مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران با مدیران و سردبیران روزنامه‌های پایتخت و دیگر شهرهای کشور ۶ آذر ماه ۱۳۳۸
| برنامه عمرانی دوم | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران | بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۳۸ |
۶ آذر ۱۳۳۸
بیانات شاهنشاه در مصاحبه با مدیران و سر دبیران جراید پایتخت و شهرستان‌ها
کنفرانس عالی بازرگانی البته تشکیل این کنفرانس کار مفیدی است و شاید در آینده نیز هر سال تکرار شود. ممکن است محل این کنفرانس‌ها فقط تهران نباشد و در سایر شهرستان‌ها نیز تشکیل شود. البته آقایان اطلاع دارید که این کنفرانس قطعنامه‌ای نیز صادر کرده‌است و احتمال می‌رود خیلی نکات و مطالب مفید در این قطعنامه باشد که شورای عالی اقتصاد و دستگاه‌های دیگر بتوانند از آن استفاده کنند. در عین حال باید متوجه بود که برای پیشرفت امور اقتصادی مملکت، توجه دولت لازم است ولی کافی نیست، زیرا خود بازرگانان و صاحبان کارخانجات و دیگر اشخاصی که در امر اقتصاد مملکت ذیمدخل هستند، باید به نوبه و سهم خود هر نوع عملی را که باید انجام دهند، بدهند.
این عده باید قاعدتاً نخبه متخصصین اقتصادی باشند، ولی من گمان می‌کنم که اگر ایشان واقعاً تخصص لازم در کار اقتصادی داشتند، وضع ما بهتراز این بود.
بازرگانان ما باید خیلی بهتر از این کار بکنند و مخصوصاً روحیه خود را عوض کنند و فکر نکنند که باید در همان سال اول دویست و سیصد درصد سود ببرند. همین طرز فکر باعث می‌شود که با ربح ۲۵ یا ۳۰ درصد پول قرض کنند، به فکر اینکه چندین برابر سرمایه خود منفعت ببرند و این عمل آنها باعث اخلال وضع اقتصادی کشورمی‌شود.
امیدوارم کنفرانس بازرگانی همین نتایج را بدهد که هم دولت در هر مورد که باید تسهیلاتی در امور فراهم کند اقدام کند، و هم خودشان بفهمند که اقتصاد سالم یعنی چه و در دنیا در ممالک مترقی و در جاهایی که وضعشان کاملاً مرتب است اقتصاد روی چه محوری گردش دارد. مسلماً اقتصاد سالم غیر از آن چیزی است که خیلی‌ها در این باره فکر می‌کنند.
کنفرانس سنتو
چیزی که در این مورد کاملاً روشن است و در اطراف آن تعبیری هم نمی‌شود کرد، اعلامیه‌ای است که بعد ازتشکیل کنفرانس سنتو در واشینگتن صادر شد.
لابد همه آقایان کمابیش آشنا هستید که چطور اعضای پیمان سنتو و همچنین دولت امریکا که باز هم به عنوان ناظر در آن شرکت کرده‌بود نسبت به رویه ما و رشد مردم ایران و مقاومت ملی ایرانیان برای حفظ استقلال خودشان اظهار کمال هم‌دردی کردند و با کلمات تشویق کننده‌ای این نقش ایران را مورد ستایش قرار دادند.
اعلامیه دیگری نیز بعد از ملاقات نخست‌وزیر ایران با رئیس جمهوری امریکا از طرف کاخ سفید در این مورد منتشر شد. اینها چیزهایی است که رسمی است و مورد تعبیر هم قرار نمی‌تواند بگیرد، برای اینکه هر کلمه‌اش روشن و صریح است. روابط ما با امریکا شاید هیچ‌وقت به خوبی حالا نبوده‌است و صحبت‌هایی که در تهران با رئیس جمهوری امریکا خواهیم‌داشت، دنباله همان صحبت‌های گذشته و همیشگی خواهدبود.
میل اصلی ما این است که در دنیا صلح برقرار باشد، تا ما هم از وجود صلح برای آبادانی و پیشرفت مملکتمان استفاده کنیم و به جز این ما چیزی نمی‌خواهیم. از طرف دیگر وظیفه ما مثل هر ملت مستقل دیگر این است که منافع مملکت خودمان را در مقابل هر پیشامدی به هر قیمتی که باشد، حفظ کنیم و مسلماً منفعت امریکا نیز در این است که دولت ایران همیشه در این امر موفق باشد. تا به حال هیچ‌وقت امریکا ما را از کمک‌های کاملاً بی‌نظرانه خود محروم نکرده‌است. البته ما توقع کمک بیشتری داشته‌ایم، ولی هر چه تا کنون از طرف این کشور به ما کمک شده، بی‌غرضانه و بدون کوچکترین نظری بوده‌است.
