نیروی دریایی شاهنشاهی ایران
| اعلیحضرت همایون رضا شاه بزرگ | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران | نیروی هوایی شاهنشاهی ایران |
نیروی دریایی شاهنشاهی ایران - در روز ۱۴ آبان ماه ۱۳۱۱ اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی به همراه ولیعهد ایران محمدرضا پهلوی ساعت ۹ بامداد گام بر عرشه ناو شاهنشاهی پلنگ در لنگرگاه بندر بوشهر نهادند و نیروی دریایی شاهنشاهی ایران را بنیان گزاردند.
در سال ۱۳۱۱ دانش‌آموختگان ایرانی با ۶ فروند ناوهای ایرانی به فرماندهی نخستین فرمانده نیروی دریایی سرگرد توپخانه غلامعلی بایندر [۱] وارد بندر بوشهر شدند. دریای جنوب هرگز یاد نخستین یکان دریایی ایران را در سال‌های ۱۳۱۱ فراموش نخواهد کرد. یکان دریایی ایران به فرماندهی ناخدای دلیرش بایندر بدون توجه به هشدار عراقی‌ها وارد بندر خرمشهر شد و در آب‌های ساحلی ایران که مورد ادعای عراقی‌ها بود لنگر انداخت و پس از زمان کوتاهی کاروان پرغرور راه جزیره‌های شاخاب پارس را در پیش گرفت و پرچم‌های انگلیس را از فراز ساختمان‌های جزیره‌های هنگام و باسعیدو و دیگر جزیره‌ها و بندرهای ایران پایین کشید و پرچم ملی سه رنگ شیر و خورشید نشان را در شاخاب پارس به اهتزاز درآورد. برای بازسازی و نوسازی ناوگان ایران ناو شناوری به گنجایش ۶ هزار تن و یک کشتی یدک کش خریداری شد و روز به روز نیروی دریایی ایران نیرومندتر شد. در تاریخ نیروی دریایی ایران، ایرانیان سال‌های پر از سرفرازی دارند. سال‌هایی که نیروی دریایی ایران در زمان هخامنشی میلیون‌ها سرباز را از یک سو به سوی دیگر می‌برد و قاره‌ها را درمی‌نوردید. سال‌هایی که برای نخستین بار در عملیات دریایی، فرماندهان هخامنشی با نوآوری در عملیات « آمفی یی » یا « پیاده کردن نیرو در ساحل » را بنیادنهادند. روزگاری که کارخانه‌های کشتی‌سازی ایران در « بندر عسلویه » کشتی‌هایی می‌ساخت که نیروهای ایران را از جبل‌الطارق می‌گذراند و سرانجام به روزی که نیروی دریایی ایران به کمک تازیان یمن شتافت و آنها را از بندگی افریقاییان رهایی بخشید. و سرانجام به سال‌هایی که سردار بزرگ ایران زمین رضا شاه بزرگ پایه‌های نیروی دریایی ایران را با جهان‌بینی ویژه خود در شاخاب پارس (خلیج پارس) بنیاد گذاشت.
تاریخ نگاران در کتاب‌های بی‌شمار خود یادآور می‌شوند که نخستین ملتی که نیروی دریایی مجهز با یک سازمان درست بوجود آورد ایرانیان در دوره هخامنشیان بودند. نیروی کلان نیروی دریایی ایران در زمان هخامنشی رشک یونانیان را نیز برانگیخت. تاریخ‌نگاران درباره نیروی دریایی هخامنشی می‌نویسند: نیروی دریایی خشایارشا از ۴۰۰۰ یکان سازمان یافته بود که از آن میان ۱۲۰۷ کشتی سه اشکوبه بودند که در هر اشکوب یک ردیف از پاروزن‌ها قرار داشند. این کشتی‌ها را « رزم ناو » می‌نامیدند و با سینه‌های نوک تیز خود کشتی‌های دیگر را درهم می‌شکستند.
نیروی شگرف نیروی دریایی ایران از آنجا آشکار می‌شود که به دستور خشایارشا گروهی از ناوهای ایران به فرماندهی « آریو برزن » برای رساندن کالاهای بازرگانی و نیروهای ایران به کناره‌های یونان و مدیترانه آفریقا را دور زدند و این کار شگفت‌انگیز را سه بار انجام دادند. ایرانیان دوره هخامنشی نخستین کسانی بودند که از راه‌های فرعی و به کمک شاخه‌های رود نیل دریای قرمز را به دریای مدیترانه پیوند دادند.
