پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به مناسبت گشایش نخستین کنگره تاریخ از سوی دبیران تاریخ کشور ۱۸ آبان ماه ۱۳۴۷
| برنامه عمرانی چهارم | درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر | کنفرانس جهانی حقوق بشر - تهران ۲ تا ۲۳ اردیبهشت ماه ۱۳۴۷ |
پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به مناسبت گشایش نخستین کنگره تاریخ از سوی دبیران تاریخ کشور و انجمن دبیران علوم اجتماعی ۱۸ آبان ماه ۱۳۴۷
تشکیل اولین کنگره تاریخ به سرپرستی وزارت فرهنگ و هنر و با شرکت دبیران تاریخ تهران و شهرستانها و همکاری انجمن دبیران علوم اجتماعی، مایه خوشوقتی ما است.
احتیاج به تذکر این حقیقت نیست که تاریخ گذشته شالوده حال و آینده است، و هیچ ملتی نمی‌تواند بدون توجه به گذشته خود آینده خویش را به صورت واقع‌بینانه‌ای طراحی کند، زیرا سرنوشت هر ملت مانند سرنوشت هر فرد، وابسته به طرز تفکر و روحیات و خصایص و نقاط ضعف و قدرت روحی آن ملت است، که ریشه همه آنها را باید در طرز تکوین این روحیات و خصایص در طول قرنهای گذشته جستجو کرد. از طرف دیگر سنن تاریخی هر ملت مهمترین عامل حفظ وحدت ملی آن است، و اگر ملتی تاریخ نداشته‌باشد، به دشواری می‌توان آن را اصولاً ملت محسوب داشت.
بدیهی است امروزه طرز تعبیر مفهوم تاریخ با گذشته فرق بسیار یافته‌است. در دنیای کنونی دیگر تاریخ را نمی‌توان فقط توالی یک سلسله ارقام و اعداد و نقل یک سلسله حوادث و وقایع دانست، بلکه آنچه امروزه اهمیت دارد درک علل بروز این حوادث و تحلیل و تجزیه عواملی است که این وقایع را به وجودآورده‌اند. اکنون تاریخ نیز مانند هر دانش دیگر، به صورت علمی دقیق درآمده‌است که اساس آن توجه به چگونگی عمقی سیر تکامل جوامع و ملل است، نه صرفاً آن حوادثی که در سطح خارجی این تحولات به چشم می‌خورند.
به همین دلیل است که امروزه علم تاریخ ارتباط بسیار نزدیک با علوم اجتماعی و اقتصادی و باستان‌شناسی و جغرافیا و ادبیات و هنرها و حتی علومی از قبیل روانشناسی پیدا کرده‌است و طبعاً می‌باید مسئولان تحقیق و تدریس این رشته در کشور ما نیز کار خود را بر همین اساس در نظر گیرند و دنبال کنند.
از طرف دیگر نباید فراموش کرد که در کشوری مانند کشور ما، با تاریخی بدین قدمت و با این عظمت، انجام چنین وظیفه‌ای همانقدر که جالب و مطبوع است، دشوار و سنگین نیز هست، زیرا تاریخ چند هزار ساله ایران، با میراث عظیم سیاسی و فرهنگی و اجتماعی و فلسفی و هنری و ادبی آن، میدان عملی نامحدود برای هر نوع تحقیق و تتبع علمی به شمار می‌رود.
امیدواریم تشکیل این کنگره نمودار تحولی در فن شناسایی و تحقیق و تدریس تاریخ در کشور ما باشد، و کسانی که این وظیفه را عهده‌دارند، بتوانند مفهوم و روح واقعی تاریخ ملت ما را که سرچشمه وحدت و شخصیت و تمدن و فرهنگ ما است و راز معنوی نیروی لایزال ملی ما در آن نهفته است، در درجه اول خود به خوبی دریابند و در درجه دوم آن را به نسل جوان ما بیاموزند.