کشتار و بلوای خونین سازمان تروریستی مجاهدین در تبریز ۲۹ و ۳۰ بهمن ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
| سازمان تروریستی مجاهدین خلق | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران بزرگ ارتشتاران
سازمان‌های تروریستی برای براندازی حکومت مشروطه پارلمانی در ایران |
سازمان چریک‌های فدایی خلق |
کشتار و بلوای خونین سازمان تروریستی مجاهدین در تبریز ۲۹ و ۳۰ بهمن ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
۲۹ بهمن ماه ۲۵۳۶ سازمان تروریستی مجاهدین و سازمان تروریستی چریک‌های فدایی بلوای خونینی در تبریز در چهلم کشته شدگان شهر قم به راه انداختند، به ۷۳ بانک یورش بردند و پول‌های مردم در بانک را دزدیدند. چهار بانک و ۲۲ مغازه را به آتش کشیدند. سه خودروی دولتی را آتش زدند و ۲۷ خودروی مردم را به آتش کشیدند و با پتک شیشه هایشان را شکستند و آسیب زدند. [۱]شیشه‌های بسیاری از مغازه‌ها را شکستند و هر چه در سر راهشان بود ویران ساختند. با همدستی عوامل شناخته شده سازمان تروریستی مجاهدین که خود را مارکسیست اسلامی می‌نامند چند گروه دیگر چون سازمان تروریستی چریک‌های فدایی خلق در خیابان‌ها به راه افتادند و با شعارهای کمونیستی و ضد ملی به مغازه‌ها و بانک‌ها حمله می‌بردند. بر پایه گزارش رسیده از تبریز تظاهر کنندگان که شعارهای ضد ملی و شعارهای کمونیستی می‌دادند، در راستای خیابان‌های پهلوی، فردوسی، شهناز، چهارراه گلستان، ملل متحد، امین، کورش، شاخ بختی، شاهپور و خیابان دارایی به راه افتادند. وقتی ماموران پلیس خواستند که تروریست‌ها را پراکنده‌سازند، آن‌ها با پرتاب سنگ و سلاح گرم و سرد به پلیس یورش بردند. تروریست‌ها سینما تخت جمشید و سینما آسیا را آتش زدند و به بیش از پانصد مغازه و شعبه بانک آسیب رساندند و شیشه‌های در و پنجره آن‌ها را شکستند. آتش‌سوزی ساعت‌ها ادامه داشت. همه اداره‌ها و سازمان‌های دولتی بسته شد و دانش آموزان برای رفتن به خانه هایشان ساعت‌ها در مدرسه ماندند. تظاهرات تروریست‌ها تا غروب ۲۹ بهمن ماه در گوشه و کنار شهر تبریز ادامه داشت. همچنین ساختمان حزب رستاخیز ملت ایران در تبریز از سوی تروریست‌ها به آتش کشیده شد. اغتشاش کنندگان همچنین به انستیتو تکنولوژی بازرگانی شهر تبریز و چند مرکز فرهنگی دیگر حمله بردند. تروریست‌ها هشت سینما را ویران ساختند و شیشه‌ها را شکستند و یکی از آن‌ها یعنی سینمای کاخ جوانان را آتش زدند. همچنین باشگاه ورزشی جوانان و حتی تلفن‌های همگانی، پارکومتر و خودروهای حمل زباله شهرداری را ویران ساختند و برخی از آن‌ها را آتش زدند. درگیری گروه‌های تظاهر کننده با افراد پلیس و مأموران ارتش، تا نیمروز ۳۰ بهمن ماه پراکنده در تبریز ادامه داشت و مأموران کوشش در پراکنده‌ساختن تروریست‌ها می‌نمودند. در تظاهرات تبریز ۶ تن کشته و ۱۲۵ تن زخمی شدند که دو افسر و ۹ مأمور انتظامی جزو زخمی شدگان هستند. در روز ۱۹ بهمن ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی به سبب چاپ مقاله‌ای در روزنامه اطلاعات مقاله «ایران و استعمار سرخ و سیاه» تروریست‌ها در شهر قم تظاهراتی به راه انداختند که در این تظاهرات شش تن کشته شدند.
به دنبال بلوایی که سازمان تروریستی مجاهدین در روزهای شنبه ۲۹ بهمن ماه و یکشنبه ۳۰ بهمن ماه در تبریز به راه انداختند، نیروهای نظامی- ارتش و شهربانی تبریز حفظ امنیت را در نقاط مختلف این شهر را به عهده گرفتند. اغتشاشات تبریز که حوادث خونین و ویرانی‌های زیادی در پی داشت، دو روز ادامه پیدا کرد، از جمله ویرانی‌هایی که به وسیله اغتشاش کنندگان در تبریز ببار آمد، به آتش کشیده شدن ده‌ها شعبه بانک و خرابی در بیش از پانصد مغازه و شعبه بانک بود. در بلوای خونین پریروز و دیروز تبریز، شش نفر کشته شدند و ۱۲۵ نفر آسیب دیدند. همچنین دو افسر و ۹ مأمور انتظامی در تظاهرات تبریز مجروح شدند. تظاهر کنندگان ساعت ۱۰ بامداد روز شنبه- پریروز- در گروه‌های چند صد نفری در خیابان‌های مرکزی شهر تبریز ظاهر شدند و به سوی مغازه‌هایی که بسته نبود حمله کردند. پلیس برای بازگرداندن آرامش و متفرق ساختن تظاهر کنندگان اقدام کرد ولی تظاهر کنندگان با پرتاب سنگ مقاومت نشان دادند. این وضع به مدت دو ساعت ادامه داشت تا سرانجام ارتش وارد عمل شد و امنیت را در شهر برقرار کرد. تظاهر کنندگان بیشتر مراکز عام‌المنفعه را مورد حمله و تهاجم و خرابی قرار دادند و به چند مدرسه نیز حمله کردند.
در بازار
تظاهرات تبریز روز شنبه ۲۹ بهمن ماه از اول بازار تبریز انتهای خیابان فردوسی آغاز شد و گروه‌های مختلف که برای برگزاری مراسم عزاداری به مسجد «حاج میرزا یوسف آقا» در حرکت بودند، با بسته بودن «در» مسجد روبرو شدند و شروع به تظاهر و دادن شعارهای ضد ملی کردند و در خیابان فردوسی به طرف پایین به حرکت درآمدند. دامنه تظاهرات و برخورد با مأموران انتظامی به خیابان‌های کورش، فردوسی، شهناز شمالی، میدان گلستان و خیابان پهلوی کشید و عصر همان روز شنبه، دسته‌های متعددی از تظاهر کنندگان در دیگر خیابان‌های شهر تبریز دست به خرابی‌هایی زدند. در این مدت، اغتشاش کنندگان چند سینمای بزرگ، ده‌ها بانک و ۲۲ مغازه را به آتش کشیدند و شیشه‌های بیش از پانصد مغازه و شعبه بانک را در گوشه و کنار شهر شکستند و ویرانی‌هایی ببار آوردند. همچنین ده‌ها اتومبیل وسیله تظاهر کنندگان به آتش کشیده شد.
گروه‌های تظاهر کننده بیشتر در میسر خیابان‌های پهلوی، فردوسی، شهناز شمالی، چهار راه گلستان، ملل متحد، امین، کورش، شاه بختی، توپخانه، تربیت، شاهپور و دارایی دیده می‌شدند و بیشتر حمله آنان به کارخانه‌های تولید کننده پپسی کولا، ایران گاز و آدامس خروس نشان بود. همچنین محموله یک کامیون حامل نوشابه غیر الکلی پپسی کولا وسیله تظاهر کنندگان از بین رفت. اوج تظاهرات و بلوای خونین تبریز ،همزمان با تعطیل مدارس بود و هزاران دانش آموز بویژه دانش آموزان دختر، نتوانستند از مدرسه بیرون بیایند و این عده ساعت‌ها در زیر زمین آموزشگاه‌ها ماندند. اولیای دبستان‌ها، مدارس راهنمایی تحصیلی و دبیرستان‌ها، برای جلوگیری از هرگونه پیش آمد ناگوار برای دانش‌آموزان، آن‌ها را تنها در اِزای ارائه کارت، تحویل والدین‌شان می‌دادند تا دانش‌آموزان را به خانه‌ها برگردانند.
