نامه وزیر امور خارجه دولت شاهنشاهی ایران به وزیر مختار بریتانیا در پاسخ به نامه ۸ شهریور ماه ۱۳۲۰
| قوانین نامگذاری و روزهای ویژه مصوب مجلس شورای ملی | تصمیم‌های مجلس | مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوازدهم |
| مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ شهریور ۱۳۲۰ نشست ۱۱۳ |
نامه وزیر امور خارجه دولت شاهنشاهی ایران به وزیر مختار بریتانیا در پاسخ به نامه ۸ شهریور ماه ۱۳۲۰
آقای وزیر مختار ـ محترما" در پاسخ مورخ ۸ شهریور ماه ۱۳۲۰(۳۰ اوت ۱۹۴۱) آن جناب اشعار می‌دارد:
اینکه مرقوم شده‌است دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان و دولت اتحاد جماهیر شوروی هیچ قصدی بر علیه استقلال و تمامیت نیست و در صورتیکه دولت ایران حاضر برای همکاری باشد رسمی اتخاذ سند می‌نماید و با اعتماد کامل انتظار دارد از اقدامات آن دو دولت چنانکه صریحا«وعده داده‌اند هیچ نوع لطمه أی باستقلال کامل وتمامیت خاک ایران وارد نخواهد آمد واینکه اظهار کرده‌اند که دولت ایران تضمین کند که منافع حقه آنها را رعایت خواهد کرد دولت شاهنشاهی ایران کاملا» اطمینان می‌دهد که نه در گذشته نه در آینده هیچ قصد ندارد که منافع حقه آن دو دولت در ایران مختل شود و یا اقدامی بر خلاف دوستی ومناسبت جواری که در بین بوده هست بعمل خواهد آمد.
اما در باب تقاضاهائی که در نامه مزبور از دولت ایران نموده‌اند:
۱ـ اینکه تقاضا کرده‌اند دولت ایران بقوای خود امر دهد که بطرف شمال و مشرق خطی که از نقاط خانقین و کرمانشاه و خرم‌آباد و مسجدسلیمان و هفت گل و گچساران و رامهرمز و بندردیلم می‌گذرد عقب بکشد و قوای دولت انگلستان در نواحی جنوبی و غربی این خط اقامت کند و نیز دولت ایران قوای خود را از طرف خطی که از مغرب بمشرق از قصبه اشنو در جنوب غربی رضائیه و زنجان و قزوین و خرم آباد در جنوب دریاچه رضائیه و زنجان و قزوین و خرم آباد در جنوب دریای خزر و بابل و زیرآب و سمنان و شاهرود و علی آباد در مشرق می‌گذرد عقب بکشد و قوای شوروی موقتا در نواحی واقعه در شمال این خط اقامت کند اظهار می‌شود که دولت ایران اصولا این پیشنهاد را برای مدتی که اوضاع جنگ کنونی ایجاب می‌کند می‌پذیرد و ضمنا چون یقین دارد که خود دولتین هم قصد ندارد نواحی که بر آنجا قوای خود را موقتا اقامت می‌دهند وسیع باشد و نیز نظر به ملاحظاتی که شفاها گفته شد تقاضا می‌کند در قسمت جنوبی حدود ناحیه منظور طوری معین شود که شهرهای خرم آباد و دزفول در آن ناحیه واقع نشود در قسمت شمال هم شهرهای قزوین و سمنان و شاهرود از این خط خارج شود در این موضوع لازم میداند نکات زیر را اشعار دارد.
- الف ـ دولت شاهنشاهی ایران تصور می‌کند دولت انگلستان موافقت دارد که قوای ایران شهر کرمانشاه را تخلیه نکنند.
- ب ـ بنابراصلی که آن دو دولت در آغاز نامه خود تصریح کرده‌اند مسلم است که در نواحی که قوای دولت بریطانیای کبیر یا شوروی اقامت خواهند کرد متعلقات دولت و ملت ایران کاملا محفوظ و اختیارات دولت ایران بر حسب استقلال تام خود راجع به وظایفی که نسبت به مامور کشور بر عهده دارد کاملا برقرار خواهد بود و از طرف قوای آن دو دولت بهیچوجه عملیاتی که منافی با آن اختیارات باشد واقع نخواهد شود و ادارات دولتی و ملی ایران آزادانه بوظایف خود مطابق مقررات کشور ایران عمل خواهندکرد و قوای شهربانی و امنیه نیز مشمول همین اصل خواهند بود.
- ج ـ قوای دولتین اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان هر جا اقامت دارند از حیث تدارکات خواربار و لوازم زندگانی و مسکن و سایر حوائج بر دولت ایران تحمیلی نخواهند داشت و تهیه لوازم مزبور بر عهده خودشان خواهند بود و از قسمتی که از داخله تهیه نماید باید مطابق مقررات کشور و بطریقی باشد که مضیقه‌ای پیش نیاید.
- د ـ مامورین دولتین اتحاد جماهیر شوروی وانگلستان در نقاطی که قوای آنها اقامت دارد دستورهای لازم خواهند داد به اینکه قوای مذکور و افراد آنها حتی الامکان تماس با اهالی نداشته باشند تا از وقوع احتمالی قضایای نامطلوب احتراز شود.
