سخنان محمد مصدق نماینده مجلس شورای ملی در رد لایحه الحاقی نفت و کندن سر علی منصور نخست‌وزیر ۳۰ خرداد ۱۳۲۹
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری شانزدهم | روز نفت ۹ امرداد ماه | درگاه نفت |
سخنان محمد مصدق نماینده مجلس شورای ملی در رد لایحه الحاقی نفت و کندن سر علی منصور نخست‌وزیر ۳۰ خرداد ۱۳۲۹
دکتر مصدق - جلسه قبل نظریاتی اظهارکردم واکنون می‌بینم که بهیچوجه مورد توجه واقع نشده‌است نظریات من این بود که دولت مسئول امور مملکت است و این لایحه نفت هم یکی از مسائل مهم این مملکت است باید این لایحه را تأیید بکند (صحیح است) اکنون می‌بینم بجای انکه دولت پیشنهاد بکند و بگوید من با این لایحه موافقم و باید مطرح شود یکی از نمایندگان یا چند نفر از نمایندگان نمی‌دانم امضاءکرده‌اند آنها پیشنهاد می‌کنند که لایحه مطرح شود. در جلسه خصوصی که مذاکره شد جناب آقای رئیس اظهار کردند که آقای نخست وزیر امضای لایحه را از طرف این دولت در صلاح مملکت نمی‌داند و نظرشان اینست که اگر امضا کند لایحه ساعد وگس را تأیید می‌نماید واین بضرر مملکت است (فقیه‌زاده – کی گفت آقا این را) آقای رئیس از قول آقای نخست وزیر گفتند که آقای نخست وزیر نظرشان اینست و برای اینست که امضا نکردند. من در جواب عرض کردم که امضای هیچ دولتی بدون تصویب مجلس اعتبار و اثری ندارد (صحیح است) اگر واقعاً دلیل عدم امضای جناب آقای نخست وزیر همینست چرا در مجلس اظهار نمی‌فرمایند؟ امضای دولت مجلس را مقید می‌کند و دولت می‌تواند بعد ازاینکه مجلس با این لایحه موافقت ننمود مجدداً با شرکت داخل در مذاکره شود و لایحه دیگری بیاورد که مجلس با آن بتواند موافقت کند. پس دولت می‌خواهد خودش را خوش مرده قلمداد کند و مجلس شورای ملی را منفور نماید. من با نظریاتی که چند مرتبه عرض کرده‌ام تکرار می‌نمایم که قبل از تصویب قانون انتخابات و قانون محاکمات مطبوعاتی و حکومت نظامی صلاح نیست که لایحه نفت مطرح شود نمی‌دانم عجله آقای نخست وزیر برای اینکه قبل ازتصویب قوانین مزبور لایحه نفت مطرح شود ازچه نظر است؟ چنانچه اینطور اظهارکنند تأخیر در کار نفت سبب می‌شود که اوضاع مملکت در هم وبرهم شود، این حرف در ما کوچکترین اثری نمی‌کند آن‌هایی که می‌خواهند ازاین ملت بدبخت استفاده کنند بوسیله عمال خود مقدماتی می‌چینند تا اینکه بتوانند نقشه خودرا عملی کنند.
قبل ازکودتا که رجال مملکت می‌توانستند اظهار عقیده کنند، من بکرات از آن رجال شنیده‌ام که می‌گفتند ما هرگز نباید زیر بار قرض برویم زیرا برای هر قرضه‌ای وام دهندگان می‌خواهند امتیازاتی تحصیل کنند که استقلال ما را بکلی از بین می‌برند. اکنون ما در همان وضعیات واقع شده‌ایم بودجه وزارت جنگ که دویست میلیون بوده، ۸۰ میلیون در این سال که نرخ اجناس تنزل محسوسی کرده به آن اضافه کرده‌اند. هیچکس نیست که از این ستاد بپرسد ما که استعداد جنگ با دول بزرگ را نداریم فقط احتیاج بیک قوه انتظامی در داخله مملکت داریم، چرا باید ۸۰ میلیون بر بودجه مملکت افزوده شود آیا این کار برای این نیست که ما محتاج بپول داشتیم و ما را تهدید کنند که اگر پول به ارتش داده نشد امنیت از بین می‌رود و بالاخره ما را تهدید کنند که این لایحه نفت سر تا پا ضرر را تصویب کنیم. در دوره ششم تقنینیه روزی نصرت الدوله به مجلس آمد و قبل از افتتاح جلسه علنی مرا مخاطب قرارداد و گفت اگر شما وجهی را برای کارهای لازم ذخیره نکنید در موقع احتیاج بچه ترتیب امورخودرا اداره خواهید کرد؟ ازاین مقدمه صحیح این نتیجه غلط را گرفت که عایدات نفت جنوب ازبودجه مملکت مجرا شده وذخیره مملکتی شود که بهمین ترتیب مجلس تصویب کرد و عایدات نفت جنوب تمام صرف مخارجی شد که ملت ایران از آن هیچ استفاده نکرده و آنچه کردند بنفع بیگانگان تمام شد.