پدران و مادران نیز با انداختن چادر بر سر دخترانشان آن‌ها را از آموزشگاه بیرون می‌آوردند و تا خانه همراهی‌شان می‌کردند. اما تا ساعتی بعد از تعطیل شدن مدارس عده انگشت‌شماری از دانش‌آموزان توانستند از مدرسه خارج شوند. بانک صادرات شعبه ارک، بانک ملی شعبه ارک، بانک بازرگانی شعبه ارک، بانک پارس (خیابان پهلوی) بانک صادرات شعبه مرکزی در چهارراه شهناز، بانک صادرات شعبه پاساژ، بانک ملی شعبه گلستان، بانک‌های ایرانشهر و بازرگانی شعبه گلستان، بانک تهران شعبه «قونقا»، سینما دریای نور، مغازه فروشنده لوازم خانگی آستانی، رادیو و صفحه فروشی شهاب، سینماهای دیانا و ایران، ساندویچ فروشی ۴۴۴ و «بن ژور»، باجه‌های تلفن، کیوسک پلیس راهنمایی چهار راه شهناز، بانک تهران شعبه چهار راه شهناز، لوکس فروشی ژیلا، ده‌ها رستوران واقع در پاساژ، ساندویچ فروشی شهیاد، سینما سعدی، هتل متروپل، بانک اعتبارات (شعبه چهار راه شهناز) خانه فرهنگ، سینما فرهنگ، سینما متروپل، رادیو تلویزیون فروشی «افسونگرفر» پارک هتل، شرکت پس‌انداز و وام مسکن، باشگاه پرورشی دانش‌آموزان، باشگاه سپاهیان انقلاب، نمایندگی روزنامه رستاخیز در تبریز واقع در خیابان پهلوی، سینما آریا، سینما مولن روژ، مشروب‌فروشی کرامت، بانک صنایع ایران (شعبه میدان باغ گلستان) هتل کارون، مرکز بهداشت درجه یک در خیابان ژاله، نمایشگاه اتومبیل خودکار در خیابان راه‌آهن، شرکت تعاونی مصرف کارگران در خیابان منجم، بانک‌های سپه، ملی، بازرگانی و صادرات در خیابان منجم، شعبه ۳۵۴، سازمان تعاونی مصرف شهر و روستا در خیابان منجم، مدرسه عالی بهداشت دخترانه در خیابان منجم، درمانگاه شماره یک سازمان تأمین اجتماعی در خیابان «شمس تبریزی»، چراغ‌های راهنمایی، ساختمان اتحادیه صنف بارفروشان و شعبه بانک ملی در خیابان شمس تبریزی، بانک ملی و بانک صادرات در خیابان ششکلان، شهرداری منطقه شرق در خیابان منصور، شبکه شماره دو خدمات درمانی در خیابان کورش، بانک و شرکت بیمه ایران، بانک ملی شعبه مرکزی در میدان قیام، اداره کل اقتصادی و دارایی، ساختمان مرکزی بانک ایرانشهر در میدان قیام، بانک بازرگانی شعبه مرکزی، اداره کل دادگستری آذربایجان شرقی، فروشگاه سازمان تعاون شهر و روستا، بانک اعتبارات شعبه مرکزی، بانک تجارتی ایران و هلند، شعبه مرکزی، بانک بین‌المللی ایران و ژاپن شعبه مرکزی، بانک پارس شعبه مرکزی، بانک ملی و بانک عمران، بانک تعاونی و توزیع، بانک صادرات و بانک «بین‌المللی ایران» واقع در خیابان دارایی، مرکزی آموزش شبانه روزی سپاهیان بهداشت، نمایشگاه اتومبیل تخت طاووس، بانک صادرات در خیابان ملل متحد، بانک صادرات شعبه «درب گجیل»، فروشگاه پوشاک «دودیک»، مغازه تعمیر چرخ خیاطی آشوت، جگرپزی یکتا، بانک ملی شعبه شهناز شمالی، فروشگاه توزیع مشروبات ترقی، کافه رستوران‌های ممتاز، تبریز، باستان، خورشید، گراند هتل، مشروب‌فروشی امید آذرشهر، فروشگاه تعاونی فرهنگیان و کارمندان دولت در سه راه شاه، بانک ملی شعبه سه راه شاه، کافه قنادی درخشان در خیابان پهلوی، بانک پارس در خیابان پهلوی، بانک پارس، تهران، سپه و صادرات در میدان شهرداری و کیوسک پلیس راهنمایی میدان شهرداری، از جمله محل‌هایی بود که وسیله گروه‌های اغتشاش کننده به ویرانی گرایید. همچنین در ساختمان انستیتو تکنولوژی بازرگانی در خیابان شهناز شمالی خرابی‌هایی بوجود آمد.
آتش‌سوزی‌ها
بانک عمران شعبه «قونقا»، بانک صادرات شعبه باغ گلستان، شرکت سهامی فیروز (فروشنده لوازم ماشین‌آلات) بانک صادرات شعبه قره‌آغاج، ساختمان حزب رستاخیز و ۱۵ دستگاه اتومبیل که در محوطه پارکینگ حزب رستاخیز پارک شده بود، بانک صادرات شعبه بولوار منجم، بانک صادرات شعبه چهار راه ملل متحد، بانک صادرات شعبه شمس تبریزی، بانک صادرات شعبه «سه راه»، بانک‌های بازرگانی و ملی شعبه شمس تبریزی، بانک‌های صادرات و سپه در خیابان ثقه‌الاسلام، بانک صادرات خیابان ششکلان، کاخ جوانان در خیابان دانشسرا، اداره دخانیات در خیابان دانشسرا، بانک فرهنگیان در میدان دانشسرا، ساختمان مرکزی بانک ایرانشهر در میدان دارایی، بانک صادرات شعبه خیابان دارایی، بانک شهریار در خیابان توپخانه، بانک صادرات «سر بازار»، بانک ایران و انگلیس، بانک ملی و کیوسک شرکت واحد اتوبوسرانی و قسمتی از اداره کل آموزش و پرورش استان آذربایجان در خیابان کورش، بانک صادرات شعبه خیابان امین، بانک شهریار در خیابان شهناز شمالی، بانک صادرات، سینما و هتل آسیا در شهناز شمالی، سینما کریستال در خیابان شهباز جنوبی، بانک صادرات شعبه کورش، بانک مرکزی تهران و بانک‌های صادرات، ملی، ایرانشهر، پارس و سپه و تهران در مسیر خیابان‌های پهلوی، شاهپور، تربیت، شهناز جنوبی، راه‌آهن، شاه و حافظ و وسیله گروه‌های تظاهر کننده به آتش کشیده شد. گزارش‌های رسیده از تبریز حاکی است، تظاهر کنندگان همچنین پارکومترها و علایم راهنمایی و رانندگی را در مسیر خیابان‌ها از جا کندند و خرابی‌هایی به وجود آوردند. در ساختمان مدرسه «هشتم اسفند» واقع در خیابان «جمشید» تبریز نیز وسیله گروه‌های اغتشاش کننده خرابی‌هایی به وجود آمد.
تعطیل دانشگاه
در پی حوادث و اغتشاشات اخیر تبریز، دانشگاه آذرآبادگان تا روز یکشنبه آینده هفتم اسفند ماه تعطیل است. بر پایه آگاهی‌های رسیده، میان گروهی از دانشجویان مذهبی و دست چپی دانشگاه آذرآبادگان اختلاف افتاد و هر دو دسته علیه یکدیگر شعارهایی با رنگ بر دیوارهای دانشکده‌ها نوشته‌اند. دیروز هم تظاهرات گروهی از مردم به صورت پراکنده در نقاط مختلف شهر بویژه مرکز شهر ادامه داشت و در شهر تبریز تنها تعداد کمی از مغازه‌ها باز بود. همچنین ساعت ۳۰/۱۰ بامداد دیروز، گروهی از تظاهر کنندگان در میدان باغ گلستان و خیابان امین اجتماع کردند و مأموران انتظامی برای متفرق کردن آن‌ها شروع به تیراندازی کردند. اجتماع تظاهر کنندگان حدود یک ساعت ادامه داشت.
