گزیده‌ای از سخنان و رهنمودهای علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی
| برنامه عمرانی پنجم/سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی امرداد ماه تا آبان ماه | علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی
سخنرانی‌ها و پیام‌ها و بیانات و مصاحبه‌های علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی |
دانشگاه فرح پهلوی |
گزیده‌ای از سخنان و رهنمودهای علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی
سخنان بانوی اول ایران در زمینه‌های گوناگون، همیشه راهنما و رهنمود جامعه بوده است. به مناسبت زادروز شهبانوی کشور ما، گزیده‌ای از این رهنمودها را که در سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی فرموده‌اند، مرور می‌کنیم.
گنجینه سعادت
موفقیت و سعادت به صورت گنجینه‌ای است که دستیابی بدان برای همه ممکن است، به شرط آنکه کلید آن را در درون خود بجوییم و نه در بیرون از آن. تا آدمی به مسئولیت‌های خود آگاه نباشد و کوشش و تلاش شایسته در راه ایفای آن به کار نبرد، انتظار نتیجه، بی‌مورد است زیرا این توقع، با هیچ اصل حق و عدالتی سازگار نیست. به گفته حافظ، ارادتی بنما تا سعادتی ببری. (از پیام نوروزی ۲۵۳۵)
یکی از مشخصات تمدن اسلامی، توجه دایم به اهمیت خاص عامل زیبایی و ضرورت حفظ و اعتلای کیفیت زندگی بوده است. این وجه امتیاز حتی در قلمرو دانش و تکنولوژی اسلامی نیز منعکس است زیرا این دو، هیچ وقت پیوند خویش را با جمال پرستی و هنر نبُریده‌اند، به طوری که می‌توان با اطمینان، هنر اسلامی را یک رشته علمی و به عبارت دیگر، علم اسلامی هنر دانست. امروزه بسیاری از مردم زیبایی را امری تجمّلی و کیفیت زندگی را نظریه‌ای از اعتبار افتاده تلقی می‌کنند و با تأسف شاهد آن هستیم که توسعه مادی عصر ما، بر احساس کمیت و نه بر پایه کیفیت، وضع بسیاری از کشورها را به نابسامانی کشانده است. زیبایی ضرورتی است که بدون آن زندگی آرمان وجودی نمی‌تواند داشت. (در مراسم گشایش نمایشگاه دانش و تکنولوژی اسلامی، لندن، ۱۷ فروردین ۲۵۳۵)
مشکلات
ما باید ضمن آنکه در بسیاری از نقاط کشور به مشکلات رفاهی اولیه مردم بپردازیم، به مسایل رفاهی دیگری که هم سطح گرفتاری‌های رفاهی کشورهای پیشرفته صنعتی است نیز توجه داشته باشیم. در آینده باید قسمت بیشتری از بودجه کشور برای آموزش و فرهنگ و برنامه‌های رفاه اجتماعی منظور گردد و در اجرای این امر باید از یک سیاست هم آهنگ ملی پیروی شود. (در شرفیابی اعضای شورای عالی رفاه اجتماعی، ۱۱ اردیبهشت)
بازنویسی کتاب‌های فلسفی
باید توجه داشت که نه تنها گروهی از جوانان، بلکه حتی بعضی از افراد تحصیلکرده امروز نیز به سبب کمبود اعتقادات عمیق ذهنی، به راه‌هایی کشیده م شدند که نشانه ناسازگاری روانی آن‌ها در برخورد با این کمبودها است. نیروی اعتقاد به تفکر و معنویت، همیشه زمینه محکمی برای قوام گرفتن شخصیت افراد بوده است و انجمن شاهنشاهی فلسفه باید امکان بازنویسی کتاب‌های عمیق فلسفی را به نحوی که برای عامه قابل درکی و استفاده باشد مورد بررسی قرار دهد و مردم نیز در تمام زمینه‌ها نسبت به گسترش کمی و کیفی فعالیت‌های انجمن شاهنشاهی فلسفه ایران همکاری و مساعدت لازم را به عمل آورند. (در جلسه هیأت امنای انجمن شاهنشاهی فلسفه ایران، ۱۹ خرداد)
دوستی ایران و آمریکا
