال ۱۳۳۹ با اجرای نخستین گام آن، ساختن سد لتیان آغاز شد برای فراهم ساختن آب نیازین تهران ساختن سد لتیان پیشنهاد شد. هم چنین پیش بینی شده بود که تا سال ۱۳۵۹ خورشیدی ۴ میلیون تن در تهران زندگی خواهند کرد و نزدیک به ۴۰۰ میلیون متر مکعب آب در سال مورد نیاز خواهد بود و تنها سد کرج برای فراهم ساختن آب تهران دور از خطر نیست . افزون بر این رودخانه کرج و آب‌های زیرزمینی پیرامون نزدیک به ۲۲۰ میلیون متر مکعب سالانه آب تهران را فراهم می‌نماید و به آب بیشتری برای شهر بزرگی مانند تهران نیاز است، سازمان آب تهران با پیش بینی‌ها و گرایش شاهنشاه در مهار کردن سیلاب‌های کوه‌های البرز و به کار بردن آن برای کشاورزی مازندران و ورامین محاسبه سد لتیان را از تیر ماه ۱۳۳۹ آغاز شد.
چگونگی ژئولوژیکی ویژه جای سد لتیان نیازمند به بررسی‌های بسیار موشکافانه‌ای بود زیرا که پروژه می‌بایستی به گونه‌ای بنا شود که در برابر زلزله و خستگی از وزن پایه‌ها استوار بماند
۱۵ اردیبهشت ماه ۱۳۴۳ در ساعت ۹ و سی دقیقه شاهنشاه به جای ساخت سد لتیان وارد شدند و مورد پیشباز منصور نخست وزیر، دکتر منوچهر اقبال رییس هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران، منصور روحانی وزیر آب و برق، رییس مجلس شورای ملی و رییس مجلس سنا و گروهی از نمایندگان دو مجلس و شماری از برزگان کشوری و لشکری قرارگرفتند. سد لتیان در ۴۰ کیلومتری شرق تهران بر روی رودخانه جاجرود بسته می‌شود و یک تونل آب به درازای ۱۰ کیلومتر که آب انبار شده را به تهران برساند.
شاهنشاه در آیینی با ریختن سکه‌های پهلوی، دستور بتون ریزی سد لتیان را دادند. سد لتیان که برای فراهم ساختن بخشی از آب آشامیدنی مورد نیاز پایتخت ساخته می‌شود از نوع سدهای "وزنه‌ای" می‌باشد و ۲۳ پایه دارد. بلندای تاج سد ۱۶۱۲ متر از سطح دریا و بلندای بلندترین پایه سد از کف پی ۱۰۴ متر و بلندای بلندترین پایه از بستر سد ۸۰ متر است. درازای سد ۵۰۰ متر و گنجایش بتون ریزی سد که شاهنشاه با ریختن ۵۰ سکه پهلوی طلا دستور آغاز ساخت آن را دادند ۷۲۰ هزار متر مکعب است. و پهنه دریاچه پشت سد ۳۳۰ هکتار و گنجایش آن برابر با ۹۵ میلیون متر مکعب آب است.
گزارش پیشرفت کار تا پایان سال ۱۳۴۳
- ۱- کار بررسی جاده سازی، ساختمان کوی کارمندان و کارگران و تاسیسات عمومی کارگاه به پایان رسید.
- ۲- تونل رساندن آب از لتیان به تهران - کندن تونل از آغاز و پایان تونل انجام شده است و ۴٫۵ کیلومتر کنده شده است.
