نامه سفارت شوروی به وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران ۵ آذر ۱۳۲۴
| اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی | نجات آذربایجان | درگاه محمدرضا شاه پهلوی |
نامه سفارت شوروی به وزارت امور خارجه کشور شاهنشاهی ایران ۵ آذر ۱۳۲۴
یادداشت شماره ۵۲۶ مورخ ۲۶ نوامبر ۱۹۴۵ سفارت شوروی که ساعت ده و نیم روز پنجم آذر ۱۳۲۴ به دفتر اداره دویم سیاسی وزارت امور خارجه تسلیم شده‌است:
سفارت کبرای دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی با اظهار تعارفات خود بوزارت امور خارجه ایران در پاسخ یاد داشت شماره (۵۳۷۰) مورخ ۱۷ نوامبر ۱۹۴۵ افتخار دارد مطالب زیر را اطلاع بدهد:
اظهارات وزارت امور خارجه در اینکه مامورین شوروی در امور داخلی ایران دخالت می‌نمایند صورت عمل پیدا نکرده و با حقیقت امر وفق نمی‌دهد هم چنین موضوع مساعدت مقامات شوروی بکردها نسبت بفعالیت‌های سیاسی کردها در آن نواحی بکلی بی اساس است و مخصوسا مقامات شوروی هیچگونه رابطه با فعالیت‌های روسای کردهای مقیمین استان ۴ (مهاباد) نداشته‌اند و نیز در امر عبور ملامصطفی بارزان از خاک عراق بایران که در یاد داشت وزارت امور خارجه بآن اشاره شده هیچگونه دخالتی ننموده‌اند.
بسفارت کبرای شوروی بدون تردید معلوم است که نمایندگان شوروی تقاضای آزاد نمودن اخدی را که از طرف ژاندارمها در قلی کندی بازداشت شده و در یادداشت وزارت امور خارجه اشاره شده‌است ننموده‌اند و هم چنین موضوع بازداشت مستحفظین نظامی ایرانی که در تبریز بطرف بنای زندان می‌رفتند از طرف مقامات شوروی وقوع نیافته‌است.
تایید به اینکه مقامات شوروی از رفت و آمد اتباع ایران در استانهای شمالی ممانعت می‌نمایند با حقیقت امر وفق نمی کند بدبهی است که ترتیب صدور جواز موقع رفت و آمد بنقاط شمالی ایران که نیروی شوروی در آن نقاط توقف دارند مربوط بافراد کشورهای ثالثی میباشد.
تایید یادداشت وزارت امور خارجه راجع باینکه مامورین شوروی در زندگانی اقتصادی استانهای شمالی مداخله می نمایند بی اساس میباشد از طرف دیگر واضخ است که دولت شوروی طبق وظیفه دوستی خود در ماه مه ۱۹۴۳ در سخت‌ترین موقعی حتی برای دولت شوروی ۲۵ هزار تن گندم برای اهالی پایتخت ایران - تهران بایران مساعدت کرده تشکیلات بازرگانی شوروی با وارد نمودن کالاهای دیگر خود وضعیت پخش کالا را برای اهالی ایران در موقع جنگ بهبودی بخشیده بدیهی است که از نبودن استاندارها و سایر کارمندان دولتی در استانهای شمالی مسئولیتی متوجه دولت شوروی نمیشود.
اما آنچه مربوط بعزیمت این کارمندان بمحل ماموریت است در این خصوص تشکیل حمل و نقل شوروی همواره با دولت ایران مساعدت نموده است حتی چند روز پیش سفارت شوروی در تهیه هواپیما برای عزیمت آقای بیات استاندار به تبریز مساعدت خود را ابراز داشته است.
وزارت امور خارجه بدون نظر عمیقانه موضوغ حفاظت مرزهای ایران و ترکیه را مطرح مینماید مقامات مربوطه ایران کرارا باطلاع مامورین شوروی رسانیده اند که استقرار پاسگاه های مرزی در مرز ایران و ترکیه برای مقامات مزبور اشکال فوق‌العاده دارد و در موقع خود از حفاظت این مرز با وجود اصرار و پیشنهاد مکرر مامورین شوروی در این خصوص استنکاف ورزیده اند با این وضعیت اعتراضات وزارت امور خارجه را راجع به نبودن پاسگاه های ژاندارم و در مرز ایران و ترکیه نمیتوان صحیح تلقی نمود. اظهار مبنی برانکه گویا مقامات شوروی در امور قضائی ایران دخالت تموده و مانع از اجرای کیفر قانونی نسبت باتباع ایران بوده اند نظریه بی اساس و مخالف بودن آن با حقیقت امر باعث تعجب میگردد و از طرفی هم نمیتوان از نظر دور داشت که مامورین محلی ایرانی کرارا در موضوع پیدا کردن عناصر تبهکار مواتعی بوجود آورده و قضات محلی نیز مکرر آنان را تبرئه کرده و با اینکه بر علیه افراد مخالف نظم و آسایش در نواحی محل اقامت نیروی شوروی و مرتکبین سرقت اموال نظامی شوروی و حتی قاتلین افراد مامورین نظامی شوروی عمدا احکام خفیفی صادر مینمودند با وجود این مامورین نظامی شوروی روش دخالت در جریان قضائی ایران را پیش نگرفته و منافع اتباع و موسسات شوروی را طبق قوانین جاریه ایران خواستار بودند و مسلم است که مامورین شوروی نمیتوانستند از جریان بازجوئی و طرز دادرسی که بوسیله مامورین ایرانی نسبت بایرانیانی که مرتکب تبهکاری های مهم برعلیه پاره از مامورین شوروی و نظامیان آن شده بودند صرف نظر نمایند معذلک این امر را به هیچوجه نمیتوان دخالت در امور دادرسی (قضائی) ایران تلقی نمود.
