سخنان عبدالقدیر آزاد نماینده مجلس شورای ملی در رد قرارداد الحاقی نفت و لغو امتیاز نفت جنوب با شرکت نفت انگلیس و ایران ۴ تیر ۱۳۲۹
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری شانزدهم | روز نفت ۹ امرداد ماه | درگاه نفت |
سخنان عبدالقدیر آزاد نماینده مجلس شورای ملی در رد قرارداد الحاقی نفت و لغو امتیاز نفت جنوب با شرکت نفت انگلیس و ایران ۴ تیر ۱۳۲۹
بنده امروز می‌خواهم مختصری راجع به نفت صحبت کنم و صحبتی که بنده می‌خواهم حضور آقایان عرض کنم از طرف حزب استقلال است حزب استقلال در سال ۱۳۲۰ تشکیل شد این حزب در موقعی که متفقین ایران را اشغال کرده بودند منتهای مبارزه را با مخالفین ایران شروع کرد و موقعی که می‌خواستند آذربایجان را تجزیه بکنند بشهادت آقایان آذربایجانی‌ها مانند یک آذربایجانی حقیقی از حقوق آذربایجان و ملت ایران دفاع کرد (افشار صادقی – آقای آزاد نسبت به خود جنابعالی صحیح است) بعد هم که قضیه نفت شمال پیش آمد حزب استقلال اعلامیه‌ای صادر کرد و در اینجا کنفرانس داد و حالا هم که نفت جنوب مطرح است حزب استقلال باز هم اعلامیه‌ای صادر کرده‌است و بنده می‌خواهم در اطراف این اعلامیه عقیده و نظریات حزب استقلال را بعرض مجلس شورای ملی برسانم ما معتقد هستیم که قرارداد نفت جنوب برای ما دو ضرر دارد یکی ضرر سیاسی و اجتماعی و یکی ضرر اقتصادی (بعضی از نمایندگان – یعنی قرار داد دارد فعلی) ضرر سیاسی و اجتماعی که برای ما این قرارداد دارد این است که نفت یک ماده حیاتی است مخصوصاً در این سنوات اخیر که طیاره‌ها و کشتیهای جنگی و تانکها اختراع شده یکی از عوامل موفقیت در جنگ همین نفت است (شوشتری – یعنی عامل اصلی و اساسی) برای اینکه اگر یک دولتی نفت نداشته باشد تمام ادوات جنگی آن دولت می‌خوابد برای این قضیه دولت انگلستان مطالعه کرده و گفته‌است که اگر چنانچه مراجعه بشود به تمایلات ملت ایران و یک مجلس شورای ملی که نماینده ملت ایران و یک مجلس شورای ملی که نماینده ملت ایران باشد یقیناً نخواهد گذاشت که این قرارداد نفت را به این طریق از مجلس شورای ملی بگذرانند بنابراین همیشه در نظرشان بوده که یک حکومت دیکتاتوری و قلدری و زور بوجود اورده و یک مجلس دلخواه خودشان و مصنوعی هم درست کنند و این قرارداد نفت را دولت انگلستان مطابق میل خودش از مجلس بگذراند همانطور که در سنه ۱۳۱۲ این قرارداد را گذراندند و برای همین قضیه نفت همیشه مملکت ایران دچار هرج و مرج شده و ما معتقد هستیم که خرابی وزارت دادگستری، خرابی وزارت اقتصاد ملی و حتی تمام تشتت عقاید و افکار مردم و ملت ایران در اثر همین نفت است و بس همین است که حزب استقلال که مبارزه زیادی کرده و می‌خواهد که قدمهایی برای سعادت ملت ایران بردارد با این عقیده‌است که این قرارداد نفت را رد کنند (نورالدین امامی – آقایان جبهه ملی هم با این نظر موافقند؟)
