وضعیت داخلی ایران در زمان اشغال به وسیله ارتش شوروی و بریتانیا
| اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی | تصمیم‌های مجلس | درگاه محمدرضا شاه پهلوی |
| روز نجات آذربایجان |
وضعیت داخلی ایران در زمان اشغال به وسیله ارتش شوروی و بریتانیا- در درازای اشغال ایران به وسیله ارتش شوروی و بریتانیا، مردم ایران یکی از دشوارترین و سیاه‌ترین سال‌ها را زیر فشار کمبود مواد خوراکی، پوشاک، بهداشت و امنیت گذراندند. ارتش اشغالی شوروی و بریتانیا ایران را به دو بخش میان خود تقسیم کردند، بخش شمالی ایران را ارتش شوروی و جنوب ایران را ارتش بریتانیا اداره می کرد. در بخش اشغال شده به وسیله شوروی، ارتش سرخ، ارتش ایران را وادار به بیرون رفتن از استان‌های شمالی ایران کردند. با اینکه در پیمان با ارتش های اشغالی روشن شده بود که مواد خوراکی و دیگر چیزهایی که نیاز بدان دارند با خود بیاورند، کشور ایران مجبور به فراهم آوردن مواد خوراکی شد. افزون بر ارتش شوروی و بریتانیا، ارتش امریکا نیز در ایران نیروهای خود را پیاده کرد تا ابزارها و دستگاه‌های جنگی و وسایل ترابری سنگین و هواپیمای نظامی را سوار کرده و به شوروی ترابر کنند.
سیاست خارجی ایران نیز در این دوران دگرگون شد. سیاست بی‌طرفی کنار گذاشته شد و ایران یکی از کشورهای متفق شد. ایران به آلمان و ژاپن اعلان جنگ داد و یکی از پایه‌گذاران و پشتیبانان سازمان ملل متحد شد و از متفقین در اجرای برنامه‌های سیاسی‌اشان برای زمان پس از جنگ پشتیانی کرد. در زمانی که ایران همه آنچه را که در پیمان‌ها با متفقین به امضا رسانیده بود مو به مو انجام می‌داد، دولت شوروی از مسولیت خود را درباره تخلیه ایران از ارتش سرخ شانه خالی کرد و آن را انجام نداد. جاسوسان شوروی با همکاری حزب توده و گروه اقلیت به سرکردگی محمد مصدق در مجلس چهاردهم با کارشکنی‌های سیاسی و بهم ریختن مجلس شورای ملی، کار را سرانجام به برقراری حزب دموکرات آذربایجان و حزب کومله کشاندند و دولت های خودمختار آذربایجان و کردستان را برپا کردند. پس از این که دولت امریکا، دولت شوروی را زیر فشار سیاسی قرار داد، شوروی وادار به تخلیه ایران از ارتش اشغالی سرخ شد. آنگاه ارتش شاهنشاهی ایران توانست به استان‌هایی که اشغال شده توسط شوروی بود لشکرکشی کند و دولت‌های جدایی‌خواه آذربایجان و کردستان را برچیند. پس از پایان جنگ گرم جهانی، ایران مرکز جنگ سرد میان شوروی و امریکا شد. از آنجا که ایران مرز مشترک درازی با شوروی دارد، ایران آشکارا جبهه جنگ سرد میان این دو دولت قدرتمند شد. برای ایران این وضعیت به معنای ناپایداری سیاسی بود که سرانجام در سال ۱۳۳۲ با سقوط محمد مصدق به پایان رسید. هدف دولت شوروی و استالین این بود که امتیاز بهره‌برداری از نفت شمال ایران را بدست بیاورد یا اگر این امتیاز نفت بدست آوردنی نبود، در بهره‌برداری نفت ایران به وسیله انگلیسی‌ها خرابکاری کنند. فرمان‌ها و دستوراتی که استالین برای برپایی فرقه دموکرات و جنبش های جدایی خواهی در ایران داده بود را محمد مصدق در فعالیت‌های سیاسی به انجام رسانید و این هدف را مصدق در سیاست موازنه منفی ارائه کرد.
محمدرضا شاه پهلوی بسیار زود دریافت که استقلال و حاکمیت ارضی ایران همواره به وسیله شوروی مورد تهدید و در خطر است و خواهد بود و تنها با پشتیبانی سیاسی و اقتصادی امریکا می توان ایران را از چنگ شوروی مصون نگاه داشت. در همان روزهای اشغال ایران کارشناسان نظامی امریکا استخدام شدند و قراردادهای خرید ابزار جنگی و آموزش‌های نظامی برای نوسازی و تقویت ارتش بسته شد. با آینده‌نگری و هوشمندی محمدرضا شاه پهلوی، در نوسازی ارتش، ایران توانست که جدایی‌خواهان آذربایجان و کردستان را درهم بشکند. وضعیت سیاست داخلی ایران بسیار در این زمان پیچیده بود. شوروی در درازای زمان اشغال ایران از این فرصت استفاده کرد و حزب توده را به راه انداخت و به سبب همکاری طرفداران محمد مصدق گروه اقلیت و حزب توده، توانستند با پروپاگاندا، پیوسته در کشور تظاهرات و آشوب به راه بیاندازند. شوروی برای به انجام رساندن هدف هایش در ایران، کوشش در دادن قدرت به کمونیست‌ها می کرد، و آن را زیر واژه‌های رفورم، آزادی‌خواهی، دموکراتی و ... پنهان می‌ساخت. اگر برنامه‌ها و نقشه‌های استالین، حزب توده و گروه اقلیت به سرکردگی محمد مصدق به انجام می‌رسید، ایران همان سرنوشتی را پیدا می‌کرد که لهستان، چکسلواکی، رومانی، یوگسلاوی، بلغارستان و سرانجام ایران یکی از اعضای بلوک شرق می‌گردید.
وضعیت داخلی
ایران، پس از ورود ارتش شوروی و بریتانیا و آمریکا و ماندگاری ارتش‌های اشغالی در ایران، در درازای جنگ و سال‌ها پس از جنگ با سختی‌ها و دشواری‌های سیاسی و اقتصادی فراوان روبرو بود و دولت‌های ایران پیوسته زیر فشار شدید درخواست‌های سنگین و توانفرسای مقامات متفقین قرار داشتند. متفقین، پیوسته کمک به ایران را پیش می‌کشیدند و خود را پشتیبان پایداری سیاسی ایران نشان می‌دادند، ولی بسیار آگاه بودند که بودن ارتش‌های آنان در ایران خود انگیزه هرج و مرج سیاسی است، و پیوسته از دولت و مقامات ایران می‌خواستند که با آن هرج و مرج مبارزه و از تظاهرات پراکنده علیه یک یا دو دولت متفق جلوگیری کند. مقامات انگلیس و شوروی با این اندیشه نابجا که ایران در اِشغال و تصرف نیروهای آن دو دولت است و با آنکه پیمان اتحاد سه دولت به امضای ایران و دو کشور اشغالگر شوروی و انگلیس رسیده بود، هر یک به گونه‌ای در امور ایران مداخله می‌کردند و زمینه ناتوانی دولت‌ها و چیرگی گماشتگان خرابکار را بر کارهای سیاسی کشور فراهم می‌ساختند. برای نمونه در استان‌های شمالی ایران ارتش اشغالی شوروی به دستور استالین از همکاری با مأمورین کشوری ایران گریزان بودند و سراسر کرانه شمالی ایران را زیر فرمانروایی نظامی و سیاسی خویش در آورده و زمام پخش مواد خوراکی و نیازمندی‌های روزانه زندگی مردم را در دست گرفته بودند. تا آنجایی که از ترابر برنج و مرکبات و ماهی استان‌های شمالی به پایتخت و سایر استان‌های کشور جلوگیری و خوراکی مردم ایران را یا برای ارتش سرخ در ایران و یا برای فرستادن به کشور شوروی انبار می‌کردند.
پشتیبانی دست و دل باز مقامات و مأمورین بریتانیا و شوروی از حزب‌های افراطی دست چپی، به ویژه حزب توده ایران، همچنین ایجاد روابط مستقیم پنهانی با بعضی از ارباب مطبوعات و برانگیزاندن افکار عمومی بوسیله عُمال متفقین علیه مقامات مسئول و قوای سه گانه رژیم مشروطه و تلقین افکار و عقاید تند و افراطی چپ بوسیله شوروی‌ها و انگلیس‌ها و نیرومندسازی عناصر و عوامل ارتجاع بوسیله مأمورین بریتانیا و کوشش آن دو دولت در تضعیف مقام و موقعیت شاهنشاه ایران، روز بروز بر آشفتگی افکار و عقاید مردم می‌افزود و آتش جدایی و دو دستگی را هر چه بیشتر دامن می‌زد و نگرانی روحی ملت ایران را زیاد می‌کرد و تا آنجا که بیم آن می‌رفت که صحنه‌های ساختگی جنگ عقاید و تظاهرات بی‌پایه و بی‌مایه احزاب چپ و راست، که بیشتر با شعارهای موهن و زننده همراه بود به یکپارچگی ملی ایران شکاف وارد سازد که جبران آن بزودی و به آسانی فراهم نیاید.
یکی از کارهای متفقین، که آنرا یکی از بایستگی‌های جنگ به سود خود و ایران می‌دانستند، بازداشت گروهی از رجال سیاسی و مأمورین کشوری و لشکری و چند تن از ارباب جراید و افراد دیگر ایرانی متهم به داشتن تمایلات فاشیستی بود. این بازداشت دسته‌جمعی به دنبال بازداشت آلمانی‌های مقیم ایران و به بهانه جلوگیری از ساخت و پاخت و کارهای ضد متفقین انجام شد اما درستی کار این است که دُوَل بریتانیا و شوروی با این کار می‌خواستند هجوم ناجوانمردانه ارتش‌های خود را به ایران روا جلوه دهند و چنین وانمود کنند که ایران پایگاه دُوَل محور و برای متفقین هراس‌انگیز بوده و این افراد و عناصر ستون پنجم آلمان در ایران و از عوامل ارزنده پیروزی‌های سیاسی آن کشور در خاورمیانه بوده‌اند و اگر آن دو دولت نیرومند به ایران نمی‌تاختند و خاک این کشور را اِشغال نمی‌کردند کارهای همین ستون پنجم روزی نیروهای آلمان را تا دروازه‌های مرزی ایران می‌کشانید و روزگار متفقین را سیاه می‌کرد.
شوروی و بریتانیا شهروندان آلمان مقیم ایران را پس از بازداشت به بازداشت‌گاه‌های خارج از ایران بردند و شهروندان ایران را پس از دستگیری در اردوگاه‌های ویژه خود در اراک و رشت نگاه داشتند و این بازداشت درباره برخی از ایرانیان بیش از دو سال به درازا کشید. اعتراض وزارت امور خارجه ایران درباره بازداشت شهروندان ایران به مقامات متفقین سودی نبخشید و مقامات شوروی و بریتانیا به همان بهانه بیم موهوم این اقدام را یک باید جنگی قلمداد کردند، تا آنجا که با بی شرمی تجاوز به ایران را برای حفظ سلامت ایران نیز لازم شمردند و بر گردن ملت ایران منت نهادند که میهن اش را از خطر بزرگی رهانیده‌اند.
اما دشواری‌های بی شمار اقتصادی، برآمده از ماندگاری و عملیات ارتش متفقین در ایران، زندگی را به مردم ایران بسیار سخت کرده بود. تورم پولی که از روی خریدهای گزاف متفقین در بازارهای ایران پدید آمده بود و پی آیند آن پایین آوردن ارزش ریال بود، بهای کالاهای مورد نیاز مردم را روز بروز افزایش می‌داد و توانایی خرید افراد کم درآمد که بیشترین ملت ایران را تشکیل می‌دادند، رو به کاهش می‌رفت. از سوی دیگر بخش بزرگ خواربار و دیگر مواد مورد نیاز مردم را متفقین یک‌جا می‌خریدند. بیشتر مواد و کالاها در بازار نایاب یا کمیاب گردیده و بیدادگری و ناجوانمردی سودجویان و پول پرستان، که در خرید و انبار مواد بر یکدیگر پیشی می‌جستند، زندگی را بر ملت ایران دشوار ساخته بود.
متفقین، بدون نگرش به تورم پولی، که چون ارتش آنها در ایران پدید آورده بود، دولت را زیر فشار شدید دیپلماسی قرار داده و از دولت می‌خواستند که مبالغ هنگفتی از اسکناس‌های در دست مردم ایران را برای خرید نیازمندی‌ها و پرداخت هزینه نیروی آن دو دولت چاپ کند و در اختیار آنان بگذارد. یک بار از احمد قوام نخست وزیر وقت خواستند که بدون توجه به قوانین کشور به هر وسیله که باشد این درخواست را انجام بدهد و چون نخستوزیر در پاسخ آنان گفت که چنین کاری نشدنی است بر فشار خود به دولت افزودند و پیشنهاد کردند که دولت پروانه قانونی انتشار اسکناس را از مجلس شورای ملی بدست آورد اما قوام از اینکه مجلس چنان قانونی را تصویب کند ابراز نومیدی کرد. سفیر کبیر انگلیس به پیشگاه شاهنشاه رفت و از سوی دولت متبوع خود و دولت اتحاد جماهیر شوروی و دولت کشورهای متحد آمریکا نسبت به نخستوزیر وقت ابراز اعتماد نمود و گفت که این نخست وزیر با مجلس فعلی شورای ملی قادر به انجام کاری نیست و سپس از شاهنشاه ایران خواست که فرمان انحلال مجلس را صادر کند. محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران که خود در تمام موارد از انجام درخواست‌های غیر قانونی متفقین جلوگیری کرده بودند به سفیر کبیر انگلیس یادآوری نمودند که تنها شخص شاهنشاه و ملت ایران می‌توانند نسبت به انحلال مجلس تصمیم بگیرند و بیگانگان حق مداخله در امور ایران را ندارند.
پاسخ روشن شاهنشاه به سفیر انگلیس موجب آن شد که چندی بعد به تحریک عُمال بریتانیا عده‌ای آشوبگر در پایتخت به تظاهرات پرداختند و نظم عمومی شهر را بر هم زدند. بلافاصله انگلیسی‌ها، که نیروی خود را از تهران بیرون برده بودند، به بهانه استقرار نظم و امنیت در پایتخت، نیروی جدید به تهران آوردند تا مجلس شورای ملی را از راه هراساندن و آشوب به پذیرش پیشنهاد چاپ اسکناس وادار کنند.
تبلیغات و تحریکات عوامل حزب توده در میان کشاورزان مایه کاهش سطح تولید کشاورزی گردیده و این تبلیغات در واحدهای صنعتی کشور به صورت بارزی کار تولید صنعتی را مختل ساخته بود و کارگران متشکل در سندیکاها بجای کار در کارخانه به صحنه تظاهرات و میتینگ‌ها کشانیده می‌شدند. متفقین، که ادعا می‌کردند دوستان مشفق ایران هستند، در این اندیشه بودند که چگونه کارخانه‌های اسلحه و مهمات سازی ایران را مصادره و حتی انگلیسی‌ها مصمم بودند که توپ‌های ۱۵۵ میلی‌متری ارتش ایران را تصرف کنند و روس‌ها می‌خواستند کارخانه‌های فشنگ‌سازی ایران را که بوسیله رضاشاه کبیر ایجاد شده بود به کشور خود ببرند.
دولت‌های ایران بر اثر کمیابی خواربار و مواد ضروری به ویژه قند شکر و پارچه‌های نخی ناگزیر شدند که آنها را جیره بندی کنند و در همان حال سختی نان، که خوراک بنیادی بیشتر ملت ایران است، به صورت دشواری درآمده بود و دولت‌ها ناگزیر شدند بر پخش نان نیز نظارت کنند و چون گندم به اندازه کافی در اختیار نداشتند کسری آنرا از جو و غلات و همانند آن جبران می‌کردند. همیشه صف‌های دراز از مردم در مرکزهای پخش نان به چشم می‌خورد و چه بسا که ساعت‌ها برای بدست آوردن چند عدد نان سیاه در انتظار می‌گذراندند ولی در همان حال پناهندگان لهستانی، که بوسیله شوروی و انگلستان به ایران آورده شده بودند و از پشتیبانی متفقین برخوردار بودند و در مراکز معین بسر می‌بردند از نان‌های سفید بسیار خوب استفاده می‌کردند. در حقیقت ملت ایران با کمال جوانمردی و صمیمیت همه چیز خود را در اختیار متفقین گذاشته و خود ناظر بی‌عدالتی مقامات متفقین و زورگوئی و عربده جویی بعضی از سربازان دُوَل مزبور در سرزمین مقدس میهن خویش بود. این ملت در فقر و گرسنگی و اضطراب روحی بسر می‌برد تا متفقین در رفاه و آسایش باشند و به هدف ی نظامی و سیاسی خویش برسند و باز هم ملت ایران بود که بنا بر خصلت مهمان نوازی و کرامت نفس، در عین تنگدستی، پناهندگان لهستانی را که قربانی توسعه طلبی دولت‌های زورمند گردیده بودند از راه اهدای لباس و مواد غذائی و سایر ضروریات زندگی یاری می‌کرد و با آن گروه بی خانمان و آشفته حال همدردی نشان می‌داد.
روزشمار رویدادها در ایران
نخستوزیر محمدعلی فروغی
۳ شهریور ۱۳۲۰ (۲۵ اوت ۱۹۴۱) اعلامیه شماره یک ستاد ارتش ایران به آگاهی مردم ایران رسانید که در ساعت چهار بامداد روز سوم شهریور، نیروهای ارتش شوروی در شمال و ارتش انگلستان در باختر و جنوب باختری مرزهای ایران را مورد تجاوز قرار داده‌اند. سفیر ایران در مسکو در تلگرافی که به وزارت امور خارجه فرستاد نوشت که وزیر امور خارجه شوروی به وی گفته‌است که چون دولت ایران هیچگونه اقدامی برا ی اخراج عمال آلمانی از ایران نکرده، دولت شوروی برابر ماده شش قرارداد ۱۹۲۱ به ارتش سرخ دستور داد که وارد خاک ایران شود.[۱]
در جلسه فوق‌العاده مجلس شورای ملی در روز ۴ شهریور ۱۳۲۰ علی منصور در بیانات خود گفت: اگر چه بی‌طرفی ایران در جنگ کنونی بنا به فرمان همایونی اعلام شده‌است، ولی دولت انگلستان به کمک دولت شوروی وجود چند نفر کارشناس فنی را در ایران که آلمانی هستند بهانه قرارداده و در یادداشت‌هایی که در تاریخ‌های ۲۸ تیر و ۲۵ امرداد ماه گذشته به ایران تسلیم کردند اخراج آنها را خواستار شدند و بالاخره در ساعت چهار بامداد روز سوم شهریور ماه (دیروز) سفرای انگلستان و شوروی به منزل اینجانب مراجعه کردند و توسل دول متبوعه خود را به قوای نظامی اعلام نمودند. متاسفانه در همان ساعتی که سفیر با اینجانب مشغول مذاکره بودند، نیروهای مسلح ارتش شوروی و ارتش انگلستان به مرزهای ایران تجاوز کردند و شهرهای بی دفاع و مردمان غیر نظامی را مورد حمله قراردادند. طبق گزارش‌های رسیده نیروی هوایی شوروی در آذربایجان شهرهای بی دفاع را بمباران کرده و قوای زیادی از جلفا به سمت تبریز فرستاده شده‌است. در خوزستان قوای انگلستان به بندرشاهپور و خرمشهر حمله نموده و کشتی‌های ما را غافلگیر و غرق کرده‌اند. نیروی هوایی انگلستان هم شهر اهواز را بمباران کرده و در ضمن از جانب قصر شیرین، نیروهای انگلیسی به سمت کرمانشاه در حرکتند.[۲]
نیروهای رمینی بریتانیا از مرزهای غرب وارد خاک ایران شدند و چند واحد ار نیروی دریایی بریتانیا در همان ساعت آتش توپخانه خود را به روی پایگاه نیروی دریایی ایران در جنوب یعنی بندر خرمشهر باز کردند. دریادار بایندر فرمانده نیروی دریایی ایران و عده‌ای ار افسران و ملوانان ایرانی در پهنه پادگان و ساحل و یا در عرشه ناوهای جنگی ایران جان باختند و بیشتر ناوهای ایران یا آسیب دیدند و یا غرق شدند.
۵ شهریور ۱۳۲۰ در حمله ناگهانی ارتش سرخ شوروی به خاک ایران، افسران زیر در آذربایجان بر اثر برخورد گلوله و یا انفجار بمب و نارنجک جان باختند: سرگرد دامپزشک مصطفی گلسرخی کفیل دامپزشکی لشکر چهار رضاییه، سروان محمد نخعی فرمانده گردان اجراییات لشکر چهار، سروان اسدالله میرفخرایی کفیل شعبه امور نقلیه سپاه لشکر چهار، ستوان دو مهدی فخری امیر لشکر سه، ستوان دو عطا الله مجتهدی افسر لشکر سه، هم چنین شمار زیادی از مرزداران و سربازان مدافع ایرانی، در گیرودار زد و خورد و مقاومت در برابر نیروهای متجاوز کننده و زخمی شده‌اند. بمب افکن‌های شوروی شهربانی بی دفاع آذربایجان و هم چنین سرباز خانه‌ها و مرکزهای نظامی آن منطقه و تا سیاست بندرپهلوی و غازیان و بابلسر را بمباران کرده‌اند. نیروی هوایی انگلستان نیز افزون بر غرق کشتی‌های جنگی ایران در خلیج فارس، شهرهای خوزستان و بندر شاهپور و بندر خرمشهر و اهواز را بمباران کرده و زیان و ویرانی‌های فراوانی به بار آورده‌اند.
۶ شهریور ۱۳۲۰ دولت ایران رسما اعلام کرد که برای جلوگیری از جنگ و خونریزی و ویران شدن شهرهای بی دفاع، به نیروهای نظامی در همه جبهه‌ها دستور ترکت مخاصمه داده شده‌است و مراتب به آگاهی دولت‌های انگلستان و شوروی نیز رسیده‌است.
۸ شهریور ۱۳۲۰ برای جلوگیری از هرگونه اغتشاش و بی نظمی در تهران حکومت نظامی اعلام شد. هم چنین دولت به آگاهی مردم رسانید که نان و خواربار بیش از اندازه مورد نیاز در تهران موجود است و مردم نباید نگرانی داشته باشند.
۱۰ شهریور ۱۳۲۰ فرماندار نظامی تهران بسته بودن بدون سبب مغازههای مواد خوراکی را غیرقانونی اعلام کرد و یادآور شد که اگر تا روز ۱۲ شهریور این مغازه‌ها باز نکنند مغازه داران زیر پی گرد قانونی قرارخواهند گرفت.
۲۵ شهریور ۱۳۲۰ فروغی نخست وزیر در مجلس شورا نامه کناره‌گیری اعلیحضرت رضا شاه بزرگ را خواند:
نظر به اینکه من همه قوای خود را در این چند سال مصروف امور کشور کرده و ناتوان شده‌ام، حس می‌کنم که اینک وقت آن رسیده‌است که یک قوه و بنیه جوان‌تری به کارهای کشور که مراقبت دایم لازم دارد بپردازد و اسباب سعادت و رفاه ملت را فراهم آورد. بنابراین امور سلطنت را به ولیعهد و جانشین خود تفویض نمودم. از کارها کناره‌گیری کردم. از امروز که بیست و پنجم شهریور ماه سال ۱۳۲۰ است عموم ملت از کشوری و لشکری ولیعهد و جانشین مرا باید به سلطنت بشناسند و آنچه از پیروی مصالح کشور نسبت به من می‌کردند نسبت به ایشان منظور دارند.
۲ آبان ۱۳۲۰ قانون عفو و بخشودگی و تخفیف پاره‌ای از محکومیت‌های سیاسی و عادی از جانب محمدرضا شاه توشیح شد.
۱۰ آبان ۱۳۲۰ قند و شکر چیره بندی شد و برگه‌های جیره بندی از سوی ماموران دولت در تهران میان مردم پخش شد.
۲۲ آبان ۱۳۲۰ مجلس قانونگذاری سیزدهم به تشریفات ویژه‌ای و با سخنرانی محمدرضا شاه گشوده شد.
۲۴ آبان ۱۳۲۰ سرلشکر جهانبانی وزیر کشور که از نخستین روزهای آبان برای بررسی وضعیت آذربایجان و فراهم آوردن رفاه مردم به آن استان رفته بود در گفتگویی کارهای دولت را در زمینه نیروافزایی نیروهای دولتی و پخش اسلحه میان آنان و روش پخش یارانه‌های شاهانه در شهرهای آذربایجان را به آگاهی مردم رسانید.
۲۰ آذر ۱۳۲۰ از سوی نیروی امنیه کشور و ارتش شاهنشاهی ایران شمار زیادی از اشرار و دزدان مسلح در شهرها اصفهان، کرمان، سمنان، قزوین، شاهرود، جهرم و بخش‌هایی از کردستان و خوزستان دستگیر شدند.
۲۲ آذر ۱۳۲۰ با یاری نیروهای دولتی همه اشرار در بوشهر سرکوب شدند و امنیت در راه‌های آن بخش از ایران برقرارشد.
۲۳ آذر ۱۳۲۰ بیست و نه تن از افسران ارتش که در بازداشت نیروهای شوروی بودند در مشهد آزاد شدند.
۲۷ آذر ۱۳۲۰ بیست و شش نفر از افسران ایرانی که به دست ارتش شوروی اسیر شده بودند از راه عشق‌آباد وارد مشهد شدند.
۲۹ آذر ۱۳۲۰ سی و یک تن از افسران بازداشت شده به دست ارتش سرخ که به شوروی برده شده بودند به مشهد وارد و آزاد گردیدند.
۲ دی ۱۳۲۰ وزیر جنگ در یک گفتگو با روزنامه‌ها سرکوبی اشرار طایفه‌های بویراحمدی و قشقایی را در فارس و گروهی از کردهای مسلح را در بخش‌هایی از کردستان و گروهی دیگر از اشرار را در کرمانشاه و خراسان اعلام کرد.
۱۴ دی ۱۳۲۰ وزارت امور خارجه ایران در یادداشتی که به سفارت شوروی داد یادآور شد که بنا به اظهار مسولان کشاورزی و هم چنین دامداران ایران، ماموران شوروی شمار زیادی از دام‌ها از جمله گاوهایی را که در خدمت کشاورزان ایران هستند، برای مصرف ارتش سرخ به داخل خاک شوروی برده‌اند، حال آنکه این کار افزون بر زیانی که به دامداران آورده‌است آسیب بزرگی نیز به کشاورزان ایران وارد خواهد ساخت.[۳]
۲۰ دی ۱۳۲۰ به فرمان محمدرضا شاه پهلوی سپاه غرب با همکاری نیروی هوایی شاهنشاهی اشرار و مسلحان ایل‌ها و طایفه‌های کرد و لر را در کردستان و کرمانشاه و لرستان سرکوب کردند. هم چنین اشرار فارس نیز سرکوب شده و امنیت در آن استان برقرار شد.
۲ بهمن ۱۳۲۰ از آنجا که از آغاز اشغال خاک ایران به وسیله ارتش شوروی و بریتانیا تاکنون دسته‌های بیشماری از کردهای یاغی و لرهای کاکاوند و احمدوند در غرب، و طایفه‌های قشقایی و بویراحمدی در جنوب، امنیت و آرامش کشور را از بین برده بودند، به فرمان شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی فرماندهان سپاه غرب و جنوب، عملیات نظامی را برای سرکوب کردن گردنکشان و یاغیان آغاز کردند.
۵ بهمن ۱۳۲۰ از سوی شخصی به نام محمدعلی روشن در مجلس شورای ملی به محمدعلی فروغی سوءقصد شد.
۱۴ بهمن ۱۳۲۰ نامه شکایت به وزارت امور خارجه از سوی اهالی شهرها و روستاها و عده‌ای از بازرگانان و روسای ادارات دولتی مبنی بر اشغال و تصرف جاهای شخصی و ادارات دولتی به وسیله ارتش سرخ و درخواست تشکیل کمیسیونی برای بررسی و پرداخت خسارت‌های ناشی از این تجاوزها.
۱۸ بهمن ۱۳۲۰ شپهبد شاه‌بختی فرمانده سپاه غرب به همراهی سرلشکر یزدان‌پناه رئیس ستاد ارتش برای عرض گزارش نظامی درباره سرکوبی اشرار مسلح غرب به حضور شاهنشاه شرفیاب شدند. روز بعد اعلام شد که بر اثر عملیات نظامی لشکر خراسان، اشرار مسلحی که در بخش‌های گوناگون این استان ناامنی و هرج و مرج بوجود آورده بودند برانداخته شده‌اند.
۱ اسفند ۱۳۲۰ رئیس کل امنیه کشور سرکوبی یاغیان خلخال و سرکوبی اشرار سنگسر و برقراری پاشگاه‌های امنیه در بخش‌های گوناگون کشور را به آگاهی روزنامه نگاران رسانید.
۸ اسفند ۱۳۲۰ استقرار امنیت در منطقه خراسان از سوی ستاد ارتش اعلام شد.
۱۱ اسفند ۱۳۲۰ محمدعلی فروغی نخست وزیر کابینه خود را ترمیم کرد و وزیران نوین خود را به مجلس شورای ملی شناساند و درخواست رای اعتماد کرد ولی از روی نداشتن پشتیبانی بی گفتگو و رسا از مجلس، کناره‌گیری کرد و با شرفیابی به حضور شاهنشاه محمدرضا شاه کناره‌گیری خود و هیات دولت را تقدیم داشت.
نخستوزیر علی سهیلی
۱۶ اسفند ۱۳۲۰ علی سهیلی از سوی شاهنشاه مامور تشکیل کابینه شد. ۱۸ اسفند سهیلی هیات دولت را به پیشگاه شاهانه شناساند. روز پسین مجلس شورای ملی با اکثریت ۱۰۱ رای از ۱۰۴ رای برنامه دولت سهیلی را تصویب کرد.
۲۳ اسفند ۱۳۲۰ به دنبال یورش‌های پیوسته اشرار مسلح به دهات و آبادی‌ها و راه‌های شمال ایران یک گروه از قوای امنیه به پی‌جویی اشرار پرداخت و پس از چندین زد و خورد در نزدیکی‌های سمنان و سنگسر و کشته شدن شماری از یاغیان، بازمانده گردنکشان به وسیله نیروهای امنیه دستگیر شدند. هم چنین شمار زیادی از اشرار سنگسر، دودانگه، چهاردانگه، سیاه کوه کاشان در زد و خورد با نیروهای امنیه کشته و یا دستگیر شدند و شمار بسیاری تفنگ و مسلسل سبک و هنگفتی اموال دزدیده شده به دست نیروهای امنیه افتاد.