ویژگی‌های سد لتیان
- - سد لتیان سدی است وزنی پایه‌ای که ۲۴ پایه دارد
- - بلندای بالای سد از دریا ۱۶۱۲ متر
- - بلندای بلندترین پایه سد از کف پی ۱۰۴ متر
- - درازای سد در تاج ۵۴۰ متر
- - گنجایش بتن ریزی نزدیک به ۷۵۹٬۰۰۰ متر مکعب
- - پی کنی نزدیک به ۶۸۵٬۰۰۰ متر
مخزن
- - بالاترین سطح آب دریاچه ۱٫۶۱ متر بالای سطح دریا
- - سطح دریاچه ۳٫۶۵ کیلومتر مربع
- - بلندای دریچه‌های شستشو و آب کشاورزی از سطح دریا (پایین‌ترین آبگیر سد) ۱٬۵۳۲ متر
- - گنجایش دریاچه ۹۵ میلیون متر مکعب
- - گنجایش کارآمد مخزن ۸۵ میلیون متر مکعب
- - میانگین بده رودخانه جاجرود ۱٫۱ متر مکعب در ثانیه
- - کمترین بده رودخانه جاجرود ۱٫۵ متر مکعب در ثانیه
- - بیشترین بده رودخانه جاجرود ۳۵۰ متر مکعب
- - گنجایش تاسیسات تهی کردن و سرریز خیزآب (طغیان) ۱۷۵۰ مترمکعب در ثانیه
پل سفید اهواز - پل سوم خوزستان
۲۲ فروردین ماه ۱۳۴۴ وزیر راه مهندس شالچیان به آگاهی رسانید بودجه نیازین برای ساختن پل سوم اهواز (پل سفید) تصویب شد و پروژه ساختمان به زودی آغاز می‌شود. پل سیاه اهواز که در زمان رضاشاه بزرگ ساخته شده بود چندی پیش آسیب دیده بود که با سرعت بازسازی آن پیش می‌رود تا دوباره کامیون‌های سنگین بتوانند از روی آن بگذرند.
سد انحرافی سنگسر
۲۳ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ وزارت آبادانی و مسکن به آگاهی رساند که ساختمان سد انحرافی سنگسر در رودخانه سفیدرود به پایان رسید و بهره‌برداری آزمایشی از آن آغاز شد. برای ساختن این سد ۳۸۳ میلیون ریال هزینه شد. نخستین کلنگ خانه جوانان در رضاییه به نام نامی شاهنشاه از سوی مهندس همایونفر استاندار آذربایجان غربی و با بودن آقای جم مدیر عامل جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران و شمار بسیاری از بزرگان و سران شهر بر زمین زده شد.
سد شاه عباس کبیر
ساختمان سد اساسی شاه عباس کبیر و نیروگاههای جدید برق
- مهندس عترت- ...سد شاه عباس کبیر که یکی دیگر از اقدامات اساسی و خواسته‌های شاهنشاه بزرگ ما در سطح مملکت می‌باشد و بنا به اراده و دستورات معظم له به منظور مهار کردن آب رودخانه زاینده رود و ازدیاد سطح کشت استان زرخیز اصفهان و تأمین آب مورد احتیاج صنعت عظیم ذوب‌آهن و مشروب ساختن شهر جدید هفتاد هزار نفری آریامهر به‌وجود می‌آید به قدری مهم و ارزنده است و آنقدر در شئون اقتصادی و اجتماعی این منطقه مؤثر خواهد بود که هر بیننده‌ای را وادار به تعظیم و تکریم از بنای بزرگ این قبیل تأسیسات و رهبر عالیقدر انقلاب سفید ایران می‌نماید.
- این سد به وسیله سازمان آب منطقه‌ای اصفهان و به دست مهندسین و متخصصین ایرانی با نظارت مهندسین فرانسوی در حال ساختمان است. نوع آن مخزنی که ظرفیت مخزن آن یک میلیارد و چهارصد و شصت میلیون متر مکعب (۱۴۶۰میلیون متر مکعب) می‌باشد. ارتفاع سد ۱۰۰متر و طول تاج سد ۵۰۰متر و ضخامت وسط تاج سد ۵ /۶ متر و ضخامت پائین ۷ /۲۸ متر است. این سد قادر است حدود یکصد هزار هکتار بر کشت اراضی آبی اصفهان بیفزاید و ۵۵ هزار کیلو وات برق تولید کند و ضمناً آب مورد احتیاج کارخانه ذوب آهن را که حدود ۵ متر مکعب در ثانیه می‌شود و همچنین آب آشامیدنی و مصرفی شهر جدید آریامهر که هفت کیلومتری تأسیسات ذوب آهن بنا خواهد گردید تأمین نماید.