مردان قورباغه‌ای ایران
ایرانیان دوره هخامنشی نخستین کسانی بودند که در جنگ‌های دریایی با یونان و به ویژه در نبرد « سالامین » آب بازان (غواصان) را بکار بردند. در تاریخ آب بازان نیز از ایرانیان، نخستین قومی که آب بازداشته‌اند یاد شده است.
شکوه دوباره
شکوه نیروی دریایی ایران در دوران شاه عباس صفوی بازسازی شد. پادشاه نیرومند صفوی که از دست اندازی‌های پرتقالی‌ها در کناره‌های شاخاب پارس و اشغال جزیره‌های ایرانی آزرده شده بود، برآن شد پاسخ پرتقالی‌ها بدهد و نیروی دریایی مجهزی فراهم آورد و شاخاب پارس را درنوردید و پرتقالی‌ها را شکست داد.
شوربختانه پس از شاه عباس نیروی دریایی ایران در هم ریخت تا اینکه نادر شاه افشار در اندیشه بنیاد نیروی دریایی نوینی شد و در دریای مازندران و شاخاب پارس نیروی دریایی را پایه گذاشت. نادرشاه بوشهر را مرکز نیروی دریایی قرارداد و با آوردن چوب و الوار از شمال ایران کشتی‌سازی را آغاز کرد ولی شوربختانه با کشتن شدن نادرشاه برنامه زنده کردن نیروی دریایی بازایستاد. در زمان نادرشاه کشتی‌هایی ساخته بودند که بلندای آبخور آنها تا ۴ متر می‌رسید و دیگر سه فروند از ناوگان نادری که هر یک بیش از ۵۰۰ تن گنجایش داشت تا سال ۱۷۴۸ میلادی در نزدیکی بوشهر برجای بود.
سد و پنجاه سال پیش
در آن زمان شاخاب پارس مرکز کشتار و تجاوز و چپاول و آدم‌دزدی بود. به سبب دست اندازی سیاست‌های خارجی بازار برده فروشی، آدم کشی و قتل و چپاول از سوی « خوارجی‌ها » و « جواسمی‌ها » در جزیره‌ها و آب‌های شاخاب پارس و دریای عمان گسترده بود و رواگ (رواج ) داشت. در آن زمان بود که انگلستان به نام جلوگیری از برده‌فروشی و دزدان دریایی به کناره‌های ایران و شاخاب پارس رخنه کرد و به برخی از شیخ‌ها مانند شیخ بحرین و شیخ کویت قراردادهایی بدون آگاهی کشور ایران و بر خلاف سود ایران بست. کار این دزدان دریایی به جایی کشید که دولت انگلیس به نام پشتیبانی از تازیان کناره‌های جنوبی شاخاب پارس، جزیره هنگام و باسعیدو را بدون توجه به حقوق ایرانیان اشغال کرد و آغاز به ساختن شمار زیادی ساختمان‌ها و انبارها و پایگاه‌های دریایی پرداخت.
در چنین روزگار نابسامان و آشفته‌ای، قاچاق مروارید و طلا و خواروبار و برده‌فروشی افزون شد تا جایی که در روز روشن آدمخواران افریقایی تازی به بلوچستان و مکران آمده و جوانان و دختران زیباروی را می‌دزدیدند و آشکارا به فروش می‌رساندند.
در روز فرخنده‌ای که سردار سپه به گردنکشی شیخ خزعل پایان دادند از همراهان پرسیدند ما در دریای جنوب چند کشتی داریم؟ رییس ارکان حرب (وزیر جنگ) به آگاهی رساند ما بحریه نداریم.
وزیر دارایی گفت آنچه به نام بحریه در اختیار اداره گمرکات جنوب است پنج کشتی است که به سبب نداشتن بودجه کاری نمی‌تواند بکند. سردار سپه
در سال ۱۳۰۲ سردار سپه برای ایجاد نیروی دریایی ایران با کشور ایتالیا وارد گفتگو شدند. دو کارشناس ایتالیایی برای بنیاد نیروی دریایی ایران نیز به استخدام دولت ایران درآمدند و کارهای ارزنده‌ای در بنیاد نیروی دریایی ایران به انجام رساندند. نخستین گروه دانشجویان در سال ۱۳۰۵ برای آموزش دریایی به اروپا فرستاده شدند. در سال ۱۳۰۶ برای سر و سامان دادن به نیروی دریایی ایران لایحه تاسیس اداره بحریه به مجلس شورای ملی داده شد.
در این زمان رضا شاه بزرگ پرسنل نیروی دریایی ایران را از میان ایرانیان برگزید.