ایران و ایالات متحده در طول مدتی دراز، از همکاری و روابط دوستانه نزدیک برخوردار بوده‌اند و این واقعه خاطره انگیز، تأیید دیگری بر پیوندهای رو به رشد در زمینه دوستی و تفاهم بین دو کشور ما است. اکنون ۱۸ هزار دانشجوی ایرانی در کالج‌ها و دانشگاه‌های سرتاسر آمریکا ثبت نام کرده‌اند و در حال حاضر تعدادی از مؤسسات دانشگاهی شما درگیر برنامه‌های مشترکی در سطح آموزش عالی با دانشگاه‌های ما هستند. مایلم سپاس مردم خود را به خاطر فرصتی که به دانشجویان ایرانی در این کشور داده شده و همچنین به خاطر روحیه همکاری که به طور مداومی ابراز شده است، بیان نمایم. انتقال دانش و فرصتی که برای آموختن در اثر این مبادلات ایجاد شده است، دانشجویان ما را قادر خواهد ساخت که بهتر مجهز شوند و اعضای مؤثرتری برای جامعه خود هنگام بازگشت به ایران باشند. (از پیام، به جشنواره ایران در هوستون، سوم خرداد)
توزیع عادلانه ثروت
تنها تهیه نقشه و طرح و برنامه ریزی کافی نیست. باید امکانات عملی و اجرایی آن را در نظر گرفت. این برنامه‌ها نباید به صورت تئوری باقی بماند و پیشنهادات علمی در زمینه پیاده کردن آن‌ها در سطح مملکت لازم و ضروری است. باید رشد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی با توزیع خدمات توأم باشد و البته توزیع عادلانه ثروت نیز دقیقاً مورد نظر قرار گیرد. (در بازدید از سیستم‌های برنامه ریزی ایران در سازمان برنامه و بودجه، ۱۵ خرداد)
توسعه اقتصادی و هدف‌های انسانی
هدف‌های توسعه به نوبه خود وسایلی هستند برای نیل به هدف‌های انسانی و اجتماعی و فرهنگی و از این رو است که امروز مفهوم اساسی در تدوین و تنظیم هدف‌ها و سیاست‌ها و خط مشی‌های توسعه ملی بهبود و فرابُرد کیفیت زندگی است. کیفیت زندگی مجموعه‌ای از یک پارچه از نیازمندی‌های اساسی مادی و غیر مادی انسان است. این نیازها خواه مادی باشند و خواه غیر مادی و معنوی، باید به ماهیت چند بُعدی و ابعاد گوناگون آن‌ها به صورتی یکپارچه توجه نمود. (از پیام به دومین سمینار ملی رفاه اجتماعی، ۱۸ خرداد)
حمایت از صنایع دستی
دولت باید از صنایع دستی حمایت کند، به دلیل آنکه این صنایع در زندگی روستاییان اهمیت بسزایی دارد. برای احیا صنایع دستی و تشویق روستاییان به اشتغال در این زمینه‌ها، باید تسهیلاتی از جهت دریافت وام‌ها قایل شد. همانطور که برای تشویق سرمایه‌داران به جهت ایجاد کارخانه‌های صنعتی فعالیت‌هایی در نظر گرفته شده، در این موارد نیز تسهیلات دولت یک امر حیاتی در امور اقتصادی و اجتماعی روستاها است. (در بازدید از روستای لاله جین (همدان)، ۱۷ خرداد)
تقلید از غرب
ما باید روش‌هایی که برای زندگی مردم کشور ما مناسب است انتخاب کنیم و برای مشکلاتی که در زندگی اجتماعی خود داریم، خود راه حل آن‌ها را بیابیم. هر گاه دست به تقلید از روش زندگی غرب بزنیم، در آن صورت پیرو زندگی غرب خواهیم بود، نه بدعت گذار روش زندگی جامعه خود. ما در کشور خود نمی‌خواهیم از اقداماتی که کشورهای غربی به عمل آورده‌اند پیروی کنیم و همانند کشورهای غربی، به عنوان مثال پس از گذشت بیست سال از صنعتی شدن کشورمان، تازه متوجه شویم که در یکی از روش‌های خود دچار اشتباه شده‌ایم. (در جلسه گفت و شنود زنان برجسته ایرانی که در پیشگاه شهبانو و بانو سادات همسر رئیس جمهوری عربی مصر برگزار شد، ۳۰ خرداد)
ترس زنان از سیاست
زنان ما باید بدانند که از شرکت در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی ترسی نداشته باشند، چون یک مقدار به علت نداشتن عادت و یک مقدار هم به دلیل خجالت از ظاهر شدن در محافل سیاسی است که از شرکت در این فعالیت‌های خودداری می‌کنند. (در سفر به تبریز، ۴ شهریور)
مدارس و آموزش ملی
آینده ما در گرو کار و خلاقیت ما است و از این رو باید نسل‌های ایرانی را با روحیه و اراده کار و کوشش خلاقیت، اخلاق، انضباط و حس مسئولیت تربیت کنیم. به عقیده من مدارس باید یکی از مهمترین مراکز آموزش ملی باشد. پس لازم است سرمایه‌گذاری بیشتری در آموزش و فرهنگ شود و توجه بیشتر به رفاه و اهمیت معلم و استاد مبذول گردد. (در نخستین جلسه نهمین کنفرانس آموزشی رامسر، ۱۴ شهریور)