ساعت ۱۶ روز شنبه ۲۹ بهمن ماه نیز گروهی از تظاهر کنندگان از بلوار دانشگاه آذرآبادگان در مسیر خیابان پهلوی به حرکت درآمدند. آن‌ها قصد حمله به ساختمان مهمانسرای ۱۲ طبقه شاه عباس کبیر را داشتند که از سوی مأموران انتظامی پراکنده شدند. تظاهر کنندگان تنها شیشه‌های در و پنجره اشکوب اول ساختمان مهمانسرا را شکستند. در مهمانسرای شاه عباس کبیر گروهی از مهندسان خارجی کارخانه ماشین‌سازی و خانواده‌های شان سکونت دارند. تظاهر کنندگان سپس در مسیر خیابان پهلوی چند شعبه بانک را به آتش کشیدند و گروهی از ساکنان محله‌های مختلف نیز که صحنه‌هایی از اغتشاشات و آشوب تبریز را به چشم دیده‌اند در گفتگو با خبرنگار اطلاعات مشاهدات خود را چنین گفتند: اکبر کمندی خیاط تبریزی که دخترش در مدرسه «بو علی سینا» درس می‌خواند، گفت:
- اوج اغتشاشات تبریز همزمان با تعطیل مدارس بود و گروه زیادی از دانش‌آموزان تا ساعت ۲٫۳۰ بعد از ظهر در مدرسه ماندند. سرانجام ساعت ۳۰/۲ به هر نحوی که بود خودم را به مدرسه رساندم و با انداختن چادری بر سرش، او را از مدرسه بیرون آوردم و به خانه بردم. بین راه گروه زیادی مرد و زن، برای بردن دخترانشان از مدرسه، در انتظار باز شدن خیابان‌ها بودند. ولی من با آشنایی که به محل داشتم، خود را از کوچه‌های تنگ به پشت مدرسه رساندم و با کسب اجازه از صاحب خانه‌ای که در مجاورت دبیرستان بود، با استفاده از نردبان به مدرسه دخترم رفتم. من علاوه بر دخترم، شش دختر دیگر را که از آشنایانم بودند، یکی یکی به خانه‌های‌شان رساندم.
محمد حسین امیر نوائیان کارمند تبریزی گفت: من از خیابان کورش می‌گذشتم که ناگهان گروهی از تظاهر کنندگان به کیوسک پلیس راهنمایی حمله کردند. کیوسک را درهم شکستند و دو موتور سیکلت و یک اتومبیل پلیس تبریز ار به آتش کشیدند. اتومبیل را واژگون کردند و بلافاصله بانک ایران و انگلیس را آتش زدند. در همین لحظه یک ماشین آتش نشانی که جلو شیشه‌های جلو راننده آن با شبکه‌های آهنی پوشانده شده بود آژیرکشان از راه رسید تا خودروی به آتش کشیده شده پلیس را خاموش کند اما تظاهر کنندگان به مأموران آتش نشانی با پرتاب سنگ یورش بردند و راننده آن را ناچار به فرار ساختند.
سیما دامن آبی یکی دیگری از شاهدین عینی که کارمند شرکت مخابرات تبریز است ابراز داشت: ساعت ۱۲ ظهر بود و تمام کارمندان اداره که در محل کار خود محبوس شده بودند از ترس می‌لرزیدند. چند لحظه بعد افراد خانواده‌ام به اداره مراجعه کردند تا مرا با اتومبیل به خانه ببرند. بین راه چند زن مقابل اتومبیل ما را سد کردند و گفتند اگر تو را سربرهنه ببینند به اتومبیل حمله خواهند کرد. من که چادر همراه نداشتم در یکی از کوچه‌های خلوت از اتومبیل پیاده شدم و در صندوق عقب آن خوابیدم. بیشتر از یک ساعت در صندوق عقب اتومبیل بودم و فقط متوجه بودم که اتومبیل از چند خیابان عبور کرد. وقتی به خانه رسیدم از ترس چند ساعت بیهوش شدم. علیرضا دل جوان دانشجوی سال سوم رشته فیزیک دانشگاه آذرآبادگان گفت: صبح روز شنبه وقتی به دانشگاه مراجعه کردم اوضاع را آشفته و غیر عادی دیدم. در بازگشت، در سه راه فردوسی با اولین گروه مهاجمان روبرو شدم که با سنگ و چوب به مغازه‌هایی که بدون توجه به اعلامیه باز و سرگرم کار بودند حمله کردند و شیشه‌های آن را می‌شکستند. این گروه سپس راه یک اتومبیل ب.ام.و را سد کردند و آن را مقابل سینما دیانا به آتش کشیدند. چند لحظه بعد یک ماشین شرکت پپسی کولا از راه رسید و در میان غائله گیر کرد. تظاهر کنندگان به ماشین حمله کردند و جعبه‌های نوشابه را یکی پس از دیگری به وسط خیابان انداختند. آنگاه کامیون را به آتش کشیدند. افراد گروه پس از آتش زدن ماشین پپسی کولا به حرکت خود ادامه دادند و در چهار راه شهناز تعداد زیادی از مغازه‌ها و کافه رستوران‌ها از جمله مغازه «آستانی» را ویران کرده و آتش زدند. من که جان خود را در خطر می‌دیدم با استفاده از چند کوچه خلوت گریختم و به خانه رفتم.
حمله تروریست‌ها به بیمارستان نکویی قم
پس از نیمروز یکشنبه ۳۰ بهمن ماه گروهی در شهر قم با شکستن شیشه‌های چند محل به بیمارستان نکویی این شهر حمله بردند. اخلالگران با شعارهای ضد میهنی به محل کسب و کار مراجعات عمومی آسیب وارد آوردند و کوشش کردند که نظم خیابان «آذر» قم را مختل سازند. تروریست‌های مجاهد هنگام حمله به بیمارستان نکویی با مقاومت پرستاران و کارکنان بیمارستان روبرو شدند.
روزنامه اطلاعات، ۲ اسفند ماه ۲۵۳۶
تبریز به صورت شهر جنگ زده درآمد
۲ اسفند ماه به آگاهی همگان رسید که در جریان بلوای خونین تبریز هزاران سند بانکی و میلیون‌ها چک و سفته از بین رفته و ده‌ها هزار تومان اسکناس در شعبه‌های بانک‌ها در آتش سوخته است. به گفته مقامات اقتصادی بازار از بین رفتن بیشتر اسناد مالی و بهادار بانک‌های تبریز، این شهر دچار اختلال اقتصادی شده و این اختلال مدت‌ها ادامه خواهد داشت. از سوی دیگر میراحمدی عضو انجمن شهرستان تبریز اظهار داشت:
- تبریز گریان است. تبریز به یک شهر جنگ زده تبدیل شده است، قلب و روح تبریز جریحه دار شده است. گزارش صبح امروز از تبریز حاکی است که هفتمین قربانی بلوای خونین تبریز که دیروز در تبریز درگذشت «قربانعلی شاکر» نام داشت و ۱۷ ساله بوده. وی در محلی «مغازه‌های سنگی» اطراف سرچشمه با شلیک گلوله مجروح شده بود. قربانعلی کارگر فرش‌باف بود. یکی دیگر از کشته‌شدگان سید حسن جدیری بود.
در پی چاپ اعلامیه ۱۵ تن از روحانیون تبریز اطلاعیه اتاق اصناف تبریز، مبنی بر لزوم حفظ آرامش شهر، آرامش و سکون به شهر آشوب‌زده تبریز بازگشت و بازار، خیابان‌ها و اماکن عمومی حالت عادی خود را بازیافت و از این رو اصناف و کسبه سر کار خود حاضر شدند. از سوی دیگر، مدارس و ادارات دولتی تبریز نیز کار خود را بطور رسمی از سر گرفتند ولی سربازان ارتش در کنار مأموران پلیس برای آنکه آرامش شهر را کاملاً تضمین و تأمین کنند، همچنان به مراقبت خود ادامه می‌دهند. این مراقبت در مراکز حساس شهر شدیدتر و دقیق‌تر می‌باشد و اکنون کنترل این نقاط کاملاً انجام می‌گیرد.