۲۷ اسفند ۱۳۲۰ قانون جلوگیری از احتکار به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
۲۸ اسفند ۱۳۲۰ قانون برقراری حقوق وظیفه برای افسران و درحه داران ارتش شاهنشاهی که در رویدادهای سوم شهریور و آغاز جنگ جان باخته بودند به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
۱ فروردین ۱۳۲۱ در آغاز سال نو محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه در نخستین پیام نوروزی خود که از رادیو ایران پخش شد از ملت ایران خواستند که با یکپارچگی و همکاری برای نگهداری مصلحت همگانی و پاسداری از دادگری و به انجام رساندن کارهای سودمند برای همگان کوشش کنند که پله‌های پیشرفت و بالابردن کشور را فراهم آورند. نخستین مراسم سلام نوروز در پیشگاه شاهنشاهی در کاخ گلستان برگزار شد که در آن پس از عرض شادباش به وسیله رئیس مجلس شورای ملی، شاهنشاه نخستین متن قانون اساسی ایران که به امضای مظفرالدین شاه قاجار رسیده بود به حسن اسفندیاری واگذار کردند.
۶ فروردین ۱۳۲۱ شورش و غوغا در خراسان پایان یافت و با تسلیم رئیس‌های ایل‌های قوچان، سبزوار، درجز و سواران مسلح آنان امنیت در استان خراسان برقرارشد.
۷ فروردین ۱۳۲۱ ناامنی در بخش‌های گوناگون رضاییه بالاگرفت. اشرار دست به کشتار و جنایت‌های هولناکی زدند که نیروهای نظامی آنان را سرکوب کردند.
۱۷ فروردین ۱۳۲۱ با ورود هنگ آهنین به اردبیل، اشرار این بخش بدون ایستادگی تسلیم شدند.
۱۹ فروردین ۱۳۲۱ یوسف هزاره (صولت‌السلطنه) که با گردآوری اشرار به خلع سلاح پایگاه‌های امنیه و شرارت در خراسان می‌پرداخت تسلیم نیروی ارتش کشور شد.
۲۲ فروردین ۱۳۲۱ اشرار دزفول که به غارت و چپاول اموال کشاورزان مشغول بودند و از آنها آسایش را گرفته بودند در زد و خورد با ماموران امنیه تارومار شدند و پنج تن از سران آنها کشته و سه نفر دستگیر شدند.
۲۵ فروردین ۱۳۲۱ در زد و خوردی که میان نیروهای دولتی و اشرار مسلح کردستان درگرفت یک صد و بیست و پنج نفر از اشرار کشته شدند.
۲۶ فروردین ۱۳۲۱ در تلگرامی به وزیر مختار ایران در لندن دستور داد که جریان‌های زیر به اگاهی دولت بریتانیا رسانیده شود: که مقامات شوروی هشت میلیون ریالی را که برای هزینه ارتش سرخ در ایران اعتبار گرفته بودند هنوز بازپرداخت نکرده‌اند. هم چنین ارتش شوروی از ورود قوای ایران به رضاییه جلوگیری کرده‌اند و گروهی از کردهای مشکوک در آن منطقه را به شورش علیه دولت برانگیخته‌اند.
۲۹ فروردین ۱۳۲۱ ستون نظامی پس از پنج روز زد و خورد با اشرار در بخش‌های غربی کشور در میان پیشواز و هلهله مردم وارد سقز و بانه شد. هم چنین سی و هشت نفر از افراد مسلح پیرامون تربت‌حیدریه که به دزدی و شرارت مشغول بودند به وسیله ماموران امنیه دستگیر شدند.
۱ اردیبهشت ۱۳۲۱ ستون‌های نظامی پیاده و سوار و توپخانه پس از غافلگیر کردن اشرار در فارس و وارد کردن آسیب‌های سنگین به آنان، اردکان، کامفیروز، بیضا و آباده را زیر کنترل خود درآورند.
۱۳ اردیبهشت ۱۳۲۱ از آنجا که میان روابط ایران و ژاپن بریده شده بود وزیر مختار ایران در توکیو و دیگر کارمندان سفارت از راه سیبری رهسپار تهران شدند.
۱۳ اردیبهشت ۱۳۲۱ سرلشکر جهانبانی وزیر جنگ برای رسیدگی به وضع رضاییه و از ریشه کندن اشرار و برقراری آرامش و امنیت رهسپار آذربایجان شد.
۱۳ اردیبهشت ۱۳۲۱ سه هزار تن از زنان و کودکان پناهنده لهستانی و آوارگان جنگ آن کشور که از شوروی به تهران رانده شده بودند، بیرون دروازه دوشان‌تپه زندگی می‌کردند به باغ منظریه برده شدند.
۲۷ اردیبهشت ۱۳۲۱ از سوی جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران برای کمک به مردم ستمدیده رضاییه از ملت ایران درخواست یاری و همدردی شد.
۱۱ خرداد ۱۳۲۱ برای آگاهی از وضعیت مردم محمدرضا شاه پهلوی با لباس غیرنظامی از خیابان‌های جنوب شهر بازدید کردند و در خیابان دروازه خراسان به چندین خانه مردم سرکشی فرمودند و به شکایت‌های مردم رسیدگی و به آنها کمک‌های مالی کردند. برای رفاه مردم جنوب شهر به آقای سجادی شهردار تهران دستورهایی فرمودند.
۲۲ خرداد ۱۳۲۱ از آنجا که نیروهای متفقین از غله ایران استفاده می‌کردند کمبود نان و خواربار در کشور به ویژه در استان فارس افزایش یافت.
۳۱ تیر ۱۳۲۱ برای نجات مردم گرسنه فحطی زده قارس جمع آوری اعانه آغاز شد. هم چنین سیگار جیره بندی شد.
۱۴ تیر ۱۳۲۱ شاهنشاه بیمارستان یک صد تختخوابی شفا را گشودند و از بخش‌های گوناگون آن بازدید کردند و چون بیمارستان، آموزشگاه پرستاری نداشت برای بنیان آموزشگاه پرستاری و دانشسرای مقدماتی برای آموزش آموزگاران و آموزش مجانی و اجباری دستور دادند که بی درنگ آغاز شود.
۲۵ تیر ۱۳۲۱ علی سهیلی نخست وزیر در گفتگو با روزنامه‌ها کارهای دولت را درباره فراهم آوردن امنیت و خواربار به آگاهی مردم رسانید و بنا بر درخواست مدیران روزنامه‌ها، چهار روزنامه را که متفقین بسته بودند دستور بازگشایی آنها را داد.
۸ امرداد ۱۳۲۱علی سهیلی کناره‌گیری خود را از نخست وزیری به پیشگاه شاهنشاه داد. شاهنشاه دستور دادند که سهیلی تا گزینش نخست وزیر و دولت نوین با همکاری معاونان وزارتخانه‌ها کار خود را دنبال کنند.
نخستوزیر احمد قوام
۱۱ امرداد ۱۳۲۱ محمدرضا شاه پهلوی احود قوام را فراخواندند و او را مامور تشکیل کابینه فرمودند.
۱۴ امرداد ۱۳۲۱ شاهنشاه برای آغاز سی و هفتمین سال مشروطه بیاناتی از رادیو تهران ایراد فرمودند و از ملت ایران خواستند که "چو ایران نباشد تن من مباد را آرنگ خود قراردهند و برای نگهداری مشروطیت و برخورداری از برتری‌های آن که تنها را خوشبختی بشر شهرنشین و پیشرفته‌است بکوشند.
۱۵ امرداد ۱۳۲۱ بنگاه راه‌آهن دولتی ایران به نخست وزیر گزارش داد که ماموران نظامی شوروی تاکنون دوبار ترن‌هایی که افسران و سربازان ایرانی را که از زنجان رهسپار تهران بودند در ایستگاه قزوین بازایستانده‌اند و چندین ساعت از حرکت ترن جلوگیری کرده‌اند.
۲۰ اسفند ۱۳۲۱ به سبب اشغال ایران به وسیله متفقین کشور در آشوب فرو رفت و ایل‌های مسلح شده از هر سو امنیت کشور را به خطر انداختند. در این روز نخست وزیر علی سهیلی در یک گفتگو با روزنامه‌ها گفت که ناصر قشقایی افزون بر اینکه با ماموران دولتی گفتگو نمی‌کند بلکه بخشی از ایل‌ها و طایفه‌های قشقایی را مسلح کرده و امنیت فارس را نیز به خط انداخته‌است.
۱۸ امرداد ۱۳۲۱ احمد قوام نخست وزیر در کاخ سعدآباد به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و کابینه خود را نام برد. هم چنین قوام کابینه خود را به مجلس شورای ملی شناساند و برنامه دولت خود را نیز برای مجلس خواند و درخواست رای اعتماد کرد. ۲۲ امرداد محلس شورای ملی با ۱۰۹ رای از ۱۱۶ رای به دولت قوام رای اعتماد داد. در همین روز دو قرارداد برای خرید گندم از کشور کانادا بین نمایندگان ایران و کانادا به امضا رسید.
۱ شهریور ۱۳۲۱ احمد قوام در هشدارنامه‌ای مقررات حکومت نظامی را به آگاهی مردم رسانید.
۳ شهریور ۱۳۲۱ سالروز رویداد غم‌انگیز حمله ارتش شوروی و بریتانیا و بمباران هوایی شهرهای ایران با گرامی داشت یاد جانباختگان این تجاوز و اشغال برگذار شد.
۵ شهریور ۱۳۲۱ سفارت انگلیس نامهای به نخست وزیر ایران فرستاد و از دولت خواست که ابرانیانی که مورد بدگمانی همکاری با آلمانی‌ها هستند از تهران و اهواز به سلطان‌آباد اراک آورده شوند و زندان شوند. همزمان با این درخواست دولت شوروی نیز از دولت ایران درخواست کرد که بازداشت شدگان از اراک به رشت جا به جا شوند نا از آنان به وسیله مقامات شوروی بازجویی شود. دولت ایران بازداشت و آوردن این ایرانیان به زندان اراک را پذیرفت ولی وزیر امور خارجه مخالفت دولت ایران را با فرستادن بازداشت شدگان به رشت را به آگاهی سفارت شوروی در تهران رساند. ۱۲ شهریور وزیر امور خارجه دولت ایران فرستادن بازداشت شدگان از اراک به رشت که در اشغال شوروی بود نپذیرفت.
۱۶ شهریور ۱۳۲۱ گزارش‌هایی ار شهرهای غربی کشور بازگوینده آن بود که نیروهای نظامی انگلیس در شهرهای اراک، نهاوند، همدان، کرمانشاهان غلات و آذوقه مردم ایران را جمع‌آوری می‌کنند و آنها را برای نیروهای نظامی خود در خاورمیانه و شمال افریقا می‌فرستند و مردم ایران دچار تنگی خواربار شده‌اند و گرسنگی می‌کشند. قحطی و گرسنگی در بوشهر و بندرها رو به افزایش گذاشت.
۲۵ شهریور ۱۳۲۱ در آغاز دومین سال سلطنت اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی، نخست وزیر، هیات وزیران، هیات رئیسه مجلس شورای ملی، و دوازده تن از نمایندگان برگزیده مجلس و افسران ارشد ارتش شاهنشاهی برای گفتن تهنیت و شادباش به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند. احمد قوام نخست وزیر نیز برای آغاز سال دوم سلطنت شاهنشاه بیاناتی از رادیو تهران به ملت ایران ایراد کرد.
۷ مهر ۱۳۲۱ ستاد ارتش که در سالهای گذشته کارهای خود را جداگانه انجام می‌داد بنا بر پیشنهاد وزارت جنگ و تصویب شاهنشاه زیر نظر وزارت جنگ قرار گرفت.
۱۰ مهر ۱۳۲۱ سرهنگ نیووپرت جراح نامی نیویورک که از فروردین ماه گذشته به همراه دیگر افسران امریکایی به تهران آمده بود برای درمان بیماران تیفوسی که ارمغان جنگ در ایران بود، همکاری خود را با انستیتو پاستور برای ساختن سرم ضد تیفوس آغاز کرد. هم چنین لین کارشناس انگلیسی برای مبارزه با ملخ وارد تهران شد تا رهسپار جنوب کشور و استان‌های ملخ زده بشود.
۱۴ مهر ۱۳۲۱ قحطی و خشکسالی در بوشهر و بنادر رو به افزایش نهاد. هم چنین اتاق بازرگانی نوین تهران با بودن عبدالحسین هژیر وزیر بازرگانی و پیشه و هنر در خیابان سعدی گشایش یافت.
۲۱ مهر ۱۳۲۱ وزیر خواربار، روزنامه نگاران و شریدن مستشار خواربار و جیره بندی را در نشستی فراخواند و شریدن در گزارشی چگونگی تعیین بهای خرید گندم را به آگاهی رسانید و از روزنا‌های کشور درخواست همکاری کرد.
۲۵ مهر ۱۳۲۱ محمدعلی فروغی نخست وزیر پیشین به سمت سفیرکبیر ایران در واشنگتن برگزیده شد.
۳۰ مهر ۱۳۲۱ قانون تاسیس وزارت خواربار از سوی مجلس شورای ملی تصویب شد. هم چنین به فرمان شاهنشاه، نخست وزیر از دکان‌های نانوایی شهر بازدید کرد و برای بهبود وضع نان دستورهایی داد.
۴ آبان ۱۳۲۱ بیست و چهارمین زادروز شاهنشاه در مراسم سلام در کاخ گلستان انجام شد، به همین روی شاهنشاه در جشن ورزشی امجدیه شرکت فرمودند و جام‌های پیروزی و مدال‌های قهرمانان کشور را به آنها دادند.
۱۳ آبان ۱۳۲۱ احمد قوام نخست وزیر در کاخ سلطنتی به پیشگاه شاهنشاه بار یافت و گزارش کارهای کشور و وضع بسیار بد غله و کمبود نان را داد. شاهنشاه دستور دادند به هر روشی و از هر کجا که شده نان مورد نیاز مردم فراهم شود. هم چنین بنا به پیشنهاد وزارت خواربار دیده‌بانی و نگهداری آنچه را که به نان و پخش آن وابسته‌است به عهده اداره کل شهربانی سپرده شد.
۱۶ آبان ۱۳۲۱ کارمندان اداره‌های تلگراف و بی سیم از آغاز وقت اداری تا یازده سبح دست از کار کشیدند تا درباره فراهم آوردن خواربار و نان برای آنان اقدام شود. روز پسین نخست وزیر در نشست ویژه درباره نان و خواربار گزارش‌هایی را به آگاهی نمایندگان رسانید.
۱۸ آبان ۱۳۲۱ شماری از گردنکشان قشقایی و بویراحمدی که در چهارمحال ، بروجن و شهرضا دست به دزدی و آزار مردم زده بودند مورد پی گیری ستون اعزامی سمیرم قرارگرفته و تارومار شدند.
۲۰ آبان ۱۳۲۱ انجمن خیریه ایران و آمریکا برای جمع‌آوری یارانه و کمک به مستمندان و تهی‌دستان بنیان نهاده شد و نخستین نشست آن در باشگاه بانک ملی ایران برگزارشد. انبارهایی از دارو، لوازم جراحی ، پتو، شیرخشک و دیگر چیزهای مورد نیاز مردم مستمند ایرانی از سوی صلیب سرخ امریکا وارد ایران شد.در همین روز وزارت امور خارجه نامهای به سفارت شوروی در تهران نوشت و در آن یادآور تعهدات متفقین در نگهداری از اقتصاد ایران شد و درخواست کرد که نابسامانی‌ها و آشفتگی‌هایی که در هرگوشه از اقتصاد ایران بوجودآمده سرانجام ورود ارتش شوروی و بریتانیا به خاک ایران است، از این رو جا دارد که دو دولت برای بهبود وضع اقتصادی ایران یاری کنند.
۲۴ آبان ۱۳۲۱ به فرمان شاهنشاه انجمن خیریه‌ای برای معلولین بینان شد و کار خود را آغاز کرد.
۲۵ آبان ۱۳۲۱ نشست ویزه مجلس شورای ملی با بودن قوام نخست وزیر و کابینه ایشان تشکیل شد. قوام پیش‌نویس قانون اختیارات خود را برای پول و ارز، فراهم آوردن خواربار، جیره بندی مواد خوراکی، پایین آوردن هزینه زندگی، مجازات محتکرها، و وارد کردن کالا از خارج تا شهریور سال آینده با نمایندگان درمیان گذاشت و با مخالفت بیشتر نمایندگان روبرو شد. دو روز پس از این نشست نخست وزیر به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و دشواری‌هایی که دولت با آن روبرو است را گزارش داد. اسفندیاری رئیس مجلس شورای ملی، دکتر طاهری و بیات، نایب رئیسان مجلس نیز به پیشگاه شاهنشاه باریافتند و درباره مخالفت مجلس با دادن اختیارات به نخست وزیر توضیح دادند. کلنجار با مجلس شورای ملی در دادن اختیارات به نخست وزیر و با همه تغییراتی که در آن داده شد و نشست‌ها با شاهنشاه تا نیمه‌های آذر ماه به درازا کشید.
۵ آذر ۱۳۲۱ محمدعلی فروغی نخست وزیر پیشین درگذشت و شاهنشاه با غم بسیار دستور دادند که مراسم رسمی خاک سپاری برای ایشان برگزار شود. این مراسم در ۸ آذر از مسجد سپهسالار با بودن نماینده ویژه شاهنشاه آغاز شد. شاهنشاه از میدان شاهپور و بازازچه قوام بازدید کردند و در کاروانسرایی که جای زندگی شمار زیادی از بینوایان شهر بود با مردم به گفتگو نشستند و پس از مشاهده چگونگی زندگی آنها دستور دادند که لحاف، کرسی، زغال، خوراکی و پول بین مستمندان پخش شود.
۱۷ آذر ۱۳۲۱ شمار زیادی از دانش آموزان و دانشجویان در مجلس شورای ملی گردهم آمده و برای کمبود نان و خواربار و بالارفتن هزینه زندگی تظاهرات کردند و سپس به چند تن از نمایندگان مجلس حمله‌ور شدند و در و پنجره‌های مجلس را شکستند. نمایندگان دانش آموزان و دانشجویانی که در پهنه مجلس شورای ملی گردآمده بودند برای تقدیم خواست‌های خود به کاخ سلطنتی آمده و خواسته‌های خود را به وسیله رئیس کل تشریفات شاهنشاهی به عرض محمدرضا شاه پهلوی رسانیدند. از سوی دیگر انبوهی از مردم پایتخت به منزل احمد قوام نخست وزیر حمله‌ور شدند و گروهی دیگر در شهر به چپاول مغازه‌ها پرداختند و زد و خورد شدیدی بین مردم و ماموران انتظامی درگرفت که در آن بیش از یکصد تن کشته و زخمی شدند. روز بعد نخست وزیر به آگاهی مردم رسانید و قول داد که نیازمندی‌های همگانی به ویژه نان و خواربار مردم شهر بزودی تهیه می‌شود و مردم را به آرامش فراخواند. سپهبد امیراحمدی فرماندار تهران نظامی برقراری حکومت نظامی را به آگاهی رسانید و رفت و آمد در شهر را از ساعت بیست نشدنی بخشنامه کرد و پروانه‌های گذر را بی اعتبار کرد. پس از یک هفته با پیش گیری‌های دولت آرامش در شهر برقرار شد و همه مغازه داران و بازار کار خود را از سرگرفتند. شمار بسیاری از آشوب برانگیزان به وسیله ماموران شهربانی و فرمانداری نظامی تهران دستگیر شدند و اموال غارت شده جمع‌آوری شد.
۲۵ آذر ۱۳۲۱ احمد قوام نخست وزیر از رادیو کارهایی را که دولت انجام داده و هم چنین کارشناسان آمریکایی که به استخدام دولت درآمده‌اند و خواهند آمد دشواری‌های خواربار و بازداشت عاملان و محرکین رخداد ۱۷ و ۱۸ آذر ماه و جمع‌آوری اموال چپاول شده را به آگاهی مردم رسانید.
۲۷ آذر ۱۳۲۱ برای انجام سرشماری همه سازمان‌های دولتی و موسسه‌های ملی تعطیل و سرشماری هشتصد هزار تن اهالی تهران آغاز شد و کوپن‌های جیره بندی نان، قند، شکر، چای و پارچه میان مردم پخش شد.
۲۹ آذر ۱۳۲۱ به فرمان شاهنشاه سپهبد امیراحمدی فرماندار نظامی تهران به وزارت جنگ منصوب شد. مجلس شورای ملی نیز پس از دوازده روز کار خود را آغاز کرد.
۲ دی ۱۳۲۱ به دستور نخست وزیر برای جلوگیری از احتکار و دیگر سوءاستفاده‌ها آرد دیگر به نانوایی‌ها داده نشد بلکه نان شهر به وسیله نانواخانه‌های دولتی پخت و پخش آن به نانوایی‌های شخصی واگذار شد.
۳ دی ۱۳۲۱ پیش‌نویس قانون نوینی برای روزنامه‌ها با تغییراتی در دادن امتیاز و مدیریت و سردبیری و بهتر سازی ماده ۳۴ قانون مطبوعات کشور به تصویب مجلس شورای ملی رسید. ۱۴ دی آیین‌نامه قانون مطبوعات مصوب ۳ دی به تصویب هیات وزیران رسید.
۵ دی ۱۳۲۱ به فرمان شاهنشاه حسین علاء وزیر دربار شاهنشاهی شد.
۲۳ دی ۱۳۲۱ وزیر کشور در نامهای به آگاهی نخست وزیر رسانید که بر پایه گزارش دبیر سفارت انگلیس در تهران دولت انگلستان با جابجایی یک ستون از ارتش ایران به خوزستان مخالف است و این جابجایی پادگان آباده به سوی جنوب ایران سبب آشوبگری و یاغیگری بویراحمدی‌ها و قشقایی‌ها شده‌است. هم چنین چاپ روزنامه‌هایی که بر پایه قانون جدید امتیاز گرفته بودند آغاز شد.
۲۸ دی ۱۳۲۱ هواپیمای هیات ایران فرستاده شده برای بازدید از جبهه مصر و افریقای شمالی که در راه بازگشت به ایران بود به سرنشینی سرتیپ ابراهیم ارفع، سرهنگ شرف‌الدین قهرمانی، سرهنگ غلامحسین شیبانی، سرگرد ابوالفتح افخمی و شش نفر از افسران و ماموران انگلیسی در نزدیکی خرقان به زمین خورد و همه سرنشینان آن کشته شدند. به فرمان شاهنشاه، نخست وزیر علاء در مراسم خاک‌سپاری کشته شدگان این پیش‌آمد غم‌انگیز شرکت چست و چهار تاج گل از سوی شاهنشاه بر مزار آنها نهاد.
۱۱ بهمن ۱۳۲۱ تولید نفت خام ایران ۷۲،۲۵۶،۰۰۰ بشکه و درآمد کشور از این راه چهار میلیون لیره بوده‌است.
۱۵ بهمن ۱۳۲۱ آیین جشن استقلال دانشگاه تهران در پیشگاه شاهنشاه برگزار شد و شاهنشاه مدال‌ها و جایزه‌های دانشجویان برجسته را به آنها دادند. در همین روز سفارت انگلستان در تهران نامهای به نخست وزیر نوشت و درخواست کرد که برای برقراری رفتار خوب در پایتخت و دیگر رویدادهایی که شاید به رابطه خوب دو کشور آسیب رساند دستور داده شود که بارها از ساعت ده و نیم شب بسته شوند.
نخستوزیر علی سهیلی
۲۴ بهمن ۱۳۲۱ احمد قوام از نخست وزیری کناره گرفت و شاهنشاه کناره‌گیری ایشان را پذیرفتند. روز پسین علی سهیلی از سوی شاهنشاه فراخوانده شد و عهده‌دار سازمان دادن کابینه شد و فرمان نخست وزیری وی نوشته شد. پس از دو روز علی سهیلی به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و سه ساعت پیرامون مسائل کشور با شاهنشاه گفتگو کرد. ۲۸ بهمن سهیلی نخست وزیر در کاخ گلستان کابینه خود را به پیشگاه شاهنشاه شناسانید. مجلس شورای ملی برنامه دولت را با ۸۹ رای از ۹۹ رای تصویب کرد و به دولت سهیلی رای اعتماد داد.
۱ اسفند ۱۳۲۱ از سوی دولت دستور پخت و پخش نان سیلو داده شد.
۱۰ اسفند ۱۳۲۱ بیماری تیفوس که پناهنگان لهستانی با خود آورده بودند، در میان آنها و هم چنین مردم تهران گسترش بیشتری پیدا کرد و چند بیمارستان ویژه‌ی پذیرش بیماران دچار تیفوس شدند. وزارت بهداری در فروردین ماه ۱۳۲۲ به آگاهی مردم رسانید که چگونه از پیشرفت و گسترش تیفوس جلوگیری کنند. ۱۱ فروردین ۱۳۲۲ قانون پنج میلیون ریال اعتبار برای جلوگیری از مرض تیفوس و تیفویید به تصویب مجلس شورای ملی رسید و در این میان شمار زیادی از مردم تهران دچار تیفوس، درگذشتند. ۴ اردیبهشت اعتبار سه میلیونی برای شهرستانها تصویب شد.
۱۲ اسفند ۱۳۲۱ نشست هیات وزیران در پیشگاه شاهنشاه در کاخ سلطنتی برگزار شد و درباره مسائل مهم کشور به ویژه خواربار تصمیم‌های مناسب گرفته شد. محلس در این روز قانون حفاظت پشتوانه فلزی اسکناس را تصویب کرد. و تدین وزیر مشاور به سمت وزیر خواربار از سوی علی سهیلی برگزیده شد.
۲۶ اسفند ۱۳۲۱ نشست هیات دولت در پیشگاه شاهنشاه برگزار شد و نخست وزیر، آقای اعتبار را به سمت وزیر کشاوزی به پیشگاه شاهنشاه معرفی کرد.
۲۹ اسفند ۱۳۲۱ برای فرارسیدن سال نو شاهنشاه هزاران مستمند را غذا دادند و برای پانصد تن از دانش‌آموزان تهی‌دست لباس خریداری شد. در این روز شاهنشاه به هنرستان دختران رفتند و ناهار را با آنها خوردند و پانصد دست لباس نیز برای آنها از سوی شاهنشاه هدیه شد. روز اول فروردین شاهنشاه پیام نوروزی خود را به مردم ایران فرستادند و از آنان خواستند که برای سربلندی و نگاهبانی از استقلاب کشور در برابر همه سختی‌ها پایداری کنند. علی سهیلی نخست وزیر نیز در پیام نوروزی خود سیاست داخلی و خارجی کشور را برای مردم روشن کرد و از آنها خواست که با دولت همکاری کنند.
۲ فروردین ۱۳۲۲ به فرمان شاهنشاه ساختمان نخستین بیمارستان بزرگ تهران به نام پانصد تختخوابی آغاز شد.
۹ فروردین ۱۳۲۲ شاهنشاه به ایستگاه راه‌آهن تشریف‌فرما شدند و از تاسیسات راه‌آهن بازدید کردند. در این هنگام تیفوس در کشور بیداد می‌کرد شمار بسیاری در تهران جان سپردند. وزارت بهداری نیز بخشنامه‌ای برای آگاهی مردم چاپ و پخش کرد. مجلس شورای ملی نیز قانون اعتبار برای مبارزه با تیفوس را تصویب کرد.
۱۰ فروردین ۱۳۲۲ انجمن روابط فرهنگی ایران و امریکا که در سال ۱۳۰۴ در تهران بنیان نهاده شده بود، دوباره کار خود را از سرگرفت.
۱۸ فروردین ۱۳۲۲ به فرمان شاهنشاه، زایشگاه حمایت مادران برای درمان بیماران تیفوسی واگذار شد و زایشگاه آن بنگاه به یکی از کاخ‌های اختصاسی در خیابان پاستور جابجا شد.
۲۵ فروردین ۱۳۲۲ کیسی وزیر کابینه انگلستان به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد.
۲۸ فروردین ۱۳۲۱ شاهنشاه بطور ناشناس برای آگاهی از حال مستمندان به محله‌های جنوبی شهر در نزدیکی‌های میدان اعدام رفتند و از خانه‌هایی که در گودال‌های کوره‌پزخانه بود سرکشی کردند و پول و لباس میان مستمندان پخش کردند و دستور دادند که بیماران بی‌درنگ به بیمارستان برده شوند.
۱ خرداد ۱۳۲۲ ناصر قشقایی با اتحاد با دیگر خان‌های ایل قشفایی در جنوب کشور علیه دولت مرکزی قیام کرد و با اسلحه و ابزار جنگی که داشت چندیم پایگاه کوچک را خلع سلاخ کرد. لشکر فارس برای امنیت فارس به خلع سلاح اشرار و گردنکشان قشقایی پرداختند و دسته‌های مسلح آنها را سرکوب کردند.
۱۵ خرداد ۱۳۲۲ شاهنشاه از تهران برای بازدید رهسپار سپاهان (اصفهان) شدند و در دو کیلومتری قم در میان هلهله کشاورزان در برابر آنها توقف کردند و به درخواست‌های آنان گوش دادند و درباره فراهم آوردن آب برای کشاورزان دستورهایی دادند. در اصفهان نیز شاهنشاه با پیشواز گرم مردم روبرو شدند و به درخواست‌های آنان رسیدگی کردند. ۱۸ خرداد از پرورشگاه شهر سپاهان و سپی از کارخانه ریسندگی و کارخانه برق، بیمارستان شیر و خورشید، دبیرستان سعدی، صنایع روستایی و قالی‌بافی بازدید کردند. در بازگشت شاهنشاه از کارخانه ریسباف و بیمارستان شهر قم بازدید نمودند.
۲۳ خرداد ۱۳۲۲ وابسته نظامی دولت شاهنشاهی ایران در رژه روز پرچم سازمان ملت‌های متفق (سازمان ملل متحد) که در این سال در لندن برگزار می شد شرکت کرد.
۲۹ خرداد ۱۳۲۲ انجمن فرهنگی ایران و انگلیس در تهران گشایش یافت.
۷ تیر ۱۳۲۲ آشوبگران قشقایی و بویراحمدی، به هفت کامیون ترابر بیست و پنج افسر و سرباز آذوقه و مهمات و حقوق ارتش به پادگان سمیرم، حمله کردند و افراد ارتش را کشته و آذوقه و مهمات و حقوق ارتشی‌ها را غارت کردند و کامیون‌های ارتش را آتش زدند. روز هشتم تیر، شمار بسیاری از اشرار قشقایی و بویراحمدی به سرکردگی خسرو قشقایی، پادگان سمیرم را دورگرفته، نیمه شب با لباس نظامی حمله شدیدی را به ستون نظامی آغاز کردند. ۱۱ تیر پادگان سمیرم پس از سه روز جنگ خونین و مقاومت دلیرانه، از آنجا که شمار نفرات کم بود و آذوقه و مهمات به اندازه نداشتند مغلوب شدند و همه افراد پادگان کشته و یا زخمی شدند و شماری نیز اسیر گردیدند و پادگان مورد چپاول مهاجمان فرار گرفت. سرهنگ شقاقی فرمانده پادگان نیز کشته شد. خبر حمله اشرار مسلح به پادگان سمیرم به عرض شاهنشاه رسید و بی‌درنگ به فرمان همایونی لشکر فارس و اصفهان، یاغیان فارس را کردند تا در استان فارس امنیت و آرامش برقرارشود.