جوانان و اعتیاد
هر قدر برنامه‌ای سالم و مثبت برای جوان‌ها و نوجوان‌ها در مملکت اجرا شود، امید این است که کمتر به طرف مواد مخدر بروند، زیرا اگر جوان ورزشکار باشد، اگر جوان اوقات فراغتش را در یک محیط سالم کتابخانه یا مرکز فرهنگی بگذراند طبیعتاً مسایل روانی‌اش کمتر است، طبیعتاً در یک محیط با معاشرت بهتری خواهد بود و کمتر به طرف اعتیاد کشیده می‌شود. (در بیست و پنجمین کنگره پزشکی رامسر، ۲۰ شهریور)
جدال همیشگی در زندگی
هر روز زندگی، آدم تا آخر عمر باید که چیز بهتری و جدیدتری یاد بگیرد و سعی کند نه تنها خودش را از لحاظ تعالی انسانی به راه بهتر و مرتبه بهتری برساند و شخصیت و انسانیت خودش را تقویت و بهتر کند، بلکه در محیط خانواده و در اجتماع و در خدمت به مملکت سعی کند که مفید باشد. می‌دانید که در هر انسانی خوبی و بدی هست، همانطور که در دنیا و در اجتماع خوبی‌ها و بدی‌ها هستند، منتها هر کدام ما به نوبه خودمان در زندگی شخصی و خانواده‌مان، در اجتماع مان و در مملکت مان باید سعی کنیم خوبی‌ها بر بدی‌ها فایق آیند و این جدالی است که همیشه این اطمینان و اراده پا به زندگی بگذارید و با جدال برای اینکه خوبی‌ها بر بدی‌ها فایق آیند. (در مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه فرح پهلوی، دوم مهر)
یکپارچگی ملی
هدف‌های اصلی بنیاد (بنیاد شهبانو فرح) تعالی انسانی است که شاید یک هدف است و باید همگی سعی و مشارکت کنیم برای رسیدن به این هدف عالی، تا آنجایی که ممکن است به آن نزدیکتر شویم. چیزی که به طور کلی مطرح است بالا بردن سطح فرهنگ مردم و پاسداری و نگهداری از فرهنگ با مشارکت مردم و برای مردم است: نگهداری از میراث ملی خودمان، نگهداری و مستحکم کردن همبستگی و یکپارچگی ملی. (در نخستین جلسه بنیاد شهبانو فرح، ۲۰ مهر)
حفظ آثار باستانی
امروز باید به مسایلی نظیر رسیدگی به بقایای تاریخی و آثار باستانی که در دل تپه‌های وطن ما نهفته است و حفظ و حراست این آثار که وظیفه ملی و میهنی فرد فرد افراد این مرز و بوم است، بپردازیم. بخشی از نمایشگاه‌ها و کاخ‌هایی که با ایمان و اعتقاد راستین به دست هنرمندان ایرانی بوجود آمده و به خاک افتاده، هنوز نامکشوف است. شما از کنار پاره‌ای از این میراث ملی و بی‌همتای فرهنگی کشورمان می‌گذشتید یا در جوارش زندگی می‌کردید، بی‌آنکه این یادگارهای جاویدان گذشته که دست آورد مردم بلندآوازه‌ای بود که روزگارانی با سربلندی در این آب و خاک زندگی می‌کرده‌اند، نظر شما را جلب نمایند. (در همایش رؤسای انجمن‌های حفظ آثار باستانی، ۲۵ مهر)
شرکت من در سیاست
هر کس هر نوع فعالیتی را انجام بدهد خواه فرهنگی، خواه آموزشی، خواه اجتماعی، با سیاست سروکار خواهد داشت. من در سیاست شرکت جسته‌ام زیرا همسرم خواسته است که در بعضی از جنبه‌های زندگی سیاسی نقشی فعال داشته باشم. فی‌المثل وقتی من با دفتر سیاسی و اجرایی حزب جدید ایران روبرو شدم، امکان یافتم نظریات و ایده‌های خویش را ارائه نمایم. همچنین هنگامی که شاهنشاه برنامه پنج ساله ششم کشور را مورد بررسی قرار می‌دادند، من در آنجا حضور داشتم و توانستم ایده‌های خود را در زمینه‌های مورد علاقه خویش بیان دارم. (در مصاحبه با روزنامه چردن تایمز، چاپ امان، ۲۷ آبان)
انسان‌ها، هدف اصلی
در دنیایی که امروز در آن زندگی می‌کنیم، همکاری و آشنایی بین مردم دنیا از اهمیت خاصی برخوردار است و من به سهم خود سعی خواهم کرد در برقراری همکاری‌ها و ارتباطات انسانی بین کشورمان و مردم دیگر دنیا از آنچه در توان دارم استفاده کنم. من اعتقاد دارم در هرگونه توسعه اقتصادی و صنعتی، همیشه باید هدف اصلی «انسان‌ها» باشد. به هنگام دریافت منشور جایزه مرکوری طلایی، اول آذر)
