پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران به ملت ایران در سالروز رستاخیز ملی ایران و سرنگونی مصدق ۲۸ امرداد ماه ۱۳۴۱
| برنامه عمرانی سوم | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران | بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۴۱ |
۲۸ مرداد ۱۳۴۱
پیام شاهنشاه به‌مناسبت ۲۸ مرداد
درود فراوان به روان پاک شهدایی باد که در رستاخیز ملی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ جان خویش را در راه بقای استقلال ایران از دست دادند و یک بار دیگر درخت برومند ملیت و حاکمیت این سرزمین کهنسال و پر افتخار را با خون خود آبیاری کردند.
اکنون که پس از گذشت نه سال از آن روز تاریخی من بار دیگر در چنین روزی به نام پادشاه این کشور و مظهر ملیت و استقلال آن، و به عنوان نگهبان میراث عظیم تمدن و فرهنگ ایرانی با شما صحبت می‌کنم، بیش از هر وقت دیگر خودم را با تاریخ گذشته و با سرنوشت آینده این کشور مواجه می‌بینم و بیش از هر هنگام، سنگینی مسئولیتی را که از این بابت در برابر تاریخ این مملکت بر عهده دارم احساس می‌کنم، زیرا قیام ۲۸ مرداد ملت ایران اضافه بر وظایف سلطنت موروثی، وظیفه سنگین‌تر و خطیرتری را در راه تأمین مصالح مردمی که از این راه پیوستگی ملت و شاه را با قیمت جان خود و با پیوند خون بیش از پیش استوار ساختند، بر عهده من گذاشته‌است.
از نظر شخص خودم باید بی‌پرده بگویم که انجام وظایف سنگین سلطنت برای من به جز رنج و کوشش دائم چیزی در بر نداشته و مستلزم هیچ گونه آسایش و تفریحی نیست و اگر هدفهای عالی و مقدس میهنی و ایمان به لزوم این رنج و تلاش در راه حفظ مصالح این مملکت و ملت نبود، اگر درجه علاقه و محبت شما را نسبت به پادشاه خودتان که تا سرحد جان‌بازی می‌رسد نمی‌دانستم، هیچ مشوق دیگری در این راه برای من وجود نداشت.
همه شما می‌دانید که من در مدت سلطنت خود بارها جان خویش را در راه انجام وظیفه به خطر انداختم و از این پس نیز در راه سعادت کشور و ملت خودم همواره آماده جان‌بازی هستم.
از طرف دیگر از لحاظ مالی تقریباً هر چه را که داشتم در این مدت به ملت خودم بخشیدم و به موجب وقفنامه در اختیار بنیاد پهلوی گذاشتم تا عواید آن طبق همین وقفنامه برای همیشه به مصرف امور بهداشتی و فرهنگی و خیریه و اجتماعی و کمک به مستمندان برسد. بنابراین چنانکه گفتم من از نظر شخصی در مدت سلطنت خودم هیچ نفعی نداشته‌ام و تنها انگیزه من در تحمل این مسئولیت خطیر عشق به این مملکت و انجام وظیفه وجدانی خودم در برابر شما مردم فداکار، شرافتمند و میهن‌پرست است و با همین احساس من در این راه وظیفه وجدانی خویش را با اتکاء به بیست‌ودوسال تجربه و آشنایی با رموز کارها و با آنچه در این مدت بحرانها و حوادث گوناگون به من آموخته‌است، انجام می‌دهم و هر ناراحتی را در این مورد با طیب خاطر تحمل می‌کنم، زیرا برای من یک هدف بیشتر وجود ندارد و آن رسانیدن ملت ایران به پایه یک اجتماع دموکراتیک مترقی و پیشرفته و سعادتمند در جامعه ملل جهان امروز است.
من همیشه ایمان داشته‌ام که در راه تلاش خویش برای نیل به این هدف مقدس از عنایات کامل الهی برخوردار هستم و یقین دارم که در آینده نیز مانند گذشته تأییدات پروردگار که در گذشته من و ملتم را به کرات با صورتی معجزه‌آسا از خطرات و مهالک حتمی نجات بخشیده‌است، همچنان شامل حال ملت عزیز من و من خواهدبود.
همچنانکه گفتم از آن نظر که من پادشاه همه مردم ایران هستم طبعاً تمام افراد این کشور در نظرم یکسانند و علاقه و محبت من هر کسی را که نام ایرانی داشته‌باشد شامل می‌شود، ولی به همین دلیل که من پادشاه همه هستم طبیعی است که باید حفظ منافع اکثریت را بر همه چیز مقدم بشمارم و چون این اکثریت را طبقات کشاورز و کارگر و پیشه‌ور و نظایر آنها تشکیل می‌دهند، طبعاً قلب و روح من بیشتر متوجه همین مردمی است که از لحاظ شرایط اجتماع و سطح زندگی در مرحله پایین‌تری قراردارد.