۶ امرداد ۱۳۲۲ اهالی سمیرم در تلگرافی که به روزنامه‌ها فرستادند به آگاهی رساندند که در رویداد سمیرم و حمله آشوبگران ایل‌های قشقایی و بویر احمدی برابر با ده میلیون ریال دارایی و یکصد میلیون ریال چهارپایان و ستوران آنها به غارت رفته‌است. ۱۶ امرداد دو هزار و پانصد تن از آشوبگران بویراحمدی، به پادگان اردکان فارس برای خلع سلاح حمله کردند، ولی پادگان اردکان با وجود کمی شمار نفرها با شهامت بی همتایی، آشوبگران را متواری کردند، ولی آشوبگران توانستند با این حال اموال مردم را به غارت برند. ۲۰ امرداد محمد ناصری و خسرو قشقایی در کولار آباده با فرمانده نیروی جنوب که برای قلع و قمع آشوبگران آماده شده بودند دیدار کردند و از کردار و رفتار مسلحان ایل و تجاوزهای آنها ابراز پشیمانی نمودند.
۶ امرداد ۱۳۲۲ شاهنشاه از زایشگاه نوین بنگاه حمایت مادران و نوزادان را در خیابان پاستور که ایشان هزینه بنیان آن را پرداخته بودند بازدید کردند و دفتر یادبود زایشگاه را توشیح فرمودند. در همین روز اهالی سمیرم تلگرافی به روزنامه‌ها فرستادند که در آن به آگاهی رساندند که رخداد سمیرم و حمله یاغیان قضقایی و بویراحمدی برابر با ده میلیون ریال اموال و یک صد میلیون ریال چهارپایان آنها به غارت رفته‌است.
۹ امرداد ۱۳۲۲ سهیلی نخست وزیر در کاخ سعدآباد به پیشگاه شاهنشاه باریافت و در دو ساعت گزارش کارهای دولت در مورد امنیت کشور را داد.
۱ شهریور ۱۳۲۲ پیشنهاد قانون فروش ۱۱۸،۷۱۸ کیلو مسکوک پنج و ده دیناری نیکل به دولت هندوستان و دریافت آلومینیوم و مس به جای بهای آن و اجازه ضرب مسکوک مسی به دولت در مجلس شورای ملی تصویب شد.
۸ شهریور ۱۳۲۲ شمار زیادی از افسران، بزرگ مردان کشوری و لشکری و کارمندان راه‌آهن مورد بدگمانی همکاری با آلمانی‌ها قرارگرفته و بازداشت شدند.
۱۹ شهریور ۱۳۲۲ ابوالقاسم بختیار که در آشوب‌های جنوب دست داشت پس از گفتگو با سرلشکر جهانبانی فرمانده نیروی جنوب و پذیرفتن فرمانبرداری از دولت مرکزی وارد تهران شد و با نخست وزیر علی سهیلی در کاخ سعدآباد دیدار کرد.
۲۰ شهریور ۱۳۲۲ به فرمان شاهنشاه کمیته‌ای از پزشکان والا رتبه کشور برای مبارزه و جلوگیری از گسترش بیماری تیفوس برگزیده شد و شاهنشاه دستور دادند که از بودجه سال جاری دربار شاهنشاهی همه ماهه دویست هزار ریال برای مبارزه با تیفوس به کمیته داده شود. ۹ مهر این کمیته در نشستی گزارش کارهای خود را به پیشگاه شاهنشاه داد و شاهنشاه دستوراتی برای از بین بردن این بیماری دادند.
۲۲ شهریور ۱۳۲۲ در مجلس شورای ملی گفتگوهای زیادی درباره جواز آرد، سرشماری دوباره، واگذاری کارخانه‌های دولتی، آزادی مونوپول‌ها و به ویژه نان تهران درگرفت.
۲۵ شهریور ۱۳۲۲ برای آغاز سومین سال سلطنت شاهنشاه، نخست وزیر و هیات وزیران و رئیس مجلس شورای ملی برای گفتن شادباش به پیشگاه شاهانه شرفیاب شدند. شاهنشاه در پاسخ سخنان رئیس مجلس پیرامون روشن شدن سیاست خارجی ایران، امید به برقراری سلح در دنیا، فراهم آوردن خواربار، بهداشت، فرهنگ و برقراری یکپارچگی ملی در کشور بیاناتی ایراد فرمودند.
۲ مهر ۱۳۲۲ به مناسبت پایان ششمین دوره دانشگاه جنگ، شاهنشاه به آن دانشگاه رفتند و پس از دادن دانشنامه افسران بیاناتی درباه میهن پرستی و کوشش در راه استقالل و آزادی و دوباره سازی شکوه ایران به افسران ایراد کردند.
۷ مهر ۱۳۲۲ بیمارستان کودکان بنگاه نیکوکاری شمس پهلوی که هزینه ساختمان و وسایل آن را شاهنشاه پرداخته بودند در پیشگاه ایشان گشوده شد.
۹ مهر ۱۳۲۲ وزیر امور خارجه در گزارشی به نخستوزیر به آگاهی رسانید که کاردار سفارت شوروی خواسته‌است که شماری از بازداشت شدگان ایرانی که در اراک هستند به استان‌های اشغالی توسط شوروی و در اینجا رشت جابجا شوند و وزارت خارحه درخواست جابجایی ایرانیان را چه به شمال و چه جنوب را رد کرده‌است و بازداشت شدگان می‌باید در بخش‌های مرکزی کشور بمانند.
۱۰ مهر ۱۳۲۲ شاهنشاه با ترن سلطنتی از تهران برای ده روز رهسپار مشهد شدند و پس از گذر از سمنان، دامعان، شاهرود، به سوی سبزوار راهی شدند و نزدیکی‌های نیم روز در میان ابراز هلهله و شادی بی مانند مردم وارد سبزوار شدند و از دبیرستان سبزوار بازدید کردند و دانش آموزان و ورزش کاران را مورد مهربانی‌ها و دلجویی هایشان قراردادند و بیمارستان سیصد تختخوابی شهر سبزوار را گشودند. ۱۲ مهر از سبزوار به نیشابور و سپس به مشهد وارد شدند. به هنگام ورود شاهنشاه به مشهد گارد احترام ارتش شوروی مراسم رسمی احترامات نظامی را بجای آوردند. روز پسین شاهنشاه به موزه آستان قدس رضوی رفتند و از بیمارستان شاهرضا بازدید کردند و دستوراتی درباره فرستادن شماری پزشک برای مبارزه با مالاریا به درجز دادند. ۱۵ مهر شاهنشاه از ساختمان نوین جمعیت شیر و خورشید سرخ مشهد و هم چنین کارخانه قند آبکوه و دبیرستان فردوسی بازدید کردند. ۱۷ مهر شاهنشاه به باغ شهرداری مشهد رفتند و روسای اداره‌ها و نمایندگان انجمن شهر و رئیس‌های اتاق بازرگانی را پذیرفتند و با آنها به گفتگو نشستند. ۱۸ مهر سربازخانه مشهد و هم چنین کارخانه نخ‌ریسی مورد بازدید شاهنشاه قرار گرفت و ایشان برای رفاه کارگران دستوراتی دادند. شاهنشاه سپس به آرامگاه فردوسی رفتند و تاج گلی بر آرامگاه پدر زبان پارسی نهادند و ۲۰ مهر رهسپار تهران شدند.
۴ آبان ۱۳۲۲ برای بیست و پنجمین زادروز شاهنشاه آیین سلام رسمی در کاخ گلستان برگزار شد و نمایندگان مردم به پیشگاه شاهانه شرفیاب شدند و سپس ایشان در جشن ورزشی قهرمانان و دانش آموزان در ورزشگاه امجدیه شرکت کردند.
۷ آبان ۱۳۲۲ در بکاربستن فرموده‌های شاهنشاه کمیسیونی با نخست وزیر، وزیر دربار، دکتر امیراعلم، الهیار سالح، علی اکبر سیاسی، دکتر طاهری، و اویسی برای بهبود جمعیت شیرو خورشید سرخ ایران در وزارت دربار شاهنشاهی گرد هم آمد.
۱۸ آبان ۱۳۲۲ انجمن مبارزه با تیفوس که به فرمان شاهنشاه بنیان شده بود بنای یک حمام چهل و هشت دوشی و یک دستگاه ضد عفونی را در میدان سنگلج آغاز کرد.
۱۹ آبان ۱۳۲۲ نخستین نشست حزب زنان در باشگاه ایران در خیابان سعدی برگزار شد. حزب زنان ایران در ۱۶ مهر ۱۳۲۲ بنیان شد و مرامنامه آن به چاپ رسید.
۵ تا ۱۰ آذر ۱۳۲۲ سران سه کشور اشغال کننده ایران، شوروی، برینانیا و امریکا در تهران نشستی چهار روزه برپا کردند و درباره شکست دشمن مشترک و آینده جهان پس از جنگ گفتگو و تصمیماتی گرفتند که به کنفرانس تهران نامیده شد.
۲۲ آذر ۱۳۲۲ علی سهیلی به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و کناره‌گیری خود را از سمت نخست‌وزیری تقدیم کرد. روز ۲۳ آذر شاهنشاه علی سهیلی را فراخواند و دوباره وی را مامور سازمان دادن کابینه نوین شد. پس از معرفی هیات دولت، نخستین نشست دولت نوین در کاخ مرمر در پیشگاه شاهنشاه برگزار شد.
۵ دی ۱۳۲۲ رای گیری انتخابات مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم در تهران به پایان رسید.
۱۰ دی ۱۳۲۲ شاهنشاه به نشست انجمن مبارزه با تیفوس در کاخ گلستان پیوستند و دکتر غنی وزیر بهداری گزارش انجمن را خواند که دربرگیرنده پایان ساختمان حمام و دستگاه‌های ضدعفونی و آموزش سی نفر بهیار با هزینه ماهانه پرداخته شده از کمک‌های شاهنشاه و فراهم آوردن سه دستگاه آمبولانس و ساختمان یک حمام عمومی دیگر با چهل و هشت دوش برای مردم تهی‌دست بود.
۱۹ دی ۱۳۲۲ شاهنشاه از دبستان فرخی در جنوب شهر تهران بازدید کردند و از دانش‌آموزان پرسش‌هایی کردند و آنگاه دستوراتی برای فراهم آوردن بهداشت دانش آموزان به ویژه در جلوگیری از گسترش تراخم به عیسی صدیق وزیر فرهنگ دادند.
۲۷ دی ۱۳۲۲ وزارت امور خارجه در بخشنامه‌ای به آگاهی رسانید که ماموران عربستان سعودی جوان بیست و دو سالهای از حاجی‌های ایرانی به نام ابوطالب یزدی را که هنگام انجام مناسک حج میان صفا و مروه به سبب گرمای شدید به حالت تهوع دچار شده بود با شمشیر گردن زده‌اند. دولت ایران به قتل این جوان و دستگیری شماری از حاجی‌های ایرانی واخواهی (اعتراض) کرده و تا جبران این قتل بی رویه و غیر انسانی شرکت در مراسم حج را برای ایرانیان تحریم نمود. روز پسین ۲۸ دی نشستی با سهیلی نخست وزیر و نمایندگان انتخاب شده دوره چهاردهم برگزار شد و از سوی نمایندگان درباره رخداد ناگوار عربستان سعودی به هنگام انجام مراسم حج و به زندان انداختن شماری از ایرانیان و گردن زدن یک جوان ایرانی به شدت ابراز بیزاری و نفرت گردید و از دولت خواسته شد که پاسخ این خوارداشتن ایرانیان را بدهد. آیت الله سید هبه‌الدین الحسینی شهرستانی در تلگرافی به شاهنشاه همدری و اندوه شیعیان را از گردن زدن ابوطالب یزدی جوان بیست و دو ساله ایرانی به عرض رسانید و درخواست کرد که شاهنشاه اوامری برای پاسداری و نگاهبانی از جان و آبروی ایرانیان در بیت‌الحرام به دولت بدهند. شاهنشاه در پاسخ به تلگراف آیت‌الله یادآور شدند که درباره قتل دلخراش این جوان ایرانی اقدام‌های لازم انجام شده‌است و دولت این قتل را دنبال خواهد کرد.
۱۴ بهمن ۱۳۲۲ شاهنشاه برای شرکت در جشن سالانه فرهنگ در میان ابراز احساسات شدید فرهنگیان به سالن دانشسرای تهران رفتند و پس از شنیدن گزارش عیسی صدیق وزیر فرهنگ، مدال‌ها و گواهینامه پایان تحصیل را به دانش آموزان و رئیس دبیرستان‌های پسرانه داده شد.
۱۵ بهمن ۱۳۲۲ شاهنشاه برای نخستین بار در جشن سالانه تاسیس دانشگاه تهران شرکت جستند و پس از شنیدن گزارش علی اکبر سیاسی رئیس دانشگاه، دانشنامه‌ها و مدال‌ها و جایزه دانشجویان را دادند.
۱۶ بهمن ۱۳۲۲ نشست انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی در اداره هنرهای زیبا با بودن سهیلی نخست وزیر، رئیس افتخاری انجمن، ساعد وزیر امور خارجه و سفیر کبیر شوروی برگزار شد و اساسنامه انجمن تصویب شد و هیات مدیره آن برگزیده شد.
۲۴ بهمن ۱۳۲۲ دانشکده دامپزشکی مورد بازدید شاهنشاه قرارگرفت و شاهنشاه اوامری برای بهبود این دانشکده به نخست وزیر و وزیر کشاورزی دادند.
۲۶ بهمن ۱۳۲۲ چهارده تن از نمایندگان چهاردهمین دوره قانونگذاری از فراکسیون‌های اتفاق ملی، میهن، دموکرات، ایران و منفردین به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند و درباره دشواری‌ها و گرفتاری‌های مردم و آماده بودن محلس برای انجام خدمت‌های ملی و به انجام رسانیدن راهنمایی‌های به‌خواهانه شاهنشاه را به عرض رسانیدندو شاهنشاه فرمودند که برای انجام امور داخلی باید برنامه چند ساله نوشته و برنامه ریزی شود.
۶ اسفند ۱۳۲۲ مجلس شورای ملی دوره چهاردهم با بیانات شاهنشاه گشوده شد و کار خود را آغاز کرد. سید محمد طباطبایی به ریاست مجلس برگزیده شد. ۲۵ اسفند علی سهیلی نخست وزیر در کاخ سلطنتی کناره‌گیری خود را به پیشگاه شاهنشاه تقدیم کرد.
نخستوزیر محمد ساعد
۲۸ اسفند ۱۳۲۲ مجلس با پیشنهاد کابینه ساعد موافقت نکرد. ساعد نخست وزیر درباره کابینه خود با نمایندگان مجلس شورای ملی در نشست ۲۸ اسفند به رایزنی پرداخت و از آنها خواستار نام شایستگان برای مقام وزارت شد.
۶ فروردین ۱۳۲۳ به فرمان شاهنشاه حسین علاء به دریافت نشان درجه اول تاج به پاس خدمات وی مفتخر شد. در این روز نیز محمد ساعد نخست وزیر کابینه خود را به پیشگاه شاهنشاه معرفی کرد. ۱۷ فروردین ساعد کابینه خود را دوباره سازی کرد و به پیشگاه شاهنشاه معرفی کرد تا اینکه ساعد پس از چندین باز تغییر دادن کابینه ۲۶ فروردین رای اعتماد گرفت[۴]
۱۷ فروردین ۱۳۲۳ زمین لرزه بسیار شدیدی گرگان و روستاهای دور و نزدیک را ویران کرد این زمین لرزه تا ده بامداد روز پسین گرگان را تکان داد و سی در صد ساختمان‌های شهر همگی خراب شد و هفتاد در صد ساختمان‌ها آسیب بنیادی خوردند. اهالی گرگان در بیابان سرگردان شدند. شاهنشاه بی‌درنگ امر فرمودند که دولت و جمعیت شیر و خورشید سرخ همه وسایل کمک و یاری به آسیب دیدگان را به گرگان بفرستند. شاهنشاه برای سرکشی به بخش‌های آسیب دیده و مردم همه چیز از دست داده با قطار رهسپار گرگان شدند. ۲ اردیبهشت هیاتی از سوی بانک رهنی ایران به شهر گرگان رفت تا به اهالی آن شهر برای ساختن خانه‌های ویران شده‌اشان کمک کند.
۲۹ فروردین ۱۳۲۳ بین کارگران کارخانه‌های اصفهان زدو خورد درگرفت و کارخانه‌ها بسته شد. ۹ اردیبهشت کارخانه داران اصفهان در نامه سرگشاده‌ای انگیزه دست از کارکشی شش روزه کارگران و کسانی که آنها را به شورش وادار کرده بودند شناساندند.
۳۱ فروردین ۱۳۲۳ به فرمان شاهنشاه سرلشکر علی رزم‌آرا به ریاست ستاد ارتش گمارده شد.
۱۵ - ۲۷ اردیبهشت ۱۳۲۳ شاهنشاه سفری دوازده روزه به اصفهان و شیراز کردند. ۱۵ اردیبهشت شاهنشاه رهسپار اصفهان شدند و مورد پیشواز گرم مردم آن شهر قرار گرفتند. روز پسین شاهنشاه به شیراز رفتند و با رئیس‌های اداره‌ها، هم‌وندان (اعضا) انجمن شهر، مدیران روزنامه، بازرگانان و دیگر مردم آن شهر به گفتگو نشستند. سپس شاهنشاه در پادگان شیراز از بخش‌های گوناگون پیاده و سواره و توپخانه و نیروهای موتوریزه یازدید کردند. سپس شاهنشاه از آرامگاه سعدی و حافظ دیدن کردند و ۲۱ اردیبهشت کوی مستمندان و بینوایان شیراز در محله کازرون مورد بازدید قرار گرفت و شاهنشاه به خانه‌های مردم رفتند و از چگونگی زندگی آنان چویا شدند. ۲۳ اردیبهشت مانور نظامی لشکر شیراز در پیشگاه شاهنشاه انجام یافت و آنگاه شاهنشاه از کارخانه‌های برق و پارجه بافی و هم چنین هنرستان و دبیرستان شاهپور شیراز بازدید فرمودند. ۲۴ اردیبهشت شاهنشاه زخمی شدگان زد و خوردهای مخلی فارس را پذیرفتند و از آنها دلجویی کردند. و ۲۶ اردیبهشت از گردان هوایی لشکر اصفهان بازدید کردند و آشیانه‌های نوین هوایی را گشودند.
۲۸ اردیبهشت ۱۳۲۳ دکتر رضازاده شفق طرحی به مجلس داد که سی و پنج نفر از نمایندگان آن را امضا کرده بودند که اداره‌ای در وزارت امور خارجه بنیان شود و به حساب‌های اقتصادی و بازرگانی و میزان درست آسیب‌های وارد شده به ایران در جنگ رسیدگی کند. [۵] [۶]
۲۲ خرداد ۱۳۲۳ حزب زنان ایران در نامهای به مجلس شورای ملی درخواست کرد که درباره آزادی زنان، بالابردن میزان دانش آنان، از بین بردن اندیشه‌های واپسگرایانه درباره آنان و جلوگیری از رواگ (رواج) چادر و هم چنین قانون ازدواج و طلاق بازنگری قانونی شود.
۲۳ خرداد ۱۳۲۳ نشست فراکسیون‌های گوناگون با بودن فروهر وزیر دارایی و ابتهاج مدیر کل بانک ملی ایران در مجلس شورای ملی تشکیل شد و فروش ششصد تن نقره به هندوستان و خرید برابر آن زر از امریکا که در بانک ناشر اسکناس در امریکا در امریکا به امانت گذارده شود
۲۷ خرداد ۱۳۲۳ سیدابوالقاسم کاشانی که همکاری با آلمانی‌ها را به وی بسته بودند بنا به درخواست متفقین بازداشت شد.
۲۳ تیر ۱۳۲۳ ستاد ارتش اعلام کرد که در شیراز، کرمانشاه، و اهواز ماموران به پی‌گیری یاغیان و دزدهای مسلح پرداختند و در زد وخوردهایی که روی داد شماری کشته و زخمی شدند. هم چنین گروهی از مزدوران به انبارهای آمادگاه لشکر تبریز یورش برده و تیراندازی کرده‌اند ولی افراد لشکر آنها را دستگیر کردند. در این رویداد دو سرباز زخمی و سه تن غیرنظامی کشته شدند.
۲۴ تیر ۱۳۲۳ شماری از کردهای سرکش و گروهی از کردنکشان به رضاییه حمله کردند و به جان و مال اهالی تجاوز کردند.
۲۶ تیر ۱۳۲۳ ژاندارمری کشور اعلام کرد که درپی زد و خورد با اشرار و دزدان مسلح در شهرهای فسا، شهرکرد، شیراز، کازرون، آباده و کرمانشاه شمار زیادی از غارتگران کشته و زخمی و یا دستگیر شدند و ابزار جنگی و اسلحه زیادی بدست آمد.
۲۷ تیر ۱۳۲۳ بازداشت‌شدگان سیاسی به وسیله متفقین که در بیمارستان پانصد تختخوابی نگهبانی نظامی می‌شدند به سبب سختی زندگی و روشن نبودن وضعشان از خوردن خودداری کردند.
۳۱ تیر ۱۳۲۳ بیش از یک هزار نفر از فرانسویانی که در آلزاس و لرن در جبهه شوروی اسیر شده بودند، برای بازگشت به جبهه‌های دیگر جنگ وارد تهران شدند و در کنار جاده کرج اردو زدند.
۲ امرداد ۱۳۲۳ شش نفر از بازداشت شدگان در رشت که همکاری با آلمان‌ها و دشمنی با متفقین را به آنها بسته بودند آزاد شدند. روز پسین یازده نفر از بازداشت شدگان در بیمارستان پانصد تختخوابی آزاد شدند. محمد رشید قادر خان‌زاده که به همه رشید نامیده می‌شد بر پایه قرارداد ۲۰ امرداد ۱۳۲۱ ماهانه یک سد و سی هزار ریال از دولت دریافت می‌کرد تا از شرارت خودداری کند و به خدمتگزاری در بانه بپردازد با همکاران تبهکار خود به کشتار و چپاول اهالی بانه پرداخت. ستاد ارتش در تلکرافی به همه رشید به او هشدار داد که بی‌درنگ از کارهای پلید و خونریزی در بانه بردارد، وگرنه به سزای کارهایش خواهد رسید.
۴ امرداد ۱۳۲۳ اعلیحضرت رضا شاه بزرگ پیش از برآمدن آفتاب در ژوهانسبورگ بدرود زندگی گفتند. وزارت دربار سه ماه عزاداری اعلام کرد.
۸ امرداد ۱۳۲۳ ساعد نخست وزیر در نشست مجلس سخنرانی‌هایی درباره درگذشت اعلیحضرت رضا شاه پهلوی ایراد کرد و دوازده تن از نمایندگان برگزیده شدند که برای گفتن دل‌آرامی (تسلیت) به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شوند. در همین روز ستاد ارتش به آگاهی رساند که یاغیان کردستان و آذربایجان و خوزستان سرکوب شده‌اند و شمار هشتصد و پنج تفنگ از طایفه‌های کعب و حبانه خورستان بدست آمد.
۱۲ امرداد ۱۳۲۳ دو طایفه عراقی که از مرز ایران گذشته و به کردستان تجاوز کرده بودند به وسیله لشکر کردستان تار و مار شدند.
۱۴ امرداد ۱۳۲۳ برای سی و نهمین سال مشروطیت ایران شاهنشاه پیامی به ملت ایران فرستادند و جشنی در باغ بهارستان و ساختمان مجلس شورای ملی برپا شد.
۱۹ امرداد ۱۳۲۳ دکتر رادمنش لیدر حزب توده در مجلس شورای ملی ساعد نخستوزیر را درباره دو کارشناس امریکایی نفت که برای بررسی و رایزنی درباره پیشنهاد امتیاز نفت داده شده از سوی انگلیس و امریکا استخدام شده بودند پرسش هایی کرد.[۷]
۴ شهریور ۱۳۲۳ محمد ساعد نخستوزیر کناره‌گیری خود را برای نداشتن پشتیانی از مجلس شورای ملی به پیشگاه شاهنشاه داد. شاهنشاه به طباطبایی رئیس مجلس شورای ملی دستور دادند که گرایش مجلس را به نخستوزیر آینده هر چه زودتر به آگاهی برساند. روز پسین در مجلس شورای ملی بجز فراکسیون حزب توده و اقلیت به سرکردگی محمد مصدق به نخست‌وزیری ساعد ابراز گرایش شد و فرمان نخست‌وزیری ساعد از سوی شاهنشاه نوشته شد. ساعد پس از گفتگوهای بسیار کابینه دوم خود را برگزید. ولی توده اقلیت و چند تن از فراکسیون‌های دیگر از نشست بیرون آمدند. با این همه در ۱۲ شهریور وزیران در وزارتخانه‌ها کار خود را آغاز کردند. سرانجام در ۱۵ شهریور ساعد کابینه و برنامه دولت خود را در نشست شصتم مجلس به آگاهی رساند.[۸]
۱۴ شهریور ۱۳۲۳ سفیر کبیر شوروی و کاردار سفارت انگلستان با نخستوزیر در کاخ سعدآباد دیدار کردند.
سرآغاز ناآرامی‌ها برای نفت ایران و جنگ سرد در جهان
۱۵ شهریور ۱۳۲۳ آهی سفیر کبیر ایران در شوروی به آگاهی دولت رسانید که یک هیات اقتصادی از شوروی برای گفتگو درباره نفت به تهران خواهد آمد[۹]
۲۰ شهریور ۱۳۲۳ شاهنشاه از راه پلور رهسپار لار شدند و از جای ساختن سد لار بازدید کردند.
۲۲ شهریور ۱۳۲۳ همه رشید سرکش غرب در تلگرافی به نخست‌وزیرف مجلس شورای ملی و ستاد ارتش به آگاهی رسانید که برای اینکه کردها از حاکم مریوان ناخرسند هستند ، با هشتصد سوار برای سرنگونی حاکم مریوان و برگزیدن جانشین برای او به آن بخش رقته‌است. همه رشید با پشتگرمی به تفنگچیان خود علیاخان وله ژیری را برگزید و از تیپ سقز درخواست پشتیبانی کرد.
۲۳ شهریور ۱۳۲۳ سر ریدر بولارد سفیر کبیر انگلستان که به تهران بازگشته بود در کاخ سعدآباد به پیشگاه شاهنشاه سرفیاب شد و نامه اعلیحضرت پادشاه انگلستان را برای درگذشت اعلیحضرت رضا شاه به ایشان داد. در همین روز کافتارادزه معاون وزارت امور خارجه شوروی و رئیس گروه فرستاده شده از شوروی به ایران با نخستوزیر ساعد دیدار کرد.
۲۵ شهریور ۱۳۲۳ کافتاردزه به همراه ماکسیموف سفیر کبیر شوروی در کاخ سعدآباد به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند. شاهنشاه در بیاناتی به هیات دولت برای بهبود وضع کشور ایراد کردند. در همین روز شناسایی استقلال کشورهای سوریه و لبنان از سوی نماینده ایران در بیروت به آگاهی وزیران امور خارجه این کشورها رسید.
۲۶ شهریور ۱۳۲۳ دولت ساعد از مجلس شورای ملی رای اعتماد گرفت.[۱۰] در همین روز کافتارادزه و همراهانش سفری برای چستچوی نفت به سمنان، مازندران، و گرگان و دیگر شهرهایی که شاید در آن نفت باشد کرد. این سفر یک هفته به درازا کشید.
۲۷ شهریور ۱۳۲۳ ستاد ارتش در نامه تندی به همه رشید از وی خواست که بی‌درنگ تفنگچیان خود را ار مریوان بیرون ببرد و بر پایه قرار پیشین به بانه بازگردد. روز پسین لشکر کردستان تفنگچیان همه رشید را در زد و خوردی از جلگه مریوان بیرون راند و تنی چند ار بیک‌زادگان و افراد وی کشته یا دستگیر شدند. هم چنین برای پشتیبانی از لشکر سنندج و اشرار کردستان نیروی کمکی ارتش ار تهران به مریوان رفت و ارتش بر همه سرزمین‌های دور و بر مریوان چیره شد و همه رشید و همراهان وی به مرزهای بانه متواری شدند. ۷ مهر بر پایه خواست دولت نیروهای نظامی از بلندی‌های میان سقز و بانه رد شدند و به پی‌گیری سرکشان مسلح همه رشید پرداختند. همه رشید و همراهان به دسته‌های گوناگون پخش شدند و همه آبادی‌ها و روستاهای بانه را آتش زدند و اموال مردم را چپاول کردند. مردم بانه به پیشواز ارتش رفتند. هشتصد نفر از اهالی بانه که از دست زور و پلیدی‌های همه‌رشید به جنگل‌های فرارکرده بودند به شهر بازگشتند و درخواست خوراکی و کمک کردند. ارتش پس از آزاد کردن بانه به دنبال دستگیری همه رشید و تفنگچیانش رفت. گروهی از نافرمانان همه رشید به خاک عراق گریختند و گروهی به سردشت متواری شدند. وزارت امور خارجه برای دستگیری همه رشید و دیگر یاغیان با دولت عراق به گفتگو نشست. فرمانده ارتش ستون فرستاده شده برای یاری به اهالی بانه که سه سال گرفتار کشتار و ستمگری و چپاول راهزنان شده بودند یک سندوغ (صندوق) کمک درست کرد نا پول‌های گردآوری شده به اهالی بانه برسد. از تهران درخواست یاری بی‌درنگ شد. سرلشکر رزم‌آرا رئیس ستاد ارتش در یک گفتگو با روزنامه‌ها درباره کارهای جانگداز و کشتارهای همه رشید در بانه و آفندهای او پیشتر به سربازخانه‌های شهر و خراب کردن آن و ترابر سازه‌های ساختمانی به خاک عراق برای ساختن خانه و به چنگ گرفتن مریوان و گماردن حاکم از سوی خود در آن شهر با بیان کرد و افزود که شهرهای بانه و مریوان از چنگ گردنکشان آزاد شده‌اند. شاهنشاه و جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران کمک‌های شایانی به ستمدیدگان بانه کردند.
۳ مهر ۱۳۲۳ دولت شوروی یادداشتی به ساعد فرستاد که در آن قراردادی برای امتیاز نفت با شوروی پیشنهاد شده بود. این قرارداد دربرگیرنده بیست و دو ماده بود. با این امتیاز دولت ایران می بایستی که امتیاز بهره‌برداری و پالایش و ترابر نفت را به دولت شوروی برای شصت سال بدهند. بخش‌هایی از ایران که شوروی در آن به کند و کاو و بهره‌برداری نفت ایران اشاره کرده بود قرار شد که در نقشه ای روشن شود. در مسکو کمپانی سوف ایران نفت [۱۱] بنیان شود و برای شصت سال بهره‌برداری نفت ایران را برعهده گیرد. (شرکتی مانند شرکت نفت انگلیس و ایران). [۱۲] روز پسین ۴ مهر ۱۳۲۳ کافتارادزه معاون کمیسیاریای امور خارجه شوروی به همراهی ماکسیموف سفیر کبیر شوروی در تهران با ساعد نخستوزیر در کاخ سعدآباد دیدار کرد.