عرض کردم این عقیده من عقیده حزب استقلال است عرض کنم به حضور آقایان اگر بعضی از اشخاص معتقد هستند که ما نمی‌خواهیم قرارداد نفت را لغو کنیم ما معتقدیم که این یا تعمد است یا اشتباه (شوشتری – ترس است) نه ترس نیست دنیای امروز آقایان اجازه نمی‌دهد که یک دولت قوی بر یک دولت ضعیف زور بگوید بهترین دلیلش حکومت تیتوست که با وجود آنکه به اتکای کمینفرم روی کارآمد امروز زیر بار حکومت انگلستان برویم و امپراتوری انگلستان هم نمی‌تواند یک سرباز وارد ایران بکند مثل اینکه در جاهای دیگر دیده شده‌است که وقتی قیام کرده و مطالبه حق خودش را کرده و امتیازات خارجی را لغو کرده‌است تمام قبول کرده‌اند و بنابراین من معتقد هستم که اگر این قرارداد را لغو نکنیم ضرر اقتصادی که این قرارداد دارد و به عقیده من خیلی زیاد است بنده دو ماده از این قرارداد ۱۹۰۱ را با ۱۹۳۳ می‌خوانم ببینید فرق معامله چقدر زیاد است ملاحظه بفرمایید آقایان فصل ۱۵ می‌گوید: بعد از انقضای مدت معینه این قرارداد تمام اسباب و ادوات موجوده شرکت به جهت استخراج و انتفاع معادن متعلق به دولت علیه خواهد بود و شرکت حق هیچگونه غرامت از این بابت نخواهد داشت. مطابق این قرارداد بعد از آنکه مدت ۶۰ سال تمام شد آنچه که شرکت نفت در ایران دارد متعلق به ایران خواهد بود و الان در حدود یک میلیارد لیره در اینجا اسباب و اثاثیه دارند بعد ملاحظه بفرمایید در سال ۱۹۳۳ چگونه قراردادی آقای تقی‌زاده با آنها منعقد کرده‌است ماده ۲۰ این قرارداد ۱۹۳۳ اینست: در مدت ده سال آخر امتیاز و یا در فاصله دو سال پس از اطلاع قبلی که راجع به ترک امتیاز مطابق ماده ۲۵ داده می‌شود کمپانی جز به شرکتهای تابعه خود حق فروش یا انتقال یک یا چندین قسمت از اموال غیرمنقول خود را درایران موجود است ندارد در مدتهای مذکور نیز کمپانی حق انتقال و خارج کردن هیچ قسمتی از اموال منقول خود را ندارد مگرآنکه اشیاء مزبوره از حیز انتفاع افتاده باشد مطابق این قرارداد که در سال ۱۹۳۳ بسته‌اند تمام مؤسسات و دستگاههایی که شرکت نفت دارد می‌تواند یک شرکتهای دیگری درست بکند و تمام را واگذار کند به آنها و مطابق این قراردادی که در اینجا ملاحظه می‌فرمایید هیچوقت نمی‌تواند آنهارا از ایران خارج کند مگر که از حیز انتفاع خارج شده باشد بنده به خوزستان رفته‌ام آنجا یک محوطه‌هایی می‌بینید که یک مقدار سیمهای زنگ زده ریخته شده‌است بنده می‌خواهم سؤال کنم که آیا این شرکت نفت این سیمهای سوخته و زنگ زده را که از حیز انتفاع خارج شده‌است می‌خواهد بردارد و ببرد لندن اگر می‌خواهد اینها را بردارد و ببرد به لندن اینها به درد کسی نمی‌خورد الان خود اهالی آبادان احتیاجی به اینها ندارند چه برسد به شرکت نفت درست آقایان توجه بفرمایند این قراردادی که اینجا بسته شده آن مجلس آن روزی و آن هیئت وزرایی که این کار را کرده‌اند و یک چنین قراردادی را باکمال بیرحمی و با کمال ناجوانمردی برداشته‌اند و منعقد کرده‌اند این قرارداد اصلاً ارزش ندارد و این یک قراردادی است که حق ملت ایران را تضییع کرده‌است و این قرارداد برخلاف تمام قراردادهای دنیاست. در تمام دنیا وقتی که دولتی با دولت دیگر قراردادی می‌بندد یک از شرایط اولیه امتیاز آنستکه بعد از خاتمه امتیاز (شوشتری – اصلاً قرارداد با کمپانی بسته