تاریخ مکرر شد و همین عمل در مجلس ۱۵ صورت گرفت و عایدات نفت که بمصرف مردم می‌رسید از بودجه خارج و ببرنامه تخصیص داده شد، اگر کمیسیونی که اظهار کردند تشکیل شود مجلس موافقت و تشکیل شد آنوقت من ثابت می‌کنم که این برنامه در صلاح ملت ایران تنظیم نشده‌است (صحیح است) آقایان محترم بیایید عایدات نفت را از برنامه خارج و وارد بودجه مملکت بکنیم و هر خرجی که امروز جز و برنامه و برای مملکت مفید است آن راهم در بودجه مملکت واردکنیم تا آن مخارجی که مربوط بما نیست و فقط از نظر سوق‌الجیشی است معلوم شود، بنابراین ما نباید در تحت تأثیر تبلیغات واقع شویم و با عجله و شتاب و تهدیداتی که به وسائل گوناگون می‌شود: انحلال مجلس، حکومت نظامی توقیف و حبس مدیران جراید، دخالت در انتخابات و محروم کردن مردم از حق تعیین نمایندگان لایحه‌ای را تصویب کنیم که سرتا پای آن ضرراست و ملت ایران را نیم قرن دیگر تحت اسارت قراردهیم من از جناب آقای نخست وزیر سؤال می‌کنم که نخست وزیری که تا مدتی قبل از بودجه سازمان برنامه ماهی پنجهزار تومان گرفته‌اند اتومبیل داشته‌اند و هزار جور مساعدت با اعوان و انصار خود کرده و امروز هم نخست وزیر این مملکت است قبلاً هم استفاده‌های شایان کرده و باین مقام رسیده امروز چه خدمتی باین مملکت می‌کند؟ آیا ایشان نمی‌بایست در این لایحه اظهار نظر بکند اگر این لایحه بصلاح مملکت نیست ایشان را چه مانع می‌شود که برخیزند و اینجا بگویند که این لایحه بر صلاح نیست ایشان از هر کس از این مملکت بیشتر استفاده کرده‌اند آیا مردم، آیا ملت ایران حق ندارند ازایشان انتظار داشته باشند که در اینجا اظهارنظر کنند پس چه کسی باید در اینجا اظهار نظرکند این عمل را باید رجال مملکت بزرگان مملکت آنهائی که در این مملکت بیش از همه استفاده می‌کنند باید اینکار را بکنند آن مردم بدبختی که سردر حساب ندارند و وارد کارنیستند وبهیچوجه مسئولیتی ندارند آیا از آنها باید کسی این انتظار را داشته باشد؟ مردم انتظار دارند که این آقای نخست وزیر که هر قسم استفاده‌ای از این مملکت کرده بیایند اینجا و بگویند اگراین لایحه مفید است امضاءبکنند که مطرح شود طفره نزنید شانه از زیر بار مسئولیت خالی نکنید مردم تمام مسائل را خوب تشخیص می‌دهند خادم را تشخیص می‌دهند و کسی را که شانه از زیر بار خالی می‌کند خوب تشخیص می‌دهند خوب بد زشت و زیبا همه را می‌گویند و من در خیر مملکت و در خیر خود ایشان عرض می‌کنم بیایید پشت این تریبون اگر این لایحه مفید است امضاء کنید این پیشنهاد را ایشان بکنند همچو پیشنهادی مربوط بنماینده مجلس نیست آقای دکتر بچه مناسبت همچو پیشنهادی کرده‌اند این پیشنهاد را باید دولت مسئول لایحه‌است دولت باید در این مجلس از این لایحه دفاع کند آیاوقتی که دکتری نماینده مجلس شد و از این لایحه دفاع کند اینرا بنده واقعاً مخالف وظیفه نمایندگی می‌دانم دولت باید پیشنهاد کند مطرح شود دولت باید اینکار را بکند وکیل مجلس چه حقی دارد که پیشنهاد کند مطرح شود لایحه مال دولت است (فقیه‌زاده – لایحه معوق است)