۱۳ مهر ۱۳۲۳ کافتارادزه معاون کمیسیاریای خارجه اتحاد جماهیر شوروی در مصاحبه‌ای با سردبیر روزنامه اطلاعات گفت که انگیزه وی از آمدن به ایران بررسی شرکت نفت خوریان و به دست آوردن آگاهی درباره نفت شمال ایران است و هم چنین دولت شوروی می‌خواهد که امتیاز بهره‌برداری نفت از استان‌های شمالی ایران را بدست آورد.
۱۵ مهر ۱۳۲۳ کارشناسان نفت امریکا در حنوب شرقی ایران بررسی‌های خود را پایان دادند و درخواست امتیاز نفت در آن بخش را کردند و پیشنهاد خود را به دولت ایران دادند.
۲۷ مهر ۱۳۲۳ محمد ساعد نخست وزیر چکیده‌ای از گفتگوها با شرکت‌های نفتی امریکایی استاندارواکیوم و سینکلر و هم چنین گفتگوها با کافتارادزه و درخواست شوروی درباره امتیاز نفت شمال را به آگاهی نمایندگان رسانید. وی افزود همانگونه که در نشست‌های دیگر و همه روزنامه‌ها نوشته شده‌است که هیچگونه امتیاز نفتی در درازای جنگ بسته نخواهد شد و بررسی و قراردادها به زمان پس از پایان جنگ و برقراری صلح در جهان افکنده خواهد شد. [۱۳]
۱ آبان ۱۳۲۳ شاهنشاه برای شام کافتارادزه معاون کمیسیاریای امور خارجه اتحاد جماهیر شوروی و ماکسیموف سفیر کبیر شوروی در ایران و چند تن از کارمندان آن سفارت خانه را پذیرفتند.
۲ آبان ۱۳۲۳ تابوت اعلیحضرت رضا شاه بزرگ از ژوهانسبورگ به بندر دوریان در افریقای حنوبی ترابر شد تا از آنجا به اسکندریه برده شود. ۶ آبان جنازه اعلیحضرت رضا شاه بزرگ از بندر سوئز به قاهره برده شد و با تشریفات با شکوهی از سوی دولت مصر و تشییع هزاران تن از اهالی قاهره به مسجد رفاعی سپرده شد.
در همین روز کافتارادزه در یک گفتگو با روزنامه نگاران در سفارت شوروی درباره درخواست امتیاز یافتن و بهره‌برداری نفت شمال ایران و ندادن امتیاز از سوی دولت ایران گلایه کرد و گفت سرانجام این کار تیرگی میان دو کشور ایران و شوروی خواهد بود.
۴ آبان ۱۳۲۳ زادروز شاهنشاه با آیین سلام رسمی در کاخ گلستان برگزار شد. پس از نیم روز مراسم جشن ورزشی در ورزشگاه امجدیه با سی هزار تماشاگر در پیشگاه شاهانه انجام یافت. در این روز شاهنشاه در گفتگویی با خبرنگاران خارجی فرمودند که ایران پل پیروزی متفقین است و پایان جنگ در اروپا برای ایران اهمیت بسیار دارد. شاهنشاه هم چنین به کمک‌های ارزنده ایران به ملل متحد و پیمان سه دولت و اعلامیه سه دولت امریکا بریتانیا و شوروی در کنفرانس تهران راجع به ایران درباره همکاری‌های ژرف ایران اشاره کردند و فرمودند که امید آن دارند که صلح پایداری در جهان بوجود آید و استقلال و حاکمیت و تمامیت ارضی ایران فراهم آید.
۵ آبان ۱۳۲۳ حزب توده و سندیکاهای کارگری وابسته به حزب توده تظاهرات گسترده‌ای برای پشتیبانی از دادن امتیاز نفت به شوروی در تهران انجام دادند.
۶ آبان ۱۳۲۳ تابوت اعلیحضرت رضا شاه پهلوی از بندر سوئز به قاهره آورده شد و با آیین باشکوهی از سوی دولت مصر و با بودن انبوهی از مردم قاهره در مسجد رفاعی سپرده شد. ۸ آبان ملک فاروق پادشاه مصر در آرامگاه اعلیحضرت رضا شاه بزرگ در مسجد رفاعی قاهره نسبت به بنیانگذار ایران نوین ادای احترام کرد.
در همین روز ساعد نخستوزیر در یک گفتگو با رسانه‌ها در پاسخ به گفتگوی کافتارادزه با روزنامه‌نگاران اطلاعات مو به مو در زمینه ورود هیات اعزامی شوروی به ایران و گفتگوهای خود با کافتارادزه و چشم‌پوشی شوروی از بهره‌برداری نفت خوریان، و درخواست شوروی برای بدست آوردن امتیاز کاوش و بهره‌برداری نفت در بخش‌های شمالی ایران و رد شدن آن به وسیله مجلس شورای ملی برپایه ممنوعیت واگذاری امتیاز نفت به کشورهای خارجی پیش از پایان جنگ را در اختیار همگان گذاشت
۷ آبان ۱۳۲۳ رادمنش لیدر حزب توده به روش دولت در خودداری از واگذاری امتیاز نفت به شوروی خرده گرفت و یادآور شد که این کار زمینه تیرگی رابطه شوروی و ایران را فراهم خواهد آورد.
۸ آبان ۱۳۲۳ در همین روز به تحریک گروه‌های وابسته به حزب توده، تظاهراتی برای دادن امتیاز نفت به شوروی در تبریز انجام یافت که منجر به تیراندازی میان ماموران انتظامی و تطاهرکنندگان شد و یک مامور کشته و شماری زخمی شدند.
۹ آبان ۱۳۲۳ ساعد نخست وزیر و طباطبایی رئیس مجلس شورای ملی و آهی سفیر ایران در مسکو به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند و درباره امتیاز نفت شمال و دیگر دشواری‌های جاری کشور گفتگو کردند.
۱۱ آبان ۱۳۲۳ در نشستی از نمایندگان فراکسیون‌ها و شماری از منفردین به ریاست طباطبایی رئیس مجلس شورای ملی درباره تصمیم ساعد دایر بر کناره گیری از نخست‌وزیری گفتمان شد.
۱۳ آبان ۱۳۲۳ مقداری طلای ایران با کشتی از امریکا به بندر خرمشهر وارد و به وسیله هواپیما به تهران ترابر و به بانک ملی ایران سپرده شد.
۱۸ آبان ۱۳۲۳ محمد ساعد نخستوزیر در کاخ سلطنتی به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و کناره‌گیری خود و هیات دولت را تقدیم کرد. شاهنشاه طباطبایی رئیس مجلس شورای ملی را فراخواندند و دیدگاه مجلس را درباره نخست وزیر آینده خواستار شدند.
۲۰ آبان ۱۳۲۳ نشست فراکسیون‌های مجلس شورای ملی برگزار شد و گفتگوهای فراوانی پیرامون نخست وزیر آینده آغاز شد و شانزده تن به عنوان نامزد نخست وزیری برگزیده شدند.
۲۲ آبان ۱۳۲۳ مهندسان شرکت الکساندر گیپ انگلیسی برای ساختن پروژه سدی در دره لار وارد تهران شدند و کار خود را آغاز کردند.
۲۳ آبان ۱۳۲۳ طباطبایی رئیس مجلس شورای ملی به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و گرایش مجلس را نخست‌وزیری محمد مصدق بدون پذیرش پیش شرطی که مصدق گذاشته بود[۱۴] به آگاهی شاهنشاه رسانید. مصدق پیش شرطی گذاشته بود که وی نخست وزیری را می‌پذیرد ولی اگر وی شکست خورد و از نخست‌وزیری برکنار شد دوباره به عنوان نماینده مجلس شورای ملی بازگردد. شاهنشاه نامه مصدق را برای گفتمان در مجلس شورای ملی به رئیس مجلس برگرداند و درباره از میان برداشتن ناآرامی‌های مجلس و جلوگیری ار بلاتکلیفی فرمایشهایی به رئیس مجلس فرمودند . روز پسین در نشست ویژه مجلس پس از گفتگوهایی در مجلس با پیش‌نیازهای نامه مصدق، مجلس آن را که با ماده ۳۲ متمم قانون اساسی[۱۵] ناسازگار بود رد کرد.
نخستوزیر مرتضی بیات (خواهرزاده محمد مصدق)
۲۹ آبان ۱۳۲۳ در نشست ویژه گرایش مجلس را به نخست‌وزیری مرتضی قلی بیات به آگاهی شاهنشاه رسانید. شاهنشاه مرتضی قلی بیات را به کاخ سلطنتی فراخواند و او را به سازمان دادن کابینه و دولت هر چه زودتر برای زدودن ناآرامی‌ها گمارد.
۱ آذر ۱۳۲۳ شاهنشاه در گفتگویی با روزنامه انگلیسی دیلی اکسپرس پیرامون اعلامیه مولوتف، همکاری ایران با کشورهای بزرگ، فراهم ساختن اسحله ساخت ایران برای شوروی (برنو) ، همچنین مواد خوراکی و ۲۰۰۰۰۰ گوسفند و دیگر چهارپایان به شوروی دیدگاه‌های خود را بیان فرمودند.
۴ آذر ۱۳۲۳ مرتضی قلی بیات نخست وزیر کابینه خود را در پیشگاه شاهنشاه شناساند.
۵ آذر ۱۳۲۳ ژنرال شارل دوگل رئیس حکومت موقت جمهوری فرانسه وارد تهران شد و به همراهی پیر لافن نماینده دولت جمهوری فرانسه در ایران به پیشگاه شاهنشاه بار یافت. ژنرال دوگل در مهمانی که در سفارت فرانسه در تهران برای وی برپا شده بود شرکت جست در این میهمانی سفیرکبیر شوروی در پاریس و کافقارادزه معاون کمیساریای امور خارجه نیز بودند. روز پسین دوگل از تهران رهسپار مسکو شد.
۷ آذر ۱۳۲۳ در مجلس نشست ۷۹ نخست وزیر و هیات وزیران برنامه دولت را به نمایندگان شناساندند و به هنگام این گفتگوها فریدون کشاورز نماینده حزب توده علیه دولت سخنانی گفت که سبب برخورد تندی بین هواداران دولت و نمایندگان حزب توده درگرفت و هواداران دولت برای واخواهی(اعتراض) به کارشکنی‌های توده‌ای‌ها در مجلس، نشست را ترک کردند. در همین نشست محمد مصدق به برگزیده نشدن خود برای نخست‌وزیری اعتراض کرد[۱۶] و ندادن امتیاز نفت را به شوروی را خیانت خواند.[۱۷]
۸ آذر ۱۳۲۳ شاهنشاه به بنگاه دارویی سپه تشریف‌فرما شدند و از بخش‌های گوناگون آن بازدید فرمودند.
۹ آذر ۱۳۲۳ در سالروز کنفرانس تهران، مجلس شورای ملی مراتب سپاسگزاری و خرسندی ملت ایران را از صدور اعلامیه سران سه کشور با هوشمندی و آینده‌نگری شاهنشاه دایر بر ارج نهادن به تمامیت ارضی و حاکمیت ایران را به آگاهی رسانید.[۱۸]
۱۱ آذر ۱۳۲۳ مجلس قانون ممنوعیت دولت از مذاکره و عقد قرارداد راجع به امتیاز نفت با خارجی‌ها را تصویب کرد.[۱۹] [۲۰] پیشنهاد و طرح این قانون به وسیله چهار تن نوشته شده بود: علی حسین، محمد مصدق، سید ضیا طباطبائی و محمد ساعد. مصدق.[۲۱] در این نشست گفت که "این بود طرح من و این فکر را دو روز بعد از نطقی که راجع به امتیاز نمودم یکی از آقایان نمایندگان محترم که اجازه ندارم نامش را بگویم به من داد و آن روز صلاح نبود که پیشنهاد شود..."
۱۳ آذر ۱۳۲۳ مرتضی قلی بیات از مجلس با هفتاد و دو رای موافق از ۹۸ نماینده که در مجلس بودند رای اعتماد گرفت. [۲۲]
۱۵ آذر ۱۳۲۳ شاهنشاه برای ساختمان سد گلپایگان و فراهم آوردن آب مورد نیاز آن سامان و رفاه کشاورزان شهرستان‌های قم و گلپایگان سه میلیون ریال واگذار کردند.
۱۶ آذر ۱۳۲۳ کافتارادزه معاون کمیساریای امور خارجه و ماکسیموف سفیر کبیر اتحاد جماهیر شوروی با نخست وزیر بیات در کاخ سعدآباد دیدار نمودند و درباره وابستگی‌ها و پیوندهای دو کشور با یکدیگر گفتگو کردند.
۱۸ آذر ۱۳۲۳ کافتارادزه معاون کمیساریای امور خارجه شوروی بدون اینکه انجامی از گفتگوهای سیاسی خود در ایران درباره امتیاز نفت شمال ایران گرفته باشد رهسپار مسکو شد. پس از آن در روزنامه دوست ایران مقاله‌ای از کافتارازده به چاپ رسید که در آن سیدضیا طباطبائی و محمد ساعد را سبب شکست امتیاز نفت شمال دانست
۲۲ آذر ۱۳۲۳ مرتضی قلی بیات نخست وزیر و نمایندگان فراکسیون‌های مجلس در کاخ سعدآباد نشستند و در این نشست نخست وزیر درباره لایحه رد اختیارات دکتر میلسپو ، و نا خرسندی کافتارادزه معاون کمیساریای امور خارجه شوروی از قانون گرفتن اختیار از نخست وزیر در گفتگو درباره دادن امتیاز نفت به بیگانگان را به آگاهی نمایندگان رسانید و یادآور شد که کافتارادزه این را از سوی مجلس یک کار نادوستانه می‌شمارد.
۲۴ آذر ۱۳۲۳ سه نفر از بازداشت شدگان ایرانی که از اراک به تهران آورده شده بودند به مجلس شورای ملی آمدند و به بازداشت خود اعتراض کردند. پس از چند روز در ۲۸ آذر دوباره دستگیر و به بازداشتگاه برده شدند.
۲۵ آذر ۱۳۲۳ انجمن مبارزه با تراخم به آگاهی مردم رساند که تاکنون پانزده درمانگاه در تهران و پنج درمانگاه در شهرستانها گشوده شده‌است.
۲۹ آذر ۱۳۲۳ سیدضیا در روزنامه رعد مقاله‌ای نوشت که در آن شوروی را متهم کرد که برآن است که در شمال ایران یک کمربند اشغالی [۲۳] بوجود آورد. هم چنین سیدضیا نوشت که این قانون ممنوعیت دولت از مذاکره و عقد قرارداد راجع به امتیاز نفت با خارجی‌ها تا زمانی که ارتش‌های خارجی در ایران هستند باقی خواهد ماند. [۲۴]
۳۰ آذر ۱۳۲۳ به فرمان شاهنشاه سرلشکر حسن ارفع ریاست ستاد ارتش را بر عهده گرفت.
۱ دی ۱۳۲۳ به سبب دست از کارکشی، و زد و خورد کارگران کارخانه پارچه‌بافی شاهی که به کشته شدن و زخمی شدن شماری که یکی از آنها سرباز شوروی بود انجامید، هیاتی از تهران برای رسیدگی راهی شاهی شد. با رسیدگی به درخواست‌های کارگران، آنها دوباره بر سر کار برگشتند. سه ایرانی بازداشت شده در رشت به وسیله ارتش شوروی آزاد شدند.
۳ دی ۱۳۲۳ انجمن نگهداری از آثار ملی که پس از برگزاری کنگره فردوسی و ساخت بنای آرامگاه فردوسی بسته شده بود، برای برگزاری جشن هزاره ابن سینا و بزرگداشت مقام فلسفی و علمی این دانشمند بلندپایه و بنای آرامگاه وی در تالار فردوسی نشستی را سازمان داد.
۱۲ دی ۱۳۲۳ کنفرانس بین‌المللی ملخ در قاهره با نمایندگان ایران، انگلستان، شوروی، مصر، ترکیه، لیبی، فلسطین، عربستان صعودی و نمایندگان کمیته تدارکات خاورمیانه کار خود را آغاز کرد. کتاب " کنفرانس تهران " برای پایان نخستین سال کنفرانس سران سه کشور متفق در تهران در ۱۹۶ رویه (صفحه) از سوی وزارت امور خارجه چاپ شد.
۱۸ دی ۱۳۲۳ قانون لغو اختیارات دکتر میلسپو رئیس کل دارایی پس از چندین نشست مجلس شورای ملی و گفتگو درباره آن با شصت و هشت رای از نود و پنج رای نمایندگان ددر مجلس تصویب شد. روز پسین میلسپو به بیات نخست وزیر درباره این رای اعتراض کرد.
۲ بهمن ۱۳۲۳ انبوهی از کارگران حزب توده با به راه انداختن اتحادیه جدید کارگری تظاهرات گسترده‌ای در شهر سپاهان (اصفهان)برپا کردند و آرامش شهر را برهم زدند. در همین روز یازده دفترخانه اسناد رسمی برای سرپیچی و نافرمانی از قوانین و مقررات مورد پیگرد قانونی قرارگرفتند.
۶ بهمن ۱۳۲۳ زد و خوردهای زبانی میان سیدضیا و دولت شوروی بالاگرفت. در روزنامه پراودا مقاله ای با فرنام "رخ‌پوش از روی شورش‌خواه سیدضیا برداشته شد". در این مقاله کارهای سیدضیا یک بخش سیاهی در تاریخ ایران بوجود آورده است. سیدضیا راهمه می شناسند که کوتادی سوم اسفند ۱۲۹۹ را به فرجام رسانید و این تاریخ، تاریخ آغاز یک دوره خونین سرکوب جنبش ملی دمکراتیک ایران و بنیان دوره بیست ساله دیکتاتوری رضا خان بود. پس از این مقاله پراودا سیدضیا در روزنامه رعد نوشت که رئیس جمهور آمریکا روزولت نامه ای به ساعد نخست وزیر ایران نوشته است که در آن سیاست ضد شوروی ساعد را ستوده است. پس از آن در روزنامه کشور مقاله ای هشدارانگیز به چاپ رسید که در آن گفتگوهای درباره نفت یکتایی متفقین را به خطر می اندازد و یک رو در رویی میان شوروی و کشورهای کاپیتالیستی بوجود خواهد آورد.
۸ بهمن ۱۳۲۳ فهیمی وزیر مشاور گزارش سفر خود را به کردستان و شور شاهدوستی و میهن‌پرستی مردم آن استان را به آگاهی نمایندگان محلس شورای ملی رسانید.[۲۵]
۱۵ بهمن ۱۳۲۳ تولید نفت خام ایران در سال ۱۹۴۴ برابر با ۱۳۲۲ - ۱۳۲۳ به میزان ۱۰۲،۰۴۵،۰۰۰ بشکه بوده و درآمد ایران از فروش آن ۴،۵۰۰،۰۰۰ لیره بوده‌است.
۱۸ بهمن ۱۳۲۳ ژنرال ماریاسکویچ فرمانده کل ارتش شوروی در قزوین و همراهان او که با هواپیما از تبریز به قزوین بازمی گشتند، هواپیمایشان میان شهر میانه و زنجان سرنگون شد و همه سرنشینان آن کشته شدند.
۱۹ بهمن ۱۳۲۳ بیات نخست وزیر در مجلس شورای ملی نامه‌های رد وبدل شده میان وی و دکتر میلسپو را خواند و تصمیم دولت را بر پذیرش کناره‌گیری دکتر میلسپو را به آگاهی رسانید و این تصمیم مورد تصویب اکثریت مجلس قرار گرفت.
۲۲ بهمن ۱۳۲۳ هیات پارلمانی انگلستان برای بازدید ار کشورهای متفق وارد تهران شدند.
۲۴ بهمن ۱۳۲۳ حسن حسن‌اف از آذربایجان شوروی گزارشی در ۶۷ رویه (صفحه) درباره وضعیت سیاسی و اجتماعی آذربایجان نوشت که آذربایجان ایران در حال فروریختن است. حکومت در تهران توانایی آن را ندارد که تمامیت ارضی ایران را حفظ کند، آذربایجان ایران می باید به یک کشور مستقل تغییر یابد، آزادی آذربایجان می باید از راه یک شورش مردمی انجام پذیرد که در آذربایجان شوروی پایه های آن گزارده شده باشد. زمان آزادی آذربایجان می باید همزمان با شکست آلمان نازی باشد.[۲۶]
۲۵ بهمن ۱۳۲۳ وابسته نظامی انگلستان در نامهای به وزارت جنگ ایران به آگاهی رساند که نیروی دریایی انگلستان بازگرداندن قایق‌ها و یدک کش‌های نیروی دریایی شاهنشاهی را پذیرفته‌است.[۲۷]
۲۶ بهمن ۱۳۲۳ نزدیک به دو هزار نفر از کردها به شهربانی مهاباد یورش بردند و با از پاسبانان و پایوران شهربانی به زد و خورد پرداختند. در این رخداد پنج نفر از ماموران شهربانی مهاباد کشته شدند و بسیاری دیگر به سختی زخمی شدند.
۲۸ بهمن ۱۳۲۳ بازرگانان سپاهان (اصفهان) در تلگرافی از دولت درخواست یاری کردند. در این تلگراف به آگاهی نخست وزیر و مجلس شورای ملی رساندند که نمایندگان حزب توده با برانگیزاندن کارگران سبب بسته شدن کارخانه‌های سپاهان شده و با پخش جارنامه (اعلامیه) و بوجود آوردن ترس و فشار به مردم برای براه اندازی انقلاب، زمینه برهم زدن آرامش و نابسامانی را فراهم آورده‌اند.
۳۰ بهمن ۱۳۲۳ ژنرال کاتر و سفیرکبیر فرانسه در اتحاد جماهیر شوروی به همراهی لافن وزیر مختار فرانسه در ایران در کاخ سلطنتی به پیشگاه شاهنشاه بار یافتند.
۵ اسفند ۱۳۲۳ شاهنشاه به بیمارستان رضانور تشریف فرما شدند و از حسن اسفندیاری رئیس پیشین مجلس شورای ملی بیمارپرسی (عیادت) فرمودند. روز پسین حسن اسفندیاری (حاج محتشم‌السلطنه) درگذشت و آیین سوگواری وی در مسجد سپهسالار انجام یافت. در همین روز هیات پارلمانی انگلستان پس از بازدید از شوروی وارد تهران شد.
۷ اسفند ۱۳۲۳ نمایندگان پارلمان انگلستان به مجلس شورای ملی رفتند و با نخستوزیر و گروهی از وزیران و همچنین با طباطبائی رئیس و هیات ردیسه مجلس دیدار و گفتگو کردند.
۹ اسفند ۱۳۲۳ از سوی دولت ایران حالت جنگ میان ایران و ژاپن اعلام شد و فرمان آن از سوی شاهنشاه صادر شد. [۲۸] ۱۰ اسفند مجلس اعلان جنگ ایران به ژاپن را تصویب کرد [۲۹] [۳۰] در این روز دکتر میلسپو و همراهانش از تهران رهسپار بغداد شد که از آنجا به آمریکا برگردد.[۳۱]
۱۵ اسفند ۱۳۲۳ شورشی در بیرون از مجلس شورای ملی سازمان داده شده بود و گروهی از مردم در بهارستان گردآمده و تظاهرات کردند و می‌خواستند وارد مجلس شوند که میان آنها و ماموران انتظامی زد و خوردی در گرفت و یک نفر کشته و شماری زخمی برجای گذاشت. بدین سبب در فرماندار نظامی تهران برکنار شد. هم‌جنین وزارت دارایی به آگاهی رساند که بودجه کل کشور بدین قرار است: درآمد ۷۶۸۶،۷۲۳،۰۰۰ ریال و هزینه ۹،۲۴۴۰۷۹۹،۰۰۰ ریال
۲۳ اسفند ۱۳۲۳ دکتر ادوارد بنش رئیس جمهور چکسلواکی به همراهی همسر خود و نخستوزیر و وزیر امور خارجه و بیست و هشت تن ار بلند پایگان چکسلواکی وارد تهران شدند. روز پسین دکتر بنش و ده نفر از همکاران وی به پیشگاه شاهنشاه باریافتند و ناهار را در نزد شاهنشاه بودند. همسر رئیس جمهور نیز با گروهی از همراهان خود از موزه ایران باستان، کاخ گلستان و کتابخانه سلطنتی بازدید کردند. ۲۵ اسفند رئیس جمهور و همراهان از تهران رهسپار مسکو شدند.
۲۷ اسفند ۱۳۲۳ نمایندگان فراکسیون‌های میهن، مستقل، دمکرات و دفاع ملی در مجلس شورای ملی در کاخ سلطنتی به پیشگاه شاهنشاه بار یافتند و دشواری‌ها در پیشرفت کارها و تنش در مجلس شورای ملی را به آگاهی شاهنشاه رساندند. روز پسین شاهنشاه رئیس مجلس شورای ملی را فراخواندند و درباره رسیدگی به کارها و از میان برداشتن تنش‌ها دستوراتی فرمودند.
۱ فروردین ۱۳۲۴ شاهنشاه برای آغاز سال نو پیامی به ملت ایران از رادیو فرستادند و در آن اندوه خود را از کمبود مواد خوراکی و نایابی گندم و جو ابراز کردند و مردم را به یگانگی و فداکاری در راه استقلال و نمامیت ارضی کشور فراخواندند. آیین سلام جشن نوروز در پیشگاه شاهنشاه در کاخ گلستان برگزار شد.
۸ فروردین ۱۳۲۴ اساسنامه شورای عالی اقتصاد به تصویب هیات دولت رسید و بیست و پنج نفر برای هموندی (عضویت) برگزیده شدند.
۱۴ فروردین ۱۳۲۴ در انتخابات هیات رئیسه مجلس شورای ملی سیدمحمد صادق طباطبائی به ریاست مجلس برگزیده شد.
۱۸ فروردین ۱۳۲۴ هیات نمایندگی ایران در کنفرانس سانفرانسیسکو با نخستوزیر بیات دیدار کردند.
۲۶ فروردین ۱۳۲۴ نخست وزیر درگذشت فرانکلین روزولت رئیس جمهور آمریکا را با اندوه به آگاهی محلس رسانید و نشست پایان داده شد.[۳۲]
۲۸ فروردین ۱۳۲۴ بیات نخست وزیر از مجلس شورای ملی درخواست رای اعتماد کرد. محمد مصدق از خواهر زاده خود مرتضی قلی بیات نخست وزیر پشتیبانی کرد ولی بیات نتوانست رای‌اعتماد بگیرد.[۳۳]
۸ اردیبهشت ۱۳۲۴ طباطبائی رئیس مجلس شورای ملی به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و شاهنشاه درباره همکاری دولت و مجلس و گره‌گشایی از دشواری هایی که مردم با آن دست به گریبان هستند دستورهایی دادند. در نشست ویژه مجلس در همان روز طباطبائی فرمایش‌های شاهنشاه را به آگاهی نمایندگان رسانید.
۱۲ اردیبهشت ۱۳۲۴ مجلس شورای ملی با ۶۴ رای از ۱۰۰ رای گرایش خود را به نخست وزیری ابراهیم حکیمی اعلام کرد. در همان روز طباطبائی به پیشگاه شاهنشاه در کاخ مرمر شرفیاب شد و گرایش مجلس را به نخست وزیری ابراهیم حکیمی به عرض رسانید. شاهنشاه ابراهیم حکیمی را به کاخ مرمر فراخواندند و وی برای سازمان دادن کابینه گماردند.
نخستوزیر ابراهیم حکیمی
پایان جنگ جهانی دوم در اروپا
۱۸ اردیبهشت ۱۳۲۴ با تسلیم بدون قید و شرط ارتش آلمان نازی جنگ در اروپا پایان یافت. به همین روی شاهنشاه پیامی رادیویی به ملت ایران ایراد فرمودند. با شنیدن پیام شاهنشاه و پایان یافتن جنگ در تهران با شادمانی همگانی رو به رو شد و مردم جشن گرفتند. به دستور دولت نیز ۱۰۱ توپ سلیک شد و نقاره‌خانه بر سر در باغ ملی نواخته شد و آهنگ های دلپذیر پخش شد. شاهنشاه تلگرام های شادباشی به پادشاهان و سران کشورهای متفق فرستاده شد. دولت نیز جارنامه (اعلامیه) پخش شد و روز ۱۹ اردیبهشت تعطیل همگانی اعلام شد. جشنی در وزارت امور خارجه برپا شد و حکیمی نخست وزیر و هریو رئیس پیشین مجلس ملی فرانسه بیاناتی ایراد کردند و آتش‌بازی با شکوهی در میدان سپه انجام یافت.
ستاد ارتش اعلام کرد که عملیات خلع سلام به وسیله لشکر چهار کردستان ادامه دارد و تاکنون ۴۱۶ قبضه تفنگ و پنج تیر و ۲۳۸ قبضه سلاح سیستمهای مختلف در آن منطقه گردآوری شده است.
بزرگترین جهانخوار دنیا بی گمان شوروی بود. در آغاز جنگ جهانی دوم، شوروی، شرق لهستان، لیتوانی، لتونی، استونی و بخش هایی از فنلاند شرقی و شرق رومانی را اشغال کرد. پس از پایان جنگ جهانی دوم این کشورها به کشورهای سوسیالیستی شوروی دگرگون شدند. هم چنین آلمان شرقی (جمهوری دموکراتیک آلمان) - جمهوری خلق بلغارستان - جمهوری خلق مجارستان - جمهوری سوسیالیستی چکسلواکی - جمهوری خلق رومانی - جمهوری خلق آلبانی نیز به وسیله شوروی اشغال نظامی شدند. در این کشورها یک سیستم سیاستی مانند شوروی پیاده شد و برنامه اقتصادی شوروی در این کشورها اعلام شد، هم چنین روش های پلیس اطلاعاتی مخفی شوروی را در این کشورها استوار کردند که هرگونه ایستادگی در برابر سیستم کمونیستی را درهم بشکنند، تا اگر زمانی یکی از این حکومت ها می خواست که از شوروی جدا شود و روی پای خود بایستد، دولت مردان سرنگون و دستگیر می کردند، و به عنوان خائن دادگاهی و بیشتر وقتها به جوخه اعدام سپرده می شدند. تلگرام بلند جرج کنان به وزارت خارجه امریکا بررسی ماهیت و کارکرد کمونیست‌ها و شوروی فوریه ۱۹۴۶ بازگو کننده و بررسی کننده عملکرد شوروی جهانخوار در جهان می باشد که چگونه و با چه روش هایی و پروپاگاند کشورها را به وسیله مزدورانشان به آشوب می کشانند و حکومت آن کشور را سرنگون می کنند و متد سیاسی شوروی را در آنجا برقرار می سازند.
۲۰ اردیبهشت ۱۳۲۴ هیات های سیاسی دولت های متفق در کاخ مرمر به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند و پایان جنگ در اروپا را شادباش گفتند. در این روز ابراهیم حکیمی نخست وزیر در کاخ مرمر به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و کابینه خود را شناساند.