در سال ۱۳۱۱ دانش‌آموختگان ایرانی با ۶ فروند ناوهای ایرانی به فرماندهی نخستین فرمانده نیروی دریایی سرگرد توپخانه غلامعلی بایندر [۲] وارد بندر بوشهر شدند. دریای جنوب هرگز یاد نخستین یکان دریایی ایران را در سال‌های ۱۳۱۱ فراموش نخواهد کرد. یکان دریایی ایران به فرماندهی ناخدای دلیرش بایندر بدون توجه به هشدار عراقی‌ها وارد بندر خرمشهر شد و در آب‌های ساحلی ایران که مورد ادعای عراقی‌ها بود لنگر انداخت و پس از زمان کوتاهی کاروان پرغرور راه جزیره‌های شاخاب پارس را در پیش گرفت و پرچم‌های انگلیس را از فراز ساختمان‌های جزیره‌های هنگام و باسعیدو و دیگر جزیره‌ها و بندرهای ایران پایین کشید و پرچم ملی سه رنگ شیر و خورشید نشان را در شاخاب پارس به اهتزاز درآورد. برای بازسازی و نوسازی ناوگان ایران ناو شناوری به گنجایش ۶ هزار تن و یک کشتی یدک کش خریداری شد و روز به روز نیروی دریایی ایران نیرومندتر شد.
رضا شاه بزرگ در ساعت ۹ بامداد با یک کرجی از یکان‌های نیروی دریایی ایران بازدید کردند و با ناو پلنگ از بوشهر رهسپار بندر شاهپور شدند. در بندر شاهپور اعلیحضرت رضا شاه بزرگ به فرمانده نیروی دریایی ایران فرمودند: با مقایسه خاطره سفر چند سال قبل امروز از این مسافرت به قدری خوشوقتم که به شما تبریک می‌گویم.
نیروی دریایی ایران از آنجا که به فرمان شاهنشاه ایران دوباره استوار شده بود تا روز سوم شهریور ماه ۱۳۲۰ پیوسته با جسارت نگاهبان مرزهای آبی ایران بود.
روز سوم شهریور ماه ۱۳۲۰ روز شومی که دو ارتش شوروی و انگلستان از شمال و جنوب به ایران یورش بردند، ارتش شوروی و ارتش انگلستان نیروی دریایی جوان ایران را از هم پاشید. با وجود بمباران سنگین و بدون آگاهی پیشین دریاداران ایران دلیرانه در برابر این دو ارتش استعماری جنگیدند. نخستین فرمانده نیروی دریایی ایران دریابان بایندر و نخستین رییس ستاد نیروی دریایی ناخدا دوم نقدی در کنار هم جان باختند. نام ناخدایان جانباخته مانند میلانیان، مکری نژاد، هریسچس، ریاضی و کهنمویی که با وجود زخمی بودن از یک دست و یک پا باز هم خود را پای توپ نگاه داشتند در تاریخ نیروی دریایی شاهنشاهی ایران جاودانه خواهد ماند. در بمباران سوم شهریور ماه ۱۳۲۰ تنها از نیروی دریایی شاهنشاه ایران ۶۰۰ افسر و درجه دار جانباختند تا از مرز دریایی ایران پدافند کنند و ناوهای ایران که بخشی از خاک ایران به شمار می‌آمدند در آب فرورفتند.
در سال ۱۳۴۴ دریاسالار رسایی فرمانده نیروی دریایی درباه چگونگی نیروی دریایی ایران می‌نویسد:
- امروز نیروی دریایی شاهنشاهی ما در سایه درایت و جهان بینی خاص شاهنشاه دارای تشکیلات دریایی عظیم در ساحل و سازمان‌های جدید نظامی بر روی ناوها و واحدهای شناور جنگی است که از ناو گروه‌های مختلف ترکین یافته است. ناوگان نیروی دریایی شاهنشاهی که به نام « خلیج فارس و دریای عمان » نامیده می‌شود توانایی پیدا کرده است که هر ساله در مانورها و عملیات مشترک دریایی فیمابین کشورهای عضو پیمان مرکزی شرکت کند. در سال ۱۳۳۹ به تدریج تعداد چهار فروند ناوهای مین جمع کن دریافت کرده است. امروز در تمام مناطق دریایی سازمان‌های بهداشتی، بیمارستان‌ها، پزشکان حاذق با تمام لوازم و تجهیزات مشغول خدمت و درمان بیماران هستند.