هم وظیفه وجدانی من و هم علاقه شخصی من حکم می‌کند که بیش از هر چیز منافع این اکثریت عظیم را در نظر بگیرم و در راه تأمین سعادت و آینده ایشان کوشش کنم.
در این راه همه آنهایی که شایسته نام ایرانی هستند همین مسئولیت را به عهده دارند و باید عموم ایشان یقین داشته‌باشند که هر فرد ایرانی تا هنگامی که خدای نخواسته از راه خدمت به وطن انحراف نجسته باشد، مورد تأیید خواهدبود و نباید از این بابت بیمی به خویش راه دهد. حتی در این مورد می‌توان گذشته‌ها را نیز فراموش کرد تا امکان خدمتگزاری بیشتری در آینده به همه داده شود. ولی چنانچه در آتیه افراد و عناصری بخواهند به نحوی از انحاء چه آشکارا و چه در پشت پرده، در راه این جهاد ملی کارشکنی کنند و به خاطر منافع و اغراض شخصی کوشش عظیمی را که به منظور تجدید حیات و رستاخیز معنوی و مادی این کشور و تأمین منافع میلیونها نفر مردم زحمتکش و شریف این آب و خاک صورت می‌گیرد فلج سازند، این افراد به هیچ وجه مورد ارفاق قرار نخواهندگرفت و چون به خوبی شناخته شده هستند، به هنگام لزوم با تمام خصوصیات خود و با همه ارتباطهایی که دارند، به جامعه معرفی خواهندشد و با ترتیبی که لازمه چنین طرز کاری است، با ایشان معامله خواهدگشت.
وظیفه همه ما امروز همکاری کامل و بی‌دریغ در راه ساختن ایرانی آباد و مترقی است که بر بنیاد عدالت قضایی و اجتماعی و همچنین پیشرفت اجتماعی استوار باشد و در آن هر کسی از درآمدی که دست کم حداقل زندگی را برای او تأمین کند، برخوردار گردد. بدیهی است ما اکنون یک دوره مقدماتی را در راه نیل به این هدف می‌گذرانیم. یعنی از لحاظ صنعتی و اقتصادی دست به کارهایی زده‌ایم که می‌باید ثمرات آنها بعداً عاید عموم گردد و طبعاً چنین دوران مقدماتی مستلزم تحمل مشکلات و محرومیتهای موقتی است. این وضعی است که خاص ما نیست و همه ملل دیگری نیز که در شرایط ما بوده‌اند یا هستند آن را در راه تأمین آینده‌ای بهتر تحمل کرده‌اند و می‌کنند. منتها قبول این دشواریهای موقت از آن نظر که ضامن آتیه‌ای امیدبخش است، وظیفه همه افراد مملکت به خصوص نسل جوان و تحصیل‌کرده است.
خوشبختانه خداوند متعال که همواره عنایات و برکات او شامل حال ما بوده این مملکت را از ثروتهای فراوان زیرزمینی و روی زمینی برخوردار فرموده‌است و منابع طبیعی ما به قدری است که پس از آنکه با قدری پایداری و با تحمل یک دوران الزامی کوشش و استقامت به معرض استفاده کامل درآید به خوبی جوابگوی همه احتیاجات ملی ما خواهدبود و به ما امکان آن خواهد داد که خود را در عرض یک نسل به پایه جوامع فعلی پیشرفته اروپایی برسانیم. من به تمام صاحبان سرمایه نصیحت می‌کنم که با توجه به این واقعیت، ثروت خویش را در راه امور تولیدی به کار اندازند و از مقدورات فراوانی که در این سرزمین پهناور و مستعد برای ایشان وجود دارد و از این امتیاز بزرگ که در راه این کشور برای هرگونه ابتکار مفید و ثمربخشی باز است استفاده کنند تا هم خودشان از این بابت بهره‌مند شوند و هم به سایرین نفع برسانند. این توسعه فعالیتهای مولد باعث خواهدشد که ما همچنان که در برنامه پنج ساله آتیه در نظر گرفته‌ایم، بتوانیم برای تقریباً یک‌میلیون نفر شغل پیداکنیم.
