پیشرفت‌های ایران در ۵۰ سال شاهنشاهی پهلوی ایران پیشرفته تولید کننده و صادر کننده خودرو اردیبهشت ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی
| برنامه عمرانی پنجم ۱۳۵۲ - ۱۳۵۶ | درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | بازدید اعلیحضرتین از پروژه‌های آذربایجان شرقی |
پیشرفت‌های ایران در ۵۰ سال دوران سلطنت پهلوی - ایران پیشرفته امروز تولید کننده و صادر کننده اتومبیل است. تا ۵ سال دیگر تولید اتومبیل کشور از مرز ۵۰۰ هزار دستگاه خواهد گذشت.
اگر کسی وضع ایران را در پنجاه سال پیش مورد مطالعه قرار دهد، هرگز نمی‌تواند تصور کند چنان کشوری امروز به چنین حدی از رشد و توسعه رسیده که یکی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان اتومبیل بشمار رود. در آن روز تعداد اتومبیل‌هایی که از خارج وارد ایران شده بود به ۵ دستگاه نمی‌رسید، زیرا به فرض وارد کردن اتومبیل خیابان و جاده‌ای برای استفاده از آن وجود نداشت. پیشرفت‌های پنجاه سال اخیر مخصوصاً دوره انقلاب ایران موجب گردید که ایران به مرزی از توسعه صنعتی برسد که خود به تولید اتومبیل دست بزند و نه تنها بخش بزرگی از نیازهای داخلی را تأمین نماید، بلکه تعداد قابل توجهی نیز به سایر کشورها صادر کند. در این زمینه فعالیت‌های بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری آن‌ها بسیار ارزنده و پرثمر بوده است بطوریکه در چنین افتخار بزرگی از پیشرفت‌های صنعتی سهم مؤثر و بسزایی دارند. از جمله این بخش‌ها باید ایران ناسیونال را نام برد. این واحد بزرگ و معتبر که امروز به عنوان عظیم‌ترین سازمان تولید اتومبیل کشور به حساب می‌آید، به عنوان اثری از انقلاب اجتماعی ایران و همزمان با آن با پروانه تأسیس ۱۲ مهر ماه ۲۵۲۱ شاهنشاهی نخست برای ساخت انواع اتوبوس، مینی بوس و کامیونت ایجاد و یک سال بعد، یعنی در ۲۸ اسفند ۲۵۲۲ شاهنشاهی، به دست مبارک رهبر عالی‌قدرمان شاهنشاه آریامهر افتتاح شد. اجازه شاهنشاه نقطه عطفی بود به سوی رشد صنعتی و اقتصادی کشور و چنان بود که راه را برای اتوبوس‌های ایران ناسیونال در شهرهای ایران گشود و پس از جواز تکمیلی مورخ ۲۵/۱۲/۲۵۲۴ شاهنشاهی تولید گسترش یافت تا بجایی که نه تنها در سال ۲۵۳۳ نود و یک درصد کلیه اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌هایی که به ثبت شماره شهربانی رسیده بودند ساخت ایران ناسیونال بوده و کشور ما بطور کلی از وارد کردن اتوبوس از خارج بی‌نیاز شده بود، بلکه در همان سال با هدایت‌های وزارت بازرگانی در چارچوب قراردادهای بازرگانی با کشورهای دوست، معادل ۵۰ درصد محصول اتوبوس ایران ناسیونال به خارج از کشور صادر شد و این رقم عمده‌ای از کالاهای صادراتی کشور را تشکیل می‌داده است.