- این سد در روز چهارم آبان ماه سال گذشته مقارن با روز فرخنده جشن تاجگذاری آغاز گردیده و تاکنون ۶۵٪ کار ساختمان آن به پایان رسیده است و بطوری که پیش بینی شده تا دی ماه سال ۴۸ خاتمه خواهد یافت.
- اعتبار سد حدود سیصد میلیون تومان تصویب گردیده که برحسب نظریه مهندسین ساختمان آن شاید کمتر از این مبلغ صرف شود. ایجاد این سد علاوه بر اینکه استفاده‌های اساسی که از آن خواهد شد از خطرات ناشی از سیل‌های رودخانه زاینده رود در مواقع طغیانی جلوگیری می‌گردد، شور و شوقی که در محل کارگاه مشاهده گردید و علاقه و صمیمیتی که کلیه کارکنان این سد از خود نشان می‌دادند موجب مباهات و غرور است و لازممیداند از زحمات کلیه مهندسین و کمک مهندسین و کارمندان فنی اینجا قدردانی نماید.
سد ارس
روز ۷ تیر ماه ۱۳۵۰ در آیین باشکوهی با بودن مقامات ایران و شوروی، تاسیسات آب و برق شش میلیارد ریالی سد ارس گشایش یافت. سد خاکی ارس در جایی به نام قزل قشلاق در ۴۰ کیلومتری غرب جلفا ساخته شده و در پشت این سد، دریاچه‌ای به گنجایش یک میلیارد و سیصد و پنجاه میلیون متر مکعب آب ایجاد شد. ۴۴ هزار کیلووات نیروی برآمده از این سد میان ایران و شوروی به میزان برابر بخشن می‌شود. سد ارس که در اجرای موافقتنامه به تاریخ ۵ امرداد ماه ۱۳۴۲ ایران و شوروی ساخته شده، ۳۸ متر بلندا، ۹۴۵ درازا و ۸ متر پهنای آن در تاج سد است.
واحد شماره ۶ نیروگاه دوم سد محمدرضا شاه پهلوی که در ژرفای ۷۵ متری دریاچه سد قراردارد با بهره‌برداری آزمایشی ۲۵ هزار کیلووات ساعت آغاز به کار کرد.
سدانحرافی نوروز لو
۴ مهر ماه ۱۳۵۰ سد انحرافی نوروز لو در پیشگاه شاهنشاه آریامهر گشایش یافت. این سد که بر روی رودخانه زرینه رود ساخته شده است در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی میاندوآب در استان آذربایجان غربی می‌باشد.
سد شاپور اول
۴ مهر ماه ۱۳۵۰ سد شاپور اول بر روی رودخانه مهاباد که از سال ۱۳۴۵ ساختمان آن آغاز شده بود در آیین باشکوهی در پیشگاه شاهنشاه آریامهر گشایش یافت و بهره‌برداری از آن آغاز شد. سد شاپور گونه‌ای از سد سنگریزه با هسته خاک رس می‌باشد. درازای بالای سد شاپور اول ۷۰۰ متر، بلندای سد از کف ۴۶٬۵ متر، گنجایش مخزن سد ۲۳۰ میلیون متر مکعب، پهنه زیر کشت ۲۰٬۰۰۰ هکتار، تولید برق سالانه ۲۴ میلیون کیلووات در ساعت، هزینه ساختمان سد ۹۴۰ میلیون ریال و هزینه شبکه آبیاری سد ۲۶۰ میلیون ریال می‌باشد.
سد کوروش بزرگ
مهر ماه ۱۳۵۰ سد کوروش بزرگ که ساختمان آن از ۴ سال پیشتر بر روی زرینه رود در جنوب شرقی بوکان آغاز شده بود از سوی شاهنشاه آریامهر در آیین باشکوهی گشوده شد. این سد با هسته خاک رس ساخته شده است. درازای بالای سد ۷۲۰ متر، بلندای سد از کف ۵۰ متر، گنجایش کل مخزن ۶۵۰ میلیون متر مکعب، پهنه زیر کشت ۹۵٬۰۰۰ هکتار، تولید برق سالانه ۵۶ میلیون کیلووات در ساعت می‌باشد. هزینه ساختمان ۱۵۴۴ میلیون ریال و هزینه شبکه آبیاری سد ۱۶۴۷ میلیون ریال می‌باشد.
منبع