شده نه با دولت انگلیس) هروسیله و اسبابی که در آن جا هست همه نیز به آن دولت منعقد کننده قرارداد تعلق می‌گیرد از نقطه نظر مالی نیزمی‌خواهم یک قراردادی که یک دولت دیگری با یکی از شرکتهای خارجی بسته به عرض آقایان محترم برسانم و این قرارداد ونزوئلاست درست ملاحظه بفرمایید آنها چه قراردادی با شرکتهای خارجی بسته‌اند و ما چه قراردادی با شرکتهای خارجی بسته‌ایم در این قرارداد باید ۱۶ و دو سوم در صد از تمام مواد نفتی که استخراج می‌شود یعنی تقریباً صدی ۱۷ متعلق به دولت ونزوئلاست و دیگر اینکه اراضی که شرکت در اختیارگرفته‌است طبق قرارداد برای هر اگس که ۳۰۰۰ متر است ۶۵ سنت ازآنها اجاره می‌گیرد این اراضی که به آنها داده است همه ساله سالی ۳۰۰۰ متر را ۶۵ سنت اجاره می‌گیرد و اگر در آن اراضی نفت پیدا شد ۵۰ در صد مال آنهاست و ۵۰ در صد دیگر را به مزایده می‌گذارند هر کس بیشتر اجاره کرد به او می‌دهند این راجع به اینها و اما راجع به منافع خالص نفت می‌نویسد که منافع خالص شرکت پس از آنکه صد ۱۶ و دوسوم نفت مال آنها شد هرقدر شرکت منافع خالص داشته باشد نصف آن متعلق به دولت ونزوئلاست درست ملاحظه بفرمایید نصف از درامد خالص مال دولت ونزوئلا است صدی ۱۶ و دو سوم را هم که از نفت استخراج می‌شود مال ونزوئلاست از اراضی هم که آنها دارند اجاره می‌گیرد ملاحظه کنید اولاً ما در حدود ۲۰۰ هزار کیلومتر یعنی از کرمانشاه تا جنوب را به اختیار کمپانی گذارده‌ایم و از کمپانی یک دینار چیزی نمی‌گیریم ۲۰۰ هزار کیلومتر مربع درست مساوی با ۲۰۰ میلیون مترمربع می‌شود یک دینار اجاره نمی‌دهند از طرف دیگر این صدی ۱۶ که به ما بدهند این صدی ۲۰ را هم اگر ملاحظه بفرمایید به ما نمی‌دهند یعنی از ۵۲ میلیون لیره منافع خالص شرکت در سال ۱۹۴۸ یک میلیون و ۳۰۰ هزار لیره به ماداده‌اند در صورتی که مطابق همان قراردادی که بسته‌اند اگر ۲۰ در صد به ما می‌دادند ده میلیون و ۵۰۰ هزارلیره بود بنابراین می‌بینید که چیزی به ما نمی‌دهند بنده می‌خواستم عرضی بکنم که آقای جمال امامی جواب بدهند ولی تشریف برده‌اند راجع به مالیات بردرآمد هم این قانون است که پارسال در مجلس شورای ملی از تصویب کمیسیون دارایی مجلس با اختیاری که داشته‌است گذشته در این قانون نوشته شده‌است اشخاصی که باید مالیات بدهند هر شرکت یا شخصیت حقوقی که مرکز اصلی آن در ایران است نسبت به مجموع درآمد خود ولو آنکه قسمتی از آن در خارجه تحصیل شده باشد و هرنوع شرکت یاشخصیت حقوقی که مرکز اصلی آن در خارجه بوده و در ایران شعبه یا نماینده و امثال آن باشد در قسمت دیگر می‌نویسد دارندگان درآمد سهام شرکتهای خارجی و سهم الشرکه شرکتهای خارجی مشمول مالیات می‌شوند (رئیس – آقای آزاد از وقتتان چیزی نمانده)