۲۲ اردیبهشت ۱۳۲۴ زمین لرزه شدیدی در گرمسار رویداد و نزدیک به سه میلیون ریال آسیب ببار آورد. شاهنشاه رئیس حسابداری دربار شاهنشاهی را برای کمک به زلزله‌زدگان به همراهی هیاتی به منطقه گسیل داشتند.
۲۵ اردیبهشت ۱۳۲۴ دکتر عباس نفیسی در کاخ مرمر به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و گزارش زلزله گرمسار را تقدیم کرد. در این روز ژنرال بوز، ژنرال بسن سرهنگ استتسن افسران امریکایی که در راه آهن دولتی ایران با ایرانیان همکاری می کردند به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند و نشان افتحار از شاهنشاه دریافت کردند.
۲۹ اردیبهشت ۱۳۲۴ وزیر امور خارجه تلگرام های رمزی به سفارت کبرای ایران در لندن ، واشنگتن، مسکو و نمایندگی ایران در سانفرانسیسکو فرستاد و در آن یادآور شد که سفیرهای ایران برای تخلیه ایران با مقامات سه کشور گفتگو کرده و درخواست کنند که چون جنگ در اروپا پایان یافته است نیروهای متفق از خاک ایران بیرون روند تا وضع در ایران به روال همیشگی بازگردد. هم چنین به دولت شوروی اعلام کنند که دولت ایران در این باره از دولت شوروی چشمداشت بیشتری برای یاری به ایران دارد. وزارت امور خارجه سه نامه به سفارت خانه های انگلستان ، شوروی و امریکا در تهران فرستاد و خواستار شد که هر چه زودتر نیروهای سه کشور از خاک ایران خارج شوند. [۳۴] [۳۵] [۳۶] در این روز شاهنشاه به بانک ملی ایران تشریف‌فرما شدند و از خزانه جواهرات سلطنتی ایران دیدن کردند. دویست میلیون ریال پول نقره نیم ریالی، یک ریالی، دو ریالی و پنج ریالی از سوی بانک ملی ایران به جریان گذاشته شد.
از سقوط دولت آقای بیات تا تشکیل دولت آقای حکیمی [۳۷] در روز ۲۳ اردیبهشت که ابراهیم حکیمی نخستوزیر برنامه دولت خود را به مجلس شناساند[۳۸]، نمایندگان مجلس شورای ملی و ملت رنجدیده ایران از جنگ جهانی دوم که نزدیک به چهارسال مردم و کشور ایران را دست به گریبان با گرسنگی و بیماری و بیکاری و زندان و خرابی سازندگی های ایران نوین کرد. در درازای این چهار سال تنها دلگرمی مردم ایران به پیمان سه دولت و اعلامیه سه دولت امریکا بریتانیا و شوروی در کنفرانس تهران راجع به ایران بود که شوروی و بریتانیا و امریکا را متعهد می ساخت که پس از پایان جنگ ارتش های خود را از ایران بیرون برند. نمایندگان مجلس و مردم ایران از برنامه های سیاسی استالین و چگونه استالین حزب توده را برای به انجام رسانیدن برنامه هایش در ایران سازمان داده بود، آگاهی نداشتند. برنامه های استالین برای ایران، جداسازی استان های شمالی ایران بود که در درازای جنگ جهانی دوم در اشغال ارتش شوروی قرارداشت، و پیوست (ضمیمه) ساختن این استان ها به شوروی با تبدیل آنها به کشورهای سوسیالیستی شوروی. برای اثبات اینکه حکومت مرکزی در ایران نمی تواند کشور ایران را اداره کند و بدین سبب شوروی می باید از ایران در بازسازی یاری کند، نمایندگان حزب توده در مجلس شورای ملی به جای گفتگو درباره برنامه دولت نخستوزیر حکیمی، از موقعیت و زمان سوءاستفاده کردند و گفتگو درباره برنامه دولت را به صحنه پروپاگانداهای سیاسی تغییردادند.[۳۹] در یازده نشست مجلس شورای ملی که از ۲۳ اردیبهشت تا ۱۳ خرداد زیر رهبری دکتر رادمنش لیدر حزب توده و ایرج اسکندری، کامبخش، اوانسیان، و دیگر اعضای حزب توده به درازا کشید، در مجلس برنامه دولت حکیمی را مورد گفتگو قرارندادند بلکه بیشتر وضعیت کشور و به ویژه ناامنی در آذربایجان را مورد انتقاد شدید قراردادند.[۴۰] در روز ۱۳ خرداد زمان رای گیری برای دادن رای اعتماد به دولت ، از آنجا که نمایندگان از هدف این پروپاگانداهای سیاسی آگاهی نداشتند، از ۹۵ تن نماینده که در مجلس بودند، ۲۵ رای موافق، ۶۳ ممتنع و ۷ رای مخالف از سوی اعضای حزب توده دکتر رادمنش، کامبخش، دکتر کشاورز، فداکار، شهاب فردوسی، اوانسیان، پروین گنابادی داده شد. با این رای گیری نمایندگان مجلس شورای ملی ایران را به سوی یکی از دشوارترین بحران‌های سیاسی برای تمامیت ارضی ایران و جنگ برای نجات آذربایجان کشاندند و دولت چند روزه حکیمی را سرنگون کردند.[۴۱] [۴۲] [۴۳] [۴۴] [۴۵] [۴۶] [۴۷] [۴۸]
۱۴ خرداد ۱۳۲۴ شاهنشاه، طباطبائی رئیس مجلس شورای ملی را فراخواندند و دستور فرمودند گرایش مجلس را به نخستوزیر آینده هر چه زودتر به آگاهی ایشان برساند. در همین روز سیزده تن از بازداشت شدگان ایرانی به وسیله متفقین آزاد شدند، هم چنین چند روز پیش از این هفده تن دیگر ایرانی در بند متفقین آزاد شدند.
نخستوزیر محسن صدر
۱۵ خرداد ۱۳۲۴ رئیس مجلس شورای ملی به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و گرایش مجلس را به نخست‌وزیری محسن صدر به آگاهی رسانید. در همین روز والاس مری سفیرکبیر نوین امریکا در ایران در کاخ گلستان به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و استوارنامه خود را تقدیم کرد.
۱۶ خرداد ۱۳۲۴ شاهنشاه محسن صدر را فراخواندند و فرمان نخست‌وزیری را برای سازماندهی کابینه به وی دادند. ۲۲ خرداد محسن صدر نخستوزیر به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند و کابینه خود را شناساندند.
۲۴ خرداد ۱۳۲۴ دکتر مرزبان گزارشی رسا و فراگیر(جامع) را درباره زلزله گرمسار و کمک‌های جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران را به آگاهی شاهنشاه رساند.
۲۶ خرداد ۱۳۲۴ وزیر امور خارجه امریکا در نامهای به وزیر امور خارجه ایران به آگاهی رساند که نیروهای امریکا به زودی از ایران بیرون می‌روند و هم اکنون نیز بخشی از ایران بیرون رفته‌اند و تا تیر ماه ارتش امریکا از خلیج فارس بیرون می‌رود.[۴۹]
۲۹ خرداد ۱۳۲۴ محسن صدر نخستوزیر و کابینه‌اش وارد مجلس شورای ملی شدند ولی پیش از این که صدر بتواند کابینه خود را به مجلس بشناساند گروه اقلیت یعنی مصدق و همراهان تالار را ترک کردند و معرفی کابینه انجام نپذیرفت.[۵۰] برای به انجام رساندن هدف‌های پلید شوروی مجلس را به آشوب کشیدند.
۳۱ خرداد ۱۳۲۴ فرمان استالین دایر بر کاوش معدن‌های نفت در شمال ایران ۳۱ خرداد ۱۳۲۴ صادر شد.[۵۱]
در همین روز در نشست ۳۱ خرداد مجلس شورای ملی اقلیت و توده‌ای‌ها برای اینکه کشور را به سوی هرج و مرج و هدف‌های پلیدشان برای تجزیه ایران برانند و دولتی استوار نشود از بودجه مجلس بدون بودن نخست وزیر و هیات دولت معرفی نشده سخن‌ها راندند. مصدق گفت: از روزی که آقای صدر به مجلس آمدند و نمایندگان اقلیت از مجلس خارج شدند مسئول را اقلیت مجلس دانستند بعنی اگر اقلیت کار خوبی کرده‌است و خدمت به مملکت کرده‌است. هم چنین نامه‌هایی میان صدر نخست وزیر و رئیس مجلس و پاسخ محمد مصدق به آن که تا چه هنگامی صدر از معرفی کابینه خودداری می‌کند رد و بدل شد.[۵۲] در نشست ۵ تیر، به همین ترتیب با گرفت وقت مجلس محمد مصدق و همراهان اقلیت به صدر زمان معرفی کابینه خود را ندادند.[۵۳]
۹ تیر ۱۳۲۴ اعلیحضرت همایونی محمدرضا شاه پهلوی نمایندگان برگزیده اقلیت و اکثریت را به دربار فراخواندند. از اقلیت محمد مصدق، امیر نصرت اسکندری، حاج آقا رضا رفیع، دکتر رادمنش و صدرقاضی و از نمایندگان اکثریت بهبهانی، علی دشتی، آصف، فاطمی و دکتر طاهری و فیروزآبادی در ساعت ده و نیم پیش از نیمروز به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند. شاهنشاه درباره موقعیت حساس سیاسی و اقصادی کشور و نیاز کشور به همکاری و همسویی و همفکری نمایندگان و روشن کردن وضعیت دولت بیاناتی فرمودند. شاهنشاه افزودند که رئیس دولت در انتخاب وزیران آزاد است و مجلس حق ندارد در کار قوه مجریه دست‌درازی (دخالت) نماید.[۵۴]
۱۴ تیر ۱۳۲۴ مجلس شورای ملی برای نبودن نمایندگان اقلیت در مجلس تشکیل نشد و برای پنجمین بار معرفی اعضای هیات دولت به نشستی دیگر پس افکنده شد.
۱۵ تیر ۱۳۲۴ فرمان استالین برای بنیان جنبش جدایی خواهی در آذربایجان، کردستان و گیلان ۱۵ تیر ۱۳۲۴ صادر شد و توده‌ای‌ها و پشتیبانانشان مانند محمد مصدق و اقلیت به جنبش افتادند.[۵۵]
۲۳ تیر ۱۳۲۴ دستورات استالین برای بنیان کردن فرقه دموکراتیک آذربایجان و شمال ایران با استفاده از رسانه‌های گروهی ۲۳ تیر ۱۳۲۴ صادر شد.[۵۶]
۲۶ تیر ۱۳۲۴ شناساندن کابینه و برنامه دولت محسن صدر در مجلس شورای ملی بالاخره به انجام رسید.[۵۷] محمد مصدق گفتگو را به قانون مالیات بردرآمد کشانید و گفتگو در برنامه دولت انجام تپذیرفت. در همین روز وزارت امور خارجه ارتش سرخ که لهستان را اشغال کرده بود یک حکومت کمونیستی به نام حکومت وحدت ملی برپا داشت و دولت ایران آن را به رسمیت شناخت.
۳۱ تیر ۱۳۲۴ محسن صدر نخست وزیر در یک گفتگو با خبرنگاران در کاخ سعدآباد درباره سفر نمایندگان سندیکای کارگران شوروی به ایران بیاناتی ابراز کرد. مدیر کل انتشارات و تبلیغات به آگاهی رساند که چون در برنامه "خانه فرهنگ شوروی" که از رادیو تهران پخش شد، به ایران ناسزا گفته شد که با حق حاکمیت و مصالح کشور ناسازگاری دارد، از این رو برنامه فرهنگی خانه شوروی از رادیو پخش نخواهد شد.
۲ امرداد ۱۳۲۴ در نشست مجلس محمد مصدق ذرباره پرداخت دو دوازدهم بودجه کشور و حقوق کارمندان گفتگو را به بن بست کشانید و یادآور شد با اینکه پرداخت بودجه فوری و لازم است ولی از رای مثبت به پرداخت بودجه برای ماه تیر به معنای رای اعتماد به دولت برداشت می‌شود و وی با دولت مخالف است، دکتر دشتی گفته‌های مصدق را درباره موضوع گفتگو یعنی برنامه دولت ناوارد دانست و کشور بدون دولت در شرایط حساس سیاسی باقی ماند.[۵۸] روزنامه تایمز، پل ورسک در شمال ایران که در زمان رضا شاه بدست مهندسین آلمانی ساخته شده بود را پل پیروزی خواندند. پل ورسک یک از شاهراه‌هایی بود که متفقین برای رساندن ابراز جنگی و اسلحه به شوروی شبانه روز از روی آن رد شدند.
۷ امرداد ۱۳۲۴ محمد مصدق و دیگر نمایندگان اقلیت مجلس شورای ملی جارنامه‌ای درباره نبودن در نشست‌های مجلس چاپ کردند. نمایندگان اکثریت برای از میان برداشتن دوگانگی‌ها و ناسازگاری نمایندگان اقلیت درباره دولت صدر، پیمانی در دو ماده درباره چکونگی گرفتن رای اعتماد در مجلس برای دولت صدر امضا کردند.
۱۱ امرداد ۱۳۲۴ رئیس رکن دو ستاد ارتش آگاهی‌هایی در زمینه رخدادهای کردستان و آنچه را که ستاد ارتش برای از بین بردن ناآرامی‌های کردستان انجام داده بودند در اختیار رسانه‌ها قرارداد.
۱۳ امرداد ۱۳۲۴ نمایندگان اقلیت مجلس شورای ملی به آگاهی روزنامه‌ها رساندند که تا زمانی که دولت صدر کناره‌گیری نکند در نشست‌های مجلس حاضر نخواهد شد.
۱۴ امرداد ۱۳۲۴ شاهنشاه محمد رضا شاه پهلوی در پیامی برای چهلمین سال مشروطیت ایران به نمایندگان مجلس شورای ملی فرمودند که برای فرد فرد این ملت باید پوشاک، خوراک و کاشانه باید فراهم آید و افزون بر این ملت از بهداشت و فرهنک در همه جای کشور می‌باید یکسان بهره‌مند شوند.
۱۵ امرداد ۱۳۲۴ شاهنشاه در میان هلهله و شور مردم جنوب شهر تهران به میدان محمدیه تشریف فرما شدند و چاه آب و منبع آب میدان را گشودند، آنگاه مردم دشواری‌های زندگی خود را به عرض شاهنشاه رسانیدند و شاهنشاه دستور رسیدگی به گرفتاری‌های مردم را دادند.
۱۷ امرداد ۱۳۲۴ اعضای هیات نمایندگی ایران در کنفرانس سانفرانسیسکو به همراهی سپهبدی وزیر امور خارجه به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند و گزارشی از کنفرانس را به آگاهی رساندند[۵۹]
۱۸ امرداد ۱۳۲۴ بخشنامه رسمی وزارت امور خارجه درباره تخلیه فوری ایران از ارتش انگلستان و شوروی بر پایه تصمیم‌های کنفرانس پتسدام و کنفرانس سه دولت متفق در برلین به چاپ رسید.
۲۲ امرداد ۱۳۲۴ محسن صدر نخست وزیر در نشست ویژه مجلس شورای ملی درباره شورش شماری از افسران لشکر هشت خراسان علیه حکومت مرکزی به نمایندگان آگاهی داد.
۲۴ امرداد ۱۳۲۴ به مناسبت تسلیم ژاپن و پایان جنگ جهانی دوم از سوی شاهنشاه تلگراف‌های شادباش به اعلیحضرت پادشاه انگلستان، ترومن رئیس جمهور امریکا، استالین رئیس شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی، رئیس جمهور چین و رئیس دولت فرانسه فرستادند.
ساعت هفت و نیم شامگاه شاهنشاه بیاناتی از رادیو ایراد فرمودند[۶۰] و در همین هنگام ۱۱۰ تیر توپ شلیک شد. دولت نیز برای دو روز تعطیل اعلام کرد.
۲۹ امرداد ۱۳۲۴ سرهنگ نوایی و شماری از افسران و سربازان فراری نافرمان برای خلع سلاح شهربانی گنبدکاوص و گرفتن شهر با ابزار نظامی که دزدیده بودند به این شهر حمله کردند، ولی با ایستادگی شهربانی و ماموران انتظامی، شش تن از افسران فراری نافرمان کشته و یک تن زخمی و دو کامیون و یک جیپ بدست ماموران دولتی افتاد. روز پسین میان افسران فراری لشکر هشت خراسان و ماموران شهربانی و ژاندارمری در نزدیکی چهل دختران میان راه گنبدکاوس و شاهرود زد و خورد خونینی رویداد و شماری از افسران فراری کشته و زخمی شدند و چهار تن نیز دستگیر شده و به زندان دژبان برده شدند. از افسران ارتش و شهربانی نیز تنی چند کشته و زخمی شدند. ۳۱ امرداد به فرمان شاهنشاه نود هزار ریال از سوی ستاد ارتش به ژاندارم‌ها و پاسبانانی که در مبارزه سرسختانه جنگیده بودند به عنوان پاداش داده شد و خانواده کشته شدگان نیز پاداش دریافت کردند. امیران ارتش در کاخ سعدآباد شاهنشاه را در جریان رویدادهای خراسان قراردادند و فرماندار نظامی تهران حکومت نظامی اعلام کرد.
۳ شهریور ۱۳۲۴ لشکر شش خوزستان و لشکر ده فارس خلع سلاح دو طایفه لیراوی و حیات داودی را که با چنگ‌اندازی‌های خونین خود امنیت جنوب کشور را به لرزه درآورده بودند آغاز کردند.
۴ شهریور ۱۳۲۴ در مجلس شورای ملی وزیر امور خارجه درباره بیرون رفتن ارتش شوروی و بریتانیا روشنگری نمود. برنامه دولت را نیز اقلیت و توده نگذاشتند به تصویب برسد.
۸ شهریور ۱۳۲۴ افراد حزب توده با ایجاد هرج و مرج و آشوب در شهرهای ساری و شاهی و دیگر شهرهای مازندران، آرامش و امنیت این شهرها را برهم زدند. از سوی دولت دویست ژاندارم برای دستگیری مزدوران حزب توده به شمال کشور فرستاده شد، لیکن سربازان شوروی در فیروزکوه آنها را بازایستاندند. در همین روز وزارت امور خارجه به آگاهی مردم رسانید که سفارت کبرای انگلستان و شوروی در ایران برداشتن سانسور در روزنامه‌ها و تلگراف و تلفن را پذیرفته‌اند.
۱۰ شهریور ۱۳۲۴ دولت ایران نامه اعتراضی درباره دخالت در امور داخلی ایران و جلوگیری از پیشرفت ژاندارم‌ها به مازندران به سفارت کبرای شوروی در تهران فرستاد.[۶۱] درهمین روز ستاد ارتش فهرست نامهای افسران فراری لشکر خراسان و افسرانی که از تهران فرار کرده بودند و به مزدوران شوروی در خراسان پیوسته بودند و هم چنین نامه‌های کشته شدگان، دستگیر شدگان و فراریان را در روزنامه‌ها چاپ کرد.
۱۲ شهریور ۱۳۲۴ مردم آذربایجان اعلامیه پیشه‌وری به زبان ترکی را بر در و دیوارهای شهر یافتند که درباره بنیان فرقه دموکرات آدربایجان بود و هدف‌های فرقه در آن روشن شده بود. این اعلامیه در شهرهای تهران، خراسان، گیلان و مازندران نیز پخش شد. [۶۲]
۲۰ شهریور ۱۳۲۴ وزارت امور خارجه در نامه‌هایی به سفارت شوروی و سفارت انگلستان و سفارت امریکا در تهران یادآور شد که با تسلیم بدون چون و جرای ژاپن و پایان جنگ جهانی دوم، ارتش سه کشور باید خاک ایران را از زمان پایان جنگ ژاپن تا شش ماه پس از آن یعنی تا دوم مارس از ایران بیرون روند. در این روز هفت تن از نمایندگان کنگره امریکا که به ایران آمده بودند در کاخ سعدآباد به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند. مصدق گفت که اقلیت ۲۲ تنی را وی تشکیل داده که یک دولت مورد نظر وی روی کار بیاید.[۶۳]
۲۳ شهریور ۱۳۲۴ شاهنشاه در گفتگویی با لئوپولد هرمن خبرنگار رویتر درباره سیاست خارجی ایران، گرایش ایران به شرکت در کنفرانس صلح، روابط ایران با کشورهای همسایه و عرب‌ها، پیمان سه گانه ایران و انگلستان و شوروی و وضعیت داخلی ایران بیانایی فرمودند.
در همین روز کاردار سفارت انگلیس در تهران در پاسخ نامه وزیر امور خارجه ایران درباره تخلیه خاک ایران نوشت که دولت انگلستان درخواست دولت ایران را مورد بررسی قرار داده‌است.
۲۴ شهریور ۱۳۲۴ سفیر کبیر ایران در لندن از وزیر امور خارجه انگلستان خواستار شد که هنگام کنفرانس وزیران امور خارجه دولت‌های متفق و گفتگو درباره تخلیه خاک ایران، نماینده دولت ایران نیز در این نشست شرکت نماید تا بتواند درباره بیرون بردن ارتش متفقین از سرزمین‌ها، دریاها، و آسمان ایران دیدگاه‌های دولت متبوع خود را بیان دارد، و هم چنین از نیروهای متفقین بخواهد که با پاس و نگهداری حق حاکمیت ایران، سدی در راه نیروهای ایران بوجود نیاورند تا بتوانند آرامش و امنیت را در همه جای کشور برقرار سازند.
۲۶ شهریور ۱۳۲۴ توده‌ای‌ها چوانداخته بودند که ماموران دولت به مردم تیراندازی می‌کنند نه عمال شوروی. فرمانداری نظامی تهران این سخن پراکنی‌ها را بی پایه و دروغ خواند.
۲۸ شهریور ۱۳۲۴ اعلامیه ستاد ارتش درباره فرار شمار از افسران نافرمان لشکر خراسان و پیوند آنان با افراد حزب توده و شرکت آنها در شورش و آشوب دامنه داری که قرار بود در پایان شهریور ماه انجام گیرد چاپ و پخش شد. در همین روز بیرون رفتن نخستین گروه از ارتش شوروی از قزوین آغاز شد و هشتصد نفر از سربازان ارتش سرخ با ابزار جنگ خود به سوی زنجان روانه شدند.
۲۹ شهریور ۱۳۲۴ وزیر امور خارجه در مجلس شورای ملی اعلام کرد که سران شوروی در تهران به آگاهی وزارت جنگ رسانده‌اند که بیرون رفتن نیروهای شوروی از تهران از روز گذشته آغاز شده‌است.
نیروی هوایی انگلستان اعلام کرد که بر پایه قرارداد ۱۳۲۱، از فرودگاه قلعه مرغی در تهران بیرون نخواهند رفت تا زمانی که ارتش شوروی نیز از آن بخش از فرودگاه و ساختمان‌های همسایه را که در دست آنهاست بیرون روند.. سفارت انگلیس در تهران از سفارت شوروی خواست تا برنامه بیرون رفتن از تهران با همه ریزه کاری‌های جا و زمان به آگاهی آن سفارت برساند.
۱ مهر ۱۳۲۴ خبرگزاری فرانسه به آگاهی رساند که نامه دولت ایران درباره بیرون رفتن ارتش انگلستان از جنوب ایران و ارتش شوروی از شمال ایران در شورای وزیران امور خارجه دولت‌های متفق در لانکاسترهاوس مورد گفتگو قرار گرفت و انگلیسی‌ها گرایش دارند که از آذر و دی ماه (دسامبر) ارتش خود را از ایران بیرون برند لیکن دولت شوروی می‌خواهد که ارتش خود را تا آخرین گاه در ایران نگاهدارد.
۳ مهر ۱۳۲۴ نشریه اکونومیست چاپ لندن در نوشتاری درباره وضعیت داخلی ایران نوشت که شوروی‌ها در ایران همان رلی را بازی می‌کنند که انگلیسی‌ها در پایان حنگ دنیاگیر اول در بین‌النهرین بازی کردند. وزیر امور خارجه انگلستان در سخنرانی گفت که هدف دولت بریتانیا و دیگر کشورهای متفق این نیست که ارتش خود را پیش از زمانی که مورد پذیرش ایران و متفقین قرارگرفته در ایران نگاهدارند. دولت انگلستان بیرون رفتن ارتش خود را وابسته به تخلیه خاک ایران از سوی شوروی کرده‌است.
۴ مهر ۱۳۲۴ نخست وزیر و نمایندگان دوباره درخواست رای اعتماد و گفتگو در برنامه دولت را کردند لیکن مصدق و دیگر نمایندگان اقلیت و توده با همان گفتگوها، کماکان آشوب و نابسامانی را در مجلس برای ندادن رای اعتماد به دولت آقای محسن صدر ادامه دادند این بار مصدق فراتر رفت و پیمان سه دولت را نیز مورد نکوهش (انتقاد) قرارداد و برای پرداخت بودجه ماه‌های امرداد و شهریور که برای پرداخت حقوق و دیگر هزینه‌های دولت می‌باید تصویب می‌شد همان بازی را درآوردند که برای بودجه تیر ماه و رای اعتماد به نخست وزیر انجام داده بودند.[۶۴]
۵ مهر ۱۳۲۴ از سوی نمایندگان مجلس شورای ملی درباره خونریزی و خرج و مرج در آذربایجان، آتش زدن بازار قزوین، رخدادهای خراسان، حمله به مردم در مسجد زنجان و زخمی کردن فرماندار این شهر و کشته شدن یک تن، هم چنین حکومت اوباش و اراذل در مازندران و بیرون کردن ماموران دولت از شهرها سخنرانی‌هایی ایراد شد و به کارهای فرقه دموکرات آذربایجان ابراز بیزاری کردند. بیانات آقایان وزیر دادگستری و امور خارجه و دارایی درباره کارشکنی‌های محمد مصدق و درخواست از مجلس برای روشن کردن تکلیف دولت و هم چنین دیکر نمایندگانی که به داده رای اعتماد پافشاری می‌کردند تا وضعیت نابسامان مجلس به پایان برسد، در پایان این نشست رای گیری شد و دولت محسن صدر با ۶۹ رای موافق، از ۱۰۴ تن نماینده که در مجلس بودند رای اعتماد گرفت. محمد مصدق و دیگر نمایندگان اقلیت و نمایندگان حزب توده رای مخالف دادند.[۶۵] زلزله شدیدی روستاهای نزدیک قزوین رویداد. نیمی از خانه‌های روستای هریان ویران شد و چند روستای دیگر چون حسن آباد آسیب فراوانی دید.
۷ مهر ۱۳۲۴ چهارده تن از کارگران کارخانه پارچه بافی شاهی به تهران آمدند و گزارش آفندهای آشوب خواهانه گروهی از کارگران وابسته به حزب توده را با اسلحع سرد و گرم به دیگر کارگران و زخمی کردن آنها را به آگاهی مسولان وزارت پیشه و هنر رساندند.
در نشست ویژه مجلس شورای ملی به درخواست صدر نخست وزیر گزارشی بر سر خرید اموال ارتش متفقین و گفتگوهایی که میان نمایندگان متفقین با دولت ایران در این باره انجام یافته بود به آگاهی نمایندگان رسانید و پس از گفتگو نمایندگان برآن شدند که درباره پرداخت ارز برای خرید سازمان‌های مورد نیاز دولت بررسی‌های بیشتری شود. سفارت امریکا در تهران در بخشنامه‌ای نظر دولت امریکا را درباره ورود نیروهای امریکا به ایران در زمان حکومت قوام‌السلطنه، پایه نبستن قرارداد رسمی درباره ماندن ارتش امریکا در ایران، پرداخت هزینه‌های گزاف از سوی دولت امریکا در ایران برای درست کردن جاده‌ها و راه آهن و بندرها و عدم باید دولت ایران دربار خرید اموال منقول و غیر منقول امریکا در ایران به آگاهی همگان رسانید.
۱۰ مهر ۱۳۲۴ صدر نخست وزیر در مجلس شورای ملی اعلام کرد که اگر محمد مصدق و اقلیت و حزب توده کماکان به او و کابینه او توهین کنند از نخست‌وزیری کناره‌گیری خواهد کرد. محمد مصدق سخنان نامربوط و بی پایه‌ای علیه پیمان سه دولت دوباره به زبان آورد و واژه‌های رکیک و زشت در گفتگو با هیات دولت را بکار برد و آنچه را که وزیر دارایی، وزیر جنگ و وزیر امور خارجه برای روشن کردن بیانات محمد مصدق گفتند را نادیده و ناشنیده گرفت و مجلس را کماکان در ناآرامی نگاه داشت.[۶۶] در همین روز نخستین کنگره فرقه دمکرات آذربایجان با 237 نماینده از همه شهرها و بخش‌های در تبریز برگزار شد. کنگره در درازای سه روز با پذیرفتن برنامه و نظامنامه فرقه دموکرات، رهبران این فرقه را برگزید. جعفر پیشه‌وری به سمت صدر هیات رئیسه فرقه دموکرات برگزیده شد. بر پایه فرمان استالین که ردپایی از دگردیسی حزب توده به حزب دموکرات آذربایجان گذاشته نشود[۶۷] حزب توده آدربایجان منحل شد و پیوستن خود را به فرقه دمکرات آذربایجان اعلام کرد.
در همین روز با دستگیری سه تن بزهکار از دانشجویان دانشکده افسری برای دست زدن به کارهای سیاسی، سروان خسرو روزبه فرمانده گروهان فنی دانشکده که خود علیه ارتش فعال بود و دانشجویان دیگر را به شورش بر علیه دولت و کشور برمی انگیخت مورد بدگمانی قرارگرفت و متواری شد.
به سبب پایان جنگ جهانی دوم، اعلامیه مشترک انگلستان و امریکا درباره بسته شدن مرکز تدارکات خاورمیانه در تهران چاپ شد. آیین پرده‌برداری از تندیس فردوسی که ار سوی پارسیان هند ساخته شده بود با بودن نخست وزیر و کابینه ایشان و گروهی از بزرگان کشوری در میدان فردوسی انجام شد.
۱۱ مهر ۱۳۲۴ وزیر کشاورزی به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و گزارش کارهای آغازین شرکت الکساندر گیپ را درباره ساختن شد لار گزارش داد.. هم چنین پروتکل متمم قرارداد ۱۹۳۵ ایران وشوروی درباره نگهداری از تولیدات کشاورزی از بیماری‌ها و آفت‌های گیاهی ور وزارت امور خارجه به امضای ماکسیموف سفیر کبیر شوروی و سپهبدی وزیر امور خارجه رسید.