جنابعالی هم که فقیه‌زاده هستید خود چرا این حرف را میرنید لایحه مال دولت است صاحب لایحه باید پیشنهاد باید دولت خودش لابحه خودش را پیشنهاد کند (عده‌ای ازنمایندگان – صحیح است) وباید بگوید این لایحه صحیح است واگر صحیح نیست بگوید جناب آقای فقیه‌زاده من از منطق وانصاف دورنمی‌شوم من بآقای منصور خیلی خیلی بیش از همه ارادت دارم چهل سال است بایشان ادارت دارم اما ارادت من بایشان جنبه خصوصی دارد در منافع عمومی و در مقدرات عمومی که من نباید ملاحظه از منصور بکنم در منافع عمومی اگر لازم باشد سر منصور را هم من خواهم برید و واقعاً اگر از عهده‌اش برآیم با اینکه ناخوش هستم در مورد اقتضا سر او را مثل سر جوجه‌ای خواهم برید این لایحه، لایحه دولت است باید دولت امضا کند دولت سابق یک لایحه آورده‌است بمجلس این لایحه مردود مجلس است آقا من از فکر این آقایان و از نظر این آقایان اطلاع دارم که والله آن آقایان از نظر وطن پرستی با این لایحه مخالف بودند آنها صحبت نکردند ولی می‌رفتند و در کریدرها می‌نشستند و بنوبت جلسه را از اکثریت می‌انداختند تا لایحه مطرح نشود و تمام نشود چطور من می‌توانم احساسات ملت ایران را فراموش کنم ملت ایران بتمام معنی و با تمام قوا با این لایحه مخالف است شما اگر این لایحه را بیاورید در مجلس عملی برخلاف افکار عمومی می‌کنید بخدا قسم این لایحه‌ای که ملت ایران با آن مخالف است آن انتخاباتی که در تهران شد رفراندوم بود شما تصور می‌کنید که من در تهران اینقدر موافق داشتم قسم می‌خورم این اندازه که بمن رأی دادند از نظر مخالفتی بود که من با لایحه نفت کردم پولها خرج کردند کارها کردند من گفتم که داوطلب نمایندگی نیستم ولی نبود کسی که پای صندوق برود و بمن رأی ندهد چرا؟ چون من مخالف با لایحه نفت بودم آقایان بیایید و برخلاف افکارعمومی رأی ندهید برخلاف افکارعمومی کاری نکنید امروز مجلس شورای ملی احتیاج مبرمی به افکار عمومی دارد من بشما سربسته عرض می‌کنم امروز شاه این مملکت وزیر این مملکت وکیل آن نخست وزیر آن همه محتاج به افکار عمومی هستند این دستگاه محتاج است به اینکه افکار عمومی را با خود موافق کند در هر مملکتی که افکار عمومی برخلاف دستگاه موافقت نکرد آن دستگاه ازهم پاشیده می‌شود تردید ندارد هر جائی که افکار عمومی با آن دستگاه موافقت نکرد آن دستگاه ازهم پاشیده می‌شود شما نباید یک کاری کنید که برخلاف افکار عمومی باشد مجلس شورای ملی این لایحه را رد کرد و این انتخابات تهران رفراندوم لایحه نفت بود آیا سزاوار است که نماینده مجلس آن آقائی که اسمش را نمی‌دانم چه بود (عده‌ای از نمایندگان – آقای دکتر علوی نماینده بوشهر) سید هم هستند؟ (شوشتری – بلی) پس حدش به شارع است آیا سزاوار است که نماینده مجلس برخیزد و لایحه‌ای بدهد نماینده مجلس باید در مجلس خودش را مورد توجه عمومی قراردهد نه اینکه بیاید و بگوید لایحه‌ای را که مردود ملت ایرانست طرح کنید آقا من نمی‌دانم از کجا انتخاب شده‌اند؟ باز اگر حرفی بزنم می‌گویند فحش می‌دهد(شوشتری- می‌خواهند لایحه را باین ترتیب رد کنند) نماینده مجلس حق ندارد نماینده مجلس باید طرفدار افکار باشد آیا خلاف عرض می‌کنم؟ (نمایندگان – صحیح است) هرکدام این حرف را بزنید برخلاف رأی و اراده خودتان گفته‌اید بنده یک منطقی دارم و آن این است که شما می‌خواهید بعد هم انتخاب بشوید (شوشتری – نه) محققاً می‌خواهید صبرکنید قند هم توی دلتان آب می‌شود ولی اگر می‌خواهید انتخاب شوید باید افکار عمومی را با خودتان موافق کنید و افکار عمومی وقتی بشما متوجه می‌شود که شما بخیر ملت و مملکت حرف بزنید اگر مردم گفتند فقیه‌زاده خوب است خوبست وقتی اکثریت مردم گفتند خوب است خوب است افکار مردم آقا مهم است عرض می‌کنم شما که نمی‌خواهید انتخاب شوید بنده بشما عرضی ندارم ولی این سر دو راه است اگر می‌خواهید ملت شما انتخاب کند عرایض مرا فراموش نکنید و اگر نمی‌خواهید که ملت شما را انتخاب بکند ابداً به اینها توجه نکنید ولی اگر می‌خواهید ملت شما را انتخاب کند و می‌خواهید که نماینده ملت باشید برخلاف نظریات مردم و ملت کاری نکنید (عده‌ای ازنمایندگان – البته نمی‌کنیم) (نایب رئیس – بین الاثین صحبت نکنید) اگر یک وکیلی چنین لایحه‌ای در مجلس خواند منفور واقع می‌شود ومردم مملکت نیست باین لایحه اظهار نفرت می‌کنند یک وکیلی که می‌خواهد نماینده ملت باشد یک چنین لایحه‌ای را امضا نمی‌کند بنده تقاضا می‌کنم که نماینده محترم پیشنهاد خودشان را پس بگیرند وجناب آقای منصور هم که بایشان ارادت دارم وخیلی هم ارادت دارم حضرتعالی برخیزید بیایید اینجا بایستید اگر با این لایحه موافقید بفرمائید که من با این لایحه موافقم ما هم دنبال شما هستیم اگر شما کار خیر برای این مملکت بکنید ما هم پشت سر شما شمشیر می‌زنیم منتهی وقتی نکردید ما هم شمشیر را غلاف کردیم اگر فرمان دادید ما هم شمشیر چوبی را بیرون می‌آوریم حالا بنده استدعا می‌کنم که حضرتعالی یا با این لایحه موافقید یا مخالف از دو حال خارج نیست بینابین صحبت نفرمائید بله من موافق، نه مخالف (خنده نمایندگان) با صراحت لهجه حرف بزنید برخیزید اینجا تشریف بیاورید اگر با این لایحه موافقید بفرمائید موافق هستم و اگر موافق نیستید بفرمائید بعد تشریف ببرید برای اینکه ما بهیچوجه و اصلاً نمی‌خواهیم که چوب لای چرخ دولت بگذاریم و مخالفت کنیم اینرا بشما قول و اطمینان می‌دهم ماهرگز مخالفتی با هیچکس از روی عناد نمی‌کنیم بنده شنیدم که گفته‌اند مصدق ضد خارجی نیستم (شوشتری – آقا ضدخارجی گناه نیست) بنده چندین سال در ممالک خارجه زندگی کرده‌ام تحصیل کرده‌ام دارای معلومات شدم مدیون و مرهون و سپاسگزار درس‌هایی هستم که استادان خارجی بمن داده‌اند نه آقا من ضدخارجی نیستم من علاقمند به مملکت خودم هستم حال اگر من از روی منطق به وطنم علاقمندم بمن نگوئید چرا وطن پرستی؟ وقتی که خودآنها وطن پرستند وقتی که خودشان مملکتشان را از دیگران بیشتر می‌خواهند وقتی که خودشان مملکتشان را از دیگران بیشتر می‌خواهند وقتی که آنها ازدزدی وتمام کارهایی که امروز برخلاف مصالح اجتماع است جلوگیری می‌کنند حق ندارند که ازمن گله‌مند شوند شما چرا در مملکت خودتان کاری می‌کنید آقا ما در مملکت خودمان می‌خواهیم همان کاری را بکنیم که شما در مملکتمان می‌کنید کار خوب اگر آنجا خوب است اینجا هم خوب است اگر آنجا بد است اینجا هم بد است اگر آنجا حکومت نظامی ده سال طول می‌کشد باید اینجا هم ده سال طول بکشد اگر آنجا روزنامه نویس را بدون محاکمه توقیف می‌کنند و توی زندان می‌اندازند اینجا هم باید بکنند اگر آنجا انتخابات آزاد است اینجا هم باید باشد اینها یک چیزهایی است که اگر خوب است وآنها را می‌خواهید ماهم آنقدر فهمیده‌ایم که آنها را بخواهیم مایک حقی را می‌خواهیم ویک چیزی را می‌خواهیم که شما می‌خواهید چیزی را می‌خواهیم که عامه می‌خواهند و اگر شما چیزی را نمی‌خواهید ما هم آنرا نمی‌خواهیم اینست که من از جناب آقای منصور خواهش می‌کنم یک قدری صراحت لهجه پیدا کنند اگر جنابعالی که رئیس دولت هستید تشریف بیاورید پشت این تریبون و بفرمایید که من پیشنهاد می‌کنم این لایحه مطرح بشود در کمیسیون باز هم حرفی نداریم برود در کمیسیون خاصی که در مجلس تشکیل می‌شود و بعد هم در هر کاری هرقدر غور و تحقیق بشود بهتراست اصلاً مجلس شورای ملی برای مشورت درست شده‌است هرقدر راجع باین لایحه مهم بیشتر مشورت بشود در صلاح مملکت است وکسی نمی‌گوید که شما مشورت زیاد کرده‌اید ضرر کرده‌اید والله خدا شاهد است این دول دیکتاتوری که ازبین رفتند برای این بود که مشورت نکردند برای اینکه یک نفر بود و هر کار را بی مشورت نکردند برای اینکه یک نفر بود و هر کار را بی مشورت می‌کرد مثل دیکتاتور مثل؟ آن تاجری است که یازده ماه دیکتاتور کارهایی می‌کند که مردم را متوجه می‌کند ولی ماه دوازدهم بجهت خود رأیی وبواسطه اینکه مشوت نمی‌کند بواسطه لجاجت کارهایی مکیند که بضرر مملکت تمام می‌شود وازبین می‌رود بنده مخالف هستم که یک رئیس ستاد ارتش رئیس الوزرا ءبشود من با او دوست هستم ولی من مخالفم کسی که نه معلومات و سابقه سیاسی و نه وجهه ملی چه عرض کنم و نه معلومات حقوقی دارد با شنل و چماق و چکمه‌اش بیاید اینجا نخست‌وزیر بشود بگوئید من می‌ترسم مگرمن می‌ترسم؟ آن کسی که از جتنش نترسد از هیچکس نمی‌ترسد.