ایران ناسیونال با برخورداری از راهنمایی‌های سازنده وزارت صنایع و معادن و تشویق‌های دلگرم کننده وزارت امور اقتصادی و دارایی و حمایت کلی دولت از اصل توسعه و صنعتی نمودن هر چه بیشتر کشور تا حد بی‌نیازی کامل از کشورهای دیگر صنعتی، توانسته است ظرفیت تولیدی انواع اتوبوس و مینی‌بوس خود را روزانه تا ۳۰ دستگاه مینی‌بوس و ۱۰ دستگاه اتوبوس برساند که این ظرفیت از لحاظ تولیدی در گروه مرسدس بنز مقام دوم را در جهان دارا می‌باشد. اجازه تأسیس کارخانه ساخت انواع اتومبیل سواری از نوع ۴ سیلندر در تاریخ ۲۰ شهریور ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی به ایران ناسیونال داده شد و در ۲۳ اردیبهشت ماه ۲۵۲۶ کارخانه‌های تولید پیکان که با امتیاز ساخت گروه سواری روتس سابق و کرایسلر بریتانیای فعلی شروع بکار کرده بود به دست توانای شاهنشاه افتتاح یافت و یک بار دیگر افتخار تشریف‌فرمایی شاهنشاه نصیب خدمت‌گزاران زحمتکش ایران ناسیونال گردید. در آن روز پرافتخار معظم‌له اوامر مؤکّدی در زمینه افزایش تولید و محتوای ملی صادر فرمودند که از همان روز هدف و برنامه مدیران این شرکت شد. به همین منظور گرچه ظرفیت تولید در سال اول بیش از ۳۰۰۰ دستگاه اتومبیل پیکان نبود، در سال گذشته ظرفیت تولیدی و برنامه ساخت ۱۰۰٬۰۰۰ دستگاه پیکان رسید.
هم اکنون صدها هزار دستگاه اتومبیل پیکان در کشور نمره شده و محتوای ملی و ساخت داخلی از مرز ۶۳ درصد گذشته است و به خواست خداوند متعال با اجرای برنامه‌های تنظیمی تا ۵ سال دیگر در اجرای منویات اعلیحضرت همایونی و در چهارچوب سیاست اقتصادی و صنعتی دولت با تشریک مساعی صنایع وابسته و جنبی به هدف استقلال قطعی صنعت اتومبیل در کشور نایل خواهیم شد. در آن سال میزان تولید کشور از مرز ۵۰۰٬۰۰۰ دستگاه در سال خواهد گذشت. با آمدن مدل مینی بوس ۳۰۹ مرسدس بنز به بازار اروپا در سال ۲۵۲۷ شاهنشاهی ارانی ناسیونال تصمیم گرفت مدل قدیمی مین بوس ۳۱۹ را کنار گذاشته و مدل ۳۰۹ جدید را به بازار ایران و بازار صادرات عرضه نماید. به این منظور کارخانه مینی‌بوس سازی ۳۰۹ را با ظرفیت ۳۰ دستگاه مینی‌بوس در روز تأسیس کرد و به این ترتیب ایران ناسیونال در گروه اتوبوس و مینی‌بوس بنز مقام دوم را در جهان کسب کرد. این کارخانه در آبان ماه ۲۵۲۷ به دست مبارک علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران و والاحضرت ولایتعهد گشایش یافت و بدین ترتیب کشور از لحاظ مینی‌بوس از خارج بی‌نیاز شد و اضافه ظرفیت موجود نیز به صادرات اختصاص یافت. از آن‌جا که آبان ماه در سالنامه ایرانیان ماه فرخندگی، میمنت و برکت است، در فرخنده آبان ماه ۲۵۳۳ کارخانه‌های ریخته‌گری و موتورسازی ایران ناسیونال به دست باکفایت شاهنشاه آریامهر افتتاح شد و کارکنان این شرکت را غرق در شادی و سرور نمود و بدین ترتیب برگ زرین دیگری بر کتاب ایران ناسیونال اضافه شد.
