مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر با روزنامه‌نگاران آمریکایی در کاخ شاهنشاهی نوشهر ۱۸ امرداد ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی
| قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی | درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر | برنامه عمرانی ششم/سال ۲۵۳۷ شاهنشاهی |
مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر با روزنامه‌نگاران آمریکایی در کاخ شاهنشاهی نوشهر ۱۸ امرداد ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی
شاهنشاه آریامهر در یک مصاحبه با رسانه های همگانی که در کاخ شاهنشاهی نوشهر با خبرنگاران مطبوعات و رادیو تلویزیون‌های آمریکایی انجام یافت، پرسش های آن‌ها را در زمینه‌های گوناگون پاسخ دادند. در آغاز این مصاحبه یکی از خبرنگاران از پیشگاه شاهنشاه به مناسبت پذیرفتن خبرنگاران آمریکایی که همراه آقای کیسینجر وزیر خارجه آمریکا به ایران آمده‌اند، سپاسگزاری کرد و پروانه خواست که خبرنگاران پرسش هایشان را از پیشگاه همایونی بپرسند.
خبرنگار نامبرده سپس نخستین پرسش را پیش کشید و گفت: همانطور که شاهنشاه آگاهی دارند در آغاز هفته جاری سنای آمریکا گزارشی منتشر ساخت که در آن از جوانب گوناگون از برنامه فروش اسلحه به ایران انتقاداتی شد. در این گزارش به ویژه یادآوری شده است که ایران بیش از حدی که بتواند جذب کند اسلحه از آمریکا خریداری کرده و برنامه فروش اسلحه به ایران بدون کنترل و بررسی انجام گرفته است. از شاهنشاه درخواست می‌نماییم که نظر خود را در این باره اعلام فرمایند.
شاهنشاه- تا آن‌جایی که من اطلاع دارم هر مقدار اسلحه‌ای که تاکنون خریداری شده و در آینده دریافت خواهد شد، توسط ایران جذب و مورد استفاده قرار خواهد گرفت. شاید ابتدا ما از وجود کارشناسان غیر نظامی شرکت‌های آمریکایی که این سلاح را تولید می‌کنند، مانند شرکت گرومن و کمپانی هلیکوپتر سازی «بل» و غیره، برای آشنایی و آموزش سلاح استفاده کنیم ولی تعداد مستشاران نظامی آمریکایی که در ایران با ما کار می‌کنند تا آن‌جایی که من آگاهی دارم در چند سال اخیر ابداً افزایش نیافته است.
پرسش - ولی در گزارش سنای آمریکا ذکر شده است که همراه با حمل مقادیر زیادی اسلحه به ایران ممکن است تا سال ۱۹۸۰ تعداد آمریکایی‌ها در ایران به ۵۰ هزار نفر برسد و این موضوعی است که در آمریکا در صورت درگیری ایران در یک مخمصه در این منطقه نسبت به آن ابراز نگرانی می‌شود.
شاهنشاه- فکر می‌کنم ارقامی که ارائه شده زیاد صحیح نباشد. شما می‌توانید ارقام دقیق را به آسانی به دست بیاورید. ما کوشش خواهیم کرد ببینیم این ارقام را چگونه می‌توان در اختیار شما قرار داد. منظورم از جانب دولت خود شما و یا توسط نمایندگان ما در واشینگتن است. آنچه که در مورد ارقام مربوط به سلاح خریداری شده مبالغه‌آمیز است و در آن تمام آمریکایی‌ها شامل زنان و کودکان راه حساب آورده‌اند ولی من در این‌جا مایلم این سئوال را مطرح کنم که آیا آمریکا یا جهان غیر کمونیست می‌تواند ایران را از دست بدهد؟ اگر روزی ایران در معرض خطر سقوط قرار گیرد شما چه کار خواهید کرد؟ آیا راه دیگری را می‌شناسید؟
کیسینجر- شاهنشاها، من معتقدم ارقام و اعدادی که ذکر شده اکثراً شامل افراد غیر نظامی است که در برنامه‌های غیر نظامی در ایران اشتغال دارند و یادآوری این نکته اهمیت دارد.
شاهنشاه- بله همینطور است.