ایران و کشورهای اسلامی
روابط ایران با کشورهای اسلامی همواره دوستانه بوده است و همکاری‌های زیادی بین ایران و این کشورها وجود دارد. و به منظور گسترش بیش از پیش این مناسبات، باید تماس‌های مداوم میان رهبران و نیز مسئولان مختلف برگزار شود، زیرا بدین وسیله به مسایل یکدیگر از نزدیک آشنایی پیدا خواهند کرد و حل این مسایل آسان‌تر خواهد بود. کشورهای اسلامی مانند مصر و ایران، تمدن تاریخی دارند که حتی در تمدن جهان اثرهای زیادی گذاشته‌اند. (در مصاحبه با روزنامه مصری الاهرام، ۶ آذر)
هماهنگی در روستاها
باید به فکر توسعه روستاها به معنای جامعه کلمه بود. مخصوصاً مشارکت و موافقت روستاییان را در زمینه اجرای برنامه‌ها جلب کرد. اعزام مأموران متعدد به روستاها باید توأم با برنامه‌ای منظم و هماهنگ باشد و از دوباره کاری‌ها جلوگیری شود. توسعه اقتصادی و اجتماعی، گسترش آموزش و تعمیم واقعی بهداشت، مؤثرترین راه تأمین یک سیاست معقول جمعیتی است. هنگامی که بهداشت باشد طبیعتاً مادران دیگر از مرگ و میر کودکان خود نگرانی نخواهند داشت. برنامه‌ها باید هماهنگ باشد، بخصوص در سطح روستاها، این هماهنگی بسیار مهم به نظر می‌رسد. (در شرفیابی وزیران و مسئولانی که در امر تنظیم خانواده فعالیت دارند، ۲۰ آذر)
ثروت معنوی در روستاها
نظام آموزش در روستاها باید با زندگی آمیخته باشد. تمام مسایل روستاها با یکدیگر مربوط است. سطح صداقت و درستی و راستگویی و مهمان‌نوازی در روستاها بسیار بالا است. این ثروت و گنجینه معنوی را باید حفظ کرد. روحیه ملی و تعاونی روستا را که جنبه سنّتی دارد و فرهنگ عمیق روستاها، از جمله لباس‌های محلی باید حفظ شود. کت و شلوار پوشیدن الزاماً دلیل به متجدّد بودن نیست و نباید فرهنگ خارجی را بر روستاییان تحمیل کرد. سیاستی روستایی خیلی ظریف است. رنگ و فرهنگ ملی روستاها مهم است و باید حفظ شود. (در نخستین جلسه شورای عالی پژوهش‌های روستایی و دهقانی ایران، ۵ دی)
مشکل هر ایرانی مشکل من است
اعضای دفتر من و تمام افرادی که در سازمان‌ها مرا یاری خواهند داد، باید بدانند مصالح و منافع مملکتی بالاتر از مصالح و منافع شخصی است و این سیاست را که یکی از اهداف دفتر است باید در صدر وظایف خود قرار دهند. ما باید در کارها صداقت و صحت عمل داشته باشیم، درستکار باشیم و به اشتباهات خود پی برده و آن را قبول کنیم. فروتن باشیم و حتی خود عزیزمان را هنگامی که مصالح مملکتی مطرح است فراموش کنیم، از انتقاد سازنده استقبال کنیم. در زندگی امکان انتخاب راه زندگی برای همه هست. من راه خدمت به شاه و مردم و احترام به انسان‌ها را انتخاب کرده‌ام و در این راه وظیفه خود می‌دانم که قلب و فکر و وقت و قدرتم را برای برطرف کردن هر مشکل مملکتی یا مشکل هر فرد ایرانی در اختیار بگذارم تا جایی که هر مشکل فردی و مملکتی مشکل من باشد و هر خوشی و پیشرفت مملکتی را خوشی و خوشبختی خود بدانم. (در شرفیابی هیأت مشاوران عالی و اعضای کمیته برنامه‌ریزی و هماهنگی فعالیت‌های مربوط به دفتر مخصوص علیاحضرت شهبانو، ۵ دی)
زنان و تربیت فرزندان
زنان نباید در شتابزدگی یک تحول، وظایفی را که حقوق تازه اکتسابی بر عده آن‌ها گذاشته نادیده بگیرند و باید بدانند که در برابر هر حقی وظیفه و تکلیفی وجود دارد. باید تلاش آن‌ها، تلاشی مثبت و سازنده و بارور باشد. کوشش در تحصیل با توجه به اجباری بودن و یکسان بودن آموزش برای دختر و پسر که از اصول انقلاب شاه و ملت است، شرکت در امر تولید اقتصادی و توسعه ملی با احراز تخصّص‌ها و مهارت‌های برابر با مردان و خصوصاً علاقه به استحکام خانواده و تربیت فرزند باید تواماً مورد توجه زنان ایرانی قرار گیرد. (در مراسم سالروز آزادی زنان، دانشگاه تربیت معلم، ۱۶ دی)