۱۴ مهر ۱۳۲۴ سید محمد صادق طباطبائی در انتخابات هیات رئیسه مجلس شورای ملی به ریاست مجلس شورای ملی برگزیده شد.[۶۸]
۱۶ مهر ۱۳۲۴ سفیر کبیر امریکا در ایران در نامهای به وزارت امور خارجه درخواست کرد که دولت ایران تکلیف مستشاران امریکایی که در وزارت دارایی کار می‌کنند روشن سازد. [۶۹]
۱۹ مهر ۱۳۲۴ مجلس شورای ملی تصویب کرد با بیش از هشتاد که پس از بیرون رفتن ارتش شوروی و انگلستان از ایران برپایه پیمان سه دولت بی‌درنگ فرمان انتخابات صادر و انتخابات دوره پانزدهم آغاز خواهد شد. اقلیت و دکتر کشاورز از حزب توده که دستور از استالین داشتند که نمایندگان خود را وارد مجلس پانزدهم کنند مخالفت کردند. قانون تاخبر انتخابات دوره ۱۵ تا بیرون رفت ارتش بیگانه از ایران مجلس شورای ملی ۱۹ مهر ۱۳۲۴ نشست ۱۴۹ توده و محمد مصدق (اقلیت) مجلس را به آشوب کشاندند[۷۰] و مجلس تعطیل شد. به همین چنین در نشست ۱۵۱ مجلس محمد مصدق به بهبانی توهین کرد و [۷۱]
۲۱ مهر ۱۳۲۴ شاهنشاه ساختمان پلی کلینک بهداری راه‌آهن تهران را گشودند.
۲۴ مهر ۱۳۲۴ هیات نمایندگی ایران در یونسکو، سازمان آموزشی، فرهنگی، و علمی سازمان ملل متفق، علی اصغر حکمت، رعدی آذرخشی، و عیسی سپهبدی به پیشگاه شاهنشاه شناسانده شدند.
۲۸ مهر ۱۳۲۴ دولت انگلستان دولت ایران و سایر کشورهای متفق را فراخواند تا فهرست نام نمایندگان خود را برای گردهمآیی ملل متفق در روز دوم دسامبر که در لندن برگزار خواهد شد بفرستند. شرکت سهامی آبیاری بندرعباس با سرمایه چهار میلیون و هشتصد هزار ریال با یاری مالی شاهنشاه براه افتاد.
۲۹ مهر ۱۳۲۴ دکتر رضازاده شفق در مجلس نشست ۱۵۳ گفت که " دوره دو ساله دارد خاتمه پیدامی‌کند در تمام این مدت اوقات مجلس و قسمت مهم این اوقات صرف شده‌است به گفتگوهای شخصی و بدبختانه با مشاجرات وقت بسیار گرانبهای کشور تلف شده و در این موقع آقایان گرفتار یک رشته اشکالات خارجی هستند و بایستی تمام اوقات را مصروف این کار بکنند طرح‌ها و لوایح دولت ماه های متوالی در کشو میزهای مجلس خوابیده‌است کارهای بسیار ضروروی داریم الان بودجه دولت حقی بصورت دو دوازدهم بلاتکلیف مانده..."[۷۲]
در همین روز وزیر امور خارجه در مجلس شورای ملی به آگاهی رساند که از آنجاکه نامه نگاری وزارت امور خارجه ایران با وزارت امور خارجه انگلستان و شوروی و هم چنین گفتگوهایی که میان سفیران کبیر ایران در لندن و مسکو با وزیران امور خارجه انگلستان و اتحاد جماهیر شوروی انجام گرفت، ارتش اشعالی متفقین برپایه پیمان سه دولت تا دوم مارس ۱۹۴۶ از ایران بیرون خواهند رفت. هم چنین در این نشست گفته شد که بر پایه گزارش‌های درست سربازان ارتش شوروی در نکا، روزانه پنجاه واگن از درخت‌های با ارزش جنگل‌های شمال را که ثروت ملی هستند را بریده و از راه بندرشاه از کشور بیرون می‌برند.
محسن صدر نخست وزیر به سبب کارشکنی‌ها و توهین‌های محمد مصدق و همیارانش در اقلیت و اعضای حزب توده کناره گیری خود را از نخست وزیر به پیشگاه شاهنشاه داد. شاهنشاه رئیس مجلس شورای ملی را فراخواندند و گرایش مجلس را به نخست وزیر آینده خواستار شدند.[۷۳]
نخستوزیر ابراهیم حکیمی
۲ آبان ۱۳۲۴ شاهنشاه ابراهیم حکیمی را فراخواندند و سامان دادن کابینه را به وی سپردند. در همین روز شاهنشاه از لشکر دو پادگان مرکز و بخش‌های گوناگون لشکر و عملیات رزمی و نمایشی سربازان و رژه یکان‌ها بازدید کردند. دژ دزلی در منطقه کوهستانی غرب که زمان درازی پناهگاه اشرار و ماجراجویان بود به اشغال ارتش ایران درآمد و گروهی از یاغیان که زیر پیگرد ستون ارتش مریوان بودند به خاک عراق گریختند.
۴ آبان ۱۳۲۴ شاهنشاه برای بیست و هفتمین زادروز خود که با پایان جنگ جهانی دوم و آغاز دوره آشتی در جهان برخورده بود پیامی به مردم ایران فرستادند. آیین سلام رسمی زادروز شاهنشاه در کاخ گلستان برگزار شد. شاهنشاه پیش از تشریف فرمایی به کاخ گلستان، در میدان سپه در ایوان شهرداری، رژه ورزشکاران و قهرمانان تهران و شهرستانها را نگریستند. پیش از شامگاه، در پیشگاه شاهنشاه در ورزشگاه امجدیه چشن ورزشی با شکوهی با شرکت قهرمانان و هزاران تن از جوانان ورزشکار برگزار شد.
۵ آبان ۱۳۲۴ مستشاران مالی امریکا در نامهای که به وزیر دارایی فرستادند درخواست کردند که کناره گیری آنها از کار تا پایان آبان ماه سال جاری پذیرفته شود.
۶ آبان ۱۳۲۴ حکیمی نخست وزیر ار مجلس شورای ملی درخواست کرد که فراکسیون‌های پارلمانی هر کدام یک نفر را برگزینند تا درباره گزینش وزیران که مورد پذیرش اکثریت مجلس باشد دیدگاه‌های خود را رد و بدل کنند. با برگزاری نشستی برای گزینش وزیران با نمایندگان فراکسیون‌های پارلمانی نام پانزده نفر به نخست وزیر داده شد.
۷ آبان ۱۳۲۴ سفارت کبرای انگلستان در تهران به آگاهی رسانید که سربازان انگلیسی در شهرهای همدان و خرم آباد در اول نوامبر از این دو شهر بیرون خواهند رفت، ولی شمار کمی از سربازان انگلیسی در اندیمشک، اهواز، آبادان، خرمشهر، تهران و کرمانشاه خواهند ماند. هم چنین درباره واگذاری چاه‌های نفت به ارتش ایران را به پس از گفتگو با سران کشور موکول کردند.
۸ آبان ۱۳۲۴ پادگان نظامی برازجان در درازای هفته‌های گذشته توانستند ۱۶۷ قطعه سلاح جنگ از یاعیان بدست آمد. ملا مصطفی بارزانی چون در عراق شورش کرده بود و زیر پیگرد ماموران عراقی بود با دو هزار سوار مسلح به ایران پناهنده شد. ستاد ارتش برآن شد که ملا مصطفی و یارانش را در روستای بچالو، لواسلو، یلدوز، لاهیجان و اشنویه قرار و جا بدهد و گرفتن اسلحه از آنها را آغاز نماید.
کلوب مرکزی حزب توده که بر پایه دستور فرماندار نظامی تهران بسته شده بود از سوی نمایندگان وزارت دادگستری، وزارت کشور و وزارت جنگ مورد بازرسی قرار گرفت و گزارش جالبی درباره بررسی سندها و کاغذهای بدست آمده همانجا نوشته شد.
یک گروه ۱۸ نفری از سربازان انگلیسی که نگهداری از خط‌های تلفن و تلگراف ملایر به آنها سپرده شده بود از این شهر بیرون رفتند.
۹ آبان ۱۳۲۴ سفارت کبرای امریکا در نامهای به وزارت امور خارجه به آگاهی رساند که پس از برچیده شدن کمیته خاورمیانه از اول نوامبر ۱۹۴۵ (۲۴ مهر ۱۳۲۴) دولت ایران می‌تواند برای خرید کالا از امریکا مستقیما با آن کشور وارد گفتگو شود.
گروهی از ترکمن‌های مسلح که با تیراندازی و دزدی‌های پی در پی آرامش و امنیت را در منطقه گنبدکاوس فراهم ساخته بودند، در زد و خورد با نیروهای ژاندارمری و دادن چند کشته و رخمی با آن سوی مرزهای ایران فرارکردند.
۱۰ آبان ۱۳۲۴ ابراهیم حکیمی نخست وزیر در کاخ مرمر به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و کابینه خود را شناساند. در همین روز ژاندارمری کشور مورد بازدید شاهنشاه قرار گرفت و برای به انجام رساندن ساختمان و دیگر ابزارهای فنی اوامری صادر کردند.
۱۲ آبان ۱۳۲۴ سرهنگ شوارتسکف رئیس مستشاران ژاندارمری پس از سه سال خدمت در ایران از سمت خود کناره‌گیری کرد و به پاس خدمت یک نشان از شاهنشاه به وی داده شد.
۱۳ آبان ۱۳۲۴ قرارداد خرید بخش دیگری از اموال ارتش امریکا به ویژه قطعه‌های یدکی راه آهن با پرداخت دو میلیون و یک صد و سی و نه هزار دلار از طرف نمایندگان ایران و امریکا در وزارت راه به امضا رسید.
۱۴ آبان ۱۳۲۴ ژاندارمری آذزبایجان درباره پخش اسلحه میان افراد یاغی و ماجراجو گزارشی به ژاندارمری کل کشور داد و یادآور شد که شبانه دو کامیون اسلحه میان افراد مشکوک در عجب شیر پخش شده و این افراد ژاندارمری را محاصره و به زد و خورد پرداخته‌اند، هم چنین شماری نزدیک به پانصد تن مسلح در میان راه میانه و تبریز گردآمده و سدی برای رد شدن خودروها شده‌اند، افزون برآن سیم تلگراف تهران – تبریز را نیز بریده‌اند.
۱۵ آبان ۱۳۲۴ مجلس شورای ملی به دولت ابراهیم حکیمی رای اعتماد داد.[۷۴]
۲۱ آبان ۱۳۲۴ هیات وزیران جیره‌بندی و منوپول پارچه‌های نخی را در کشور را برداشت.
۲۴ آبان ۱۳۲۴ افراد فرقه دموکرات آذربایجان برای شورش علیه دولت مرکزی به برانگیختن کشاورزان و مردم ساده دل پرداختند و با هراساندن آنها به مرگ، آنان را وادار به عضویت در فرقه دموکرات آذربایجان کردند. جدایی خواهان فرقه دموکرات بنا بر فرمان استالین به پاسگاه‌های ژاندارمری عجب شیر و گلی کندی یورش بردند و در زد و خوردی که میان آنها و ژاندارم‌ها روی داد سیزده نفر از آشوبگران دستگیر و به زندان مراغه برده شدند، ولی با دخالت سربازان شوروی بازداشت شدگان از زندان آزاد شدند. در همین روز وزیر جنگ درباره طرح گزارش کمیسیون بودجه راجع به افزایش دو لشگر و اضافات افسران پیشنهادهایی داد. کامبخش دوره دیده در باکو به همراه پیشه‌وری برای جداکردن آذربایجان و دیگر استان‌های شمالی ایران به فرمان استالین با وزیر جنگ مخالفت کرد که لشگری به ارتش افزوده نشود و به دو تن از امیران ارتش توهین کرد و رئیس مجلس از نشست بیرون رفت.[۷۵]
۲۵ آبان ۱۳۲۴ جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران به عضویت همیشگی کمیسیون دارایی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ برگزیده شد.
۲۶ آبان ۱۳۲۴ وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به سفارت شوروی درباره دخالت ارتش اشغالی شوروی در امور داخلی ایران به سفارت کبرای شوروی در تهران نوشت.[۷۶] از سوی ستاد ارتش و شهربانی کل کشور به ماموران دولتی دستور داده شد که در برابر آشوبگران پایداری کنند و از یورش و آسیب آنان به شهرهای آذربایجان جلوگیری کنند. ناامنی‌های شهرهای آذربایجان در هیات دولت مورد گفتگو قرارگرفت و از آنجا که شورشیان به پشتیبانی ماموران شوروی آشوب و هرج و مرج براه می‌اندازند، هیات دولت برآن شد که ماجرا از راه سیاسی با مقامات شوروی درمیان گذاشته شود.[۷۷] هم چنین هیات وزیران تصویب کرد که با فرستادن نظامیان از مرکز به آذربایجان ، پاسگاه‌های ژاندارمری و نظامی آن استان نیروی بیشتری بگیرند و دیگر اینکه بیات استاندار نوین آذربایجان هرچه زودتر رهسپار آذربایجان شود. نیروی شوروی از پیشرفت ستون نظامی کردستان به سوی مهاباد جلوگیری کرد و شورشیان با پشتیبانی سربازان شوروی کنترل شهر میانه را بدست گرفتند. [۷۸]
۲۷ آبان ۱۳۲۴ حکیمی نخست وزیر به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و گزارش وضع آذربایجان را به عرض رسانید که در شهرهای اهر، سراب، مراغه، میانه شورشیان هرج و مرج براه‌انداخته‌اند و خط‌های تلفن و تلگراف نیز گسسته شده‌است.
۲۹ آبان ۱۳۲۴ آشوبگران در شهرهای مرند و مراغه به پخش اسلحه میان مردم پرداخته و آنها را برای بدست گرفتن کنترل شهرهای دیگر پیوسته برمی انگیزند. جدایی خواهان فرقه دموکرات با پشتیبانی ارتش سرخ شوروی شهر سراب زیر کنترل خود در آوردند.در پاسگاه‌های دورافتاده همه افراد پاسگاه را به مسلسل بستند و دو نفر افسر را پاره پاره کردند و اسلحه‌های آنان را با خود بردند. دو گردان نیروی نظامی که از تهران به سوی آذربایجان می‌رفتند در شریف‌آباد قزوین به وسیله ارتش شوروی بازایستانده شدند (متوقف شدند) و دسته‌های دیگر نظامی نیز که همزمان در راه آذربایجان بودند را ارتش شوروی در کرج بازایستاند و راه را بر ارتش ایران بست. وزارت کشور در نامهای محرمانه که به وزارت امور خارجه فرستاد اعلام خطر کرد که اگر مقامات شوروی با فرستادن نیروی انتظامی ایران به آذربایجان جلوگیری کنند و اگر در برابر دخالت‌های بیگانگان در امور داخلی کشور کاری انجام نشود، در استان‌های شمالی کشور رخدادهای خونین و خطرناکی پیش خواهد آمد، بی‌درنگ وزارت امور خارجه نامهای به سفارت شوروی فرستاد.[۷۹]
۳۰ آبان ۱۳۲۴ هفت کامیون اسلحه و ابزارهای جنگی از سوی جدایی‌خواهان وارد مهاباد شد و میان شماری از کردها پخش گردید.
۱ آذر ۱۳۲۴ وزارت امور خارجه در نامهای به سفارت شوروی نوشت که دو گردان پیاده و یک گروهان ژاندارم ارتش شاهنشاهی که از مرکز به سوی تبریز برای برقراری امنیت در راه بودند و ارتش اشغالی شوروی آنان را در نزدیکی‌های قزوین متوقف کردند [۸۰]
۳ آذر ۱۳۲۴ دولت امریکا در نامهای به دولت شوروی درباره قیام مسلحانه در شمال ایران، جلوگیری از نقل و انتقال قوای نظامی و ژاندارمری و مامورین شهربانی شهرهای شمال ایران، جلوگیری از حرکت لشگر ژاندارمری و ارتش در قزوین که به سوی شمال ایران در حرکت بوده‌اند توضیح خواست. دولت امریکا نیز اقزود که هر سه کشور امریکا و شوروی و بریتانیا اعلامیه سه دولت بزرگ مورخ اول دسامبر ۱۹۴۳ راجع به ایران را امضا کرده اند و در برابر ماده های آن اعلامیه مسئول می باشند و همچنین خواستار دانستن تخلیه ایران از ارتش اشغالی شوروی شد.[۸۱] پس از چندروزی دولت شوروی پاسخ بسیار بی‌آزرمی برای هر پرسشی که در نامه دولت امریکا آمده بود به آن دولت داد [۸۲]
۴ آذر ۱۳۲۴ دانشجویان دانشگاه تهران، دانشجویان آذری و آذربایجانی‌هایی که در تهران زندگی می‌کردند، گروه جوانان میهن پرست ، ایل بختیاری و دیگر طبقه‌های کارگری و پیشه‌وران خود را برای مبارزه با خائنان فرقه دموکرات در آذربایجان به پیشگاه شاهنشاه اعلام داشتند و سیل تلگرام‌های انزجار از خائنان و آمادگی به مبارزه به سوی شاهنشاه روان شد.
در همین روز مجلس شورای ملی در یک نشست پر هیجان انزجار خود را از تحریکات گروهی تبهکار در آذربایجان اعلام داشت و دو تن از نمایندگان دکتر عبده و فرهودی از نخست وزیر خواستار شدند که مجلس را درباره جلوگیری نیروهای شوروی از حرکت دویست نفر ژاندارم به مازندران در فیروزکوه و مخالفت با خرکت یک گردان پیاده نظام از سقز به مهاباد و بازداشتن دو گروهان پیاده و یک گردان ژاندارم به آذربایجان حتی جلوگیری از پیوستن پرشک ارتش به نیروی فرستاده شده برای درمان بیماران و هم چنین بازایستاندن نظامیان تبریز به پیرامون آن شهر آگاه سازد. هم چنین دکتر عبده افزود که تامین امنیت ایران برپایه پیمان سه دولت با دولت ایران است چگونه‌است که ماموران ارتش اشغالی شوروی بر خلاف اصل حاکمیت و استقلال ایران پروانه نقل و انتقال به نیروی انتظامی و ارتش ایران نمی‌دهد؟[۸۳]
۵ آذر ۱۳۲۴ سفارت شوروی به نامه وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به تاریخ ۲۶ آبان در اعتراض به دخالت‌های ارتش اشغالی شوروی در ایران پاسخ داد.[۸۴] دولت شوروی همه کشتارها و آشوب‌های شمال ایران و آذربایجان را دروغ خواند و پافشاری کرد که پیمان سه دولت از سوی شوروی مو به مو رعایت می‌شود.
۶ آذر ۱۳۲۴ دولت آمریکا در نامهای از دولت‌های شوروی و انگلستان خواستار شد که در اجرای قرارداد پتسدام ، به سبب پایان یافتن جنگ ارتش‌های خود را زودتر از ۲ مارس ۱۹۴۶ از ایران بیرون برند تا دولت ایران بتواند در همه شهرها نظم و آرامش برقرار کندو نفوذ و اقتدار دولت مرکزی را در همه شهرهای شمالی مستقر کند.[۸۵] در همین روز دولت انگلستان نیز نامهای برای دولت شوروی فرستاد که در آن یادآور شد که مواد پیمان سه دولت ۱۹۴۲ و اعلامیه سه دولت امریکا بریتانیا و شوروی در کنفرانس تهران راجع به ایران ۱۹۴۳ حاکمیت ملی و تمامیت ارضی ایران را تضمیین می‌نماید و هم چنین دولت شوروی به یاد داشته باشد که رویداد بستن راه بر روی نیروی نظامی ایران که در زاه شمال کشور بودند به وسیله فرمانده نیروی شوروی برخلاف قراردادهای نامبرده می‌باشد. [۸۶] دولت حکیمی با دولت‌های انگلیس و امریکا گفتگو کرده و درخواست همیاری در رعایت پیمان سه گانه از سوی دولت شوروی را کرده بود.[۸۷]
در همین روز بیانیه فرقه دموکرات و درخواست‌های غیرقانونی آنها از سوی دولت مرکزی چاپ شد. طایفه‌های کرد در غرب کشور کارهای خائنانه مزدوران بیگانه به نام حزب کومله برای جدا کردن بخشی از خاک ایران را محکوم کردند و وفاداری کردها را به شاهنشاه مقام سلطنت اعلام داشتند. خان‌های ایل سنحابی و ایل ابیورد در تلگراف‌هایی که به پیشگاه شاهنشاه فرستادند آمادگی خود را برای سرکوبی شورشیان و مزدوران آذربایجان اعلام کردند.
۷ آذر ۱۳۲۴ وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به نامه ۵ آذر ۱۳۲۴ سفارت شوروی پاسخ داد. [۸۸] دولت شاهنشاهی ایران در این نامه خواست که سفارت کبرا در تخلیه ایران از نظامیان شوروی بی‌درنگ اقدام کند و همانگونه که در نامه‌اشان نوشته اند مداخله در امور استان های شمالی پایان یافته باشد و دیگر اینکه ارتش و قوای تامینیه کشور شاهنشاهی که در شریف‌آباد متوقف شده اند هر چه زوردتر به برای استقرار امنیت به سوی استان های سه و چهار حرکت کنند. هم چنین بیات استاندار نوین آذربایجان به همراهی نمایندگان ویژه ژاندارمری و شهربانی با یک فروند هواپیمای شوروی به تبریز پرواز کرد. شاهنشاه وزیر کشور و همچنین استانداران مازندران و گیلان را فراخواندند و به آنان دستور دادند که رفاه و آسایش مردم این استان‌ها فراهم شود.
۸ آذر ۱۳۲۴ شماری از ماجراجویان فرقه دموکرات برای ربودن خودروهای لشکر تبریز به قرارگاه لشکر یورش بردند، ولی با پایداری افراد ارتش روبرو شدند و با کشته شده یکی از شورشیان پراکنده شدند. در همین روز هفتصد تن از لهستانی‌هایی که از شوروی به ایران پناهنده شده بودند به کشور خود بازگشتند.
۱۰ آذر ۱۳۲۴ در سالروز کنفرانس تهران حکیمی نخستوزیر و وزیر امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به اتلی نخستوزیر انگلستان و استالین و همچنین از سوی وزیر امور خارجه به برنس [۸۹]وزیر خارجه دولت آمریکای شمالی تلگراف هایی فرستاده شد و در آن پیمان سه دولت و استقلال و حاکمیت و تمامیت ارضی ایران و چهار سال کمک های ملت ایران به متفقین را یادآور شد.[۹۰]
۱۱ آذر ۱۳۲۴ سالروز بستن پیمان سه دولت متفق در تهران در مجلس شورای ملی مورد گفتگو قرارگرفت. [۹۱] در پی نامه های دیگر وزارت امور خارجه به دولت شوروی درباره آشوب های آذربایجان و نقش ارتش اشغالی شوروی[۹۲] و دیگر رویدادهای استان های شمالی ایران، پاسخ همه این نامه ها را به همان نامه سفارت شوروی به تاریخ ۵ آذر بازگشت داد. [۹۳]
۱۳ آذر ۱۳۲۴ وزارت امور خارجه پس از دریافت نامه گستاخانه سفارت شوروی به تاریخ ۱۱ آذر، پاسخی به سفارت شوروی نوشت و متن نامه سفارت شوروی مورخ ۲۶ نوامبر ۱۹۴۵ (مطابق ۵ آذر ۱۳۲۴) شماره (۵۲۶) را به عنوان مرجع قرارداد و نوشت که "نه فقط مقامات شوروی مانع عبور قوای امدادی متوقف در شریف آباد (حومه قزوین) نخواهند شد بلکه برای هر نوع اقدام که مقامات دولتی ایران در استان‌های شمالی به منظور استقرار امنیت و آسایش عمومی بجا آورند مخصوصا مقامات نظامی آن دولت دوست هم‌عهد نظر مساعد ابراز خواهند داشت.[۹۴] در همین روز آدم‌کشان فرقه دموکرات در شهر مرند مردم را کشته و چپاول کردند و پس از اشغال شهر، سیم های تلفن و تلگراف را بریدند.
۱۵ آذر ۱۳۲۴ بیات استاندار جدید آذربایجان بیانیه ای داد و در آن از مردم درخواست کرد از همکاری با کسانی که سبب آشوب می شوند خودداری کنند و نمایندگان احزاب را به گفتگو درباره درخواست آنان فراخواند.
۱۷ آذر ۱۳۲۴ ستاد ارتش اعلام کرد که شورشیان کردستان به نیروی نظامی تسلیم شدند و شمار ۳۸۳ قبضه اسلحه از آنها گرفته شد و ۷۵۰ خانوار عشایری در اورامان و مریوان که متواری و سرگردان شده بودند به خانه های خود بازگشتند.
۱۹ آذر ۱۳۲۴ کنفرانس مطبوعاتی ابراهیم حکیمی نخستوزیر با خبرنگاران روزنامه‌های انگلستان درباره اوضاع ایران با پایان یافتن جنگ جهانی دوم و ماندن ارتش اشغالی شوروی در ایران و شکستن پیمان سه دولت و اعلامیه سه دولت امریکا بریتانیا و شوروی در کنفرانس تهران راجع به ایران.[۹۵]
۲۰ آذر ۱۳۲۴ شاهنشاه دستور دادند که تاسیسات و جای اردوگاه ارتش امریکا در امیرآباد خریداری شده و خوابگاه دانشجویان دانشگاه در آنجا ساخته شود. در همین روز بیست و پنج تن از اعضای کمیسیون مالی امریکا در وزارت دارایی از کار خود کناره گرفتند و درخواست آنان از سوی هژیر وزیر دارایی پذیرفته شد. شماری از اهالی مرند که با پوشاک دگرگشته (مبدل) در مجلس شورای کشتار و چیاول و ترور فرقه دموکرات را به آگاهی نمایندگان رسانیدند. اردلان ازنگرانی عمومی درباره آذربایجان گفت و محمد مصدق کفت که اقیت به حکیمی رای اعتماد نمی دهد و حکیمی باید کناره‌گیری کند.[۹۶]
جمهوری دموکراتیک آذربایجان
۲۱ آذر ۱۳۲۴ مجلس به اصطلاح ملی فرقه دموکرات، در میان تیراندازی‌های مداوم اعضای فرقه با عضویت هشتاد تن در نبریز تشکیل شد و شبستری به سمت رئیس محلس و جعفر پیشه‌وری به نخست‌وزیری برگزیده شد. پیشه‌وری کابینه خود را برگزید و به مجلس تبریز شناساند. اعضای مسلح فرقه دموکرات شهر تبریز را اشغال کرده و برای ترساندن مردم تیراندازی کردند. فرقه دموکرات به بیات استاندار آدربایحان هشدار داد که شهر تبریز را ترک کند و وی رهسپار تهران شد. وزارت جنگ به سرتیپ درخشانی فرمانده لشکر تبریز دستور داد که به سبب دخالت دولت و ارتش اشغالی شوروی در امور داخلی ایران، سلاح‌ها و ابزار جنگی را نابود کرده و همه افسران و افراد ارتش را به تهران بفرستند. در این روز حکیمی نخستوزیر راجع به رویدادهای آذربایجان سخن گفت و افزود که وی شخصا به همراهی وزیر امور خارجه برای دیدار و گفتگو راهی مسکو هستند.[۹۷]
۲۲ آذر ۱۳۲۴ بیات استاندار آذربایجان به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و گزارش فراگیر و گسترده‌ای درباره اوضاع آذربایجان به عرض رسانید. دولت ایران در نامه‌هایی که به سفارت خانه‌های انگلستان و شوروی و امریکا فرستاد یادآور شد که به سبب ناآرامی در همه امور کشور، دولت ایران می خواه که هرچه زودتر ارتش‌های بیگانه خاک ایران را تخلیه کنند. در همین روز ستون ارتش که قراربود به آذربایجان برود و در شریف‌آباد قزوین ارتش اشغالی شوروی آنها را بازایستانده بود از سوی ستاد ارتش دستور بازگشت به تهران را گرفت.
۲۳ آذر ۱۳۲۴ بیات استاندار آذربایجان در نشست ویژه مجلس شورای ملی جریان ماموریت خود و گفتگوهایش با نمایندگان فرقه دموکرات و پیش نرفتن و به انجام نرسیدن گفتگوها را به آگاهی نمایندگان رسانید. در این روز وزارت امور خارجه سه نامه به سفارت کبرای شوروی [۹۸] و انگلیس [۹۹] و امریکا [۱۰۰] که در آن نوشت که قراربود نخستوزیر به همراهی وزیر امور خارجه ایران به مسکو بیاید که همزمان با کنفرانس وزیران خارجه متفقین در مسکو بود که تنها با احترام به اصل ششم پیمان سه دولت و تمامیت ارضی و استقلال ایران تخلیه ایران از ارتش‌های بیگانه مورد گفتگو قرار گیرد و هیچگونه پیمان دیگری بسته نشود.
۲۶ آذر ۱۳۲۴ اهالی اهواز، عشایر و طایفه‌های بلوچستان، ایل‌های لرستان و طایفه‌های ممسنی در تلگراف‌های بیشماری و طومارهایی که به تهران فرستادند، کارهای خائنانه مشتی تبهکار و جیره خوار بیگانه را در آذربایجان محکوم کرده و وفاداری خود را به شاهنشاه و آمادگی خود را برای پدافند از استقلال و تمامیت ارضی ایران اعلام داشتند.
۲۷ آذر ۱۳۲۴ نخست وزیر حکیمی گزارشی درباره وضع هولناک آذربایجان داد که در آنجا مجلس محلی تشکیل شده و شماری به نام وزیر معرفی شده‌اند و دولت برآن است که پادگان‌های استان‌های ۳ و ۴ را تقویت نماید و یادآور شد که با نامه‌های رسمی که وی به دولت‌های متفق در کنفرانس مسکو تصمیم درستی در تخلیه فوری ایران گرفته شود. محمد مصدق نیز در بی کفایتی دولت و موضوع‌هایی که فوریتی و ربطی به مسئله حاد آذربایجان نداشت و رسیدگی مجلس تلگراف‌های شکایت آمیز افراد سخن راند. فرهودی درباره سیاست عمومی دولت و موافقت خود با حکیمی ابراز داشت.[۱۰۱]
۲۸ آذر ۱۳۲۴ سرتیپ درخشانی فرمانده لشکر آذربایجان و نوزده تن از افسران پادگان تبریز با هواپیما به تهران بازگشتند. شصت تن دیگر از افسران با اتوبوس رهسپار تهران شدند.
۱ دی ۱۳۲۴ تیپ اردبیل پس از یک هفته در محاصره ارتش شوروی و مسلحان فرقه دموکرات تسلیم شد. ایل بویر احمدی علیا، رئیس‌های ایل‌های کهکیلویه، ایل دره شوی و کشکولی فارس، طایفه حیات داودی، طایفه سگوند اندیمشک، کلانتران طایفه‌های خمسه، ایل بچاقچی افشار و بسیاری از مردم شهرستانها انزجار خود را از کارهای خیانت‌آمیز فرقه دموکرات ابراز داشته و آمادگی خود را برای فداکاری و جانبازی در راه شاهنشاه و پدافند از میهن اعلام کردند.
۲ دی ۱۳۲۴ هفتاد نفر دیگر از لشکر آذربایجان با راه‌آهن وارد تهران شدند. شاهنشاه نریمان شهردار تهران را فراخواندند و امرهای تندی درباره مبارزه با گرانفروشی و مجازات انبارکنندگان کالا و سودجویان و نگاهداری از بینوایان و درماندگان دادند.