در یادداشت وزارت امور خارجه راجع به فعالیت پاره از دستجات سیاسی ایران در استانهای شمالی ایران از جمله راجع بحوادثی که در میان و مراغه رخ داده اشعار شده است و یادداشت مزبور آنها را بحزب دموکرات آذربایجان ایران نسبت میدهند. اطلاعاتی که سفارت شوروی در دست دارد مسائل مزبوره را که در یادداشت بالا درج شده تائید نمی نماید.
در هر حوادث استانهای شمالی ایران که با فعالیت احزاب سیاسی بستگی دارد محققا از مسائل داخلی ایران است مامورین شوروی و مقامات نظامی آن در زندگی سیاسی داخلی استانهای شمالی دخالت ننموده و نمی نماید لذا سفارت شوروی اهتمامی را که در انتقال مسئولیت وقوع این حوادث از مقامات ایرانی بمامورین شوروی که بهیچ وجه در این حوادث دخالتی ندارند بعمل میاید جدا رد میکند.
چون وزارت امور خارجه برای نایید اظهارات خود لازم دانسته که به پیمان سه گانه متکی شود سفارت ناگزیر است اشعار دارد که پیمان نامبرده مورخ ۱۹۴۲ کاملا و دقیقا از طرف شوروی رعایت میشود و در عین حال سفارت ناگزیر است خاطر نشان نماید که پیمان مزبور در آنقسمت که مربوط بتامین امنیت داخلی خاک ایران می باشد غالبا از طرف مامورین ایران رعایت نمی شود و رفتار پاره از مامورین دستجات نظامی و ژاندارم با وضعیت برقراری امنیت در حوزه ماموریتی که اعزام میشدند مناسب نبوده و اینموضوع بموقع خود در یادداشت شماره (۳۶۲) مورخ ۲۰ اوت ۱۹۴۴ و سپس در مکاتبات بعدی سفارت شوروی اشعار شده است اطلاعانیکه سفارت در دست دارد شاهد آنست که اخیرا پاره از مامورین ژاندارمری ایران نه فقط برای برقراری امنیت و نظم استان های شمالی ایران کمکی نکرده اند بلکه بیشتر از اوقات در نتیجه رفتار خود باعث وقوع حوادث نامطلوبی بین سکنه محلی شده اند.
راجع باظهارات آنوزارت مبنی بر وزود نیروی نظامی تکمیلی باستانهای شمالی ایران سفارت شوروی آنوزارت را بنکات زیر متوجه میسازد:
با در نظر گرفتن اینکه از هرگونه حوادث نامطلوب برای دولت ایران و هم چنین برای دولت شوروی باید احتراز کرد و این موضوع با ورود نیروی نظامی تازه ایران بهاستانهای شمالی ایران بستگی دارد دولت شوروی در این موقع انجام این امر را صلاح نمی داند و باید در نظر گرفت که چنانچه نیروی تازه علاوه بر ارتش منظم ایرانی و ژاندارمری که در نواحی مزبور میباشد وارد شود آنگاه این عمل باعث اغتشاشات و خونریزی در استانهای شمالی ایران خواهد گردید. به این مناسبت دولت شوروی هم ناگزیر خواهد بود که به منظور حفاظت نظم و تامین امنیت برای پادگان شوروی نیروی تکمیلی خود را به ایران وارد نماید و چون دولت شوروی به ورود نیروی تکمیلی خود به ایران مایل نیست به این لحاظ ورود نیروی تکمیلی ایران را بهاستانهای شمالی ایران در این موقع صلاح نمی داند.
مهر سفارت شوروی
منبع
جستارهای وابسته
- پیمان سه دولت
- اعلامیه سه دولت امریکا بریتانیا و شوروی در کنفرانس تهران راجع به ایران
- نجات آذربایجان
- فرمان استالین دایر بر کاوش معدن‌های نفت در شمال ایران ۳۱ خرداد ۱۳۲۴
- فرمان استالین برای بنیان جنبش جدایی خواهی در آذربایجان، کردستان و گیلان ۱۵ تیر ۱۳۲۴
- دستورات استالین برای بنیان کردن فرقه دموکراتیک آذربایجان و شمال ایران با استفاده از رسانه‌های گروهی ۲۳ تیر ۱۳۲۴