من عرض می‌کنم به جناب آقای منصور بیایید اینجا یا با این لایحه موافق هستید یا مخالف اگر موافق هستید بگوئید اگر مخالف هم هستید ما هیچ ایرادی نداریم دولت حق دارد با هرچه که عقیده دارد بیاید بگوید من موافقم بسیار خوب در صورت موافقت این لایحه می‌رود به کمیسیون خاص اشکال ندارد، باشد، عیبی ندارد البته آقایان نمایندگان محترم می‌خواهند بما منتی بگذارند ماهم خیلی متشکریم می‌فرمایند وقتی کمیسیونها انتخاب شد ما در مجلس نبودیم. نمایندگان تهران در مجلس نبودند و حالا هم می‌خواهند کمیسیون خاصی از شعب که ما هم در آن شعب عضویت داریم تشکیل شود که ما هم در این کمیسیون عقیده خودرا اظهارکنیم ما هم با کمال امتنان و تشکر این پیشنهاد آقا این را قبول می‌کنیم پیشنهاد دول ترا قبول می‌کنیم، هرکس این پیشنهاد را کرده‌است، پیشنهادی که برای خدمت به مملکت باشد ما قبول می‌کنیم اما این کمیسیون بعقیده بنده یک چیز فوق‌العاده‌ایست مثل یک محکمه اختصاصی است بنده و یا هر کس که تحصیلات حقوقی کرده، هر کس که آزادی می‌خواهد طالب محکمه اختصاصی نیست عقیده دارد دعاوی باید برود به محکمه اختصاصی یک جنبه‌هایی دارد که اساساً امنیت خاطر را می‌برد این کمیسیون خاص هم چون خاص است یک جنبه‌ای پیدا می‌کند که بنده نمی‌توانم عقیده پیدا کنم اما برای مقدمات کار یک کمیسیون خوبی است. چرا؟ برای اینکه یکی از ما در آنجا اظهار نظر خواهیم کرد آنوقت این کمیسیون یک زمینه‌ای حاضر می‌کند، پیشنهاد می‌دهد، گزارش می‌دهداین گزارش را مثل یک لایحه عادی دولت تلقی می‌کند می‌رود به کمیسیون‌های عادی عرض کردم آنجا هم اشکال ندارد، آنوقت جریان مجلس از بین نمی‌رود، اما در غیر اینصورت گفته می‌شود برای نفت یک کار اختصاصی کردند بنده می‌دانم که بعد چه خواهند گفت می‌گویند که رفتند و نشستند در این شعبات ساختند و سازش کردند، یک اشخاصی را در شعب انتخاب کردند که با لایحه موافق باشند ولی هیچکس نمی‌گوید که کمیسیون دادگستری، کمیسیون خارجه، کمیسیون اقتصاد ملی که شش ماه قبل ازاین انتخاب شده از نظر موافقت با لایحه نفت تشکیل شده‌است بنده این کمیسیون را بد نمی‌دانم برای اینکه یک زمینه‌ای حاضربکند بعد برود بکمسیون‌های عادی کمیسیون خارجه برای اینکه امتیازات از نظر سیاست خارجی باید در کمیسون خارجه مطرح نشود این غلط است کمیسیون خارجه مجلس برای این است که درباب امتیازات رأی بدهد کمیسیون اقتصاد ملی برای اینست که راجع باقتصاد رأی بدهد کمسیون دارائی و کمیسیون بودجه برای این است که راجع بمالیه رأی بدهند این است که بنده استدعا می‌کنم بیک کمیسیون خاصی مراجعه نکنید زیرا این تصمیم مثل همان محکمه اختصاصی است که مورد توجه آقایان نیست مانعی ندارد اول بیاید و در این کمیسیون مطرح بشود آنوقت یک گزارشی تهیه بشود، یک نظریاتی گرفته بشود و بعد کمیسیون‌هایی که صلاحیت دارند روی آن شور و بحث بکنند و عقیده خودشان را ابراز بکنند بیش از این بنده مزاحم نمی‌شوم و اگر یک قدری زیاده روی کرده‌ام از آقای منصور خیلی معذرت می‌خواهم امیدوارم که عرض بنده را واقعاً از راه دوستی و خیرخواهی بحال آقای منصور و ایران دوستی عرض کرده‌ام قبول یکنند و بیایند اینجا و رشته کلام را در دست بگیرند و ما را از بیانات شیرین خودشان مستفیض بفرمایند.