آموزشگاه‌های دریایی
آموزشگاه‌های نیروی دریایی امروز از مراکزی است که هر ساله تعداد زیادی از جوانان کشور در آنها فارغ‌التحصیل می‌شوند. آموزشگاه غواصی مرکز آموزش مردان قورباغه‌ای در سال ۱۳۳۵ بنیاد شد. نیروی دریایی دو پروژه بزرگ ساختن دانشکده دریایی در کشور و کارخانه کشتی‌سازی و ساختن پایگاه‌های دریایی بزرگتر را به انجام برساند.
کشتی‌های ایران
کشور ایران چند کشتی برای امور فنی نیز خریداری کرده است و ۲ کشتی نوین به نام‌های « میلانیان » و « فرحناز » را در سال ۱۳۴۴ خریداری کرده است. با به کار افتادن کارخانه ذوب آهن و فولادساری در ایران زمینه ساختمان صنایع کشتی سازی نیز فراهم می‌شود.
مرزهای آبی ایران
مرزهای آبی ایران کجاست و قانون حدود آب‌های ساحلی ایران چه می‌گوید؟
ماده نخست قانون می‌گوید:
ماده اول _ قسمتی از دریا که به فاصله شش میل بحری از سواحل ایران از حد پست‌ترین جزر و موازی با آن در طول سواحل ممتد می‌باشد، آب ساحلی ایران محسوبست و در این منطقه قسمت‌های واقعه در زیر کف دریا و سطح بالای آن متعلق به مملکت ایران می‌باشد. به علاوه از لحاظ اجرای بعضی قوانین و قراردادهای مربوط به امنیت و دفاع و منافع مملکت و تامین عبور مرور بحری منطقه دیگری که منطقه نظارت بحری نامیده می‌شود و نسبت به آن دولت شاهنشاهی حق نظارت دارد تا مسافت دوازده میل بحری از حد پست‌ترین جزر و موازی با ساحل امتداد می‌یابد.
بنادر ایران
ایران دارای هشت بندر بزرگ می‌باشد از این بندرها شش بندر، بندر بازرگانی است و دو بندر بندر نفتی می‌باشد.
- بندرهای بازرگانی جنوب ایران: خرمشهر، شاهپور، بوشهر و بندرعباس
- بندرهای بازرگانی شمال ایران: پهلوی و نوشهر
- بندرهای بزرگ نفتی جنوب: خارک و معشور
- بندرهای کوچک ایران در شاخاب پارس: چاه بهار، جاسک، میناب، لنگه، عسلو، دیرکنگان، قشم، گناوه و دیلم هندیجان
آن کس که بر دریا سیادت داشته باشد بر بازرگانی مسلط خواهد بود و هر کس در تجارت پیروز شد می‌تواند ثروت و آقایی جهان را به دست آورد - یک جغرافیادان انگلیسی قرن شانزدهم
دانشمند ایتالیایی توماس کامیانل - کسی که آقایی بر دریا داشته باشد آقای خاک خود هم خواهد بود.
برای حفظ و تمامیت ارضی کشور از نظر دروازه‌های شمال و جنوب نیروی دریایی نظامی در کشور ایران از پر اهمیت‌ترین نیروهای مسلح کشور شناخته شده است. با در نظر گرفتن منابع ثروت زیرزمینی جنوب و پیدا شدن مسایل فلات قاره و بهره برداری عملی آن در شاخاب پارس ایجاب می‌کند که بر اهمیت نیروی دریایی شاهنشاهی بیش از پیش افزوده شود.
فرمانداران نیروی دریایی ایران
نخستین فرمانده نیروی دریایی در سال ۱۳۱۱ دریابان غلامعی بایندر
دومین فرمانده دریادار ظلی
سومین فرمانده دریادار غلامحسین بایندر
چهارمین فرمانده دریابان حبیب الله شاهنده
پنجمین فرمانده دریا سالار فرج الله رسایی
ششمین فرمانده تیمسار دریابان حبیب الهی
ریشه واژگان نیروی دریایی پارسی است
واژه‌هایی که امروز در نیروی دریایی کشورهای گوناگون بکار می‌رود بیشتر ریشه پارسی سره دارد و این نشان می‌دهد که ایرانیان دریاداری را به فرم امروزی بنیاد کردند.
- ناوی : سرباز نیروی دریایی است و کوچک‌ترین یکان اصلی نیروی دریایی می‌باشد که از واژه ناو به چم کشتی مشتق می‌شود.
- ناوخدا: واژه پارسی هخامنشی بوده و واژه‌های نیوی یا نیوال به معنای نیروی دریایی در زبان‌های بیگانه بکار رفته است.
- لنگر: پس از دگرگونی‌هایی که در تلفظ آن به کار رفته به « انکورا » یا « آنکر » در فرانسه و ایتالیایی و انگلیسی درآمده است.