۲ـ اینکه تقاضا کرده‌اند دولت ایران در ظرف یک هفته تمام آلمانیها به استثنای کارمندان سفارت آلمان سفارت آلمان و بعضی متخصصین فنی که کار آنها مربوط بوسائل ارتباط یا اعمال نظامی نباشد از ایران خارج نماید اشعار می‌دارد دولت ایران موافقت خود را با این تقاضا اعلام می‌کند و چون خروج آنها از راهایی باید بشود که قوای دو دولت در آنجا اقامت دارند البته اقدام خواهند نمود که اتباع آلمانی که خارج می‌شوند بدون مزاحمت از آن نواحی عبور نمایند و از طرف قوا و مامورین آن دو دولت تعرضی بآنها نشود.
۳ـ راجع باینکه بعد از این دولت ایران اجازه ندهد اتباع آلمانی بخاک ایران وارد شوند اشکالی نیست و بدیهی است که این قید محدود بمدتی است که مخاصمه فعلی بین آن دو دولت و دولت آلمان ادامه دارد.
۴ـ اینکه تقاضا کرده‌اند دولت ایران بهیچوجه اشکالی برای حمل اجناس و مهمات جنگی بمقصد بریتانیای کبیر و اتحاد جماهیر شوروی پیش نیاورد و حمل آنها را بوسیله راههای شوسه و راههای آهن و راههای هوائی تسهیل نماید دولت شاهنشاهی موافقت خود را در این باب اشعار می‌دارد.
البته تسهیلاتی که دولت ایران خواهد نمود در حدود تمکن و موجودیت وسایل خواهد بود بطوریکه مایه تضیقی برای دولت ایران و ایرانیان فراهم نشود.
۵ـ این که اظهار داشته‌اند که دولت ایران تعهد کند که بیطرف مانده و اقدامی نکند که بمنافع دولت انگلستان و دولت اتحاد جماهیر شوروی در این منازعه آنها با دولت آلمان خلل وارد آورد لزوما اشعار می‌دارد که راجع به بیطرفی بطوریکه اطلاع دارند دولت ایران از آغاز جنگ اروپا به تیپ خاطر بطرفی خود را اعلام داشته و بهیچوجه از شرایط این بیطرفی تخلف نکرده بود و بعدها نیز در این تصمیم خود باقی خواهد بود و نیز دولت ایران هیچگاه راضی نبوده و نخواهد بود که به منافع حقه آن دو دولت در این خللی وارد آید و امیدوار است که اولی آن دو دولت نیز در تفسیر این عبارت و تطبیق این معنی با موارد عمل حسن تفاهم را از مد نظر دور ندارند تا از بروز هر گونه مشکلات اجتناب شود.
۶ـ بطوریکه در نامه خود وعده دادند که بدولت ایران از حوائج اقتصادی آن مساعدت نماید یقین است که در اجرای این مقصود خرید کالاهای صادراتی ایران را نیز منظور نظر داشته و نیز اقدام لازم بعمل خواهد آورد که اجناس متعلق بایران که اکنون در حدود متصرفات انگلستان یا در خاک دولت شوروی موجود و متوقف مانده هر چه زودتر بایران حمل شود و از این حیث برای این کشور گشایش دست دهد.
۷ـ نسبت به وعده‌های صریحی که آن دو دولت داده‌اند که پیشرفت قوای انگلیس و شوروی را متوقف سازند و بهر زودی که اوضاع جنگ کنونی اجازه دهد که آنها را خاک ایران بیرون ببرند دولت ایران از این فقره اتخاذ سند می‌نماید و اعتماد خود را نسبت باین اظهارات دو دولت اشعار می‌دارد.
۸ـ اینکه اظهار داشته اند حق‌الامتیاز نفت شرکت ایران و انگلیس مانند گذشته پرداخته خواهد شد و دولت شوروی هم موافق قرارداد ایران با شوروی مورخ اول اکتبر ۱۹۲۷ حقوق دولت ایران را از بابت شیلات سواحل جنوبی بحر خزر کماکان خواهد پرداخت موجب امتنان است.
۹ـ در خاتمه اشعار می‌دارد که چون ضمن عملیاتی که از روز سوم شهریور ببعد واقع شده ممکن است اسلحه و مهمات و اشیای از قوا و متعلقات ایران بدست قوای آن دو دولت افتاده باشد نظر بعوالم دوستی که فیمابین این دولت با دولت بریتانیای کبیر و با دولت اتحاد جماهیر شوروی برقرار است دولت ایران انتظار دارد که آنها را مسترد سازند و نیز چون در ضمن عملیات قوای آن دو دولت خسارت مالی و خرابیها و اتلاف نفوس واقع شده‌است امیدوار است از طرف آن دو دولت نیات دوستانه و منصفانه درباره ترمیم آنها ابراز شود خاصه که قسمتی از قضایای ناگوار پس از آن روی داده‌است که دولت ایران بقوای خود امر ترک مقاومت هم نموده بود.