نایب رئیس - آقای نخست وزیر
نخست وزیر- بیانات جناب آقای دکتر مصدق البته یک متنی داشت یک حواشی بنده زیاد داخل حواشی نمی‌شوم، متنش از نقطه نظر نفت بود از نقطه نظر دستور طرح شدنش اما بعد از فرمایشاتی که فرمودند به نتیجه‌ای رسیدند که همان نتیجه منظور بود یعنی تصدیق فرمودند که خوب است این قضیه تحت شور در کمیسیون در بیاید، و درباب ترتیب کمیسیون هم اظهار نظری فرمودند بنابراین بنده تصور می‌کنم که اختلاف نظری در بین نیست که بنده زیاد مفصل عرض کنم اما در خصوص تقاضائی که دولت کرده‌اند از مجلس بعقیده بنده خیلی ساده بود و مطابق آئین نامه هم بود این بود که یک موضوعی است یک لایحه‌ایست در دستور مجلس دوره تقنینیه سابق بوده آن چون ناقص مانده در این دوره جزء دستور قرارگیرد وبرای این که مداقه وشور در اطرافش کاملاً بعمل بیاید به کمیسیون خاصی رجوع بشود وبنظر بنده این تقاضا کاملاً مطابق منطبق بود، هم چنین مطابقت می‌کرد با آئین‌نامه مانخواستیم یک کار فوق‌العاده‌ای بشود چون لایحه جدیدی هم نداشتیم همان لایحه بود که در شور دوره پانزدهم تقنینیه بود. مطابق ماده ۴۱ آئین‌نامه جزء لوایح لوایح معوقه بود و دولت یا ۱۵ نفر از نمایندگان حق داشتند که این را تقاضاکنند داخل دستور شود بنابراین مطابق همان نتیجه‌ای که خودشان اتخاذ فرمودند برای این که مسئله مهم است و شور و مداقه کاملی در اطرافش بشود بنظر بنده رسید که یک کمیسیون خاصی مرکب از منتخبین اعضای شعب ششگانه مجلس تشکیل بشود بهتراست برای اینکار در جلسه خصوصی و در جلسه علنی روز گذشته هم بنده عرض کردم که از این نقطه نظر بنده اصراری ندارم به کمیسیون خاص یا کمیسیون‌های عادی مجلس برود هر طور که بهتر و صلاح‌تر می‌دانند آنطور اقدام بفرمایند پس جناب آقا ی دکتر تصدیق خواهد فرمود که بنده چیزی عرض نکردم (دکتر مصدق – دو کلمه بفرمائید یا موافق یا مخالف) عرض کنم التفات بفرمایید لایحه‌ایست دولت داده و معوق مانده تکلیفش معین نشده به موجب آئین‌نامه مجلس دولت یا ۱۵ نفر از نمایندگان می‌توانند تقاضای طرح آن را بکنند بنده آن تقاضا را کردم طرح بشود یعنی تحت شور در بیاید (دکتر مصدق – مدافع لایحه هستید یانیستید؟) لایحه دیگری نداشتیم که بیاوریم همان است که تحت شور وبحث بوده. و ناقص مانده مطابق آئین نامه حق دارین تقاضا کنیم که تحت شور وبحث قرارگیرد (دکتر مصدق – شما موافق هستید یا مخالف، دو کلمه) بنده این را خیلی ساده می‌دانم و تصور می‌کنم مطابق آن منظوری است که آقا دارید یعنی همان نتیجه‌است حالا اگر در طرزش نظریاتی دارید بنده چه عرض کنم بنده این را خیلی ساده می‌دانم اما اینکه می‌فرمائید وجوهش بچه مصرفی برسد نظر مجلس این بود که وجوه نفت اختصاص داده شود بیک دستگاهی که اسمش سازمان برنامه‌است، سازمان برنامه هم تشکیل شد حالا آن سازمان برنامه را اگر مجلس نسبت بآن رأی دیگر بدهد باختیار خودش است پول مال مملکت است و به اختیار مجلس است اما نسبت به برنامه هم یک بحثی دارد که بنده تقاضا خواهم کرد یک کمیسیونی تشکیل بشود آقا هم تشریف داشته باشند که ببیند چه کرده و چه باید بکند و این پول چه جور باید مصرف بشود