اما درباره اشاره به بعضی تغییراتی که ممکن است در سیاست امریکا روی دهد، اگر این تغییرات که من نمی‌دانم تا چه اندازه مهم باشد، نتیجه‌اش این باشد که در دنیا صلح شرافتمندانه برقرار شود و عموم مردم جهان بدون دغدغه خاطر و نگرانی بتوانند به کار خلاقه و بهبود زندگانی خویش پردازند، که از این بهتر چیزی نیست، اما اگر تصور کنید دولت امریکا از بالای سر ممالک دیگر، یعنی ممالک کوچکتری به ضرر آنها برای کارهای دیگری سازش کند، من به هیچ وجه نمی‌توانم چنین تصوری را بکنم و اصولاً چنین موضوعی حتی قابل تصور هم نیست. ما در این مورد اطمینان کامل داریم، برای اینکه یک چنین کاری به قدری خطرناک است که آن را محدود به یک اندازه معین نمی‌شود کرد و اگر در یک جا همچو اتفاقی بیافتد، تمام نظم موجود دنیا به هم می‌خورد.
کنفرانس تهران
راجع به کنفرانس سران سه دولت ایران و پاکستان و ترکیه در تهران، باید بگویم که این جلسه ملاقات دوستانه‌ای بود و فکر می‌کنم بسیار خوب است که گاه‌به‌گاه نظیر آن بین رؤسای ممالک عضو این پیمان، به خصوص سه مملکت همسایه دست دهد. البته حتی اگر هیچ صحبت خاصی هم به میان نیاید، این نوع ملاقات‌ها مفید است، ولی این دفعه ما درباره تحکیم بیشتر روابط بین سه مملکت از لحاظ خطوط ارتباطی و مواصلاتی و از نظر اینکه این سه کشور منافع مشترکی دارند و با اشکالات مشابهی مواجه هستند و هر پیشامدی که ممکن است در این قسمت از دنیا روی دهد، مسلماً اثرش در هر سه کشور منعکس خواهدشد، صحبت کردیم.
ما همیشه باید پیش‌بینی کنیم که در مقابل هر پیشامدی چه کار کنیم و چه نقشه داشته‌باشیم که صلح و آرامش و امنیت این منطقه محفوظ بماند و همانطور که ما در امور داخلی سایرین مداخله نمی‌کنیم، به سایرین هم اجازه مداخله در امور داخلی خود ندهیم و برای پیشرفت زندگی مردم خودمان نقشه‌هایی را که داریم دنبال کنیم و سعی کنیم که کارهای بزرگتری انجام دهیم.
برای تقویت پیمان سنتو، ما آنچه از دستمان برمی‌آید انجام می‌دهیم، ولی قسمت عمده این امر منوط به کمک‌های امریکا است. در تابستان گذشته هم به شما متذکر شدم که مملکت ما با اتخاذ این سیاست خارجی خود از لحاظ نظامی فقط خرج نگاهداری و حقوق و خوراک و پوشاک قوای خودش را می‌دهد و ما یک دینار برای خرید اسلحه خرج نمی‌کنیم، در صورتی که اگر دقت کنید در اطراف ما به خصوص خواهیددید که بعضی‌ها چه قرض‌های سنگینی برای خرید اسلحه می‌کنند. البته نمی‌گوییم که کار بدی کرده‌اند، زیرا لابد این کار ضرورت داشته‌است، ولی به هر صورت این قرض‌های هنگفت مسلماً از کارهای عمرانی می‌کاهد، در صورتی که ما یک دینار خرج تسلیحات خودمان نمی‌کنیم و تمام این هزینه را دولت امریکا می‌دهد. در نتیجه ما هر چه پول داریم به مصرف کارهای عمرانی می‌رسانیم و هر چه هم قرض می‌کنیم باز به خاطر کارهای عمرانی است.
اگر غیر از این بود، یعنی اگر می‌بایستی ما خودمان به تنهایی به فکر تهیه وسایل دفاعی خود می‌افتادیم و اتحادی با کشورهای بزرگ خارج نداشتیم، همانطور که قبلاً هم گفتم لازم بود دستگاه نظامی که اقلاً سه چهار برابر از دستگاه فعلی ما قویتر باشد، نگاه می‌داشتیم و سالی سیصد تا چهارصدمیلیون دلار از خارجه اسلحه و وسایل نظامی تهیه می‌کردیم.