از طرف دیگر سلامت و ثبات وضع اقتصادی مملکت ایجاب می‌کند که از هرگونه مخارج بیهوده و زائد خودداری گردد و از این نظر است که ما فعلاً برنامه صرفه‌جویی شدیدی را در پیش گرفته‌ایم. به موازات اجرای این برنامه صرفه‌جویی طبعاً لازم است که در تحصیل عواید قانونی فتوری روی ندهد، یعنی صاحبان سرمایه در عین اینکه از کار خود منافع مشروع به دست می‌آورند، مالیاتهای خویش را پرداخت کنند و از این راه وظیفه‌ای را که به عهده دارند، انجام دهند.
در راه تأمین منافع کشاورزان مملکت چنانکه می‌دانید اکنون اصلاحات وسیع اراضی در جریان است و این اصلاحات با سرعت و بدون هیچ وقفه‌ای تا پایان کار ادامه خواهدیافت.
درمورد تأمین منافع کارگران ایران نیز با وضع و اجرای قوانین بسیار مترقی کارگری از تمام جهات اقدام شده‌است و کماکان خواهدشد و طبقه کارگر می‌داند که ما تا سرحد امکان و حتی بیش از حد تصور خود آنان تا جایی که اقتصاد مملکت به هم نخورد در صدد رفاهیت زندگی ایشان هستیم تا هر روز مقام بیشتر و سهم زیادتری از زندگی اجتماعی و از سطح زندگی بهتر نصیب آنها گردد.
اصول برنامه کار دولت و کلیه دستگاههای اداری کشور در راه تأمین پیشرفت اجتماعی و اقتصادی مملکت همان است که در سال گذشته طی شش ماده به دولت ابلاغ گردید. رئوس این شش ماده به طوری که می‌دانید، عبارتند از:
اصلاحات اداری و تدوین قانون استخدام جدیدتر و مترقی‌تر برای بهبود وضع کارمندان دولت، تأمین حوائج اساسی زندگی این افراد و عائله آنها از راه تهیه مسکن و تشکیل شرکتهای تعاونی، اصلاحات اساسی در زمینه کشاورزی از لحاظ مکانیزه‌کردن فلاحت و اجرای اصلاحات ارضی و تشکیل شرکتهای تعاونی برای کشاورزان و راه‌سازیهای محلی، سهیم کردن کارگران در سهام یا در منافع کارخانه‌ها و ساختمان خانه برای ایشان با کمک کارفرمایان به حساب حق بیمه‌ای که باید کارفرمایان قانوناً بپردازند، وصول صحیح و عادلانه مالیاتها از طبقه متمول و تعمیم تحصیلات مجانی ابتدایی و تعلیمات حرفه‌ای، تشکیل شوراهای روستاها و شهرها و شهرستانها و استانها به منظور تأمین دموکراسی واقعی از راه حکومت مردم بر مردم، و ایجاد گردانهای آبادانی برای توسعه فعالیتهای تولیدی.
ادامه این فعالیتهای تولیدی و آبادانی برای پیشرفت کشور ضرورت حیاتی دارد و به همین جهت تصمیم ما در این مورد تزلزل‌ناپذیر است. برای اینکه در این سیر تکاملی به سوی پیشرفت وقفه‌ای حاصل نشود، می‌باید لااقل سالی هشت درصد بر میزان درآمد ملی ما افزوده شود، زیرا اگر در نظر بگیریم جمعیت مملکت ما سالی دوونیم درصد اضافه می‌شود و در عین حال در جامعه فعالی که در حال پیشرفت است و در آن کارهای وسیع عمرانی و آبادانی انجام می‌گیرد به طور متوسط و طبیعی هزینه زندگی سالی دوونیم تا سه درصد بالا می‌رود. با یک حساب ساده روشن خواهدشد که برای تأمین رفاه عمومی و بهبود سطح زندگی می‌باید هر ساله دوونیم الی سه درصد یعنی رقم تفاوت بین پنج تا پنج‌ونیم و هشت درصد به درآمد ملی مردم اضافه شود و چنین افزایشی طبعاً مستلزم کوشش عظیمی است که باید بدون وقفه انجام پذیرد.
در این راه البته ما باید قبل از هر چیز متکی به خودمان باشیم و حل هر مشکلی را از خویش بخواهیم ولی برای سرعت در پیشرفت، طبعاً تحصیل وام‌های مناسب خارجی برای ما مفید خواهدبود تا از این راه هم امکانات بیشتری برای کار در دست داشته‌باشیم و هم تمام فشار منحصراً به نسل جوان وارد نیاید. ما در این راه به خصوص علاقمند به سرمایه‌گذاری خارجی هستیم و از چنین امری استقبال می‌کنیم.