گشایش کارخانه‌های ریخته‌گری و موتورسازی به دستور اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر و تحت حمایت دولت در جهت افزایش ساخت داخلی موتورهای پیکان انجام گرفته است. کارخانه‌های ریخته‌گری ایران ناسیونال قدرت تولید قطعات مربوط به پیکان را دارد و با بهره‌برداری از این کارخانه صنعت اتومبیل سازی در ایران بطور قطع راه استقلال را در پیش دارد و اتومبیل‌های پیکان مجهز به موتور ساخت ایران خواهد شد. قدرت ذوب کورههای ریخته‌گری با ۳ کوره یونکر برقی هشت تن در ساعت و امکان ساخت ۳۰۰٬۰۰۰ دستگاه قطعات چدنی موتور اتومبیل پیکان را در سال دارد و با در نظر گرفتن برنامه‌های توسعه تا سال ۲۵۳۹ شاهنشاهی قدرت تولید در دو نوبت کار در شبانه روزبه ۵۰۰٬۰۰۰ دستگاه در سال خواهد رسید.
دوباره برای بار چهارم در سال ۲۵۳۴ شاهنشاهی در پنجم آذر ماه شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو افتخار بازدید را به ایران ناسیونال مرحمت فرمودند و کارخانه‌های رنگ‌آمیزی و ساخت جدید پیکان به دست مبارک‌شان رسماً گشایش یافت. ظرفیت این کارخانه‌ها برای حدود ۲۲۰٬۰۰۰ دستگاه در نظر گرفته شده و قابل گسترش تا ۳۰۰٬۰۰۰ هزار دستگاه در سال می‌باشد. مسائل اقتصادی و اجتماعی و تراکم جمعیت در تهران ایجاب می‌کند که صنایع جنبی و حتی رشته‌های خاصی از صنعت اتومبیل به شهرستان‌ها انتقال یافت. طبیعت صنعت اتومبیل و گسترش آن تا حد پانصد هزار دستگاه در سال موجبی است برای گسترش صنایع تهیه کننده مواد اولیه و نظام هزینه تولید بویژه با تهیه انرژی ارزان و مواد معدنی و نیروی انسانی کافی نوید می‌دهد که در آینده، ایران در تولید آهن و فولاد با کشورهای دیگر تولیدکننده به رقابت برخیزد و این مواد در صنعت اتومبیل بطور وفور و ارزان در اختیار قرار گیرد و در نتیجه با کمال اطمینان می‌توان اعتقاد داشت که اتومبیل از کشورهای دیگر تولید کننده ارزان‌تر تمام شود و نه تنها تأمین تقاضای داخلی میسر گردد، بلکه حتی بازارهای صادراتی برای اتومبیل‌های ساخت ایران گشوده شوند. با توسعه ساخت داخلی در هر سال به قطعاتی که در داخل کشور تولید می‌شوند افزوده می‌گردد و ایران ناسیونال در خارج از محیط فعالیت خود مسبب ایجاد شرکت‌های تولیدی مختلفی در زمینه صنعت اتومبیل بوده است.
برای نمونه با همکاری شرکت دایملر بنز آلمان، بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران و شرکت خاور، ایران ناسیونال اقدام به تأسیس کارخانه موتورهای دیزل ایران نمود. محل این کارخانه در تبریز است و با ظرفیتی معادل ۳۰ هزار موتور دیزل در سال از انواع ۸۵ قوه اسب تا ۲۵۰ قوه اسب احتیاجات کلیه مینی‌بوس، اتوبوس و کامیونت‌های ایران ناسیونال و همچنین کامیون‌های ساخت داخل را تأمین می‌کند. نیز با همکاری شرکت SKF سوئد، بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران و گروهی دیگر از علاقمندان به صنعت، ایران ناسیونال کارخانه بلبرینگ‌سازی ایران را در تبریز تأسیس نمود و هم اکنون با ظرفیت ۱۰ میلیون بلبرینگ در سال قسمتی از نیاز صنایع کشور را برطرف می‌سازد و با برنامه‌های بلندمدت خود تمام کشور را از لحاظ مصرف بلبرینگ بی‌نیاز خواهد ساخت. شاید کمتر شرکتی در صنعت اتومبیل جهان به منظور حصول به استقبلال کامل صنعتی برای ریخته‌گری خود دست به تأسیس کارخانه تأمین ماسه مخصوص ریخته‌گری زده باشد. ایران ناسیونال به منظور بی‌نیاز کردن کشور از لحاظ ماسه‌های وارداتی برای صنعت ریخته‌گری، با کمک بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران اقدام به تأسیس کارخانه تأمین شن و ماسه ریخته‌گری در فیروزکوه نموده است و بهره‌برداری از آن امسال آغاز گردیده است. رشد اقتصادی و ثبات سیاسی که تحت رهبری‌های خردمندانه شاهنشاه آریامهر به میهن عزیزمان ارزانی شده است، بطوری است که می‌بینیم هر روز در سطح کشور کارخانه‌های تولیدی گوناگون ایجاد و به همان تناسب نیاز کشور را به واردات از کشورهای خارج کاهش می‌دهد.