بانک‌هایی که در طی دو روز حوادث تبریز دچار آتش‌سوزی یا خرابی شده‌اند هنوز حالت اولیه خود را بازنیافته‌اند و کارکنان بانک‌ها می‌کوشند تا داخل بانک‌ها را تمیز کرده و به جمع و جور و تنظیم اسناد بپردازند. گزارش‌های رسیده حاکی است که در جریان حوادث خونین تبریز، کلیه اسناد مدارک موجود در شعب بانک‌ها سوخته یا پاره شده و از بین رفته است و هم اکنون تعدادی از بانک‌ها دچار مشکلات حسابرسی و «پرداخت» و آگاهی به میزان موجودی مشتریان خود شده‌اند و انجام کارهای بانکی برخی از شعب بانک‌ها راکد مانده است. بعد از ظهر دیروز، بانک فرهنگیان شعبه تبریز که به آتش کشیده شد، پس از بررسی‌های مقدماتی امور بانکی خود، اعلام کرد که مشتریان این بانک بهیچوجه نگران سپرده و موجودی خود در بانک نباشند. بانک فرهنگیان برای اینکه به مشتریان خود اطمینان بیشتری بدهد، با نصب یک نوشته پارچه‌ای اعلام کرد که امور جاری بانک را در محوطه آمفی تئاتر دانشسرای تبریز انجام می‌دهد و کارمندانش برای پاسخگویی به مشتریان در دانشسرا مستقر شده‌اند. بانک فرهنگیان تبریز بدین خاطر نقل مکان کرده که ساختمان و سالن آن صدمه دیده و دچار خرابی‌هایی شده است. طبق اطلاع سده، اجساد کشته‌شدگان واقعه تلخ تبریز که از روزش شنبه در سردخانه پزشکی قانونی دادسرا و بیمارستان‌های این شهر نگهداری می‌شود، پس از انجام تشریفات رسمی و قانونی، تحویل کسان و بستگان آن‌ها می‌شود تا به خاک سپرده شود. تحویل اجساد کشته‌شدگان از امروز شروع شد. مأموران انتظامی که از پریروز شناخت افراد مشکوک و ترتیب دهنده تظاهرات را آغاز کرده‌اند، دیروز نیز عده‌ای را برای بازجویی فرا خواندند و سئوال‌های لازم را از آن‌ها کردند. دیروز از سوی تیمسار آزموده استاندار آذربایجان شرقی عده‌ای به عنوان گروه بررسی خسارات خرابی‌ها انتخاب گردیدند. این گروه از دیروز مشغول بررسی و جمع آوری میزان دقیق خسارات و خرابی‌های حوادث دو روزه تبریز شده‌اند. استاندار آذربایجان شرقی شخصاً بر کار این گروه نظارت دارد و گفته می‌شود که به احتمال قوی کمک‌هایی به خسارت دیدگان واقعه اخیر خواهد شد. این کمک‌ها به قرار اطلاع به صورت پرداخت وام عملی می‌شود و وام را به کسانی خواهند داد که بر اثر تهاجمات تظاهر کنندگان به مغازه یا فروشگاه آن‌ها خساراتی وارد شده است. دیروز جلسه انجمن شهرستان تبریز تمامی اوقات خود را صرف صحبت پیرامون حوادث شنبه و یکشنبه گذشته کرد و اعلام شد که اعضای یک کمیته ویژه از تهران آمده تا کیفیت و کمیت وقایع دو روز پر از حادثه را بررسی کند. این کمیته ویژه که دیروز در کاخ استانداری آذربایجان شرقی با تیمسار آزموده استاندار جلسه داشت، پس از مذاکرات لازم تصمیماتی اتخاذ نمود. در همین جلسه استاندار گزارشی از ابعاد خرابی‌های ناشی از وقایع اخیر و میزان تخمینی خسارات هنگفت به اطلاع «کمیته ویژه» رسانید. صبح دیروز هنگامی که اعضای این کمیته وارد تبریز شدند، تبریز آرام آرام حالت طبیعی خود را بازمی‌یافت و برخی مغازه‌داران مغازه‌های خود را می‌گشایند و نیز مدارس شروع به کار کرده دانش‌آموزان سر کلاس‌ها رفتند. دیروز هنگام بحث، اعضای انجمن شهرستان تبریز پیرامون واقعه دو روزه شنبه و یکشنبه اظهار امیدواری شد که کمیته ویژه اعزامی مسایل و حوادث تبریز را به دقت و حوصله مورد بررسی قرار دهد. میر احمدی، عضو انجمن، خطاب به نمایندگان دیگر گفت: تبریز گریان است. تبریز به یک شهر جنگ زده تبدیل شده است. قلب و روح تبریز جریحه‌دار گشته است و ما نمی‌توانیم از کنار این حادثه بی‌تفاوت بگذریم. بر همه مردم شهر قهرمان‌پرور روشن است که تبریز شهری است تاریخی که در وطن‌پرستی امتحان خود را داده است. شهری است که مردم آن با خون خود منشور آزادی و انقلاب شاه و ملت را نوشته‌اند. تبریز در برابر هجوم افکار پلید اجنبی پرست پایداری‌ها کرده است. حتی در مقابل تهاجم نظامی بیگانگان. و متأسفانه روز شنبه حادثه اسفناکی در تبریز نطفه بست و نظم و آرامش شهر بهم خورد. تبریز از بروز چنین حوادث نامطلوبی بیزار است. تبریز از ویرانگری و تخریب مغازه‌ها بیزار است و بیزار از اینکه امنیت جانی و مالی خود را به خطر اندازد. ناطق افزود: ما شاهد بودیم که موقع اشغال ایران از سوی قوای بیگانه، مردم تبریز چه مبارزات شجاعانه کردند. دیشب اعلام شد که در پی حوادث تبریز، ۱۵۰ نفر از افراد مختلف برای بازجویی فراخوانده شده‌اند. مقامات انتظامی و قضایی، طی دو روز در محل زندان شهربانی از آنان بازجویی کرده‌اند. مأموران به این افراد ظنین شده‌اند که چگونگی شکل گرفتن حوادث شنبه و یکشنبه اطلاع دارند و یا به نحوی در این حوادث نقشی داشته‌اند. از سوی، کسب اطلاع شد که پرونده مقتولین اغتشاشات تبریز زیر نظر بازپرس شعبه یک دادسرای این شهر رسیدگی می‌شود و پرونده مجروحین به بازپرسی شعبه ۲ دادسرای تبریز ارجاع گردیده تا مورد رسیدگی قرار گیرد. در جمع مقتولین هویت عده‌ای از آنان هنوز معلوم نشده و مأموران آگاهی شهربانی تبریز ضمن انگشت‌نگاری از اجساد، آن‌ها را به صورت مجهول‌الهویه تحویل سردخانه پزشکی قانونی دادسرای تبریز دادنند تا از امروز با مراجعه بستگانشان و تحویل اجساد به آن‌ها، دفن اجساد آغاز شود. دیروز یکی از مجروحین اغتشاشات تبریز که در بیمارستان «آذر» این شهر بستری بود بر اثر شدت جراحت جان سپرد و بدین ترتیب، با مرگ این مجروح کشته‌شدگان واقعه خونین تبریز ۷ نفر شدند. وی در محله «مغازه‌های سنگی» تبریز، نزدیکی سرچشمه گلوله خورده و مضروب شده بود. همچنین دیروز هویت دو تن دیگر از مجروحین که در بیمارستان خصوصی بستری شده‌اند، معلوم گردید. آن‌ها جواد رهبری و اکبر همایی نام دارند. سروان عبدالهی و یک گروهبان شهربانی که در جریان وقایع تبریز مجروح شده‌اند، از بیمارستان شیر و خورشید تبریزی به یک بیمارستان خصوصی منتقل شدند. مشروطه‌چی رئیس بانک تهران منطقه آذربایجان نیز اعلام کرد که در جریان بلوای بزرگ تبریز از ۱۰ شعبه این بانک، تنها سه شعبه این شهر سالم مانده و ۷ شعبه بانک کُلاً آسیب دیده است. وی گفت: از این ۷ شعبه، دو شعبه از جمله شعبه مرکزی بانک سوخته و در جریان آتش‌سوزی حدود ۶ هزار تومان «پول نو» آتش گرفته و خاکستر شده است. مشروطه‌چی گفت: در حدود ۳۰ هزار توامان پول اسکناس خارجی و مقداری اسناد نیز در شعبه بانک وجود داشت که این پول‌ها و اسناد نیز در جریان آتش سوزی سوخت اما بهیچوجه سرقت پول در میان نبوده است. در مورد میزان خسارت وارده رئیس بانک تهران منطقه آذربایجان- تبریز-۰ اظهار داشت ما هنوز میران دقیق خسارات را مشخص نکرده‌ایم و مشغول بررسی آن هستیم.