تذکر این نکته ضروری است که برای تأمین احتیاجات مالی مملکت و اداره تشکیلاتی که چنین مملکتی با بیش از بیست‌میلیون جمعیت لازم دارد، و ضمناً برای انجام برنامه‌های مترقی اجتماعی می‌باید مقدار ریالی که به طور مستقیم و غیر مستقیم عاید خزانه دولت می‌شود، به طریق قابل توجهی اضافه شود و این افزایش از راه وصول بهتر و کاملتر مالیاتها و همچنین از راه شرکت بیشتری از جانب مردم در کارهای عمرانی و سرمایه‌گذاری در امور تولیدی تأمین گردد. کار توسعه فعالیتهای عمرانی در آتیه تا حد زیادی به عهده گردانهای آبادانی خواهدبود که برای همین منظور ایجادمی‌شوند. در این گردانها طبعاً افراد زیادی بر طبق وظایف قانونی و اداری خود عضویت خواهندداشت، ولی من به خصوص امیدوارم که خیلی از جوانان پرشور و میهن‌پرست ما داوطلبانه، ولو به طور موقت هم که باشد در این گردانها شرکت جویند و از این راه در توسعه کارهای آبادانی کشور که آینده مملکت بسته به آن است، به صورت مؤثری سهیم گردند تا از این راه ما بتوانیم برنامه‌های وسیع عمرانی و آبادانی خودمان را به جز کارهایی که صرفاً جنبه فنی و تخصصی دارد و انجام آنها از وظایف خاص دستگاههای مربوط اداری و فنی است، به مراتب از گذشته ارزانتر تمام کنیم و یا در مقابل صرف همان مبلغ دو برابر کار بیشتر انجام دهیم.
بدیهی است اجرای مواد شش‌گانه برنامه‌ای که به آن اشاره کردم و فکر می‌کنم که جوابگوی احتیاجات اساسی و حیاتی ملت ایران است و با عملی شدن آن سعادت این ملت تأمین خواهدشد، در آینده با جدیت ادامه خواهدیافت و هم زمان با آن فعالیتهای وسیع تولیدی و ساختمانی که اکنون در سراسر کشور جریان دارد، دنبال خواهدشد. از سال پیش که در چنین روزی با شما صحبت کردم تاکنون مانند چند سال گذشته در کلیه این رشته‌ها اقدامات بسیاری صورت گرفته‌است که از مهمترین آنها می‌توان از افتتاح و بهره‌برداری سد کرج و پایان ساختمان سد عظیم سپیدرود که در بهار گذشته رسماً گشایش یافته، نام برد.
کار ساختمان سد بزرگ دز نیز که مایه آبادانی منطقه زرخیز خوزستان خواهدشد تا چند ماه دیگر پایان خواهد یافت. در همین مدت کار تأمین برق پنجاه شهر و لوله‌کشی ده شهر ایران به طور کامل به پایان رسیده و امر لوله‌کشی هشتاد شهر دیگر هم اکنون در جریان است.
کارخانه بزرگ قند و نیشکر خوزستان و کارخانه نساجی مدرن شاهی در این سال افتتاح و مشغول کار شده و ساختمان بیش از پانصد کیلومتر راه درجه یک به پایان رسیده و نیمی از مسیر خط آهن تبریز به قطور که قسمتی از راه‌آهن سراسری آینده ایران به ترکیه و اروپا است، ساخته شده و آسفالت شاهراه تهران – اصفهان – شیراز، و تهران به چالوس به سرعت ادامه دارد.
از لحاظ بهداشتی کار بنای پنج بیمارستان و پنج درمانگاه بزرگ در کردستان و استان چهارم و پنج آسایشگاه مسلولین در تبریز و رضائیه و اصفهان و رشت و ساری و بیمارستان‌های صد تختخوابی چالوس و مراغه و بیمارستان سوسنگرد و چندین بیمارستان مجهز دیگر تقریباً به پایان رسیده و کارهای ساختمانی صدویک درمانگاه سازمان شاهنشاهی در سراسر مملکت تکمیل شده و بنای چهار بیمارستان و پنج درمانگاه مجهز در مناطق و بنادر جنوب شروع شده و ده‌هزار قریه جدید به خصوص در مناطق شرقی و جنوب شرقی ایران برای مبارزه با مالاریا زیر سمپاشی رفته‌است.
مهمترین کاری که در رشته بهداشتی صورت گرفته، تنظیم برنامه وسیع ایجاد مراکز مختلط درمانی و بهداشتی روستاها در سراسر ایران است، که مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی قرار گرفته‌است و با همکاری این سازمان به معرض اجرا گذاشته خواهدشد.
