نامه مولوتف وزیر امور خارجه شوروی به احمد قوام نخست‌وزیر ایران درباره گیلان و آذربایجان ۶ اسفند ۱۳۲۴

اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی

نجات آذربایجان

درگاه:محمدرضا شاه پهلوی

۱ - راجع باوضاع آذربایجان ایران – نظر بوضعیت مشکلی که برای دولت ایران پیش آمده‌است راجع بموضوع آذربایجان پیشنهاد زیرین را بطور تفاهم و ارفاق (کمپرومی) می‌نماید:

۱- در استان آذربایجان حکومت محلی خودمختار برقرار می‌گردد این حکومت در استان عبارت خواهد بود از:

- انجمن ایالتی آذربایجان

– دولت ایالتی آذربایجان که از طرف انجمن انتخاب خواهد گردید ودر ولایات انجمنهای ولایتی و کمیته‌های اجرائیه آنها،

- انتخابات انجمنها بر طبق مقرراتی بعمل خواهد آمد که فعلا در آذربایجان وضع شده‌است.

- دولت ایالتی آذربایجان تشکیل می‌شود از نخست وزیر و وزارتخانهای کشاورزی پیشه وهنر

– بازرگانی و کشور با یک عده معینی قوای ملی که برای حفظ امنیت عمومی ضرورت داشته باشد دارائی – کار – فرهنگ– بهداری و همچنین ادارات حمل و نقل وشهربانی ودوایر دادگستری و دادستانی.

۲- اهالی آذربایجان حق خواهند داشت در امور اداری محلی و تدریس در مدارس ومحاکمات و غیره از زبان محلی استفاده نمایند.

۳- نخست وزیر دولت ایالتی آذربایجان در عین حال سمت استانداری استان آذربایجانرا خواهد داشت که با تصویب دولت ایران خواهد بود. فرمانده پادگان نظامی ایالتی آذربایجان از طرف دولت ایران با جلب موافقت دولت ایالتی آذربایجان تعیین می‌گردد. در قسمت نفرات واحدهای نظامی اصول دستجات ملی محلی معمول خواهد گردید. ارتباط دولت ایالتی آذربایجان با مرکز بزبان فارسی خواهد بود.

۴- در مورد تعیین عواید مالیاتی ودرآمدهای بودجه آذربایجان ایران ۷۰ درصد عواید آذربایجان ببودجه دولت ایالتی آذربایجان تخصیص داده خواهد شد.

۵- دولت ایران آزادی عمل تشکیلات دمکراسی را از قبیل حزب دمکرات آذربایجان ایران و اتحاد پیشه‌وران وغیره را در آذربایجان ایران تایید می‌نماید.

۶- در موقع انتخاب مجلس شورای ملی بتعداد نمایندگان آذربایجان بنسبت جمعیت واقعی استان مزبور افزوده خواهد شد.

دوم- راجع بامتیاز نفط –

دولت شوروی برای حسن استقبال از تمایل دولت ایران حاضر است از پیشنهاد واگذاری امتیاز نفط در نواحی شمال ایران صرفنظر نماید و درعوض پیشنهادمی‌کند شرکت مختلط ایران وشوروی برای اکتشاف واستخراج نفط ومشتقات نفط در شمال ایران تشکیل شود باین ترتیب که ۵۱ درصد سهام متعلق بطرف شوروی و ۴۹ درصد متعلق بطرف ایران خواهد بود.

سوم – راجع بتوقیف قوای نظامی شوروی در ایران

دولت شوروی در نظر دارد از تاریخ ۲ مارس سال جاری بخروج قوای خود از بعضی نواحی ایران شروع نماید و اما راجع به بقیه قوای شوروی این قوا موقتا بر طبق عهدنامه ایران وشوروی مورخ ۲۶ فوریه ۱۹۲۱ در ایران خواهد ماند، قوای شوروی موقعی خاک ایران را بکلی تخلیه خواهند نمود که دولت ایران کلیه اقدامات خصمانه و تبعیض (دیسکریناسیون) را نسبت بدولت شوروی از ایران ببرد و درشمال ایران آرامش برقرار نماید و سیاست دوستانه نسبت بدولت شوروی ایجاد نماید.

منبع

• مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ مهر ۱۳۲۶ نشست ۲۵