نهضت آزادی ایران
| کنفدراسیون دانشجویان ایرانی | سازمان مجاهدین خلق ایران | جبهه ملی |
نهضت آزادی ایران در ۲۷ اردیبهشت ماه ۱۳۴۰ از سوی مهدی بازرگان، یدالله سحابی، سید محمود طالقانی، محمد رحیم عطایی، عباس رادنیا، حسن نزیه، منصور عطائی، عباس سمیعی و احمد صدر حاج سید جوادی پایه‌گذاری شد. آرمان نهضت آزادی بنا بر آنچه که بازرگان "مخالفت با شاه و مبارزه با استبداد و کسب آزادی‌های اساسی مبنی بر ارزش‌های اخلاقی و اسلامی و تاکید و پافشاری بر هویت ایرانی و اسلامی و اعتقادات ملی و مذهبی و پیروی از اندیشه‌های مصدق و طرفداری از دموکراسی نامیدند. رهبری نهضت آزادی از سال بنیانگذاری آن یعنی سال ۱۳۴۰ تا سال ۱۳۷۳ با مهدی بازرگان بود و پس از مرگ بازرگان ابراهیم یزدی رهبری نهضت آزادی ایران را به گردن گرفت.
بازرگان در ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۳۴۰ در نامهای دل‌انگیز به محمد مصدق بزرگ فئودال ایران با ملیت سویسی، راه‌اندازی نهضت آزادی را به آگاهی رساند و با شعار "ما ایرانی هستیم، ما مسلمانیم، ما مصدقی هستیم!" کار نهضت آزادی را آغاز کرد. نهضت آزادی مادر سازمان تروریستی مجاهدین خلق است.
در تیر ماه ۱۳۳۹ اللهیار صالح گروهی از هم‌بندان جبهه ملی به نامهای مهدی بازرگان، غلامحسین صدیقی، کریم سنجابی، کاظم حسیبی، محمود طالقانی، یدالله سحابی، محمدعلی خنجی، محمدعلی کشاورز صدر، محمود نریمان، مهدی آذر، نصرت الله امینی، ابراهیم کریم آبادی، احمد رضوی، ادیب برومند، اصغر پارسا، حسن نزیه، جهانگیرحق‌شناس، جلال غنی‌زاده، باقر کاظمی، حسن قاسمیه، عبدالحسین اردلان، سید باقر کاظمی، عبدالحسین خلیلی، علی شهیدزاده، را دور هم گردآورد و جبهه ملی دوم بنیان گذاشتند و پس از کوتاهی داریوش فروهر، شاپور بختیار، احمد زیرک زاده، اقبال کرمانشاهی، حسین صدر، امیر تیمور کلالی، باقر جلالی، حسین راضی، سعید فاطمی، سید ضیاءالدین حاج سید جوادی، شمس الدین امیر علایی، علی اشرف منوچهری نیز به جبهه ملی دوم پیوستند.
در سال ۱۳۴۲ دکتر علی شریعتی به همراه مصطفی چمران، ابراهیم یزدی، پرویز امین، صادق قطب‌زاده، بهرام راستین، شریفیان و محمد توسلی شاخه‌های نهضت آزادی در اروپا و آمریکا را بنیاد کردند.