سخنان اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در میهمانی شام بوتو پرزیدنت پاکستان در کاخ گلستان ۲۲ اردیبهشت ماه ۱۳۵۲
| سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بر پایه تاریخ | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران | تصمیم‌های مجلس |
سخنان اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در میهمانی شام بوتو پرزیدنت پاکستان در کاخ گلستان ۲۲ اردیبهشت ماه ۱۳۵۲
حضرت رئیس جمهوری
گرچه من این افتخار را داشتم که در میهمانی دیشب به حضرت رئیس جمهوری پاکستان شادباش بگویم و ضمن یک نطق رسمی احساسات و تحسین خود را به ایشان و علاقه برادرانه خویش را به مردم پاکستان ابراز دارم، لیکن مایلم از این فرصت استفاده کرده و پیرامون بیانات محبت آمیز حضرت رئیس جمهوری که نسبت به کشور ما و مردم ایران بیان نمودند اشاره‌ای بکنم.
باید توضیح دهم تا آن جا که موضوع مربوط به مناسبات بین دو کشورمان می‌شود از آغاز بنیانگذاری پاکستان به عنوان یک کشور آزاد و خودمختار، ما در زمره نخستین کشورهایی بودیم که پاکستان را به رسمیت شناخته و در مواقع دشوار احساسات واقعی و صمیمانه خود را نسبت به پاکستان ابراز داشته و همواره و در هر فرصتی از آن جانبداری نموده و در سازمان ملل متحد از آن حمایت کرده‌ایم. این دشواری‌ها مانع از آن نشده که در مقام دوست واقعی و صمیمی شما گاهگاه عدم موافقت کامل خود را با برخی از وقایعی که در گذشته روی داده است ابراز نداریم.
به یاد داریم روزها و شب‌هایی که در تخت جمشید در جریان جشن دو هزار و پانصدمین سالروز بنیانگذاری شاهنشاهی ایران، ساعت‌های درازی را که با رئیس جمهوری وقت پاکستان و رهبران دیگر کشورها سپری کردیم و کوشیدیم از حوادث اندوهناکی که به وقوع پیوسته جلوگیری کنیم. اگر چه کامیاب نشدیم، ولی در هر حال نمی‌توانیم بپذیریم که برای پیشبرد مقاصد سیاسی زور به کار برده شود. به همین سبب ما کشوری را که بنگلادش نامیده می‌شود و خواهی نخواهی یک واقعیت است هنوز به رسمیت نشناخته‌ایم.
ما آن کشور را قبل از اینکه شما تصمیم به شناسایی آن بگیرید به رسمیت نخواهیم شناخت. منظور این نیست که ما نهایت کوشش را به عمل نخواهیم آورد که از شما در ایجاد یک پل ارتباطی میان پاکستان و همسایه بزرگ شرقی خود صد در صد جانبداری کنیم. شما باید در صلح و مسالمت با آن‌ها زندگی کنید، شما باید با هم زیست کنید و سرانجام به خاطر منافع و مصالح قاره آسیا ما همگی باید با یکدیگر در کمال اتحاد و یگانگی به سر بریم و با کلیه مشکلاتی که مواجه هستیم مبارزه کنیم. با این روحیه و نیت ما با جمهوری خلق چین و جمهوری دموکراتیک خلق کره مناسبات سیاسی برقرار کرده‌ایم و به همین دلایل ما یک سیاست کاملاً مستقل ملی را دنبال می‌کنیم و منشور ملل متحد را محترم می‌شماریم. ما هر تحول و رویداد جهانی را بر مبنای ارزش واقعی آن ارزشیابی نموده و مورد قضاوت قرار می‌دهیم. بار دیگر تکرار می‌کنم ما همواره در کنار شما قرار خواهیم داشت، حتی اگر فکر کنیم در برخی از موارد اشتباهاتی در گذشته روی داده است. منظور