کار مبارزه با تریاک و تراخم و سل و بیماریهای آمیزشی با جدیت ادامه یافته و با بیماریهایی نظیر وبا و آبله که سال گذشته خطر سرایت آن از کشورهای خارجی مملکت ما را تهدید می‌کرد به نحو موفقیت‌آمیزی مبارزه شده‌است.
از لحاظ فرهنگی کماکان بر تعداد دبستانها و دبیرستانها و رقم محصلین افزوده شده به طوری که تنها در این یک سال در حدود یک‌صد دبستان تازه ساخته شده و تعداد محصلین کشور از یک‌میلیون‌ونیم نفر تجاوز کرده‌است.
دانشگاه پهلوی شیراز که پس از تکمیل از مجهزترین مراکز علمی این منطقه از جهان خواهدشد، در این سال کار خود را شروع کرده‌است.
از نظر اصلاحات کشاورزی که همه شما با آن آشنایی دارید و همچنین از نظر مکانیزه‌کردن فلاحت و استفاده از کودشیمیایی و حفظ جنگلها و توسعه بنادر و فعالیتهای شرکت ملی نفت و تکمیل اسکله‌ها و سایر امور صنعتی و ملی برنامه‌های مربوطه، بدون وقفه اجرا شده‌است و بدیهی است که در آینده همچنان این فعالیتها ادامه خواهد داشت. با تمام اینها باید بگویم که این کوشش همه‌جانبه فقط مرحله اول کار است، زیرا هر روزی که می‌گذرد با مقدورات بیشتری که بر اساس کارهای انجام‌شده فراهم می‌شود، اقدامات وسیع‌تر و دامنه‌دارتری صورت می‌گیرد و خواهدگرفت.
برای انجام همه این برنامه‌ها و به خاطر تأمین آینده سعادت‌بخشی که مورد نظر ما است، ما بیش از هر چیز به صلح و ثبات احتیاج داریم و بنابراین تردیدی نیست که صمیمانه آرزومند صلح جهانی هستیم و تا آنجا که مربوط به ما است در این مورد از هیچ کوششی فروگذار نخواهیم کرد. منتها وظیفه ملی خودمان را نیز که حفظ و حراست مملکت است، نمی‌توانیم فراموش کنیم و طبعاً در آنچه لازمه انجام این وظیفه است، قصور نخواهیم نمود.
باید گفت که همین سیاست صلح‌جویانه توأم با سیاست خارجی روشن و قاطع ما به ما اجازه داده‌است که مخارج نظامی خودمان را تا به این اندازه محدود کنیم که حتی به نسبت جمعیت سرانه، پانزده برابر کمتر از دو مملکت بی‌طرف سوئد و سوئیس باشد.
وظیفه ما است که در پرتو این ثبات سیاسی و موقعیت ممتاز بین‌المللی با شهامت و کوششی بیش از پیش به اجرای برنامه‌های عالی میهنی خود همت گماریم و در این راه مانند سایر ملل مترقی و زنده و آزاد جهان که مرحله آزمایش را در پشت سر گذاشته‌اند از هیچ تلاشی فروگذار نکنیم، زیرا که هیچ ملتی بدون فداکاری به جایی نرسیده‌است.
در این روز تاریخی لازم می‌دانم که یک بار دیگر ایمان قطعی و تزلزل‌ناپذیر خود را به آینده روشن و امیدبخش این کشور ابراز دارم. چه از نظر من و چه از نظر ملت ایران، ۲۸ مرداد یک جشن ملی ساده نیست، بلکه در ماورای این روز حقیقت بزرگی نهفته‌است که راز حیات و بقای جاودان ملت ایران است. این روز، روز تجلی آن نیروی حیات‌بخش و پولادین و شکست‌ناپذیری است که در روح و قلب این ملت سرشته شده‌است و معجزه‌آسا در لحظاتی بروز می‌کند که مردم ایران با غریزه خطاناپذیر ملی و باطنی خود احساس کنند که موجودیت چند هزار ساله این کشور و میراث عظیم و مقدس نیاکانشان به خطر افتاده‌است.
قیام ۲۸ مرداد تازه‌ترین جنبش و قیام از سلسله نهضت‌های عظیم و آزادی‌بخش ملت ایران در طول بیست‌وپنج قرن شاهنشاهی این سرزمین بود و آنچه ما از ورای این روز و این تاریخ تجلیل می‌کنیم و در برابر آن سر تعظیم فرود می‌آوریم در حقیقت تمام تاریخ ایران و روح ملیت ایرانی است که پیوسته در قالب این رستاخیزها و قیامها تجلی کرده‌است.
خداوند ایران همواره پشت و پناه شما باد.