بنده هم عرضی ندارم اما خود بنده هم از آنجا پنجهزارتومان حقوق نگرفته‌ام (دکتر مصدق- چقدر بوده؟) تقریباً نصف این بوده، دو ثلث آن بوده، (دکتر مصدق – خوب گرفتید آقا) حقوق گرفتن اشکالی ندارد اینکه داخل موضوع نیست جنابعالی هم هروقت سرکار بوده‌اید گرفته‌اید، خوبی اینها یک مطالبی است که وصل می‌شود بیک موضوعاتی و گمان می‌کنم که اصل مطلب را باید گرفت و در اصل مطلب صحبت کرد. (دکتر بقایی- از لایحه کی دفاع می‌کند آقای نخست وزیر؟)
بالاخره می‌رود در کمیسیون دولت آنجا حاضر است و بحث می‌شود شاید یک راههای خوبی هم پیدا بکنیم بالاخره هم می‌آید تحت شور و بحث الان بنده نمی‌نتوانم چیزی در مجلس بگویم بجهت اینکه مسئله نفت یک مسئله تکنیکی است، فنی است، همانطور که فرمودند یک قدری باید در اطرافش بحث بشود بیک کلمه ودو کلمه ویک جلسه که نمی‌شود قضیه را روشن کرد وقتی که آمد درکمیسیون همانطور که فرمودند اعضای کمیسیون هستند اهل اطلاع هم هستند در آن لایحه صحبت می‌شود له و علیه دارد البته هر کس دلائلی دارد اقامه می‌کند بالاخره حقایق مکشوف می‌شود برای مملکت و ملت ایران و تکلیفش معلوم می‌شود بالاخره در باب اینکه عایدات نفت بمصرف مخصوصی می‌رسد خوب این مسابقه سابقه داشته حالا هم بالاخره مطابق قانون مجلس اشت اینکه فرمودند که یک مبلغی، چند میلیون برای اضافه مخارج ارتش گذاشته شده البته ارتش ما مسلم است که برای تعرض نیست و هیچگونه تصوری در این باب نمی‌شود کرد اما با اوضاع دنیا و با احتیاجات امنیتی داخله مملکت خوب ارتش هم یک تشکیلاتی دارد. (مکی – این پول‌هایش به مصرف پرونده‌سازی می‌رسد) این مرزهای طولانی ما این نقاط از هم پراکنده و دور افتاده در همان داخله مملکت ما ممکن است تحریکاتی بشود بالاخره یک تشبثاتی بشود که منافی امنیت باشد آخر دولت هم باید همه جا را بیابد، همه جا را تحت نظر داشته باشد این یک مقداری که اضافه کرده‌اند البته یک مقداری برای احتیاجاتی است، برای مصارفی است که با مخارج سنگین امروز بمیزان سابق نیست، یک میزانی همن اضافه‌است تازه عده افراد ما به چقدر می‌رسد؟ با اینهمه اضافه تازه به صد و پنجاه هزارهم نمی‌رسد، کمتر از ۱۵۰ هزار نفر است این برای یک مملکت پهناور و وسیعی مثل ایران از نقطه نظر امنیت اهمیت ندارد زیاد نیست بالاخره ما نباید یک کاری بکنیم که از عهده یک تشبثات داخلی هم برنیاییم که بعداسباب ندامت بشود در این باب تصورمی‌کنم همه علاقه‌مندند (صحیح است) اولین چیز حفظ امنیت مملکت است و آن هم بسته به ارتش است و قوای تأمینیه (صحیح است) که ارتش هم به آنها کمک بکند، امروز ممالکی هستند که بیش از نصف بودجه خود را صرف ارتش می‌کنند(مکی- شما نظارت هم داریدآنجا؟) البته مملکت حفاظت لازم دارد ۱۵۰ هزار نفر ارتش است خوب طبیعی است مخارجش یک چیزی اضافه می‌شود ملت ایران همیشه به ارتش و قوای حافظش علاقه داشته و کمک کرده و خرج کرده این را نباید آقایان زیاد اهمیت بدهید در موضوع نفت هم با کمال صراحت عرض کردن که مقصود دولت این است که روشن بشود هرطور که بنفع مملکت ایران است مخصوصاً که نماینده فراکسیون وطن هم اظهار عقیده موافق کردند.