ریختن به خیابان‌ها
آشوب دو روزه تبریز فرو نشست و شهر آرامش خود را بازیافت. گر چه خانواده‌های تبریزی دو روز گذشته، شنبه و یکشنبه را در اضطراب و نگرانی گذراندند، ولی سعی دارند خاطره تلخ روزهای شنبه و یکشنبه را به فراموشی بسپارند. آشوب و بلوای روز شنبه تبریز که حوادث خونینی در پی داشت و در این تظاهرات شش نفر کشته و ۱۲۵ نفر مجروح شدند، طبق یک برنامه طرح‌ریزی شده صورت گرفت و گروه‌های چند صد نفری در یک زمان به خیابان‌های مرکزی شهر ریختند و ده‌ها سینما، بانک، اغذیه‌فروشی و رستوران را به آتش کشیدند. تظاهر کنندگان همچنین ساختمان حزب رستاخیز و نمایندگی روزنامه رستاخیز در تبریز را آتش زدند و قسمتی از ساختمان اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان شرقی را به آتش کشیدند و هر چه سر راهشان بود در هم شکستند و ویرانی‌های زیادی ببار آوردند. گرچه هنوز میزان دقیق خسارات وارده از سوی مقام‌های مسئول اعلام نشده است، اما گفته می‌شود سنگینی خسارت میلیاردها ریال باشد. احمد خوشکام یکی از کسانی که شاهد تظاهرات روز شنبه بود گفت: من در خیابان شهناز شمالی بودم که ناگهان یک گروه چند صد نفری به خیابان ریختند و در یک چشم بهم زدن سینما آسیا را به آتش کشیدند. تظاهر کنندگان سپس به سوی «پاساژ» حرکت کردند و ده‌ها رستوران و اغذیه‌فروشی را آتش زدند. زینال قدرتی گفت: تظاهر کنندگان بیشتر به بانک‌ها حمله کردند و شیشه‌های در و پنجره بانک‌ها را شکستند و یا آن‌ها را آتش زدند. حمید رستم‌زاده دیلمی (مکانیک) گفت: من برای انجام کاری از خیابان پهلوی می‌گذشتم که با خیل عظیم تظاهر کنندگان روبرو شدم. آن‌ها پس از شکستن در و پنجره چند شعبه بانک و به آتش کشیدن آن‌ها، به طرف باغ گلستان براه افتادند. وی افزود: تظاهر کنندگان حتی پارکومترها و علایم رانندگی را از جا کندند و چراغ‌های راهنمایی را سرنگون کردند. غلامعلی کیانی عبداله پور گفت: من از بازار شیشه‌گرخانه به خیابان تربیت رفتم تا از آن‌جا وارد خیابان فردوسی شوم. ساعت حدود ۱۰ صبح بود گروه زیادی از سوی مسجدی «حاج میرزا یوسف آقا» به طرف خیابان پهلوی و چهار راه شهناز براه افتادند و دامنه تظاهرات و درگیری تظاهر کنندگان و مأموران به خیابان‌های پهلوی، شهناز، کورش، میدان شهرداری و میدان قیام کشید. با مرگ دو نفر دیگر از مجروحان وقایع اخیر تبریز تعداد کشته‌شدگان ۹ نفر شد. به جز ۳ تن از کشته‌شدگان که هنوز شناسایی نشده‌اند. اجساد کشته‌شدگان پس از انجام تشریفات قانونی با حضور معین بازپرس شعبه اول دادسرای تبریز و دکتر نرج آبادی پزشک قانونی این شهر، تحویل بستگان مقتولین شد.
پرداخت حقوق کارمندان در تبریز
یکی از مسائلی که در جریان بلوای خونین تبریز و حمله به بانک‌ها پیش آمد، مسئله پرداخت حقوق کارمندان دولت در تبریز بود. بانک ملی ایران پس از ترمیم اولیه خرابی‌های وارده بلافاصله شروع به پرداخت حقوق کارمندان دولت کرد. بقیه بانک‌ها که به شدت آسیب دیده‌اند و تقریباً قسمت اعظم اسناد مالی و اوراق بهادار آن‌ها سوخته، به سرعت مشغول ترمیم خرابی‌ها هستند.
تظاهرات در دانشگاه ملی
در روز ۱ اسفند ماه شماری از دانشجویان اخلالگر دانشگاه ملی ایران ضمن دادن شعارهای ضد ملی و میهنی دو نفر از نگهبانان دانشگاه ملی ایران را مضروب و مبادرت به از بین بردن کیوسک نگهبانی و شکستن تعدادی از شیشه‌های قسمت‌های مختلف دانشگاه و چهار دستگاه از اتومبیل‌های کارکنان این مرکز عالی آموزشی نموده و چون با مقابله دانشجویان میهن‌پرست مواجه می‌گردند به حال فرار این دانشگاه را ترک می‌نمایند.
۳ اسفند ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی ۳۱ دانشجوی علوم سیاسی با قرار التزام آزاد شدند. به پرونده ۳۱ نفر از دانشجویان دانشکده علوم سیاسی که به اتهام شکستن شیشه‌های دانشکده و دادن شعارهای ضد ملی تحت تعقیب قرار گرفته بودند، در دادسرای تهران رسیدگی شد. بنا بر شکایت مسئولان دانشکده علوم سیاسی وابسته به حزب رستاخیز ملت ایران، ۳۱ دانشجوی این دانشکده تحت تعقیب قرار گرفته بودند. روز گذشته ۱۱ نفر از این عده از سوی مأمورین دستگیر و همراه پرونده به دادسرای تهران فرستاده شدند. اتهام این عده در پرونده تظاهرات در محوطه دانشکده و شکستن شیشه‌ها و دادن شعارهای ضد ملی اعلام شده بود. پرونده جهت رسیدگی به داداشی دادیار شعبه تحقیق ارجاع شد. دانشجویان دستگیر شده در تحقیقات اتهامات وارده را قبول نکردند و اظهار داشتند معاون دانشکده به خاطر برخی مسائل اداری و دانشجویی با عده‌ای از دانشجویان و کارمندان دانشکده اختلاف دارد و با توجه به پاره‌ای از مسائل خواسته است بدین وسیله برای آنان ناراحتی ایجاد کند. دادیار دادسرا پرونده را جهت رسیدگی بیشتر به کلانتری محل فرستاد و عصر دیروز پرونده پس از رفع نقص مجدداً به دادسرا فرستاده شد و آقای اسلامی دادیار کشیک پس از تحقیق از دانشجویان آن‌ها را با قرار التزام آزاد کرد.
رهبران بلوای خونین تبریز شناخته شدند
مقامات قضایی تبریز اعلام کردند که عده‌ای از مسببین و محرکین اصلی و گردانندگان واقعی حوادث خونین تبریز را شناسایی کرده‌اند و حتی گروهی از آنان را دستگیر نموده‌اند.
دادستان تبریز: گروه زیادی از شرکت کنندگان مسلح به چماق‌های تراشیده شده یک شکل بودند.
دادستانی تبریز در یک گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار اطلاعات در این شهر، نحوه رسیدگی به وضع متهمین واقعه خونین تبریز و همچنین افرادی را که هنوز در مظان اتهام قرار دارند و اتهام آن‌ها از نظر مراجع قضایی محرز نشده است تشریح کرد.
دادستان تبریز گفت: هنوز خیلی زود است که بتوان درباره بیش از ۶۵۰ نفر افراد مورد سوء ظن و یا مجروحینی که در بیمارستان تحت درمان قرار دارند و شرکت آن‌ها در تظاهرات و حوادث خونین تبریز روشن نیست نظر قطعی داد، به ویژه اینکه باید میان زخمی شدگان رخداد اخیر و افرادی که هنگام تظاهرات دستگیر شده‌اند فرق گذاشت. شاید میان زخمی شدگان تبریز که در بیمارستان درمان می‌شوند، افراد بیگناهی باشند که مورد ضرب و جرح قرار گرفته باشند و به هیچ روی نبایستی از همه زخمی شدگان به نام «متهم یا دستگیر شده» نام برد و بی گمان نام دستگیرشدگان تا پایان تحقیقات لازم و احراز اتهام آنان چاپ نخواهد شد.