من این نیست که نسبت به آنچه که در کشور شما می‌گذرد نگران نیستیم، به همین علت ما ناگزیر از ذکر این حقیقت هستیم که آنچه که برای همسایه ما در شرق یعنی کشور پاکستان روی دهد از نظر ما اهمیت حیاتی دارد و اگر بار دیگر اتفاقی برای آن کشور رخ دهد نمی‌توانیم آن را تحمل کنیم و علت آن تنها علاقه برادرانه ما به شما به عنوان یک ملت مسلمان نیست بلکه به خاطر منافع ایران نیز ما نمی‌توانیم تحولات و یا گرفتاری‌های دیگری را در کشور پاکستان تحمل کنیم. کاملاً طبیعی است که قویاً تأکید کنیم که در برابر هرگونه جنبش خدای نخواسته تجزیه طلبی در کشور شما چشمان خود را فرو نخواهیم بست. ما نمی‌توانیم مسدود شدن تنگه هرمز را که حیات ما بدان بستگی دارد بپذیریم. بستن تنگه‌ها کار آسانی است. ولی باز نگهداشتن آن اهمیت بیشتری دارد و ما قصد داریم تا آنجایی که قدرت و موقع ما اجازه بدهد این کار را بکنیم. دریاها باید برای کشتیرانی عموم و رفت و آمد مسالمت آمیز کشتی‌های کلیه کشورها و ارتباط بازرگانی بین ملل باز باشد و این استدلال با قوانین بین‌المللی انطباق کامل دارد. باید تکرار کنم که سیاست اصلی ما در خلیج فارس مبتنی بر این اصل است که رقابت بین قدرت‌های بزرگ کنار گذاشته شود و این دریا به صورت یک منطقه صلح و ثبات در آید. ما مایلیم که کلیه کشورها این اندیشه را بپذیرند که نباید بکوشند اندکی بیشتر یا کمتر وجود نظامی خود را در آن منطقه حفظ کنند. به عقیده ما این عمل کمکی به اوضاع نخواهد کرد. اکنون این سئوال مطرح می‌شود که ما به چه طریق دیگر می‌توانیم همدردی و احساسات برادرانه خود را نسبت به پاکستان ابراز داریم. امیدوارم مورد دیگری پیش نیاید که ما این احساسات همدردی را مجدداً به ثبوت برسانیم. ما اعتقاد کامل داریم که همه از این احساسات و تمایلات آگاه هستند و موقع ما را درک می‌کنند.
سیاست سرسختانه ما سرانجام می‌تواند به برقراری تفاهم بهتر در آن منطقه از جهان کمک کند. در حال حاضر ما برای موفقیت رئیس جمهوری پاکستان دعا می‌کنیم، زیرا ما به هدف‌ها و مقاصد ایشان و اندیشه‌هایی که برای پاکستان دارند آگاه هستیم.
شما اکنون قانون اساسی خود را دارید. گرچه من یک سرباز و یک نظامی هستم، ولی خوشحالم از اینکه پاکستان سرانجام بوسیله یک حکومت غیر نظامی اداره می‌شود. پانزده سال زمامداری نظامی در پاکستان زیاد بود و می‌بایستی قبلاً کنار می‌رفت. ولی گاهی نمی‌توان هر کاری را بنا به دلخواه انجام داد. در هر حال از این پس امیدواریم که این همسایه بزرگ ما روز بروز نیرومندتر گردد و اقتصاد خود را نیرومند تر سازد و جامعه‌ای نوین و قدرتمند متکی بر عدالت و اصلاحات اجتماعی بوجود آورد. می‌دانم که شما سرگرم این کار هستید و نیز مطمئنم که با موفقیت روبرو خواهید شد. گفتگوهای ما طبق معمول به طرز مطلوبی برگزار شد و غیر از این هم انتظار نمی‌رفت. طرز فکر ما یکسان است و قلوب ما با هم می‌تپد و تصور می‌کنم که این حقیقت مسلمی است که دو همسایه می‌توانند آنچنان به یکدیگر نزدیک باشند که در بسیاری از موارد بین آن‌ها وحدت و اتفاق نظر کامل وجود داشته باشد.