کارخانه‌های صنعتی رضا یکی دیگر از پدیده‌های همین رشد اقتصادی است که در شهرستان مشهد تأسیس شده است. شرکت سهامی کارخانه‌های صنعتی رضا به منظور تهیه رینگ و قالپاق و سپر اتومبیل‌های سواری تأسیس و از سال ۲۵۳۳ شاهنشاهی شروع به بهره‌برداری نموده است. در اجرای نظرات عالیه شاهنشاه آریامهر و مبنی بر گسترش مالکیت در شرکت‌های صنعتی، شرکت سهامی خاص کارخانه‌های صنعتی رضا در بیست هفتم بهمن ماه ۲۵۳۴ شاهنشاهی به شرکت سهامی عام با اساسنامه جدید تبدیل گردید. محصولات این کارخانه که در بدو تأسیس از ۳ نوع تجاوز نمی‌کرد، در ظرف مدتی محدود به ۱۱ نوع مختلف رسیده است. محصول فعلی کارخانه‌های صنعتی رضا عبارتند از: رینگ پیکان، سپر پیکان، قالپاق و قطعات تراشکای و رینگ مینی‌بوس و در سال جاری رینگ رنو، رینگ جیپ، رینگ اتوبوس و کامیون اگزوز سواری، علائم و قطعات پلاستیکی دسته سیم سواری، پروفیل‌های دوردربها و کمربند ایمنی به محصولات فعلی این کارخانه افزوده می‌شود. [...] در جوار فعالیت‌های ایران ناسیونال برای افزایش ساخت داخلی صنایع وابسته به صنعت اتومبیل به نحوی گسترده ایجاده شده و با برنامه‌های موجود تا انتهای برنامه گروهی در حدود صد و بیست هزار نفر کارگر تکنسین و منهدس و کارمند را بکار خواهد گمارد. در حال حاضر بیش از ۶۰ شرکت و کارخانه داخلی هستند که به صورت صنایع جنبی اتومبیل‌سازی با ایران ناسیونال همکاری دارند و بسیاری از قطعات مورد مصرف در اتومبیل‌های داخلی را تأمین می‌نمایند.
تأسیسات جدید ایران ناسیونال
کارخانه‌های جدید تولید اتومبیل پیکان و سالن عظیم رنگ‌آمیزی کارخانجات صنعتی ایران ناسیونال شروع به کار کرد. با شروع فعالیت این واحدها، کارخانجات ایران ناسیونال قادر خواهد بود سطح تولید خود را با کیفیت بهتر به میزان قابل توجهی افزایش دهد. مساحت سالن‌های بزرگ ساخت (تریم شاپ) و اتاق رنگ جدید (پینت شاپ) چهل و هفت هزار و پانصد و بیست متر مربع است که از این مقدار حدود ۱۴۴۰۰ متر مربع آن صرفاً به سالن رنگ‌آمیزی اختصاص یافته است. ظرفیت تولیدی سالن‌ها، ۵۰ دستگاه اتومبیل در ساعت و قابلیت گسترش آن تا ۳۰۰ هزار دستگاه در سال است، ضمناً کلیه عملیات مربوط به رنگ‌آمیزی، تزئینات و تکمیل در سالن‌های جدید بطور اتوماتیک صورت می‌گیرد. برای اجرای طرح‌های پیش‌بینی شده از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات جدید اتوماتیک و برای حمل و نقل قطعات و بدنه از «کانویر» استفاده می‌شود. موضوع مهم و قابل توجه در کاربرد دستگاه‌های مذکور امکان ایجاد تسهیلات بیشتر برای کارگران و صرفه‌جویی در مصرف نیروی انسانی و در عین حال ارائه کار بیشتر و دقیق‌تر است.