۳ دی ۱۳۲۴ افراد ارتش انگلیس در زاهدان پس از فروش آنچه را که داشتند و پس دادن ساختمان‌هایی که در اختیار آنان بود، از زاهدان بیرون رفتند.
۵ دی ۱۳۲۴ دانشجویان مقیم امریکا و کمیته ایرانیان در تلگرافی از دولت امریکا خواستند که برای حفظ استقلال و حاکمیت ایران قدرت را برای تخلیه خاک ایران از ارتش‌های بیگانه بکار برد. قانون افزایش دو لشگر به ارتش ایران و ترمیم حقوق افسران که در ۲۷ آبان به تصویب رسیده شده بود به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید و به وزارت جنگ بخشنامه شد.[۱۰۲]
۷ دی ۱۳۲۴ در کنفرانس وزیران امور خارجه سه دولت متفق که در مسکو برپا شد، بیرون رفتن ارتش شوروی از خاک ایران مورد گفتگو قرار گرفت لیکن گفتگوها سرانجامی نیافت.
۹ دی ۱۳۲۴ مجلس شورای ملی دولت را به سبب پیش‌آمدهای آذربایجان و آشوب‌های روزافزون در دیگر شهرها و بخش‌های کشور بازخواست (استیضاح) کرد.
۱۰ دی ۱۳۲۴ حکیمی نخستوزیر در گفتگویی با رسانه‌ها با خبرنگاران دیلی اکسپرس رویتر و آسوشیتدپرس دیدگاه‌های خود را درباره آشوب‌های آذربایجان و بازتاب کنفرانس وزیران امور خارجه سه دولت بزرگ در مسکو و آمادگی ایران برای گفتگو با بلندپایگان شوروی ابراز کرد.
۱۱ دی ۱۳۲۴ دو تن از افسران تیپ اردبیل و سه تن از افسران ژاندارمری رضائیه وارد تهران شدند. در همین روز سرلشکر فیروز وزیر راه از سمت خود کناره گرفت. دو روز پس از این شماری از افسران و سربازان لشکر سه تبریز با راه‌آهن وارد تهران شدند. پانزده تن از افسران تیپ رضائیه و اردبیل و شماری از درجه‌داران و خانواده‌های آنان که بیش از پنجاه تن بودند نیز وارد تهران شدند.
۱۳ دی ۱۳۲۴ هیات نمایندگی ایران تقی‌زاده و سهیلی در کنفرانس ملل متفق که از دهم ژانویه برابر با بیست و یکم دی در لندن قراربود برپا شود به سوی لندن پرواز کردند.
۱۵ دی ۱۳۲۴ کارخانه روغن‌کشی ورامین که در آبان ۱۳۱۷ قرارداد بنیان آن با کمپانی فرانسوی گردوگرانژه بسته شده بود، پس از اینکه کاستی‌ها از میان برداشته شد آغاز به کار کرد.
۱۶ دی ۱۳۲۴ برای کمک به آوارگان آذربایجان که از کشتار و چپاول فرقه دموکرات آذربایجان از خانه و شهرهایشان فرارکرده بودند در اتاق بازرگانی نشستی با نخستوزیر بر پا شد.
۱۷ دی ۱۳۲۴ به دنبال داده شدن گزارش دادرسی ارتش درباره رخدادهای آذربایجان و تصویب شاهنشاه، دادگاه ویژه‌ای برای رسیدگی به انهام سرتیپ درخشانی فرمانده لشکر سه آذربایجان در مورد داده اسلحه به فرقه دموکرات برگزار شد. در همین روز وزارت امور خارجه اعلام کرد که برای رسیدگی به وضع ایران گفتگوهایی برای بنیان یک کمیسیون چند نفری از نمایندگان ایران و متفقین در راه‌است.
۱۸ دی ۱۳۲۴ شماری از اهالی چالوس نیمه شب به ساختمان حزب توده ریختند و ساختمان را آتش زدند. هیات مدیره جمعیت شیر و خورشید سرخ در کاخ مرمر به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند و ایشان دستوراتی درباره گسترش و بهتر کردن کارهای انسان‌دوستانه جمعیت دادند.
۱۹ دی ۱۳۲۴ در این روز در نشست محمد مصدق سخنانی گفت که بسیار به نامه‌های استالین به دولت شاهنشاهی و ترومن و دولت انگلیس شباهت داشت. که تنها در آذربایجان ناآرامی وجود دارد و در هیچ نقطه دیگر از ایران اختلافی موجود نیست و آنرا هم می‌باید با گفتگو با خود اهالی آذربایجان از میان برداشت و اگر سرانجامی نداشت با گفتگوی مستقیم با دولت اتحاد جماهیر شوروی حل بشود و به هیچوجه صلاح نیست که با دولتین امریکا وانگلستان به نام سه دولت وارد گفتگو شد، وی از دولت شوروی نیز که این پیشنهاد را رد کرده سپاسگزاری کرد. محمد مصدق گفت که آقای تقی‌زاده برای ریاست نمایندگان ایران در سازمان ملل متفقه شایسته ندانست و نخست وزیر حکیمی باید از سمت کناره جویی نمایند... [۱۰۳][۱۰۴] در همین روز شماری یاغی و مزدور برای جلوگیری از انتخابات انجمن‌های ایالتی و ولایتی در قزوین در شهر تیراندازی کرده و تنی چند را کشته و زخمی کرده‌اند. سفیر ایران در لندن در تلگرافی به وزارت امور خارجه به آگاهی رسانید که از اقدام‌های متفقین چنین بر می‌آید که اگر ماده‌های پیشنهاد شده کمیسیون رسیدگی به اوضاع ایران اصلاح نشود از استقلال ایران چیزی نخواهد ماند. سفیر ایران به امتیازانی که به برخی از کشورهای دشمن با متفقین، داده شده‌است اشاره کرد و یادآور شد که روشن نیست ایران با آنکه دوست متفقین است و امتیازی هم نگرفته، جرا باید استقلالش در خطر قرار بگیرد؟[۱۰۵]
۲۰ دی ۱۳۲۴ هژیر وزیر دارایی در مجلس شورای ملی به آگاهی رساند که دولت ایران پیشنهاد کمیسیون سه جانبه را نپذیرفته‌است. در همین روز شیخ عبدالله جاسب فرزند شیخ خزعل با شماری از اعراب با اسلحه وارد خرمشهر شدند و پس از اینکه اسلحه‌های پاسگاه مرزی را چپاول کردند ساختمان گمرک را در اختیار خود گرفتند، ولی با ورود نیروی نظامی به شهر، شورشیان و مزدوران از خاک ایران فرار کردند.
۲۴ دی ۱۳۲۴ قانون کمک به شهدای آذربایجان در مجلس شورای ملی به تصویب رسید.[۱۰۶]
۲۵ دی ۱۳۲۴ حکیمی نخستوزیر در مجلس شورای ملی درباره سیاست داخلی و خارجی کشور، رد پیشنهاد امریکا و انگلستان در مورد کمیسیون سه جانبه، به بن‌بست خوردن کوشش‌های دولت ایران در تهران و مسکو درباره تخلیه ایران از ارتش‌های اشغالی بیگانه و سرانجام در دستور قرارگرفتن مسئله ایران در برنامه کار سازمان ملل متفق روشنگری کرد و اعلام داشت که بزودی از سمت خود کناره‌گیری خواهد کرد.[۱۰۷]
۲۶ دی ۱۳۲۴ تقی‌زاده سفیرکبیر ایران در انگلستان و رئیس هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل دادخواست ایران را علیه دخالت‌های ماموران ارتش اشغالی شوروی در امور داخلی ایران و پشتیبانی آنها از جدایی‌خواهان آذربایجان به سازمان ملل داد و از آنجا که مسئله ایران و شوروی در دستور کار نبود در سخنرانی خود در سازمان ملل پافشاری کرد که به درخواست ایران درباره آذربایجان رسیدگی شود. ۲۹ دی دادخواست ایران نخستین دادخواست سازمان ملل نوبنیاد به شورای امنیت داده شد.
۲۷ دی ۱۳۲۴ هفت تن از کلانتران مرزی آذربایجان و سه نفر معاونان آنان با اتوبوس وارد تهران شدند. اهالی قوچان در تلگرافی به پیشگاه شاهنشاه از کمک‌های همایونی برای ساختن بیمارستان در این شهر سپاسگزاری کردند.
۳۰ دی ۱۳۲۴ حکیمی نخستوزیر به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و کناره‌گیری خود را به سبب آشوبگری‌های حزب توده و اقلیت به سرکردگی محمد مصدق تقدیم کرد.
۱ بهمن ۱۳۲۴ شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی رئیس مجلس شورای ملی را فراخواندند و با اعلام کناره‌گیری حکیمی از نخست‌وزیری، گرایش مجلس شورای ملی را به نخستوزیر آینده جویا شدند. در همین روز شورشیان فرقه دموکرات با شماری از تفنگچی‌های ذوالفقاری در خمسه روبرو شدند و در زد و خوردی که میان آنها رویداد پنجاه نفر از جدایی‌خواهان فرقه دموکرات کشته و یک صد تن زخمی شدند.
۴ بهمن ۱۳۲۴ ویشینسکی معاون کمیساریای امور خارجه شوروی، در یادداشتی که به شورای امنیت ملل در لندن نوشت، دادخواست ایران درباره دخالت دولت شوروی در امور داخلی ایران را رد کرد.
۵ بهمن ۱۳۲۴ هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل در نامهای که به شورای امنیت داد به آنچه ویشینسکی نوشته بود پاسخ داد و آن را رد کرد.
۶ بهمن ۱۳۲۴ رئیس مجلس شورای ملی به پیشگاه شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی شرفیاب شد و گرایش مجلس را به نخست‌وزیری احمد قوام به عرض رسانیدند. در همین روز ذوالفقاری‌ها بر یورش‌های خود علیه جدایی‌خواهان فرقه دموکرات در نزدیکی‌های زنجان افزودند و چند تن از فرماندهان آنها را دستگیر کردند.
نخستوزیر احمد قوام
۷ بهمن ۱۳۲۴ شاهنشاه احمد قوام را فراخواندند و تشکیل کابینه را به وی سپردند و هم چنین درباره آذربایجان اوامر خود را صادر کردند. در همین روز در زد و خوردی که میان شورشیان فرقه دموکرات و سواران میهن‌پرست ذوالفقاری در نزدیکی زنجان روی داد پس از ده ساعت تیراندازی شورشیان با دادن شمار زیادی کشته متواری شدند.
۸ بهمن ۱۳۲۴ بنا بر تلگرافی که دولت به هیات نمایندگی ایران در لندن فرستاد به آگاهی آنان رسانید که نمایندگان ایران همزمان با پیش کشیدن مسئله آذربایجان در سازمان ملل متحد، با نماینده شوروی نیز وارد گفتگو شوند تا زمینه گفتگوی مستقیم با دولت شوروی فراهم آید. در همین روز والاس مری سفیر کبیر امریکا و سر ریدر بولارد سفیر کبیر انگلستان در تهران با نخستوزیر دیدار کردند و درباره آذربایجان با وی به گفتگو نشستند. گرفتاری با آذربایجان در شورای امنیت خوانده شد و تقی‌زاده رنیس هیات نمایندگی ایران بدون حق رای در گفتگوها و نشست‌ها شرکت کرد و درباره دخالت‌های دولت شوروی در امور داخلی ایران با نشان دادن مدرک سخنرانی کرد، ولی ویشینسکی گفته‌های تقی‌زاده را رد کرد و پیشنهاد نمود که بهتر است برای مسئله آذربایجان از راه گفتگوی مستقیم میان دو کشور چاره‌اندیشی شود.
سفارت ایران در ایتالیا که پس از اعلان جنگ ایران به آلمان، ایتالیا و ژاپن بسته شده بود، بازگشایی شد و حسن پاکروان به سمت وزیر مختار ایران در آن کشور برگزیده شد.
بر اساس آمار در سال ۱۳۲۴ تولید نفت خام ایران ۱۳۰،۵۲۶،۰۰۰ بشکه و درآمد ایران از نفت خام ۵،۶۰۰،۰۰۰ لیره بوده‌است.
۹ بهمن ۱۳۲۴ تقی‌زاده نماینده ایران در شورای امنیت بار دیگر به دخالت‌های شوروی در ایران اشاره کرد و درخواست رسیدگی نمود، برای بستن راه بر ایران ویشینسکی نماینده شوروی پاسخ داد که شکایت هیات نمایندگی ایران به شورای امنیت از سوی دولت حکیمی داده شده‌است و این دولت اکنون بر سر کار نیست. وی افزود که اگر گفتگوهای مستقیم میان ایران و شوروی آغاز شود، شورای امنیت هیچگونه شایستگی برای رسیدگی به دادخواست ایران را ندارد. در همین روز احمد قوام به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و گزارش کارهای انجام شده درباره آذربایجان را به عرض رسانید و شاهنشاه برای برداشتن مشکل آذربایجان دستورهای بایسته (لازم) را صادر کردند.
۱۰ بهمن ۱۳۲۴ ماموران دولت شوروی که در راه‌آهن میان تهران- میانه، تهران - بندرشاه، گرمسار - شاهرود گمارده شده بودند از سوی سران دولت شوروی به کشور خود برگردانده شدند. فرماندار اهر که از سوی فرقه دموکرات بازداشت شده بود آزاد و به سوی تهران رهسپار شد. احمد قوام نخستوزیر بنا بر دستور شاهنشاه تلگرافی به‌استالین رئیس شورای کمیسرهای ملی اتحاد شوروی، اتلی نخستوزیر انگلستان و برنس وزیر امور خارجه امریکا فرستاد، و همکاری ژرف و پایمردانه دولت‌های شوروی، امریکا و انگلستان را خواستار شد.
در همین روز رادیو لندن گفت که شورای امنیت پس از چهار ساعت گفتمان درباره چالش ایران و شوروی در مورد آذربایجان، پیشنهاد داده‌اند که دو کشور از راه گفتگوی مستقیم گرفتاری آذربایجان را از میان بردارند.
۱۲ بهمن ۱۳۲۴ شورشیان فرقه دموکرات در شهر میانه وارد دهات چاراویماق و قزل‌چه شدند و بسیاری از خانه‌ها را آتش زدند و مال و زندگی اهالی را چپاول کردند.
۱۳ بهمن ۱۳۲۴ سربازخانه کهن تهران در خیابان نایب‌السلطنه به فرمان شاهنشاه ویژه نگهداری از بینوایان و مستمندان شد.
۱۴ بهمن ۱۳۲۴ دولت اتحاد جماهیر شوروی به آگاهی رسانید که برای پذیرایی هیات نمایندگی ایران و گفتگوهای مستقیم درباره پیوندهای دو کشور آماده‌است.
۱۵ بهمن ۱۳۲۴ جشن بنیان و استقلال دانشگاه تهران در سالن دانشکده حقوق در پیشگاه شاهنشاه برگزار شد.[۱۰۸] در همین روز، ویشینسکی رئیس هیات نمایندگی شوروی در سازمان ملل متفق به همراهی سفیر کبیر شوروی در انگلستان و سفیر کبیر شوروی در امریکا به سفارت کبرای ایران در لندن آمده و در نشستی با تقی‌زاده و سهیلی هیات نمایندگی ایران به گفتگو درباره پیوندهای میان دو دولت ایران و شوروی پرداختند.
۱۷ بهمن ۱۳۲۴ اهالی تویسرکان در تلگرافی که به پیشگاه شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی فرستادند از پرداخت هزینه بیمارستانی در آن شهر سپاسگزاری کردند. افسران لشکر سه آذربایجان که به تهران آمده بودند به پادگان‌های گوناگون کشور فرستاده شدند. هشتاد تن از سرپاسبانان و پاسبانان شهربانی‌های تبریز، رضاییه، زنجان و اردبیل به تهران وارد شدند.
۱۸ بهمن ۱۳۲۴ نخستوزیر احمد قوام به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و گزارش رویدادهای کشور و مسئله‌ها و دشواری‌های آذربایجان را به عرض رسانید و شاهنشاه اوامری در هر مورد صادر کردند.
۲۰ بهمن ۱۳۲۴ به سبب گسترش یورش‌های تفنگچیان ذوالفقاری علیه شورشیان فرقه دموکرات، غلام یحیی فرمانده ارتش فرقه دموکرات اعلامیه‌ای علیه ذوالفقاری‌ها صادر کرد و در برابر آن فرمانده چریک‌های ذوالفقاری در اعلامیه‌ای از همه شاهدوستان و میهن‌پرستان خواست که علیه مزدوران فرقه دموکرات یکپارچه و هم‌بسته شوند و با جنگحویان ذوالفقاری همکاری کنند. در همین روز یکصد و پنجاه تن دیگر از ماموران شهربانی‌های آذربایجان وارد تهران شدند. بانک ملی نیز در ۲۱ بهمن اعلام کرد که تا آخر دی ماه ۷،۵۰۰،۰۰۰،۰۰۰ میلیون ریال اسکناس چاپ کرده‌است.
۲۲ بهمن ۱۳۲۴ مالاریا و تیفوس در تهران و برخی از شهرستان‌های ایران همه‌گیر شد و وزارت بهداری آغاز به مبارزه با این بیماری‌ها کرد. دولت احمد قوام آزادی حزب‌ها و و اجتماعات را به آگاهی رسانید. در همین روز کردهای میهن‌پرست میاندوآب پرچم حزب کومله را از فراز ساختمان بخشداری آن شهر فروکشیدند و به جای آن پرچم سه رنگ شیر و خورشید ایران را برافراشتند. روز پسین از سوی فرقه دموکرات آذربایجان اعلامیه‌ای درباره مشمولین نظام وظیفه صادر شد که برای خدمت در ارتش فرقه دموکرات آذربایحان خود را معرفی نمایند ولی مردم این اعلامیه را نادیده گرفتند.
۲۵ بهمن ۱۳۲۴ احمد قوام نخستوزیر هیات وزیران را به پیشگاه شاهنشاه شناساند. روز پسین کلوب مرکزی حزب توده بازگشایی شد و اعضای آن در خیابان فردوسی گرد هم آمده و همایش حزبی به راه‌انداختند.
۲۷ بهمن ۱۳۲۴ دکتر بنش در تلگرافی به دولت ایران پیروزی هیات نمایندگی ایران را در گفتگوهای آینده در مسکو آرزو کرد.
۲۸ بهمن ۱۳۲۴ نخستوزیر احمد قوام کابینه و برنامه دولت را به مجلس شورای ملی شناساند. در این کابینه سه تن از رهبران حزب توده، به عنوان وزیر رخنه کردند. [۱۰۹] و گفت که سیاست خارجی دولت را بر پایه احترام رویارو با سه دولت بزرگ می‌باشد و تلگراف مهرآمیزی از استالین دریافت کرده و با هیاتی فردا ۲۹ بهمن رهسپار مسکو می‌باشند. سفر قوام به مسکو زمانی بود که تنها چند روزی به پایان دوره جهاردهم مجلس شورای ملی مانده بود و واپسین روزهای درنگ ارتش اشغالی شوروی در ایران یعنی روز ۱۱ اسفند ۱۳۲۴ برابر با ۲ مارس ۱۹۴۶ نیز فرا می‌رسید. این سفر به مسکو از ۳۰ بهمن تا ۱۷ اسفند به درازا کشید.[۱۱۰]
۲۹ بهمن ۱۳۲۴ سپهبد امیراحمدی وزیر جنگ به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و گزارش اوضاع نظامی را در آذربایجان به عرض رسانید.
۱ اسفند ۱۳۲۴ قوام نخستوزیر و هیات نمایندگی ایران در کاخ کرملین با مولوتف کمیسر امور خارجه شوروی دیدار و گفتگو کردند. در این روز احمد قوام نخستوزیر به وزارت تجارت خارجی شوروی درباره آسیب‌های جنگ، بدهی‌های شوروی به ایران و یازده تن طلای ایران نامهای نوشته بود [۱۱۱]
۲ اسفند ۱۳۲۴ در نشست مجلس شورای ملی نمایندگان درباره تغییر مسیر رود هیرمند از سوی دولت افغانستان و آشوب‌ها و باجگیری حزب توده از مردم در مازندران گفتگو کردند.[۱۱۲]
۴ اسفند ۱۳۲۴ در دیدار احمد قوام نخستوزیر در سفرش به مسکو با مولوتف وزیر امور خارجه شوروی درباره تخلیه ارتش شوروی از ایران و مسئله آذربایجان پیش کشیده شد. مولوتف گفتگو را به نفت کشانید و نامهای رسمی به قوام داد که تخلیه ایران فعلا ممکن نیست و در آذربایجان می باید دولتی بدون وزیر جنگ و امور خارجه تشکیل گردد و یک شرکت نقت به سهم ۵۱ درصد برای شوروی و ۴۹ درصد ایران می باید تشکیل شود.[۱۱۳] که بی‌درنگ همان روز قوام پاسخ نامه را به مولوتف نوشت.[۱۱۴] ژنرال ساوری فرمانده نیروهای انگلستان در منطقه ایران و عراق در دوران جنگ پس از شرفیابی به پیشگاه شاهنشاه اعلام کرد که واپسین گروهان ارتش انگلستان تا روز یازدهم اسفند ماه خاک ایران را ترک خواهد کرد. در همین روز یک افسر روسی که در سبزوار سبب رنج و دردسر شده بود در تیراندازی میان او و اهالی کشته شد.
۵ اسفند ۱۳۲۴ نامه دیگر مولوتف به قوام که در آن نوشته شده بود که دولت شوروی از آنجا که دولت ایران با بنیان شرکت نفت مختلط ایران و شوروی موافقت نکرده است، دولت شوروی خواستار امتیاز نفت شمال ایران است.[۱۱۵] در گیرودار گفتگوها و نامه‌ها قوام خبرهای ناگوار گسترش هرج و مرج و یورش دموکرات ها به پشتیبانی ارتش شوروی در پیرامون گیلانات رسید و بی‌درنگ قوام نامه دیگری درباره رخدادهای آذربایجان و گیلان و مازندران به مولوتف نوشت.[۱۱۶]
۶ اسفند ۱۳۲۴ مولوتف به قوام نوشت که در آذربایجان می‌باید یک حکومت خودمختار برقرارگردد و اهالی آذربایجان حق خواهند داشت که زبان محلی خود را بکار برند. نخستوزیر آذربایجان همان استاندار خواهد بود و فرمانده پادگان نظامی از سوی دولت ایران و پذیرش دولت آذربایجان خواهد بود. هم چنین مولوتف درباره نفت دوباره شرکت مختلط نفت ایران و شوروی را پیش کشید.[۱۱۷]
۷ اسفند ۱۳۲۴ قوام نامه ای به مولوتف فرستاد و در آن روشن ساخت که آذربایجان بخشی جدانگردنی از ایران است و هرگونه حکومت خودمختار و دولت آذربایجان را رد کرد و تمامیت ارضی و حاکمیت و استقلال ایران را یادآوری کرد. درباره نفت قوام روشن کرد که مجلس دوره چهاردهم رو به پایان است و هرگونه دادن امتیاز نفتی می باید با تصویب مجلس شورای ملی باشد و برای اینکه دولت خارجی اعمال نفوذ در انتخابات نکنند انتخابات مجلس پانزدهم به پس از بیرون رفتن ارتش‌های اشغالی از ایران افکنده شده است.[۱۱۸] قوام درخواست دیدار و گفتگویی دیگر با مولوتف را نمود ولی رد شد، قوام به آگاهی رسانید که وی به همراه هیات خود به ایران بازخواهد گشت. در همین روز نمایندگان اقتصادی هیات فرستاده شده به مسکو در دیداری با میکونف جانشین کمیسر بازرگانی شوروی درباره محاسبات و مطالبات بانکی، مالی و تجاری گفتگویی داشتند.
۸ اسفند ۱۳۲۴ انبار نیروهای انگلیسی در ایستگاه راه‌آهن به مقامات دولتی ایران بازگردانده شد.
۹ اسفند ۱۳۲۴ قوام باور داشت که با نامه‌های وی بهبود در گفتگوها و راه چاره برای مسله‌ها با شوروی در آینده نزدیک پیدا خواهد شد نامه بسیار تند و گستاخانه‌ای از مولوتف دریافت کرد که در آن گلایه از ندادن امتیاز نفت به شوروی در سال ۱۹۴۴ شده بود و مروری بر تاریخچه نفت ایران و دوباره گله مندی از دادن امتیاز نفت به امریکا و انگلیس، و خودمختاری آذربایجان و ارتش شوروی در ایران اشاره به سیاست ضد شوروی حکیمی کرد که روشن شد که چرا حزب توده و مصدق و نمایندگان اقلیتش مجلس چهاردهم را به آشوب کشیدند تا نخست‌وزیری که همراه با سیاست شوروی در ایران است روی کار بیاید.[۱۱۹]
۱۱ اسفند ۱۳۲۴ در این روز بر پایه پیمان سه دولت و اعلامیه سه دولت امریکا بریتانیا و شوروی در کنفرانس تهران راجع به ایران قرار بود که ایران از ارتش‌های بیگانه خالی شود احمد قوام و همراهان در مسکو به جای دریافت فرمان تخلیه ایران از ارتش اشغالی شوروی ، خبر تخلیه نیمه کاره برخی از شهرهای ایران را در روزنامه ایزوستیا خواندند که فرمانده نیروهای شوروی به آگاهی رساند که شهر سمنان و شاهرود از سربازان شوروی تخلیه شده است. نیروهای پیاده و سواره نظام شوروی نیز آغاز به تخلیه شهر تبریز کردند. قوام نامه اعتراض به استالین نوشت.[۱۲۰] ژنرال بولینگ فرمانده نیروی انگلستان در خوزستان با همه افراد ارتش شهر اهواز را تخلیه نمودند.
۱۴ اسفند ۱۳۲۴ قوام با دریافت خبرهای کشتار و چپاول مسلحانه فرقه دموکرات در استان‌های شمال کشور نامه دیگری به استالین درباره این رویدادهای ناگوار نوشت و درخواست کرد که استالین دستور تخلیه ارتش شوروی از ایران را بدهد.[۱۲۱] نخستوزیر احمد قوام و هیات همراهان وی در میهمانی باشکوهی که در کاخ کرملین داده شده بود شرکت کردند. در این میهمانی استالین، مولوتف، کمیسرها و مارشال‌های بلندپایه شوروی نیز بودند. همچنین سادچیکف سفیر کبیر جدید شوروی به قوام شناسانده شد.
۱۵ اسفند ۱۳۲۴ نخستوزیر احمد قوام با رسیدن خبرهای دهشتناک دیگر از کشتار و چپاول مزدوران دموکرات نامه اعتراض‌آمیز دیگری به استالین درباره پشتیبانی ارتش شوروی از شورشیان و پخش تفنگ خودکار، بمب، نارنجک دستی و کامیون‌های پر از اسلحه به ایران از مرزهای شوروی، جلوگیری ارتش شوروی از قوای نظامی و امنیتی ایران برای برقراری امنیت و آرامش و درخواست چندباره برای تخلیه ایران از ارتش شوروی نوشت [۱۲۲] همچنین احمد قوام از آنجا که پاسخی به نامه ۱ اسفند ۱۳۲۴ درباره آسیب‌های جنگ و بدهی‌های شوروی دریافت نکرده بود نامه دیگری در این باره به مولوتف نوشت.[۱۲۳] دولت امریکا در نامهای از دولت شوروی خواست که بقیه نیروهای خود را هر چه زودتر از خاک ایران بیرون برد.
۱۶ اسفند ۱۳۲۴ پیش از بازگشت احمد قوام به ایران میان وی و سادچیکف سفیر نوین شوروی در ایران درباره تخلیه ایران از ارتش شوروی و مسله آذربایجان ابلاغیه‌ای دربرگیرنده سه ماده به امضا رسید. [۱۲۴]احمد قوام و هیات همراه وی از مسکو رهسپار بادکوبه شدند و از آنجا به تهران بازگشتند. در این روز مجلس شورای ملی دوره چهاردهم به پایان رسید. وزارت دارایی اعلام کرد که بودجه کل کشور بر پایه درآمد ۷،۶۸۶،۷۲۳،۰۰۰ هزینه ۹،۳۳۶،۲۳۹،۰۰۰ بوده است. احمد قوام پس از ورود به کشور به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و گزارش ماموریت خود را در مسکو به آگاهی رسانید.
۲۰ اسفند ۱۳۲۴ تشکیل اجتماعات و تظاهرات پیوسته حزب توده و گروه‌های سیاسی، زد و خوردها و تیراندازی‌های پیاپی به زخمی شدن و کشته شدن اهالی تهران کشید. ناامنی در تهران سبب نگرانی و پریشانی مردم پایتخت شد دو نفر از اعضای فداییان اسلام، نواب صفوی و یک تن دیگر با کارد و هفت تیر در شعبه هفت بازپرسی دادسرای تهران به احمد کسروی نویسنده و تاریخ‌نویس و وکیل دعاوی و مدیر روزنامه پرچم و منشی او یورش برده و هر دوی آنها را در ساختمان دادگستری کشتند. قاتلین کسروی به وسیله پلیس دستگیر شدند. در همین روز نخست وزیر احمد قوام در مجلس شورای ملی گفتگوهای هیات فرستاده شده به مسکو را به آگاهی نمایندگان رسایند. قوام گزارش سفر خود را به مسکو را در مجلس دوره پانزدهم به آگاهی نمایندگان رسانید او چنین گفت گزارشی که باطلاع آقایان میرسانم خلاصه ایست از اقدامات ومذاکراتی که با دولت اتحاد جماهیر شوروی جریان داشته‌است، اگر یک قدری مفصل است امیدوارم آقایان را خسته و کسل نکند تصور می‌کنم دراینموقع که می‌خواهم یک گزارش کافی از عملیات سیاسی دولت نسبت بروابط ایران وشوروی بعرض مجس برسانم هرگز ضرورت و لزومی نباشد باینکه حوادث ناگوار و دردناک سال ۱۳۲۴ را ولو بطور خلاصه بخاطرها بیاورم واشتعال آتشی را که دراین سرزمین با مذاکره نفت آغاز کرده و منجر بمخاطره عظیم سیاسی و فاجعه بزرگ یکی از قسمتهای حیاتی کشور یعنی آذربایجان گردیده بود. از این تاریخ دوره قانونگذاری مجلس شورای ملی به پایان رسید و دوره فترت آغاز شد.
ورود ایوان سادچیکف سفیر کبیر شوروی به تهران
۲۹ اسفند ۱۳۲۴ سادچیکف سفیر کبیر نوین شوروی در ایران وارد تهران شد. در این روز علاء سفیرکبیر ایران در امریکا و نماینده ایران در سازمان ملل، در نامهای به شورای امنیت در نیویورک، به ادامه بودن ارتش شوروی در ایران و تخلیه نکردن کشور و مداخله‌های آن دولت در امور داخلی کشور ایران اعتراض کرد. هم‌جنین قوام به تلافی زمانی که سیدضیا به قدرت رسید و دوله و السطنه ها را به زندان افکند سیدضیاالدین طباطبائی را به جرم فعالیت علیه دولت بازداشت کرد.