اگر در نظر بگیرید که تمام ارزی که در مملکت ایران به دست می‌آید در سال در حدود همین چهارصدمیلیون دلار است، متوجه می‌شوید که وضع ما چیست، در صورتی که حالا همانطور که گفتم ما حتی یک دینار خرج تسلیحات خودمان نمی‌کنیم.
امیدوارم روزی وسیله‌ای فراهم شود که همه ملل اطمینان کامل از این بابت پیدا کنند و برای خلع سلاح، طریق به اصطلاح مطمئنی به دست آید که حقیقتاً همگی خلع اسلحه شوند و هیچ کس هم نتواند پنهانی چیزی برای خودش نگه بدارد.
نیروی دریایی
البته این از بزرگترین آرزوهای ما است که چه با ایجاد نیروی دریایی نظامی و چه با نیروی دریایی غیرنظامی وضعیت طبیعی خودمان را نه تنها در خلیج فارس تقویت کنیم، بلکه کاری کنیم که پرچم ملی ما در تمام اقیانوس‌ها بر روی کشتی‌های ما به اهتزاز درآید و ایران که موقعی دارای یکی از نیروهای دریایی درجه اول بود، کم‌کم وضع ممتازی از این حیث به دست آورد.
خوشبختانه در خلیج فارس نقاطی پیدا می‌کنیم که از لحاظ بندری موقعیت بسیار خوبی دارند، در صورتی که قبلاً می‌گفتند که نقاط ساحلی خلیج کم‌عمق و مانع لنگر انداختن کشتی‌های بزرگ هستند. این نکته را به خصوص باید در نظر داشت که تا چند سال دیگر مملکت ما مملکت بزرگی خواهدشد و بیست سال دیگر این کشور در حدود چهل‌میلیون نفر جمعیت خواهدداشت و احتیاج ما به بنادر جنوب روزبه‌روز بیشتر خواهدشد.
ما حالا در سواحل جنوب مشتقات نفت و گاز داریم و در بعضی از بنادر آن ماهیگیری رونق دارد و بنابراین طبیعی است که ما به نیروی دریایی احتیاج داریم. اما همانطور که در تابستان گذشته نیز به شما گفتم، برای به کار انداختن هر کشتی هم افسران و نفرات تربیت شده و هم بودجه زیاد لازم است. اگر الان درست در خاطرم باشد، خرج نگاهداری یک ناوشکن ۱۳۵۰ تا ۱۵۰۰۰ تنی در سال در حدود ۲۰۰میلیون ریال است و ما باید تمام این حساب‌ها را بکنیم.
حسن تفاهم با دولت عراق
باید گفت سیاست فعلی عراق از این جهت عیناً سیاست حکومت‌های سابق این کشور است و حتی قدری هم بدتر شده‌است.
اما این حرف رئیس دولت عراق با حرف ما تطبیق می‌کند که گفته‌ایم خروج عراق از پیمان سابق بغداد به هیچ وجه اثری در دوستی دو کشور ندارد و ایران همیشه حاضر بوده‌است که دست برادری و دوستی به جانب همسایه خودش عراق دراز کند و تمام مشکلاتی را که بین دو مملکت وجود دارد، مورد بحث و مذاکره قراردهد.
ما در سابق راجع به شط‌العرب قراردادهایی بسته بودیم که هیچ وقت از طرف دولت عراق رعایت و دنبال نشد. ما به کرات پیشنهاد کردیم که در این باره مذاکره کنیم، متأسفانه این پیشنهادهای ما به جایی نرسید، ولی طبیعی است که یک رودخانه که مرز بین دو کشور است، در قرن بیستم نمی‌تواند یک طرفه مورد استفاده و یا منطقه اعمال حق حاکمیت یک طرف قرار گیرد.
چطور ممکن است ایران قبول کند که از حقی که امروز از جانب همه ملل دنیا شناخته شده‌است، درمورد خود صرفنظر کند؟ ما سیاست استعماری دولت عراق را در این مورد به هیچ وجه نمی‌توانیم بپذیریم، ولی امیدوار هستیم که این دولت دوستی ما را مغتنم بشمارد و همانطور که صحبت شده‌است و متذکر شده‌ام راه دوستی با ما را انتخاب کند و نه فقط به اختلافات گذشته خاتمه دهد، بلکه کاری کند که ما بهترین روابط همسایگی را با هم برقرارکنیم، چون ما غیر از استقلال و سعادت برای مملکت عراق چیزی نمی‌خواهیم و وقتی که ما دارای چنین نظری باشیم، حقیقتاً جای تأسف خواهدبود که آن دولت از این حسن نیت ما استفاده نکند.