محصولات ایران ناسیونال در راه تسخیر بازارهای جهانی
صادرات ایران ناسیونال از سال ۱۹۶۸ با صدور تعداد ۷ دستگاه پیکان و ۴۲ دستگاه اتوبوس به کشورهای رومانی، عراق و افغانستان کار خود را شروع نمود. این تعداد کوچک طوری مورد توجه بازار کشورهای منطقه قرار گرفت که منحنی صادراتی قوس صعودی پر شتابی پیش گرفت. در سال ۱۹۶۹ تقاضای قابل توجهی برای فرآورده‌های ایران ناسیونال چه از گروه پیکان و چه از گروه انواع مختلف اتوبوس، مینی‌بوس، آمبولانس و کامیونت دریافت گردید. با توجه به امکانات و تأسیسات خریداران تشخیص داده شد که بیشتر با کشورهایی که امکانات خدمات بعد از فروش مجهّزتری دارند، قراردادهای صادراتی تنظیم شود. در آن سال تعداد ۱۸۷ دستگاه اتوبوس و مینی‌بوس، در حدود ۴۰ دستگاه پیکان به کشورهای رومانی، عراق، افغانستان، چکسلواکی و روسیه صادر شد. سال ۱۹۷۰ سهمیه بیشتر از محصولات به صادرات اختصاص داده و در بازارهای جدیدی فرآورده‌های ایران ناسیونال عرضه و چند کشور دیگر مانند بحرین، ابوظبی، دبی، کویت، قطر، عربستان سعودی و پاکستان به لیست صادرات اضافه شدند. در آن سال تعداد ۲۸۵ دستگاه پیکان و ۲۱۲۴ دستگاه اتوبوس به آن کشورها صادر شد. در مناقصات بین‌المللی ملاحظه شد که منطقه خلیج فارس و شرق و غرب آفریقا و خاورمیانه و اروپای شرقی و نیز افغانستان و پاکستان بازارهای طبیعی ایران را تشکیل می‌دهند و برای دیگران هزینه حمل و دوری راه مانعی است که خدماتی مناسب فراهم آورند. در مورد صادرات به کشورهای پادشاهی لسوتو در آفریقای جنوبی مشکل حمل با کشتی به هر ترتیب بود رفع شد.
در باره اروپای شرقی (لهستان) موضوع ترابر بدون مشکل حل گشت چون آمادگی کامل وجود داشت که رانندگان خود را جهت تحویل گرفتن خودروها و راندن آن‌ها تا ورشو به تهران اعزام دارند. موضوع دیگری که باقی ماند، امکانات خدمات بعد از فروش و داشتن افراد فنی برای تعمیر اتومبیل‌ها بود. این موضوع می‌بایستی با دقت بیشتری بررسی می‌شد چون صادرات بدون خدمات بعد از فروش و تعمیرات و رساندن لوازم یدکی غیر ممکن است. چنانچه بدون مطالعه تعدادی خودرو تحویل بازار می‌دهیم بدون شک به علت نداشتن سرویس مرتب و قطعات یدکی پس از حمل آن بازار از دست می‌رود و شهرت و حیثیت ایران ناسیونال و مملکت لکه‌دار می‌شود. بنابراین، می‌بایستی این موضوع به دقت بررسی می‌شد و در مورد لهستان به علت اینکه صنعت اتومبیل‌سازی در آن مملکت از مدتی پیش رواج داشته است، لذا امکانات و تأسیسات فراهم و آماده بود و از عهده کلیه خدمات بعد از فروش بخوبی برخواهند آمد ولی کشور پادشاهی لسوتو چون فاقد امکانات لازم بود، تصمیم گرفته شد که هیئت فنی شامل سه نفر، یک مهندس و دو تکنسین برای اولین مرتبه پس از عقد قرارداد به آن منطقه اعزام شوند و نقشه با خود ببرند و تعمیرگاه بپا کنند و آموزش حتی رانندگی بدهند و بدین ترتیب علامت ایران ناسیونال باز هم در گوشه دیگری از جهان به درخشش درآمد.