۱ فروردین ۱۳۲۵ شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی در آغاز جشن نوروز پیامی به ملت ایران فرستادند و با اشاره به سختی‌ها و دشواری‌ها که به سبب رخدادهای دنیا گریبان ایران را گرفته است و فرمودند:"هر فرد ایرانی باید دلبستگی و علاقه خود را به اصول دینی و اخلاقی و سنن اجتماعی و ملی عملا ظاهر سازد". آیین سلام نوروزی در کاخ گلستان در پیشگاه شاهنشاه برگزار شد. شاهنشاه از موزه ایران باستان و بدست آمده های تاریخ پیش از اسلام و پس از اسلام بازدید کردند.
۵ فروردین ۱۳۲۵ استالین در گفتگویی با رسانه‌ها اعلام کرد که دولت شوروی بر پایه پیمانی که با دولت ایران بسته است ارتش سرخ را از این کشور بیرون خواهد برد. رادیو تهران نیز اعلام کرد که نیروهای شوروی از ۲ مارس آغاز به بیرون رفتن از ایران کرده اند و اکنون کرج خالی از ارتش شوروی است و خروج از قزوین نیز آغاز شده است.
۶ فروردین ۱۳۲۵ در نشست شورای امنیت برای رسیدگی به شکایت ایران علیه دخالت‌های شوروی در امور داخلی ایران و پشتیبانی از فرقه دموکرات آذربایجان، آندره گرومیکو نماینده شوروی، برنز وزیر امور خارجه امریکا، الکساندر کادوکان نماینده انگلستان، همچنین نمایندگان هلند، مکریک، لهستان، مصر و استرالیا هر یک در این مورد سخنانی گفتند. روز پسین ۷ فروردین دوباره نشست شورای امینت برگزار شد و از آنجا که پیشنهاد آندره گرومیکو با خارج کردن شکایت ایران از دستور کار موافقت نشد، گرومیکو و دیگر اعضای هیات نمایندگی شوروی با اعتراض از نشست شورای امنیت بیرون رفتند. سپس حسین علاء نماینده ایران به نشست فراخوانده شد. علاء در سخنان خود گفت که :اگر رسیدگی به قضیه ایران در شورای امنیت به تعویق افتد صلح جهانی به خطر خواهد افتاد. دولت شوروی پیشنهادهایی به دولت ایران کرده است که با استقلال و حق حاکمیت این کشور کاملا مغایرت دارد، به همین جهت کلیه تقاضاهای شوروی از ایران که مخالف منشور آتلانتیک و پیمان ملل متفق و قانون اساسی ایران می‌باشد رد شده است." در همین روز نیروهای شوروی فیروزکوه و گرمسار را نیز تخلیه کردند. شورای امنیت نیز شکایت ایران از شوروی را دوباره مورد رسیدگی قرارداد.
۹ فروردین ۱۳۲۵ تاکستان قزوین از ارتش شوروی پاک شد و خروج ارتش سرخ از گرگان آغاز شد.
۱۰ فروردین ۱۳۲۵ هیات پارلمانی انگلستان برای بازدید از آذربایجان و استان‌هایی که هنوز نیروهای شوروی در آن بودند وارد تهران شد. در این روز دانشکده کشاورزی کرج به دانشگاه تهران پیوسته شد.
۱۲ فروردین ۱۳۲۵ وزارت پست و تلگراف و تلفن به دفترهای پست و تلگراف شهرهای قزوین، رشت، بابل، شهسوار، گرگان، گنبد کاووس، مشهد، تربت حیدریه، بیرجند، شاهرود و سمنان دستور تلگرافی داد که سیم‌های مورد استفاده ماموران شوروی را که با هزینه خود کشیده‌اند و تاکنون از آن استفاده می کردند از آنها تحویل گرفته و بهای آنها را بپردازند. سربازان شوروی ایستگاه راه‌آهن را تخلیه نموده و با ترن به زنجان رفتند.
۱۵ فروردین ۱۳۲۵ سادچیکف سفیرکبیر شوروی در ایران با قوام نخستوزیر دیدار کرد و درباره مسایل دو کشور با وی گفتگو کرد. قوام نخستوزیر به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و گزارش گفتگوهای خود را با سفیر شوروی به آگاهی شاهنشاه رسانید و محمدرضا شاه پهلوی اوامر لازم برای بدست آوردن حقوق ملت ایران را صادر کردند. در همین روز موافقت نامه نفت شمال ایران میان احمد قوام نخستوزیر و ایوان سادچیکف سفیر کبیر شوروی به امضا رسید.[۱۲۵] شورای امینت بار دیگر به شکایت ایران از شوروی رسیدگی کرد و پس از سخنرانی حسین علاء نماینده ایران در این زمینه و بنا بر پیشنهاد برنز وزیر امور خارجه امریکا، شورای امنیت موافقت کرد که تا روز ششم ماه برابر با شانزدهم اردیبهشت ماه که همه خاک ایران از ارتش شوروی پاک خواهد شد، رسیدگی به شکایت ایران فرافکنده (تعویق) شود.
۱۶ فروردین ۱۳۲۵ از سوی دولت اطلاعیه‌ای درباره مذاکرات ایران و شوروی به چاپ رسید. که دربرگیرنده سه ماده درباره پاک کردن خاک ایران از ارتش اشغالی شوروی، قرارداد شرکت مختلط نفت ایران و شوروی و آذربایجان بود.[۱۲۶]
۱۷ فروردین ۱۳۲۵ بانک صنعتی برای کمک به ایجاد صنایع نوین، کند و کاو و بهره‌برداری از معادن بنیان شد.
۱۸ فروردین ۱۳۲۵ احمد قوام نخستوزیر در گفتگویی با خبرنگاران و رسانه‌ها درباره چگونگی بنیان شرکت نفت ایران و شوروی، مسله آذربایجان و شکایت ایران از شوروی در شورای امنیت، انتخابات دوره پانزدهم مجلس شورای ملی، برقراری امنیت در شهرهای پاک شده از نیروهای اشغالی شوروی آنان را آگاه ساخت. در همین روز سربازان شوروی شهرهای گرگان، کنبد کاوس و بابلسر را تخلیه کردند. هم چنین در کمیسیون جلوگیری از کشت تریاک تصمیم گرفته شد که وزارت دارایی از سال جاری از دادن پروانه کشت خشخاش خودداری ند و در هر کجای کشور که غیرقانونی کشت خشخاش شود از سوی ماموران دولت نابود شود.
۱۹ فروردین اسناد سیاسی و نامه‌نگاری‌ها درباره تخلیه کامل ایران از ارتش اشغالی شوروی و گفتگوها درباره بنیان شرکت مختلط نفت ایران و شوروی و شرایط آن به چاپ رسید. در همین روز استان گیلان از نیروهای شوروی پاک شد. با خروج ارتش شوروی از شهرهای ایران، فرستادن نیروهای ارتش شاهنشاهی ایران و ژاندارمری با شتاب بیشتری آغاز شد.
۲۵ فروردین ۱۳۲۵ وزارت امور خارجه به حسین علاء سفیر کبیر ایران در امریکا و نماینده ایران در سازمان ملل دستور داد که به آگاهی شورای امنیت برساند که چون بر پایه قرارداد بسته شده میان ایران و شوروی ارتش سرخ از همه خاک ایران را تا ششم ماه مه (۲۶ اردیبهشت) بیرون خواهد رفت و همچنین سفیر کبیر شوروی سادچیکف در ایران نیز بار دیگر قول داده است که ارتش شوروی بی‌گمان تا ششم ماه مه در ایران نخواهند بود، از این رو دولت ایران شکایت خود را از شورای امنیت پس می‌گیرد.
۲۸ فروردین ۱۳۲۵ دولت در بیانیه‌ای یادآوری کرد که به دنبال اعلامیه آزادی حزب‌ها و اجتما‌ع‌کردن، کسانی که مردم را بشورانند که سرانجام به برهم خوردن آرامش همگانی شود، به سخترین مجازات در دادگاه محکوم خواهند شد. بر پایه تصویب‌نامه هیات وزیران از مواد نفتی بحرین که به وسیله شرکت امریکایی در داخل کشور استفاده می‌شود، حق‌الامتیاز گرفته خواهد شد.
۲ اردیبهشت ۱۳۲۵ تصمیم‌های دولت درباره از میان برداشتن مسله آذربایجان در هفت ماده به آگاهی همگان رسانیده شد. شماری از سران گروه‌های مسلح در جنگل‌های مازندران نزد فرمانده نیروی ژاندارمری سوگند خوردند که اسلحه‌های خود را پیش از زمان تعیین شدن تحویل دهند. در همین روز شورای امنیت با اینکه دولت ایران درخواست پس گرفتن شکایت خود را از شورا کرده بود، با اکثریت هشت رای موافق در برابر سه رای مخالف برآن شد که دادخواست ایران همچنان در دستور شورای امنیت بماند.
۳ اردیبهشت ۱۳۲۵ نخسیتن نشست شورای عالی کار برای روشن ساختن رابطه کارگر و کارفرما به وسیله قانون کار و همچنین رابطه زارع و مالک به وسیله مقررات مربوط به آن برگزار شد.
۴ اردیبهشت ۱۳۲۵ شاهنشاه از بیمارستان سیصد تختخوابی و بخش‌های گوناگون آن بازدید کردند. در همین روز شاهنشاه به پادگان لشکر یک مرکز تشریف فرما شدند و از رژه یکان های نظامی دیدن کردند و جایزه‌های قهرمانان لشکر را دادند. در این روز همچنین شورای عالی انتخابات، نشستی برای فراهم آوردن مقدمات انتخابات مجلس شورای ملی دوره پانزدهم قانونگذاری برگزار کرد. هیات بازرسی از نمایندگان نخست‌وزیری و وزارت جنگ برای رسیدگی به رخداد زد و خورد ژاندارم‌ها و افراد فرقه دموکرات رهسپار آذربایجان شد.
۵ اردیبهشت ۱۳۲۵ یازده نفر از شورشیان مسلح طالقان که مردم را آزار می دادند و آنها را توقیف می کردند به وسیله ماموران ارتش دستگیر شدند.
۷ اردیبهشت ۱۳۲۵ لوروژتل سفیر کبیر نوین انگلستان در تهران در کاخ گلستان به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و استوارنامه خود را تقدیم کرد.
۸ اردیبهشت ۱۳۲۵ هیات نمایندگی فرقه دموکرات به ریاست پیشه‌وری رئیس فرقه، برای گفتگو با دولت قوام با هواپیما وارد تهران شد. روز پسین مورخ‌الدوله سپهر وزیر بازرگانی و پیشه و هنر و مظفر فیروز معاون نخست وزیر به نمایندگی از سوی دولت قوام گفتگوی خود را در جوادیه با پیشه‌وری و همراهان آغاز کردند.
۱۱ اردیبهشت ۱۳۲۵ اعضای حزب توده کرمانشاه که می خواستند تظاهرات گروهی به راه بیاندازند، به سبب جلوگیری ماموران شهربانی با آنها به زد و خورد پرداختند و دو نفر از ماموران شهربانی و ژاندارمری و چهار نفر از تظاهرکنندگان کشته شدند.
۱۴ اردیبهشت ۱۳۲۵ میان فرقه دموکرات آذربایجان و حکومت جدایی‌خواه کردستان یک پیمان اتخاد هفت ماده ای به امضا رسید و به وسیله رادیوهای خارجی متن آن خوانده شد.
۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۵ سربازان ارتش سرخ شهر تبریز را تخلیه کردند.
منبع
- ↑ قانون اجازه مبادله پیمان اتحاد منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران و دول اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ شهریور ۱۳۲۰ نشست فوق‌العاده
- ↑ نامه وزارت خارجه ایران به سفارت شوروی - ۱۴ دی ۱۳۲۰
- ↑ شور و تصویب برنامه دولت ۲۶ فروردین ۱۳۲۳ نشست ۱۹
- ↑ - سئوال آقای دکتر شفق از آقای وزیر کشور درباره تسویه حساب با متفقین
- ↑ تصویب فوریت طرح قانونی پیشنهادی آقای دکتر شفق برای محاسبه آسیب‌های جنگ ۷ خرداد ۱۳۲۳ نشست ۳۳
- ↑ سئوال آقایان طوسی و دکتر رادمنش راجع به نفت و پاسخ آقای نخست وزیر مجلس شورای ملی ۱۹ امرداد ۱۳۲۳ نشست ۵۱
- ↑ معرفی هیات دولت از طرف آقای ساعد نخستوزیر مجلس شورای ملی ۱۵ شهریور ۱۳۲۳ نشست ۶۰
- ↑ نامه سفیرکبیر ایران در شوروی به وزارت امور خارجه ۱۵ شهریور ۱۳۲۳
- ↑ رای اعتماد به کابینه دوم ساعد مجلس شورای ملی ۲۶ شهریور ۱۳۲۳ نشست ۶۲
- ↑ شرکت نفت شوروی و ایران SovIranNaft (SIN)
- ↑ Jamil Hasanli: At the Dawn of the Cold War, Oxford, 2006, Page 48-50
- ↑ - بیانات آقای محمد ساعد نخستوزیر راجع به موضوع نفت درخواست شوروی برای بدست آوردن امتیاز نفت شمال و امریکایی‌های در جنوب شرقی ایران مجلس شورای ملی ۲۷ مهر ۱۳۲۳ نشست ۷۳
- ↑ پیشنهاد محمد مصدق برای نخستوزیر شدنش با زیر پا گذاشتن اصل ۳۲ متمم قانون اساسی دوره چهاردهم قانونگذاری
- ↑ متمم قانون اساسی
- ↑ پیشنهاد محمد مصدق برای نخستوزیر شدنش با زیر پا گذاشتن اصل ۳۲ متمم قانون اساسی دوره چهاردهم قانونگذاری
- ↑ بقیه مذاکره در برنامه دولت مجلس شورای ملی ۷ آذر ۱۳۲۳ نشست ۷۹
- ↑ پیشنهاد محمد مصدق برای نخستوزیر شدنش با زیر پا گذاشتن اصل ۳۲ متمم قانون اساسی دوره چهاردهم قانونگذاری مجلس شورای ملی ۷ آذر ۱۳۲۳ نشست ۷۹
- ↑ قانون ممنوعیت دولت از مذاکره و عقد قرارداد راجع به امتیاز نفت با خارجی‌ها
- ↑ تقدیم یک فقره طرح قانونی از طرف آقای مصدق راجع به نفت به قید در فوریت و تصویب دو فوریت و اصل طرح مجلس شورای ملی ۷ آذر ۱۳۲۳ نشست ۷۹
- ↑ Jamil Hasanli: At the Dawn of the Cold War, Oxford, 2006, Page 55
- ↑ تصمیم قانونی دایر به‌ابراز رای‌اعتماد به کابینه آقای مرتضی بیات نخستوزیر
- ↑ Buffer Zone
- ↑ روزنامه رعد ۲۹ آذر ۱۳۲۳
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ بهمن ۱۳۲۳ نشست ۹۸
- ↑ Jamil Hasanli: At the Dawn of the Cold War, Oxford, 2006, Page 57
- ↑ نامه وابسته نظامی انگلستان به وزارت جنگ ایران ۲۵ بهمن ۱۳۲۳
- ↑ فرمان اعلام حالت جنگ بین ایران و ژاپن از تاریخ نهم اسفند ۱۳۲۳
- ↑ اظهارات آقای نخست وزیر راجع باعلان جنگ به ژاپن و تقاضای رأی اعتماد مجلس شورای ملی ۱۰ اسفند ۱۳۲۳ نشست ۱۱۰
- ↑ تصمیم قانونی دایر به ابراز رای اعتماد به کابینه آقای بیات نخستوزیر (موضوع اعلام جنگ به ژاپن)
- ↑ قانون الغای اختیارات اقتصادی آقای دکتر میلسپو رییس کل دارایی
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ فروردین ۱۳۲۴ نشست ۱۱۹ درگذشت روزولت رئیس جمهور آمریکا
- ↑ مذاکره در اطراف گرفتن رأی‌اعتماد برای نخست وزیر بیات مجلس شورای ملی ۲۸ فروردین ۱۳۲۴ نشست ۱۲۰
- ↑ نامه وزارت امور خارجه ایران به سفارت شوروی در ایران درباره تخلیه بی‌درنگ ارتش سرخ شوروی از ایران ۲۹ اردیبهشت ۱۳۲۴
- ↑ نامه وزارت امور خارجه ایران به سفارت بریتانیا در ایران درباره تخلیه بی‌درنگ ارتش بریتانیا از ایران ۲۹ اردیبهشت ۱۳۲۴
- ↑ نامه وزارت امور خارجه ایران به سفارت امریکا در ایران درباره تخلیه بی‌درنگ ارتش امریکا از ایران ۲۹ اردیبهشت ۱۳۲۴
- ↑ از سقوط دولت آقای بیات تا تشکیل دولت آقای حکیمی
- ↑ بیانات آقای حکیمی نخست وزیر و معرفی هیئت دولت و تقدیم برنامه دولت مجلس شورای ملی ۲۳ اردیبهشت ۱۳۲۴ نشست ۱۲۵
- ↑ طرح برنامه دولت حکیمی و پروپاگاندای لیدر حزب توده مجلس شورای ملی ۲۹ اردیبهشت ۱۳۲۴ نشست ۱۲۶
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ اردیبهشت ۱۳۲۴ نشست ۱۲۷ دنباله گفتگوها در برنامه دولت
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۱ اردیبهشت ۱۳۲۴ نشست ۱۲۷ دنباله برنامه دولت
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ خرداد ۱۳۲۴ نشست ۱۲۷ دنباله برنامه دولت
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ خرداد ۱۳۲۴ نشست ۱۲۷ دنباله برنامه دولت
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ خرداد ۱۳۲۴ نشست ۱۲۷ دنباله برنامه دولت
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۶ خرداد ۱۳۲۴ نشست ۱۲۷ دنباله برنامه دولت
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ خرداد ۱۳۲۴ نشست ۱۲۷ دنباله برنامه دولت
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۲ خرداد ۱۳۴۲ نشست ۱۲۷ دنباله برنامه دولت
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ خرداد ۱۳۲۴ نشست ۱۲۷ دنباله برنامه دولت
- ↑ نامه وزیر امور خارجه امریکا به وزیر امور خارجه ایران ۲۶ خرداد ۱۳۲۴
- ↑ حضور هیئت دولت در مجلس و خروج عده‌ای از نمایندگان مجلس شورای ملی ۲۹ خرداد ۱۳۲۴ نشست ۱۳۰
- ↑ فرمان استالین دایر بر کاوش معدن‌های نفت در شمال ایران ۳۱ خرداد ۱۳۲۴
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۱ خرداد ۱۳۲۴ نشست ۱۳۰
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ تیر ۱۳۲۴ نشست ۱۳۰
- ↑ دعوت اعلیحضرت همایونی محمدرضا شاه پهلوی از نمایندگان اقلیت و اکثریت ۹ تیر ۱۳۲۴
- ↑ فرمان استالین برای بنیان جنبش جدایی خواهی در آذربایجان، کردستان و گیلان ۱۵ تیر ۱۳۲۴
- ↑ دستورات استالین برای بنیان کردن فرقه دموکراتیک آذربایجان و شمال ایران با استفاده از رسانه‌های گروهی ۲۳ تیر ۱۳۲۴
- ↑ معرفی دولت از طرف آقای صدر نخستوزیر و تقدیم و قرائت برنامه مجلس شورای ملی ۲۶ تیر ۱۳۲۴ نشست ۱۳۱
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۲ امرداد ۱۳۲۴ نشست ۱۳۳
- ↑ گزارش هیات نمایندگی ایران در کنفرانس سانفرانسیسکو ۹ امرداد ۱۳۲۴
- ↑ بیانات اعلیحضرت همایون شاهنشاهی به مناسبت پایان جنگ جهانی
- ↑ نامه اعتراض دولت ایران به سفارت کبرای شوروی در تهران ۱۰ شهریور ۱۳۲۴
- ↑ مرامنامه فرقه دموکرات آذربایجان
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ شهریور ۱۳۲۴ نشست ۱۳۹
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ مهر ۱۳۲۴ نشست ۱۴۳
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ مهر ۱۳۲۴ نشست ۱۴۴
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ مهر ۱۳۲۴ نشست ۱۴۵
- ↑ دستورات استالین برای بنیان کردن فرقه دموکراتیک آذربایجان و شمال ایران با استفاده از رسانه‌های گروهی ۲۳ تیر ۱۳۲۴
- ↑ انتخاب رئیس مجلس شورای ملی ۱۴ مهر ۱۳۲۴
- ↑ نامه سفیر امریکا در تهران به وزارت امور خارجه ۱۶ مهر ۱۳۲۴
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۲ مهر ۱۳۲۴ نشست ۱۵۰
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ مهر ۱۳۲۴ نشست ۱۵۱
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ مهر ۱۳۲۴ نشست ۱۵۳
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ مهر ۱۳۲۴ نشست ۱۵۳
- ↑ تصمیم قانونی دایر به‌ابراز رای‌اعتماد به کابینه آقای ابراهیم حکیمی نخستوزیر ۱۳۲۴
- ↑ بیانات وزیر جنگ درباره افزودن دو لشگر و پاسخ کامبخش در جلوگیری از آن مجلس شورای ملی ۲۴ آبان ۱۳۲۴ نشست ۱۶۰
- ↑ نامه وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به سفارت شوروی درباره دخالت ارتش اشغالی شوروی در امور داخلی ایران ۲۶ آبان ۱۳۲۴
- ↑ بیانات آقای دکتر شفق و آقای هدایت وزیر مشاور و آقای وزیر جنگ مجلس شورای ملی ۲۷ آبان ۱۳۲۴ نشست ۱۶۱
- ↑ اخبار کردستان مجلس شورای ملی ۲۴ آبان ۱۳۲۴ نشست ۱۶۰
- ↑ نامه وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به سفارت شوروی ۲۹ آبان ۱۳۲۴
- ↑ نامه وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به سفارت شوروی درباره رویدادهای آذربایجان و متوقف کردن ارتش شاهنشاهی ایران ۱ آذر ۱۳۲۴
- ↑ نامه دولت امریکا دولت شوروی درباره آشوبگری‌های ارتش شوروی در شمال ایران ۳ آذر ۱۳۲۴
- ↑ پاسخ وزیر امور خارجه شوروی به نامه ۳ آذر ۱۳۲۴ دولت امریکا درباره تخلیه ایران از ارتش شوروی و رویدادهای شمال ایران
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ آذر ۱۳۲۴ نشست ۱۶۴
- ↑ نامه سفارت شوروی به وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران ۵ آذر ۱۳۲۴
- ↑ نامه دولت امریکا به دولت انگلستان و شوروی درباره تخلیه ایران از ارتش این دو کشور - ۲۷ نوامبر ۱۹۴۵
- ↑ نامه دولت انگلستان به دولت شوروی درباره تخلیه ایران و شکستن پیمان سه دولت - ۲۷ نوامبر ۱۹۴۵
- ↑ بیانات آقای رئیس در خصوص اوضاع آذربایجان مجلس شورای ملی ۸ آذر ۱۳۲۴ نشست ۱۶۵
- ↑ پاسخ وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به نامه ۵ آذر ۱۳۲۴ سفارت شوروی
- ↑ James F. Byrnes
- ↑ تلگراف آقای نخستوزیر و وزیر امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به اتلی و استالین و برنس ۱۰ آذر ۱۳۲۴
- ↑ بیانات رئیس مجلس شورای ملی به مناسبت روز انعقاد انجمن سران سه دولت متفق در تهران ۱۱ آذر ۱۳۲۴ نشست ۱۶۶
- ↑ پاسخ وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به نامه ۵ آذر ۱۳۲۴ سفارت شوروی
- ↑ نامه سفارت شوروی در پاسخ به نامه وزارت خارجه کشور شاهنشاهی ایران ۱۱ آذر ۱۳۲۴
- ↑ نامه وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به سفارت شوروی ۱۳ آذر ۱۳۲۴
- ↑ کنفرانس مطبوعاتی نخستوزیر حکیمی با روزنامه های انگلستان درباره ماندن ارتش اشغالی شوروی در ایران مجلس شورای ملی ۲۱ آذر ۱۳۲۴ نشست ۱۷۱
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ آذر ۱۳۲۴ نشست ۱۶۹
- ↑ بیانات حکیمی نخستوزیر راجع به اوضاع جاریه آذربایجان مجلس شورای ملی ۲۱ آذر ۱۳۲۴ نشست ۱۷۱
- ↑ نامه دولت شاهنشاهی ایران به سفارت کبرای شوروی درباره سفر احمد قوام و شرکت در کنفرانس وزیران خارجه در مسکو ۲۳ آذر ۱۳۲۴
- ↑ نامه دولت شاهنشاهی ایران به سفارت کبرای انگلستان درباره سفر احمد قوام و شرکت در کنفرانس وزیران خارجه در مسکو ۲۳ آذر ۱۳۲۴
- ↑ نامه دولت شاهنشاهی ایران به سفارت کبرای امریکا درباره سفر احمد قوام و شرکت در کنفرانس وزیران خارجه در مسکو ۲۳ آذر ۱۳۲۴
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ آذر ۱۳۲۴ نشست ۱۷۳
- ↑ قانون افزایش دو لشکر به ارتش و ترمیم حقوق افسران
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۹ دی ۱۳۲۴ نشست ۱۷۸
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ دی ۱۳۲۴ نشست ۱۷۹
- ↑ تلگراف سفیر ایران در لندن به وزارت امور خارجه درباره استقلال ایران و متفقین ۱۹ دی ۱۳۲۴
- ↑ قانون اجازه پرداخت آخرین حقوق مستخدمین کشوری و لشکری که از فروردین ۲۴ به بعد در راه انجام وظیفه کشته شده یا می‌شوند به وراث قانونی آنها
- ↑ بیانات آقای حکیمی نخستوزیر درباره ارتش اشغالی شوروی در ایران و طرح آن در سازمان ملل متفق مجلس شورای ملی ۲۵ دی ۱۳۲۴ نشست ۱۸۱
- ↑ جشن چهارمین سال استقلال و دوازدهمین سال تاسیس دانشگاه تهران در حضور اعلیحضرت همایون شاهنشاهی گزارش رنیس دانشگاه تهران
- ↑ بیانات آقای احمد قوام نخستوزیر و معرفی هیئت دولت مجلس شورای ملی ۲۸ بهمن ۱۳۲۴ نشست ۱۸۶
- ↑ بیانات احمد قوام نخست وزیر درباره گزارش کامل سفر به مسکو و عملیات سیاسی دولت در پیوند با دولت اتحاد جماهیر شوروی مجلس شورای ملی ۲۹ مهر ۱۳۲۶ نشست ۲۵
- ↑ نامه احمد قوام نخستوزیر ایران به وزارت تجارت خارجی شوروی درباره آسیب‌های جنگ، بدهی‌های شوروی به ایران و یازده تن طلای ایران ۱ اسفند ۱۳۲۴
- ↑ بیانات قبل از دستور آقایان منصف و یمین اسفندیاری درباره باجگیری و مزاحمت حزب توده از مردم مازندران ۲ اسفند ۱۳۲۴ نشست ۱۸۸
- ↑ نامه مولوتف وزیر امور خارجه شوروی به احمد قوام نخستوزیر کشور شاهنشاهی ایران درباره آذربایجان و تخلیه ایران ۴ اسفند ۱۳۲۴
- ↑ نامه احمد قوام نخستوزیر دولت شاهنشاهی ایران به مولوتف درباره تخلیه ایران از ارتش اشغالی شوروی و رخدادهای آذربایجان ۴ اسفند ۱۳۲۴
- ↑ نامه مولوتف وزیر امور خارجه شوروی به احمد قوام نخستوزیر دولت شاهنشاهی ایران درباره شرکت نفت مختلط ایران و شوروی ۵ اسفند ۱۳۲۴
- ↑ نامه احمد قوام نخستوزیر دولت شاهنشاهی ایران به مولوتف وزیر امور خارجه شوروی درباره رخدادهای آذربایجان گیلان و مازندران ۵ اسفند ۱۳۲۴
- ↑ نامه مولوتف وزیر امور خارجه شوروی به احمد قوام نخستوزیر ایران درباره گیلان و آذربایجان ۶ اسفند ۱۳۲۴
- ↑ پاسخ احمد قوام نخستوزیر ایران به نامه ۶ اسفند ۱۳۲۴ مولوتف وزیر امور خارجه شوروی در ۷ اسفند ۱۳۲۴
- ↑ نامه مولوتف وزیر امور خارجه شوروی به احمد قوام نخست وزیر ایران درباره آذربایجان، ارتش شوروی در ایران و امتیاز نفت ۹ اسفند ۱۳۲۴
- ↑ نامه احمد قوام نحست‌وزیر دولت شاهنشاهی ایران به استالین دراعتراض به بیرون نرفتن نیروهای شوروی از پاره‌ای از ایران ۱۱ اسفند ۱۳۲۴
- ↑ نامه احمد قوام نخستوزیر دولت شاهنشاهی ایران به استالین درباره رویدادهای گیلان ۱۴ اسفند ۱۳۲۴
- ↑ نامه احمد قوام نخستوزیر دولت شاهنشاهی ایران به استالین درباره رویدادهای گیلان ۱۵ اسفند ۱۳۲۴
- ↑ نامه احمد قوام نخستوزیر ایران به وزارت تجارت خارجی شوروی درباره آسیب‌های جنگ، بدهی‌های شوروی به ایران و یازده تن طلای ایران ۱ اسفند ۱۳۲۴
- ↑ ابلاغیه مشترک ایران و شوروی درباره آذربایجان و تخلیه ایران از ارتش شوروی ۱۳۲۵
- ↑ پیش‌نویس موافقتنامه در باب شرکت مختلط نفت ایران و شوروی میان احمد قوام نخستوزیر ایران و سادچیکف سفیر شوروی ۱۵ فروردین ۱۳۲۵
- ↑ ابلاغیه مشترک ایران و شوروی درباره آذربایجان و تخلیه ایران از ارتش شوروی ۱۳۲۵
جستارهای وابسته
- نامه وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به سفارت شوروی درباره دخالت ارتش اشغالی شوروی در امور داخلی ایران ۲۶ آبان ۱۳۲۴
- نامه وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به سفارت شوروی ۲۹ آبان ۱۳۲۴
- نامه وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به سفارت شوروی درباره رویدادهای آذربایجان و متوقف کردن ارتش شاهنشاهی ایران ۱ آذر ۱۳۲۴
- نامه سفارت شوروی به وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران ۵ آذر ۱۳۲۴
- پاسخ وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به نامه ۵ آذر ۱۳۲۴ سفارت شوروی
- تلگراف آقای نخستوزیر و وزیر امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به اتلی و استالین و برنس ۱۰ آذر ۱۳۲۴
- نامه سفارت شوروی در پاسخ به نامه وزارت خارجه کشور شاهنشاهی ایران ۱۱ آذر ۱۳۲۴
- نامه وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران به سفارت شوروی ۱۳ آذر ۱۳۲۴
- گزارش احمد قوام نخست وزیر به مجلس شورای ملی درباره سفرش به مسکو و نامه‌های رد و بدل شده میان وی و دولت شوروی