نوآفرینی‌های والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی در خدمات اجتماعی ایران نوشتاری از معاون فرهنگ و هنر و رفاه اجتماعی هند ۱ بهمن ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
نوآفرینی‌های والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی در خدمات اجتماعی ایران نوشتاری از معاون فرهنگ و هنر و رفاه اجتماعی هند ۱ بهمن ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
برگردان مقاله‌ای که آقای پران نات لوترا، معاون سابق وزارت فرهنگ و هنر و رفاه اجتماعی هند در بازگشت از سفر اخیر خود به تهران برای مجله رفاه اجتماعی و رادیو سراسری این کشور نوشته است.
مشکلات اجتماعی مانند مشکلات اقتصادی هر روز پیچیده‌تر می‌شوند و برای مقابله با آن‌ها باید نوآوری کنیم. دردهای اجتماع را دیگر نمی‌توان با کاربرد فرمول‌های کتاب درسی درمان نمود، بلکه باید مددکار اجتماعی از راه‌های عملی و ابتکاری سود جوید. نمونه‌ای از این ابتکار و خلاقیت در خدمات اجتماعی، برنامه حمایت از خانواده‌های بی‌سرپرست در ایران است. اساس کار این برنامه مددرسانی به خانواده‌هایی است که سرپرست خود را از دست داده‌اند تا آن‌ها بتوانند به خودکفایی اجتماعی و اقتصادی دست یابند. خانواده ممکن است در جامعه پیچیده و پر تحرک امروز به آسانی سرپرست خود را زا دست بدهد.
فقدان سرپرست می‌تواند به دلایلی مانند مرگ بر اثر حوادث گوناگون، بیماری‌های درمان‌ناپذیر و یا طلاق باشد. خانواده‌ای که به این ترتیب سرپرست خود را از دست می‌دهد، سربار و تهدیدی برای جامعه خواهد بود. به هنگام از دست رفتن شوهر، مادر بی‌سواد و بدون هرگونه مهارت فنی، دست نیاز به سوی منابع دولتی و غیر دولتی دراز می‌کند. فرزندان خانواده که مادر امکان تربیت درست آنان را ندارد با بدان همنشین می‌شوند و در آستانه جوانی به جرائم روی می‌آورند. در چنین شرایط، خانواده الزاماً واحدی مصرف کننده و متکی به کمک دیگران می‌گردد. برای پیشگیری از این اتکاء و بیهودگی و ایجاد خودکفایی در اعضاء خانواده‌های بی‌سرپرست قریب شش سال پیش برنامه منحصر به فردی در ایران بنیان نهاده شد. نخستین مرحله فعالیت این برنامه شناسایی خانواده‌های بی‌سرپرست است که از سوی مددکاران واحدهای رفاهی انجام می‌پذیرد.
این مددکاران در مناطق خود به جستجوی خانواده‌هایی می‌پردازند که نان آور خود را از دست داده‌اند و بدین صورت برخلاف معمول که نیازمندان به مقامات مسئول ملتجی می‌شوند، مددکاران برنامه یاری را به خانه خانواده‌های بی‌سرپرست می‌برند که این روش مددرسانی با والاترین تعاریف یک جامعه رفاهی مطابقت دارد. پس از شناسایی خانواده نیازمند، مددکار گزارش تجلیلی جامعی از وضع خانواده، استعدادهای افراد بالغ و نیازهای کودکان و نوجوانان خانواده تهیه می‌کند، مرحله بعدی تهیه طرحی توسط مددکار است که بر اساس آن مادر یا سایر افراد بالغ خانواده در نزدیکی محل سکونت خود به هزینه برنامه به کارآموزی می‌پردازند و نیز به سوادآموزی و تأمین سایر نیازهای اساسی فرزندان خانواده مانند تغذیه سالم و پوشاک توجه کامل می‌شود تا آنان به صورت افرادی مفید و بارور در آیند. از جمله مهارت‌هایی که به افراد بالغ آموزش داده می‌شود خیاطی، پارچه‌بافی، آرایش مو، تولید کالاهای چرمی و تهیه مواد مختلف غذایی است و انتخاب مهارت مورد نظر بستگی به قریحه و استعداد کارآموزان در دسترس بودن مواد اولی مورد نیاز و امکانات آموزشی در نزدیکی محل سکونت آنان دارد.
میزان موفقیت این برنامه را می‌توان با توجه به اینکه در طول شش سال حیات خود قریب یک هزار خانواده را به مرحله بازتوانی رسانیده است، دریافت. افراد این خانواده‌ها دیگر مصرف کننده نیستند، بلکه به جامعه تولید کننده کشور پیوسته‌اند و به جای آنکه چشم یاری و صدقه‌خواهی به همسایگان و بستگان داشته باشند قابلیت سهیم شدن در تولید ملی را یافته‌اند. مددرسانی به ده هزار خانواده‌ای که اینک از خدمات برنامه سود می‌جویند از طریق ۲۳۶ واحد در سراسر کشور انجام می‌گیرد و به عبارت دیگر هر واحد مسئول حمایت از قریب پنجاه خانواده بی‌سرپرست است. منابع مالی برنامه آمیزه‌ای استثنایی است که متشکل از عطایای شاهنشاه ایران و خواهر معظم‌له والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی، کمک‌های نیکوکاران و اعتبارات دولت و نمونه‌ای کامل از مشارکت خاندان سلطنت، دولت و ملت به سود نیازمندان می‌باشد.
تشکیلاتی که اینگونه فعالیت‌های رفاهی را ممکن می‌سازد سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی است. این سازمان به همت شخص شاهنشاه و نیابت والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی تأسیس شده است و بدین ترتیب دلسوزی برای مردم از بالاترین سطح سرچشمه می‌گیرد و انگیزه‌ای است برای نیکوکاری در دیگران. مدیریت سازمان قابلیت تحسین‌انگیزی در اجراء برنامه‌های رفاهی از خود بروز داده است. در فعالیت‌های اجتماعی، مدیریت سازمان روش‌های مستقیم را برگزیده است تا مددرسانی به سرعت انجام پذیرد. نیکوکارانی که با اهداء وجه و یا صرف وقت خود به برنامه می‌پیوندند ماهانه گزارشی در مورد پیشرفت خانواده‌های مورد حمایت آنان به سوی بازتوانی دریافت دارند. داستان موفقیت برنامه حمایت از خانواده‌های بی‌سرپرست سازمان شاهنشاه خدمات اجتماعی حکایت از ابتکار در تهیه طرح‌ها و از خودگذشتگی در اجرای آن‌ها می‌نماید و این امر که چگونه می‌توان مشکلات محلی و ملی را با کاربرد الگوهای خود ساخته و نه وارداتی، حل کرد.
این برنامه همچنین مؤید این نظریه است که در برخی زمینه‌های اجتماعی سازمان‌های غیر دولتی می‌توانند کارسازتر باشند، به ویژه اینکه دخالت مستقیم دولت در برنامه‌های رفاهی برای یاری گیرندگان به صورت عادت می‌آید. لیکن دخالت مردم در برنامه‌های رفاهی انگیزه‌ای است تا جامعه به درمان دردهای خود بپردازد و سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی از این راه نیز به رفاه مردم ایران کمک می‌کند.