در آن سال تعداد ۳۶۸ دستگاه از گروه اتوبوس و مینی‌بوس و ۱۶۰ دستگاه از گروه پیکان صادر شد. بین سال‌های ۶۸ الی ۷۵ میلادی پربارترین سال‌ها از نظر اداره صادرات سال ۷۴ و ۷۵ را می‌توان نام برد چون در آن سال‌ها قراردادهایی در سطح جهانی با کشورهای مصر، اردن هاشمی، افغانستان و عربستان سعودی منعقد گردید. تعداد خودروهای مورد قرارداد مصر ۱۰۰ دستگاه اتوبوس و ۱۰۰ دستگاه نیز متمّم قرار فوق می‌باشد. بدیهی است دومین قرارداد پس از تحویل باقیمانده خودروها به مرحله عمل در خواهد آمد و در حال حاضر هیئت فنی شرکت شامل مهندسین آزموده و تکنسین‌های مجرب در قاهره انجام وظیفه می‌نمایند و از طرف دیگر ۹۰ نفر از مهندسین و تکنسین‌های مصری در کلاس‌های آموزش تعلیمات لازم را مجاناً فرا می‌گیرند. تعمیرگاه و اتوبوس‌های ایران ناسیونال در قاهره جلوه‌ای به چهره شهر داده‌اند. تابحال دو فقره قرارداد اتوبوس با کشور اردن هاشمی منعقد شده است، یکی از نیروهای مسلح و دیگری با وزارت حمل و نقل آن کشور که مجموع آن‌ها بالغ بر ۱۸۰دستگاه می‌شود. کلیه خودروهای مورد قرارداد توسط رانندگان اردنی از طریق مرز خسروی صادر شده است و ۲۰ مهندس و تکنسین در کلاس‌های فنی ایران ناسیونال مجاناً تعلیمات لازم را قرار داده‌اند. مقامات دولتی جمهوری افغانستان قراردادی برای خرید ۲۱۸ دستگاه اتوبوس با این شرکت منعقد نموده‌اند که اولین گروه آن‌ها در نیمه اول اردیبهشت تحول خواهد شد و هیئت فنی شرکت خدمات فنی و کمک‌های لازم را در خلال یک سال دوران گارانتی به آن‌ها خواهد داد. در ضمن ۱۰ نفر از مهندسین و تکنسین‌های افغانی مجاناً تعلیم لازم را فرا خواهند گرفت. از قراردادهای دیگری که می‌توان نام برد، قراردادی است که با عربستان سعودی در مورد حدود ۱۳۰ دستگاه اتوبوس برای شرکت نفت آرامکو و شرکت واحد شهر دمام که تاکنون ۶۰ دستگاه از آن حمل شده و بقیه در دست ساخت می‌باشد. در امر توسعه بیشتر صادرات از هیچ کوششی دریغ نخواهد شد. به امید روزی که بتوان در بیشتر کشورهای جهان فرآورده‌های ایران ناسیونال را مشاهده کرد و ارز بیشتری برای میهن عزیز به دست آورد.
قرارداد فروش اتوبوس به مصر