تحقیقات از افرادی که فعلاً تحت نظر قرار دارند، در دو روز گذشته وارد مراحل حساسی شده است و ممکن است عده‌ای از «افراد مشخص» در تبریز به بازپرسی احضار شوند و به احتمال قوی ظرف چند روز آینده محرکین و مسببین اصلی واقعه و افراد آشوب‌طلبی که واقعه خونین تبریز را به وجود آوردند معرفی خواهند شد. آخرین ساعات دیشب، مقامات قضایی تبریز اعلام کردند که عده‌ای از مسببین و محرکین اصلی و گردانندگان واقعی حوادث خونین تبریز را شناسایی و حتی گروهی از آنان را دستگیر کرده‌اند.
یک مقام گفت: در مورد انگیزه ایجاد بلوای تبریز، بدین زودی نمی‌توان اظهار نظر قطعی کرد، ولی به هر کیفیت در هر شلوغی و بلوا و ماجرایی عده‌ای سوءاستفاده‌چی نیز قدم به میدان می‌گذارند و بنابراین نمی‌شود گفت تمامی این اشخاصی که دستگیر شده‌اند از افرادی بوده‌اند که قصد داشتند در مساجد و تکایا به عزاداری بپردازند بلکه در میان آنان عده‌ای هم بوده‌اند که قصد ایجاد بی‌نظمی داشته‌اند.
مقام قضایی دیگری که در رسیدگی به پرونده بازداشت‌شدگان دخالت دارد ابراز داشت:
- فعلاً به نظر می‌رسد گروه‌هایی با نظر و هدف ایجاد بلوا و آشوب و تخریب وارد کار شده‌اند و وجود چماق‌های تراشیده و آماده، نشان می‌دهد که زمینه‌سازی قبلاً انجام گرفته و عده‌ای طرح و مقدمات بلوا را پیشاپیش ریخته بوده‌اند چون بطور دقیق این چماق‌ها در همان روز و همان ساعت آغاز بلوای تبریز تهیه نشده است. طبق آخرین اطلاعی که دیشب از مقامات قضایی تبریز کسب شد، برای شماری از ۶۵۰ نفری که دستگیر شده‌اند قرار بازداشت و برای عده‌ای دیگر نیز قرار تأمین صادر شد و نیز تحقیق از مجروحین بستری شده در بیمارستان‌ها از دیروز شروع شده و به احتمال زیاد پیش از ظهر امروز پایان می‌یابد. مقامات قضایی با اشاره به اینکه اسامی دستگیرشدگان و متهمان شناسایی شده تا پایان تحقیقات کامل منتشر و اعلام نخواهد شد، خاطر نشان ساختند که پس از پایان بازجویی‌ها و تحقیقات، متهمان با صدور کیفرخواست تحویل دادگاه خواهند شد و البته، این کار مستلزم این است که بازپرس‌های مأمور رسیدگی پرونده‌ها، تحقیقات کاملی در مورد کلیه بازداشت‌شدگان انجام دهند تا نه مقصرین ناشناخته بمانند و از قلم بیفتند و نه افراد بیگناه به اشتباه روانه زندان شوند.
دادستان تبریز نیز در مورد صدور کیفرخواست برای متهمان گفت:
- نحوه شرکت و دخالت بازداشت‌شدگان دقیقاً روشن می‌شود و پس از آن کیفرخواست صادر خواهد شد. تاریخ قطعی این کار قابل پیش بین نیست و حداکثر کوشش می‌شود که رسیدگی به این کار هر چه زودتر و سریع تر انجام گیرد. وی در مورد مجازات متهمین یادآور شد: آنچه به نظر می‌رسد این است که متهمان به اتهاماتی از قبیل اخلال در نظم، تخریب و ایجاد خسارت و محو اموال محاکمه خواهند شد و چنانچه اتهامات دیگری هم ثابت گردد به مجازات جرائم دیگری هم محکوم خواهند شد. ولی اصل مسلم این است که مجازات این عده از نظر قانون بسیار شدید است زیرا، مرتکب اعمال خلاف و فجیع و غیر بخشش شده‌اند.
مقامات قضایی تبریز در توجیه انواع مجازات متهمان بر این عقیده‌اند که مجازات این متهمان از نوع جنایی محسوب می‌شود و احتمالاً اگر مورد خاصی هم در جریان تحقیقات پیش آید، بعید نیست که حتی مجازات اعدام هم درمورد تنی چند از متهمان اصلی تقاضا شود. شماره بازداشت‌شدگان واقعه خونین تبریز طی بیست و چهار ساعت گذشته به ۶۵۰ نفر افزایش یافت. مأموران انتظامی که شبانه روز سرگرم شناسایی افراد مشکوک به شرکت و دخالت در بلوای خونین تبریزند، در بیست و چهار ساعت گذشته ۲۰۰ تن دیگر را دستگیر و بازداشت کردند.
در بین بازداشت‌شدگان تازه، افراد جوان، دانش‌آموز، دانشجو، کارگر و نوحه‌خوان به چشم می‌خورد. بازجویی و تحقیق از دستگیرشدگان اینک به سرعت توسط دو بازپرس و دو تن دادیار ناظر و زیر نظر مستقیم دادستان شهر تبریز انجام می‌گیرد. بر اساس اطلاعاتی که از مقامات قضایی دادسرای تبریز کسب شد، در مورد اعزام مجروحین از بیمارستان به زندان، اعلام گردیده است، کوشش می‌شود که افراد بی‌تقصیر، با بررسی‌ها و تحقیقات کامل و وسیع شناخته شوند و چون عده‌ای در میان مجروحین مسلماً بی‌گناهند و به هنگام عبور از خیابان‌ها و امکان عمومی مجروح شده‌اند، پس از بهبودی آزاد شده روانه خانه‌های خود شوند.
این مجروحین در بیمارستان‌های تبریز تحت نظرند و کسانی که در جمع آنان مشکوک به شرکت در بلوای بزرگ تبریز شناخته شوند، در صورت دست یابی به اتهام آنان، پس از بهبودی روانه زندان خواهند شد. دادستان تبریز به صراحت گفت: برای کسانی که در مرحله تحقیق گناهکار تشخیص داده شوند، از سوی بازپرس‌های مأمور رسیدگی پرونده‌ها، قرار بازداشت صادر می‌گردد. ولی البته هنوز خیلی زود است که در مورد گناهکار بودن یا بیگناه بودن بیش از ۶۵۰ بازداشت شده نظر قطعی داد و گفت که عموم آن‌ها متهمند. بنا به اظهار یک مقام قضایی تبریز، دیشب نیز ۵ نفر از افراد مشکوک که در یکی از محلات شهر گرد هم بودند، دستگیر شدند و در دست آنان دو عدد چماق که یکی سوخته است، وجود داشت. این مقام قضایی گفت: قرائن نشان می‌دهد که از این چماق‌ها در خرابکاری‌های روز شنبه و یکشنبه استفاده کرده‌اند. چماق‌ها خراطی شده است و یک سر هر کدام به شکل «گرز» و درشت می‌باشد و سر دیگر آن صاف است. جز چماق‌ها، از این ۵ نفر یک خنجر به دست آمد که خون‌آلود است. یکی دیگر از کشته‌شدگان آشوب روز شنبه تبریز شناسایی شد. وی محرم جبرئیلی نام داشت و ۲۸ ساله بود که در یکی از کارخانه‌های کبریت‌سازی تبریز کار می‌کرد. در شماره‌های پیش نیز اطلاعات اسامی ۷ تن دیگر از کشته‌شدگان را بطور اختصاصی چاپ شد. تنها یکی از کشته‌شدگان شناسایی نشده است. آخرین گزارشی که دیشب به تهران رسید، حاکی از این بود که مأموران انتظامی دیشب در بررسی‌ها و تحقیقات خود چند نفر را هم در حوالی بازار تبریز دستگیر کرده‌اند. شهردار تبریز در جلسه انجمن شهر خسارات وارده به ماشین‌آلات آتش نشانی تبریز را یک و نیم میلیون تومان اعلام کرد و گفت: تظاهر کنندگان روز بلوای خونین تبریز بار اول ساعت ۱۱ صبح و بار دوم ساعت یک و نیم بعد از ظهر روز شنبه دست به آتش زدن تعدادی از کامیون‌ها، بولدوزرها و دیگر ماشین‌آلات آتش‌نشانی زدند.