اگر آقا این اجازه بدهند بنده عرایض مهمی دارم که اگر اجازه بفرمایند من ده دقیقه دیگرصحبت بکنم، اگر آقابان موافقت می‌کنند بنده ده دقیقه دیگرصحبت بکنم (بعضی از نمایندگان – مخالفتی نداریم، بفرمایید) عرض کنم حضور مبارک آقایان در این قانون مالیات در بردرآمد نوشته‌است که هر کس از صدهزار تومان درامد به بالا داشته باشد باید پنجاه در صد آنرا به دولت بپردازد بنده می‌خواهم بدانم که علت اینکه حاج احمد آقا نادری و مصطفوی تاجر اگر چنانچه صدهزار تومان درامد داشت این شخص پنجاه هزارتومان از بابت درامد خودش را بعنوان مالیات به دولت ایران بدهد به چه مناسبت شرکت نفت که شصت میلیون لیره درآمد دارد نباید مالیات بدهد؟ (یکی از نمایندگان مالیاتش را می‌برد می‌دهد به انگلستان) من حرف دیگری می‌خواهم بزنم من می‌گویم شرکت نفت باید مانند یک شرکت ایرانی و تابع همان مقرراتی باشد که ملت ایران آنرا اطاعت می‌کند مطابق این قانون هرکس صدهزارتومان درآمد داشته باشد باید ۵۰ هزارتومان بابت مالیات تصاعدی دولت ایران بدهد این شرکت هم درآمدش مال خودش ولی لااقل باید مالیاتش را بدهد اگر شرکت نفت این مالیاتی که فلان تاجر می‌دهد به دولت ایران بدهد از شصت میلیون لیره درآمدش باید سی میلیون لیره به دولت ایران بدهد علاوه برآن حقوق گمرکی بابت اجناسی که وارد می‌کند و خارج می‌کند.
من خواهش می‌کنم از آقایان که اظهار وطنپرستی می‌فرمایند و خیلی در اینجا معتقدند که این قرارداد باید بسته بشود که یک کار کوچک بکنند، یک کارکوچک و آنکار کوچک اینست که این قسمت از این قرارداد را لغو بکنید. ملاحظه بفرمایید این قسمت را کمپانی برای مدت سی سال اول عملیات خود در ایران از پرداخت هرگونه مالیاتی که به نفع دولت و ادارات محلی فعلاً برقرار و یا در آتیه وضع شود معاف خواهد بود همین قضیه را بردارید به جای این یک جمله کوچکی بگنجاند که کمپانی نفت جنوب هم تابع همان مقرراتی خواهد بود که سایر شرکتها می‌باشند. اینکه دیگر مانعی ندارد اینکار را آقایان بیایید بکنید، این قضیه را درست کنید این قسمت را بیایید بکنید، عوض بکنید الان هیچ مؤسسه‌ای نیست که مالیات به دولت ندهد خرج مملکت را باید شرکتها و مؤسسات بدهند و مخصوصاً شرکتهایی که درآمد شان خیلی زیاد است من نمی‌دانم که چرا مجلس شورای ملی ایران برای فلان بقال، فلان تاجر، الان عطار مالیات وضع کرده‌است که از آنها مالیات بگیرند ولی یک شرکت خارجی که منافع هنگفتی دارد می‌برد این را از مالیات معافش می‌کند؟ شما چرا اینکار را می‌کنید، شما باید این قسمت از ماده را عوض کنید بنده می‌خواهم به آقایان عرض کنم که مجلس شورای ملی تصور نکند که اگر چنانچه این قرارداد قسمی تصویب بشود که منافع ملت ایران در آن تأمین نشود ملت ایران آقا از خودش صرفنظر نخواهد کرد و من معتقد هستم بعد از تصویب این قرارداد نفت چنانچه به ضرر ملت ایران باشد همان روز اولین روز مبارزه است، اولین روز آدمکشی است اولین روز انقلاب است برای اینکه آقا نفت برای مملکت ایران خیلی اهمیت دارد هم از نقطه نظر امورمالی و هم از نقطه نظر اقتصادی و اجتماعی و سیاسی بنابراین من خواهش می‌کنم که آقایان به این قضیه درست توجه بفرمایند که این قرارداد را اصلاح بکنید باید صد در صد منافع ملت ایران را تأمین بکنید (یک از نمایندگان – شمادرکمیسیون نیستید؟) نخیر، والا قطع بدانید که یک روزی پیش خواهد آمد که جنگ و جدال خواهد بود.