درباره جذامیان
در مورد جذام نکته‌ای که بیش از همه از نظر من اهمیت دارد مجاهدت بیشتر در امر بیماریابی و تشخیص به موقع و درمان آن است. لازم است که پژوهش‌های مربوط به جذام در دانشکده‌های پزشکی و مراکز تحقیقاتی کشور گسترش یابد تا دستیابی به نتایج مطلوب هر چه زودتر میسر گردد. مسلماً نتایج حاصله از این تحقیقات در بهبود جذامیان سایر ممالک نیز مؤثر خواهد بود. خوشبختانه بر هم میهنان من روشن شده است که بیماری جذام تفاوت اساسی با سایر بیماری‌ها ندارد و بیمار در ضمن درمان بیماری و در محل زندگی خود می‌تواند همراه و همگام با سایر افراد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی و سازندگی شرکت نماید. (از پیام، به مناسبت روز بین‌المللی جذام، ۹ بهمن)
امکانات تهران و شهرستان‌ها
تمام امکاناتی که در مملکت پدید می‌آید نباید در مرکز و تهران متمرکز شود. همه علاقمندند که تمام تأسیساتشان را به دلایل مختلف در تهران نگهدارند و در نتیجه، در شهرستان‌ها امکانات تهران بوجود نخواهد آمد. امیدوارم مؤسسات جدید که پدید می‌آیند، در شهرستان‌ها باشد و یا لااقل آن‌هایی که هستند مرحله توسعه را در شهرستان‌ها بدهند که شهرستان‌ها هم در قسمت‌های مختلف پیشرفت کنند. (در مراسم نخستین جشن پایان دوره تحصیل مدرسه عالی شمیران، ۱۰ بهمن)
دو جهان و هزار و یک جهان
ما امروز در دو جهان زندگی می‌کنیم، جهان اغنیا و جهان فقرا و به تعبیر رایج دیگر، جهان شمال و جهان جنوب. وظیفه اساسی بشریت این است که فاصله‌ای را که میان این دو جهان بوجود آمده از بین ببرد، البته در این کار هدف این نیست که به یک جهان واحد و یکپارچه و سرانجام تیره و تار و غم‌انگیز برسیم، بلکه باید به هزار و یک جهان دست یابیم که در عین تنوع و مساوات، بتوانند با انسجام و هماهنگی کامل در کنار یکدیگر زندگی کنند. (از مقاله علیاحضرت شهبانو، تحت عنوان «توسعه به گونه‌ای دیگر» که در مجله دو جهان، چاپ پاریس، منتشر شده. ۱۴ بهمن)
اندیشمندان ایران و مسایل مملکتی
پذیرش تکنولوژی فردا، مستلزم آمادگی جامعه از نظر اجتماعی، اقتصادی، انسانی و اخلاقی است. هدف توسعه تکنولوژی باید تأمین رفاه اجتماعی بیشتر باشد، بنابراین مطالعه دقیق و مستمر لازم است. اقتصاد ایران باید هر چه بیشتر خودکفا باشد. وابستگی تکنولوژی مملکت به خارج صحیح نیست و باید راه حل‌های ملی برای مسایل خود پیدا کنیم. امکانات فعلی زیاد است ولی نباید احتیاجات خود را به خارج زیاد کنیم و از امکانات موجود باید برای نیل به خودکفایی استفاده کرد. مسایل مملکتی باید با کمک اندیشمندان و دانشمندان ایرانی حل شود. (در جلسه فرهنگستان شاهنشاهی علوم ایران، اول اسفند)
تاتر در ایران
باعث خوشوقتی است که تاتر در ایران نضج بیشتری می‌گیرد، ولی باید اضافه کرد که در این قسمت هنوز راه درازی در پیش است. در تاتر مسایل مختلفی مانند کارگردانی، طراحی، نمایشنامه‌نویسی، بازیگری و نظایر آن تأثیر دارد ولی مسئله اساسی جمع آوری افرادی در این رشته از هنر کار می‌کنند و توجه به مشکل آن‌ها است. آموزش تاتر باید از سنین کودکی آغاز شود و تا حدی ادامه یابد که در سنین بالا به صورت یک عادت در آید. (در بازدید از تاتر کوچک تهران، ۵ اسفند)
خارجیان و سیاست مستقل ملی
سال‌ها است از دست کشورهای خارجی که سعی داشته‌اند سیاستمداران ما را زیر نفوذ قرار دهند و به نفع خود بهره‌برداری کنند، زیان دیده‌ایم. اینک ما از سیاست مستقل ملی خودمان برخورداریم. ما سیاست ملی و بین‌المللی داریم که روشن و مشخص است و کسی دستوری از خارج نمی‌گیرد. این شرایط برخی از خارجیان را خشنود نمی‌سازد و آن‌ها سعی دارند به نحوی در کشور ما رخنه کنند. (در مصاحبه با نماینده تلویزیون کانادا، ۱۲ اسفند)