دکتر صدری گفت: خوشبختان ۱۶۰ تن از مأموران آتش نشانی شهرداری در حوادث اخیر آماده بودند، ولی باز هم نواحی شهرداری در خیابان‌های تربیت «پنجم»، خیابان‌های تربیت و «نجم» از جا کنده شده و دو کامیون را به آتش کشیدند و با حمله‌ای که دوبار به سازمان موتوری شهرداری صورت گرفت، چند بولدوزر و کامیون نیز خسارت دید. شهردار تبریز یادآور شد چنانچه تعمیر ماشین‌آلات آسیب دیده را حساب کنیم و نیز ماشین‌آلات جدیدی را که بایستی خریداری کرده، جایگزین ماشین‌آلات از بین رفته کنیم، میزان خسارت وارده به آتش‌نشانی تا هفت- هشت میلیون تومان می‌رسد.
بازپرس شعبه اول دادسرای تبریز برای شصت تن از افرادی که در مظان اتهام قرار گرفته‌اند قرار بازداشت موقت صادر کرد.
جزئیات تازه درباره مجروح شدن بیگناهان و آشوب در تبریز
افسران و مأموران چگونگی مجروح شدن خود را تشریح کردند
از ۱۱ افسر و مأمور شهربانی که در بلوای خونین تبریز زخمی شده‌اند، ۵ افسر و مأمور در بیمارستان لشگر تبریز در ملاقات با خبرنگاران مطبوعات چگونگی زخمی شدن خود را تشریح کردند. سرگرد عظیم اکبر کریمی ضمن تشریح چگونگی حمله‌ای که به مصدوم شدن وی منجر شده گفت: من روز شنبه خونین به دستور شهربانی با چند مأمور به سوی انتهای خیابان فردوسی- مقابل مسجد قزلی (حاج میرزا یوسف آقا) حرکت کردم. در این جا قریب ده هزار نفر اجتماع نموده، تظاهرات می‌کردند که من با مأموران خواستیم آرامش را برقرار سازیم و حتی آن‌ها را به آرامش و متفرق شدن دعوت کردیم، اما آن‌ها با دادن شعارهای مختلف با تکه سنگ و چوبدستی و آجر به ما حمله کردند در این حمله تظاهر کنندگان یک پاره آجر به پیشانی من خورد که تعادل خود را از دست دادم و در محاصره مهاجمین افتادم. در این میان مرا از ناحیه پشت هم مضروب کردند که وقتی به بیمارستان انتقال یافتم اعلام شد از ۳ ناحیه با چاقو زخمی شده‌ام. سروان بهروز عبداللهی افسر شهربانی مجروح دیگر روزهای بلوای تبریز گفت: در بازار «صیفی» تبریز، به اتفاق چند افسر و مأمور دیگر می‌کوشیدیم که نظم و آرامش را برقرار کنیم، ولی دسته‌های مهاجمین که گویا آمادگی قبلی و کامل داشتند، ما را درمورد حمله قرار دادند و به محاصره درآوردند. ما در محاصره تظاهر کنندگان مهاجم، از بیم جان خود شلیک هوایی کردیم که برای لحظاتی چند، جمعیت نسبتاً آرام گرفتند، اما مهاجمان که هر یک وسایل برنده و تکه سنگ در دست داشتند، مجدداً به سوی ما حمله‌ور شدند و مرا با ضربات سنگ و آجر از پشت زخمی کردند و در حالیکه از پشت زخمی شده بودم، عده‌ای از مردم شریف تبریز مرا به بیمارستان انتقال دادند. این افسر مجروح افزود، وقتی که در بیمارستان بستری شدم، بعداً دریافتم که اتومبیل پیکان مرا نیز که در خیابان فردوسی پارک شده بود در آتش سوزانده‌اند. زلفعلی دانشمند، گروهبان سوم شهربانی نیز گفت: در بازار صادقیه تبریز کشیک می‌دادم که ناگهان دسته‌هایی از طرف بازار «دلاله زن» و «صادقیه» سر درآوردند و در حالیکه تظاهرات می‌کردند، مرا هم مورد هجوم قرار دادند و با قطعات آجر و سنگ، از چند ناحیه بدن مضروبم کردند. حسن قرائی استوار دوم شهربانی و مجروح دیگر آشوب خونین تبریز گفت: من در چهار راه شهناز کشیک می‌دادم که با صدای شکستن شیشه‌های بانک صادرات به سوی این بانک رفتنم و ناگهان دیدم که آشوبگران مرا هم سنگباران می‌کنند و من در جریان سنگباران زخمی شدم. غلامعلی رضوی مأمور کلانتری بخش ۶ تبریز نیز در تشریح چگونگی مصدوم شدن خود گفت: من در سه راه امین مشغول انجام وظیفه بودم که گروه‌هایی از مهاجمان در خلال تظاهرات و تخریب‌های خود، مرا هم مورد حمله قرار داده مجروح ساختند.
آزادی یک زن زخمی شده
خانم فاطمه احمدپور، زن ۲۷ ساله‌ای که از جمله مصدومین آشوب خونی تبریز است، پس از مرخص شدن از بیمارستان به خانه خود که رد خیابان شمس تبریزی کوچه میرزا علی آقا قرار دارد، ماجرای تیر خوردن خود را در گفتگو با خبرنگار ما شرح داد. وی که شوهر و دو فرزند سه ساله و هشت ساله دارد گفت: ساعت ۵ بعد از ظهر روز شنبه ۲۹ بهمن ماه در حیاط مشغول باس شستن بودم ک یکدفعه، صدای تیراندازی و سر و صدا به گوشم رسید. می‌خواستم در را گشوده سری به کوچه بزنم و ببینم چه حادثه‌ای اتفاق افتاده که در همان لحظه از پشت در گلوله‌ای به ران چپ من خورد و از آن طرف رانم خراج شد. اهالی با شنیدن فریاد دردی که از ناحیه پایم آغاز شده بود به کمک من شتافتند و مرا در بیمارستان پهلوی بستری کردند. من این مردم را نمی‌شناختم که کیستند ولی آن‌ها با اطلاع به اورژانس مرا یاری دادند، در بیمارستان نیز از من بازجویی کردند و وقتی فهمیدند که بر اثر یک حادثه غیر مترقبه تیر خورده‌ام آزادم کردند.