تربیت جوانان
در اینجا من نمی‌توانم وارد جزئیات بشوم و ناچارم فقط به نظریات کلی اکتفا کنم. برای جزئیات می‌توانید از دستگاه‌های مربوطه سؤال کنید.
نظر کلی من این است که جوانان مملکت ما باید از معلوماتی که فرا گرفته‌اند، هم استفاده کنند و هم به سایرین استفاده بدهند. ما تعدادی کارمند اداری و به اصطلاح پشت میز نشین مثل همه کشورهای دیگر لازم داریم، ولی حدود این عده معین است و معلوم نیست که هر ساله احتیاجات دستگاه‌های ما از این حیث خیلی زیادتر بشود. ولی تعداد فارغ‌التحصیل‌های ما هر سال بیشتر می‌شود و سیزده‌هزار نفر از جوان‌های ما نیز که فعلاً در خارجه تحصیل می‌کنند، دیر یا زود تحصیلات خود را تمام خواهندکرد و باید برای تمام این عده کار پیدا کرد. البته همه این عده نمی‌توانند پشت میز نشین باشند و باید به کار آزاد بپردازند. عده‌ای از آنها که دارای تخصصی هستند، طبعاً به آسانی کار پیدا خواهندکرد. شنیده‌ام دانشجویان دانشکده فنی حتی آنها که در سال دوم تحصیل خود هستند، با وضع نسبتاً خوبی در بنگاه‌های فنی کار می‌کنند، ولی اضافه بر اینها دانشجویان دیگری هستند که در رشته‌های دیگری فارغ‌التحصیل شده‌اند. ما می‌خواهیم کاری کنیم که این افراد خودشان برای خود کار کنند و آقای خودشان و رئیس هیأت مدیره خودشان باشند. هدف ما این است که همه این افرادی که تحصیلاتشان را تمام می‌کنند، شخصاً بتوانند در این کشور مرکز فعالیت و کار تولید باشند و از هر فرصت که امکان داشته‌باشد برای این منظور استفاده می‌کنیم.
هماهنگی دستگاه‌های مملکتی
تمام دستگاه‌های این مملکت باید در هر مورد با هماهنگی کار کنند و فقط وقتی که این طور باشد، کارها درست می‌شود. البته در موقعیت و وضعیت خاص و برای کاری معین که می‌بایست انجام گیرد می‌توان به فردی تا حدود معینی مسئولیت و اختیار داد و در این مورد نیز هر طور مقتضی باشد اقدام خواهدشد، ولی به طور کلی اصل این است که در این موارد تمام دستگاه‌ها موظف هستند کارها را با هماهنگی کامل انجام دهند.
راه‌آهن
البته باید اول معادن این منطقه کاملاً بررسی و نقشه‌برداری شود، زیرا اطلاعاتی که ما در این باره داریم نظری است. یک مهندس روی زمین می‌آید و دید می‌زند که چقدر ذخیره معدن وجود دارد و وقتی که مقدار صحیح تعیین شد، حساب می‌کنند که بهره‌برداری از این معدن به خرج کشیدن راه‌آهن ارزش دارد یا خیر؟ ولی اصولاً باید بگویم که قطعاً این راه‌آهن از یزد به کرمان و از کرمان هم به بندرعباس کشیده خواهدشد، منتها تمام اینها بستگی به مطالعات فنی و اقتصادی دارد تا معین شود که کدام کار را باید زودتر انجام داد. این طور من حس می‌کنم لزوم اجرای یک چنین طرح عظیمی روزبه‌روز بیشتر محسوس می‌شود.
مطبوعات
ماه پیش این کنفرانس مطبوعاتی به علت تصادف با سلام چهارم آبان تشکیل نشد، ولی فکر می‌کنم همان حرف‌هایی که در سلام گفتم، مفید بوده و مورد استفاده مطبوعات قرار گرفته‌است.
یک بار دیگر می‌گویم که جراید ایران روزبه‌روز وظیفه ملی خود را بهتر احساس می‌کنند و بیشتر متوجه مسئولیت خطیر خود می‌شوند و من به طور کلی از وضع مطبوعات راضی هستم.