در خانه ملت
خوشوقتم از اینکه این فرصت پیش آمد که برای اولین بار به خانه ملت قدم می‌گذارم. این روز برای من یک روز فراموش نشدنی خواهد بود، زیرا با توجه به سخنان منتخبین مردم و مسئولان مملکت در این مکان مقدس حس کردم که واقعاً مجلس، محل اجتماع نمایندگان ملت است و امیدوارم که نمایندگان مجلس، با مردمی که آنان را برگزیده‌اند، همیشه با رشته‌ای در پیوند باشند. و امیدوارم که این صداقت همیشه بین منتخبین مردم و مسئولان و مجریان مملکت باشند. (در مصاحبه‌ای به هنگام شرکت در جلسه علنی مجلس شورای ملی، ۱۳ اسفند)
اهمیت طب سنّتی
ایران در طول تاریخ خود همواره یکی از مراکز پزشکی بزرگ جهان بوده و به سبب موقع جغرافیایی ویژه و آب و هوای گوناگونی که در پهنه گسترده خود داشت، گیاهان طبی بسیاری در دامن خود پرورده بود و دانشمندان و پزشکان این سرزمین به شناخت طبی آن‌ها دست یافته بودند. باید به کوشش پزشکانی که در بهره‌برداری از طب سنّتی، دوش به دوش پزشکی نوین کوشا بوده‌اند ارج نهاد و آخرین نسل طبیبان سنّتی را که در حال انقراض است بازیافت و در نگاهداشت این میراث بزرگ فرهنگی و انسانی کوشید. (در کنفرانس طب سوزنی، شیراز، ۱۴ اسفند)
تمدن بزرگ چیست؟
منظور از تمدن بزرگ و اشاره اعلیحضرت به اینکه ما به سوی دروازه‌های تمدن بزرگ گام برمی‌داریم و در فاصله زمانی که تعیین فرموده‌اند به آن خواهیم رسید، این است که زندگی هر ایرانی از آغاز تولد تا پایان عمر تأمین شود. یعنی از لحاظ بیمه‌های مختلف، دست یافتن به آموزش، اشتغال، برخوردار بودن از بهداشت، بهره‌گیری از اوقات فراغت، مسکن، وسایل کشاورزی و اقتصادی و سایر زمینه‌ها، امکانات مساوی برای همگان وجود داشته باشد و همه بتوانند از یک رفاه نسبی برخوردار باشند. این نیز با همکاری و مشارکت مردم امکان پذیر خواهد بود. لازم است پایه‌های محکمی برای توسعه اجتماعی گذاشته شود و بر روی این پایه‌های محکم، اجتماعی بهتری بسازیم. (از مصاحبه شهبانو با خانم پری اباصلتی، سردبیر مجله اطلاعات بانوان، به مناسبت فرا رسیدن نوروز ۲۵۳۶)
نقطه نظرهای شهبانو در آخرین مصاحبه
هفته گذشته، علیاحضرت شهبانو به مناسبت بیست و دوم مهر ماه، زاد روز معظم‌لها، خان پری اباصلتی سردبیر اطلاعات بانوان را در کاخ سعدآباد به حضور پذیرفتند و طی یک مصاحبه اختصاصی، به پرسش‌های وی پاسخ فرمودند. متن کامل مصاحبه، در شماره این هفته اطلاعات بانوان چاپ شده است. در این‌جا، نکات برجسته‌ای از آخرین مصاحبه شهبانوی ایران که نمایانگر نظرها و ژرف نگری‌های معظم‌لها در زمینه‌های گوناگون فرهنگی، اجتماعی و ملی است، به نظرتان می‌رسد.
حفظ فرهنگ عامه
ما مملکتی داریم که از نظر لباس‌ها، لهجه‌ها، آوازها، سازها، داستان‌های محلی، صنایع دستی و غذاهای مناطق مختلف، چشمگیر است. باید آن‌ها را هر چه بیشتر بشناسیم و تا آنجا که امکان‌پذیر است در حفظ و پاسداری از آن‌ها بکوشیم. ... آنچه در فرهنگ عامه هست، موجب دلبستگی ما به آب و خاک‌مان می‌شود. باید آن را حفظ کنیم و رابطه عاطفی که از این رهگذر پدید می‌آید محفوظ نگهداریم.
حیف از غذاهای ایرانی
... مهم این است که مردم طرز تهیه غذاها را یاد بگیرند و همه خوراکی‌های سُنّتی و ملی را تدارک ببینند، مثل انواع شربت‌ها، ترشی‌ها، شیرینی‌ها و دسرها که این روزها، با شتاب زدگی که در زندگی هست و فرصت کافی فراهم نیست، تهیه آن‌ها در خانواده‌ها از رونق افتاده است. تهیه غذای ایرانی وقت لازم دارد و اغلب خانم‌ها با یک ساعتی که به آشپزی اختصاص می‌دهند، فقط فرصت دارند یک خوراک گوشتی و سالاد تهیه کنند و از صرف وقت بیشتر برای تهیه غذا بکاهند. در صورتی که حیف است غذاهای سُنّتی ما رونق خود را از دست بدهد.