بازجویی از کلیه دستگیرشدگان بلوای خونین تبریز که پیش از ظهر شنبه ۲۹ بهمن ماه گذشته آغاز شده بود، دیروز پایان گرفت و کوشش می‌شود که حداکثر تا یک ماه دیگر کیفرخواست متهمان صادر گردد و پرونده آن‌ها در دادگاه‌های جنایی و جنحه مطرح و رسیدگی شود. بر اساس اطلاعاتی که دیروز از مقامات قضایی کسب گردید، معلوم شد که ظرف بیست و چهار ساعت گذشته، ۲۷ نفر دیگر به اتهام دخالت در آشوب روز شنبه تبریز، بازداشت گردیده‌اند که در بین آن‌ها چند تن از افراد سرشناس شهر تبریز دیده می‌شوند. این افراد متهم هستند که به عنوان افراد محرک در واقع تبریز که تلفات مالی و جانی و خرابی بسیار ببار آورد، مؤثر و صاحب نقش بوده‌اند. همچنین با بازداشت گروه تازه، تعدادی نوار کاست از چند نفر کشف شد که در این نوارها، سخنان مبنی بر تحریک افراد به ایجاد آشوب و بلوا ضبط گردیده که در آن بانک‌ها را عامل استعمار بیگانه در خاک ایران معرفی کرده‌اند. مقامات قضایی تبریز، دیروز بازجویی از دستگیرشدگان تازه را هم آغاز کردند، ولی برای کلیه دستگیرشدگان قبلی، قرار بازداشت صادر کرده‌اند. از جمع دستگیرشدگان روز بلوا تا کنون که به ۶۷۷ نفر رسیده بودند، تنها ۳۳ نفر با صدور قرار تأمین آزاد گردیدند. گزارش دیگر از تبریز حاکی از این است که تنی چند از متهمان به آتش زدن بانک‌ها اعتراف کرده‌اند و نیز، معلوم گردیده که عده‌ای از رهبران آشوب، پس از انجام تحریکات خود، تبریز را ترک کرده‌اند. یک مقام قضایی در توجیه نقش چند فرد سرشناس تبریز که اخیراً دستگیر شدند گفت: این عده به هر کیفیت در بلوای خونین مؤثر و دارای نقش بوده‌اند و بازجویی از آنان ادامه دارد. وی افزود: ۳۳ نفری که آزاد شدند، عموماً با صدور قرار تأمین آزاد شده‌اند، اما در جمع دستگیرشدگان تازه، پنج شش نفر بازاری و یک دختر دانشجو دیده می‌شوند. اسامی ۱۷ تن از دستگیرشدگان بیست و چهار ساعت اخیر از این قرار است: محمد زیرک (نوار فروش سه راه شمس تبریزی) که با صدور قرار بازداشت ممنوع‌الملاقات است. علی زیرک (نوار فروش)، یونس محمدی، داود محمدزاده، مصطفی محمدی، قنبر نعمت نژاد، حبیب سلطانی، رضا مولائی، حبیب سلطانی، رضا مولائی، حمید نوری، قدمعلی ایمانی، مروت رحیم زاده، محمد علیپور، نصرت همت جو، اصغر قلی زاده، پرویز پاکباز. اسامی ۱۴ تن از مجروحین که پس از بازجویی با صدور قرار تأمین آزاد شده و به منازل خود رفته‌اند، به قرار زیر است: حسن شادمان، اسماعیل ملائی، بانو فاطمه احمدپور، رحیم روانی، علی استادی، اکبر رفیعی، ابراهیم پورغفار، سیاوش شفیعی، جهانگیر حاجی پور، محمد کماندار، قاسم فرزند عبدالله، صمد غربالچین، عبدالله دلدار و محسن اسماعیلی پور
تشکیل مجالس و تحریک مردم
یکی از مقامات قضایی با اظهار این مطلب که در جمع بازداشت‌شدگان، عده‌ای هستند که از مدت‌ها پیش از روز بلوا وارد تبریز شده و مردم را مورد تحریک قرار داده‌اند گفت: از این عده تعدادی نوار پر شده کاست به دست آمده که در آن روشن گردیده که چگونه مردم را تحریک کرده و بانک‌ها را عاملی برای استعمار ایران از سوی بیگانگان معرفی نموده‌اند. یک مقام که این نوارها را گوش کرده گفت: برخی از دستگیرشدگان با تشکیل مجالس، ازجمله جلسات نوحه‌خوانی، مردم را مورد تحریک قرار داده‌اند و کارگردانان این برنامه پس از برانگیختن تحریکات، تبریز را ترک کرده و رفته‌اند. همچنین گفته می‌شود، دو تن از دستگیرشدگان به اسامی کریم همت پور و نصرالله آدی گوزل به اعترافاتی تن در داده‌اند و یک دستگیر شده به نام حمید نوری به بازپرس شعبه یک دادسرای تبریز گفته است که روز شنبه در آتش زدن ساختمان حزب رستاخیز شرکت داشت و پس از شرکت در ایجاد آتش سوزی، یک سماور برقی با تعدادی سینی و فنجان را به غارت برد. وی در اعترافات خود افزود که بین راه، از بیم دستگیر شدن وسیله مأموران، سماور را به رودخانه «شاهی» انداخته و تنها سینی و فنجان‌ها را به خانه‌اش برده که مأموران موفق به کشف آن‌ها از منزلش شده‌اند.
دستگیری و بازپرسی‌های تدریجی
گزارش دیگری که از تبریز واصل شده حکایت از آن دارد که در جریان بازجویی مقامات قضایی، تنی چند نیز به آتش زدن بانک‌ها اعتراف کرده‌اند و بازپرس شعبه اول دادسرای تبریز، عده‌ای از شاهدان عینی بلوای ۲۹ بهمن را به بازپرسی احضار کرده تا مشاهدات خود را تشریح کنند. مقامات قضایی تبریز اظهار می‌دارند که بازپرسی از متهمان و افرادی که به نحوی در آشوب خونین تبریز دخالت داشته‌اند، به تدریج دستگیر می‌شوند، اما مسلماً مدت زمان بیشتری طول خواهد کشید و احتمالاً این کار قریب یک ماه به طول می‌انجامد اما تلاش و کوشش بر این است که بازپرسی‌ها شبانه‌روزی و در سریع‌ترین وقت انجام گیرد و مقامات قضایی پرونده‌ها را به دادستان تسلیم و با صدور کیفرخواست به دادگاه‌های جنحه و جنایی تحویل گردد.
گفتگوی تازه هیئت ویژه با مردم
از سوی دیگر، هیئت ویژه‌ای که به سرپرستی تیمسار ارتشبد شفقت به تبریز رفته، ظرف چهل و هشت ساعت گذشته ملاقات و گفتگوهای تازه‌ای با مردم تبریز انجام داد. گروه‌های مختلف که برای گفتگو با هیئت ویژه به باشگاه افسران تبریز فراخوانده می‌شوند، اطلاعات خود را از واقعه تبریز در اختیار اعضای هیئت می‌گذارند. طبق اظهار تیمسار شفقت سرپرست هیئت ویژه، کلیه رسیدگی‌های هیئت به صورت محرمانه انجام می‌گیرد و پس از تقدیم به پیشگاه شاهنشاه در صورت لزوم، نتایج رسیدگی‌ها منتشر خواهد شد.
چتر امنیت هوایی
آخرین ساعات دیشب از تبریز خبر رسید که در ساعت شش و ربع بعد از ظهر دیروز، صدایی شبیه یک انفجار مهیب قسمت بزرگی از شهر تبریز را تکان داد و باعث وحشت و اضطراب گردید. بلافاصله، مأموران انتظامی و سربازان ارتش در گوشه و کنار شهر به مراقبت پرداختند و در کوچه‌ها و خیابان‌ها به حرکت درآمدند. در پی این سر و صدا، یک هلیکوپتر در آسمان شهر به پرواز درآمد و چتر امنیت هوایی بر فراز شهر گشوده شد. هلیکوپتر برای شناخت بود، اما مقامات مسئول پس از انجام بررسی‌های خود، اعلام کردند که حرکت یک هواپیمای گشتی مافوق صوت و شکستن دیوار صوتی وسیله هواپیما، موجب شده تا چنین صدایی به گوش برسد. در همین حال، یک ناشناس به اداره آتش نشانی تبریز اطلاع داد که در خیابان شهناز جنوبی جنب گرمابه «مولا دوست» بر اثر انفجار یک کپسول گاز، آتش سوزی بزرگی روی داده است که بلافاصله ماشین‌های آتش نشانی در محل حاضر شدند ولی پی از بازدیدهای لازم دریافتند که چنین اتفاقی رخ نداده است. تلفن ناشناس به شماره ۵۷۷۱۶ بود و زن صاحب خانه‌ای که شماره تلفن به آن تعلق دارد گفت: دخترخاله‌ام دوان دوان به منزل ما آمد و این اطلاع را با تلفن ما به مأموران داد. مأموران پیرامون چگونگی این ماجرا بررسی و تحقیق می‌کنند. بازپرسان شعبه‌های اول و دوم دادسرای تبریز و دو تن از دادیاران ناظر همراه آنان، ساعت ۱۰ بامداد امروز کار تحقیق اولیه از کلیه دستگیرشدگان بلوای اخیر تبریز را به پایان رساندند. امروز گروهی از خانواده‌های تبریزی و بستگان بازداشت‌شدگان، دسته دسته به دادسرای تبریز می‌آمدند و سراغ بستگان خود را می‌گرفتند. در میان این عده گروهی از بستگان و اطرافیان عده‌ای دانش آموز نیز دیده می‌شد که تقاضای رسیدگی فوری به کار آن‌ها داشتند. بازپرسان شعبه‌های اول و دوم دادسرای تبریز هم اکنون با سرعت هر چه تمامتر پرونده‌های مربوط به حوادث اخیر تبریز را تکمیل می‌کنند تا با صدور کیفرخواست از سوی دادستان تبریز، پرونده تسلیم دادگاه‌های جنایی و جنحه گردد. پس از آزاد شدن عده‌ای از بازداشت‌شدگان با قرار تأمین، آخرین آمار به دست آمده از عده بازداشت‌شدگان که با قرار لازم در زندان بسر می‌برند، ۵۰۵ نفر است.