ضرورت مشارکت زنان
در شرایط امروز جامعه ما، موضوع مشارکت زن‌ها به شدت مطرح است. نه فقط مشارکت سیاسی و اجتماعی، بلکه ضرورت دارد که از همگامی زنان و مردان یک نیروی واحد و یکپارچه در سطح کشور بوجود آید و مسئولیت‌ها و وظایف زن‌ها مثل مردها، در همه شئون گسترش یابد. با توجه به اینکه یک زن مسئولیت تربیت خانواده را هم دارد. این دیدگاه، وظایف او بیشتر است. بعضی از زن‌ها علاقه به انجام کارهای سیاسی و اجتماعی دارند اما به خاطر حجب ذاتی و یا اینکه عادت به چنین کارهایی نکرده‌اند، مشارکت لازم ابراز نمی‌دارند و در این صورت وجود سازمان‌هایی ضرورت دارد که زنان را برای این کارها برانگیزد و وظایف و مسئولیت‌های آن‌ها را توجیه و تفهیم کند. باید توجه داشت اگر گفته می‌شود ضرورت دارد، زنان برای پیشبرد جامعه در امور سیاسی و اجتماعی مشارکت و فعالیت داشته باشند، مفهومش این نیست که وظایف و مسئولیت‌های اصلی زن که بچه‌داری و شوهرداری است، از او سلب بشود. این وظایف و مسئولیت‌ها را پا به پای مشارکت سیاسی و اجتماعی می‌توان انجام داد.
چهارراه فرهنگ‌ها
مملکت ما همیشه گذرگاه و چهارراه فرهنگ‌های مختلف بوده، اما چنان نبوغ ذاتی در ملت ما بوده که این فرهنگ‌ها را جذب کند، از آن چیز تازه‌ای بسازد و فرهنگ خود را هم از دست ندهد. طبیعی است کشوری که در جاده رشدِ سریع قرار می‌گیرد، با دشواری‌هایی هم روبرو می‌شود و از جمله اینکه عده‌ای ممکن است یک مقدار از سُنّت‌های خوب مملکت‌شان را فراموش کنند. ایرانی، در گذشته با نبوغی که ابراز داشته، سُنّت‌های دلپذیر خود را هم حفظ کرده است و امیدواریم که این بار هم سربلند بیرون آید. ضرورت دارد که با یاری روشنفکران و دانشمندان، به وسایل مختلف، بهترین سُنّت‌های خود را حفظ کنیم و از تکنولوژی غرب، آنچه منفی است نپذیریم و اشتباه‌های دیگران را تکرار نکنیم. وظیفه همه سازمان‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است که به وسایل مختلف، از سُنّت‌های خوب ما و فرهنگی که داریم پاسداری کنند. به این منظور، لازم است کتاب علمی بیشتری به زبان فارسی تألیف و ترجمه بشود و در اختیار دانشجویان قرار گیرد. ما باید روی پای خودمان بایستیم و توجه کنیم که تا ابد نمی‌توانیم خریدار تکنولوژی غرب باشیم.
ایرانی‌ها دارند بر می‌گردند
عده‌ای به دلیل امکاناتی که مملکت برای آن‌ها بوجود آورده سرمایه‌دار شده‌اند و شاید چون احساس می‌کردند احتیاجاتی دارند که در مملکت تأمین نمی‌شود، با توجه به ارزش پول ما در خارج، در کشورهای دیگر سرمایه‌گذاری غیر ثابت کرده‌اند. اما من فکر می‌کنم که رفتن این نوع افراد به خارج رو به کاهش است. این را از یاد نبریم که در عوض، خیلی از افرادی که در آنجا تحصیل و زندگی کرده‌اند دارند بر می‌گردند. همانطور که اعلیحضرت فرموده‌اند، تأکید ما بر این است که هر ایرانی به میهنش بازگردد و به مملکتش خدمت کند... در برابر اقلیتی که شاید به خاطر همین مشکلات به مملکت دلبستگی ندارند، خوشبختانه اکثریت فراوانی قرار دارند که سخت به آن دلبسته‌اند.
توقعات و مشکلات
... ما باید سطح توقع مان را در سطح مملکت قرار دهیم. ما نمی‌توانیم بیشتر از آنچه در حد امکانات مملکت از نظر انسانی و مالی و فرهنگی است، توقع داشته باشیم. توقع ما باید با امکانات سازگار و هماهنگ باشد. از یاد نباید بُرد که همه چیز را دو روزه نمی‌شود حل کرد و این، از وظایف مردم و دولت است که مشکلات و نارسایی‌ها را در نظر بگیرند و با حُسن نیت راه حلّی پیدا کنند.
نارضایتی!
لازم است به وسایل مختلف به مردم آموزش داد که توقع‌شان را در سطح معقول نگه دارند. به خاطر داشته باشند که ما چه جور زندگی می‌کردیم و حالا چه شده‌ایم. این کار فقط با بالا رفتن سطح فرهنگ و آموزش درست می‌شود. دولت هم باید آن چیزی را به مردم عرضه کند که نیاز دارند، در صورتیکه گاه چیزهایی را که خودشان هم نخواسته‌اند، برای آن‌ها فراهم می‌کنیم و احتیاجی بوجود می‌آوریم و بعد که نمی‌توانیم این احتیاج را رفع کنیم، توقع ایجاد می‌شود. من نمی‌گویم که این چیزها نباید باشد، اما باید توجه کنیم که آن‌ها مسئله مهم زندگی نیست که چون موز نبود و یا فلان سبزی پیدا نشد، از مملکت ناراضی باشیم.
مشکل، حل می‌شود
البته ما مقداری مشکل و کمبود داریم و دانش آموزان و دانشجویان ما وقتی بخصوص از یک شهرستان کوچک به یک کشور پیشرفته می‌روند، زود بویژه از دیدگاه سیاسی تحت تأثیر قرار می‌گیرند، چون افرادی هستند که چنین تبلیغاتی می‌کنند غافل از اینکه آن کشورهای پیشرفته نیز از اول چنین نبودند. مردمان شان سال‌ها زحمت کشیدند تا به این درجه از پیشرفت رسیدند. با این وجود، آن‌ها هم کمبودهایی دارند که کمبودها را بچه‌های ما که به آن جا می‌روند نمی بینند. البته مشکل جوانان و دانشجویان در سطح جهان مطرح است ولی لازم است کارهایی کرد تا کسانی که چند سال در خارج از مملکت هستند چه از طریق نشریه و فیلم و کتاب و سخنرانی، در جریان تغییرات دایمی مملکت قرار گیرند. اگر این کارها را مسئولان امر انجام دهند، مشکلی که هست، حل خواهد شد.
مشکلات بچه‌ها در خارج
بچه‌هایی که به خارج می‌روند با مشکلات احتمالی و روانی که ناشی از زندگی دور از پدر و مادر و خانواده و مملکت است بار می‌آیند که مشکل قابل تأملی است. پدر و مادرها، به جای اینکه فکر کنند بهتر است بچه‌ها به خارج بروند، تحصیلات عالی داشته باشند و برگردند و پول بیشتر بگیرند، باید توجه کنند که ریشه بچه‌ها را از مملکت کندن به صلاح آن‌ها نیست و مشکلاتی هم که اغلب دانشجویان ایرانی در خارج دارند، ناشی از همین طرز فکر خانواده‌ها بوده است و امیدواریم بتدریج پدر و مادران به این مسئله توجه بیشتر بکنند.
شهرداری و زمین‌های بایر
متأسفانه در بعضی از مناطق، بعضی از خانه‌ها به هم نزدیکند و هیچ فضای سبز وجود ندارد. سال‌ها است من می‌کوشم در هر گوشه اگر زمینی وجود دارد، برای ایجاد فضای سبز و یک محیط مناسب برای ورزش بچه‌ها استفاده بشود. بر عهده شهرداری پایتخت و انجمن شهر است که دنبال این کار را بگیرند و ترتیبی بدهند که گام‌های سریع‌تری برداشته شود. چون به خاطر دارم که ده سال پیش با دو و نیم میلیون تومان ۷ استخر در تهران ساختیم و این روزها با این مبلغ، نصف این مقدار را هم نمی‌توان ساخت. اگر زمین‌هایی متعلق به دولت، اوقاف و شهرداری وجود دارد باید ترتیبی داد که به صورت پارک در آید. در صورتیکه چنین زمین‌هایی وجود نداشته باشد، شهرداری جستجو کند و بخرد و در صورتی که به خانه‌های ناجور برخورد، به بهای عادلانه بخرد و فضای سبز درست کند.
فایده جشنواره‌ها
یک رویداد فرهنگی را نمی‌شود نظیر کارخانه‌ای که بر روی آن سرمایه گذاری می‌شود و محصولی می‌دهد و بعد از چند سال سرمایه مستهلک می‌شود دانست. رویدادهای فرهنگی و هنری بدینگونه قابل ارزشیابی نیستند، بخصوص که نتایج به دست آمده، پاره‌ای قابل لمس هست و خیلی از آن نیز قابل لمس نیست. به اعتقاد من، جشنواره‌هایی که برگزار شده، برای مملکت مفید بوده و دست کم یک جنبش و پویایی را موجب شده است. مردم باید آموزش و فرهنگ داشته باشند، بدانند که در جهان اندیشه چه می‌گذرد. جشنواره‌ها در این زمینه نقش ساز هستند. هر قدر که رویدادهای فرهنگی در این مملکت بیشتر باشد، سطح فکر و فرهنگ مردم بالاتر می‌رود. ممکن است در لابلای برنامه‌های جشنواره‌ها، برنامه‌هایی باشد که مورد قبول گروهی باشد و یا نباشد. این مطرح نیست. آنچه مطرح است رویداد فرهنگی است.