پرسش - هنگامی که اعلیحضرت این سئوال را مطرح کردند، آیا منظورشان طرح یک سئوال عمومی بود که بدین شکل عنوان گردید؟ آیا نظر اعلیحضرت این است که برای جلوگیری از سقوط ایران لازم است ۲۵ تا ۳۵ هزار یا ۵۰ هزار آمریکایی در ایران باشند و ایران ناگزیر است که سلاح پیشرفته خریداری کند. آیا اعلیحضرت فقط این دو جنبه افراطی موضوع را در نظر دارند؟
شاهنشاه- نخست باید گفته شود که ارقام و اعداد ذکر شده صحیح نیستند و این یک واقعیت است که نباید از نظر دور داشت. دوم اینکه مگر شما سیاست جانبداری از دوستان خود را که پول خویش را صرف می‌کنند و حاضرند خون خود را در راه میهن خویش بریزند دنبال نمی‌کنید؟ ولی در عین حال این کار به سود جهان غیر کمونیست است در غیر این صورت چه راه دیگری جز یک فاجعه اتمی یا ویتنام‌های دیگری که هر چند وقت یک بار شما را گرفتار خواهد کرد وجود دارد؟
پرسش - اعلیحضرتا، سئوال من در واقع مربوط است به اینکه آیا مقدار اسلحه‌ای که خریداری می‌کنید برای دفاع ایران ضرورت اساسی دارد؟ خطر را از چه ناحیه‌ای احساس می‌کنید. یاد دارم آخرین بار که این‌جا بودیم جماهیر شوروی را ذکر کرد. آیا منابع خطر دیگری در ۱۸ ماه گذشته بروز کرده است؟
شاهنشاه- من نمی‌توانم نام کشوری را مشخص سازم، بلکه باید توضیح دهم که مسئله دفاع کشور مطرح است. آیا توجه دارید که برخی از کشورهای هم مرز ایران که جمعیت آن‌ها کمتر از یک سوم جمعیت کشور ما است به اندازه ما تانک و هواپیما دارند؟ پس باید بگویم آنچه که ما داریم سه بار کمتر از مقداری است که باید در اختیار داشته باشیم.
پرسش - شاهنشاها، آیا افرادی غیر نظامی و متخصصینی که شما از مؤسسات گرومن و لاکهید استخدام کرده‌اید عملاً به صورت مزدورانی هستند که شما وجود آن‌ها را برای براه انداختن اسلحه خود ضروری می‌دانید؟
شاهنشاه- این افراد اصلاً مزدور نیستند. آن‌ها هر موقع که مایل باشند می‌توانند کشور ما را ترک کنند. یکی از شرایط این است که چنانچه ما در جنگی درگیر شویم این افراد مجبور نیستند به ما خدمت کنند.
پرسش - آیا این شرایط در قراردادها ذکر شده است؟
شاهنشاه- این شرطی است که یا در قراردادها درج شده و یا در مورد آن تفاهم حاصل شده است.
پرسش - ولی افراد نامبرده ممکن است در شرایط ذهنی که کشور میزبان در یک جنگ درگیر شود وضعی نظیر گروگان‌ها بیابند. در آن صورت فشار افکار عمومی در آمریکا شدت یافته و همه نسبت به امنیت این افراد در چنین درگیری ابراز نگرانی خواهند کرد.
شاهنشاه- گروگان به چه معنی و مفهوم؟ در شرایطی که کشور من کاملاً تحت اشغال یک نیروی بیگانه قرار گیرد، در چنین حالتی ۳۴ میلیون ایرانی نیز به صورت گروگان در خواهند آمد. در صورتی که افراد آمریکایی به شکل گروگان در آمدند، این نیروی اشغالگر در صورتی که با شما مناسبات عادی، منظورم دیپلماتیک، داشته باشد، نمی‌تواند آمریکایی‌ها را به گروگان بگیرد.
پرسش - شاهنشاها، خواهشمندم نظر خود را پیرامون روش‌های سیاسی آمریکا پیش از انتشار گزارش کمیته روابط خارجی سنای آمریکا اعلام فرمایید.
شاهنشاه- به نظر من گزارش کمیته روابط خارجی آمریکا آنقدر هم که بعضی‌ها سعی می‌کنند آن را نامطلوب جلوه دهند بد نیست. مسئله این است که ما کشور خودمختاری هستیم که مانند شما به امور دفاعی خود توجه داریم. شوروی، فرانسه، آلمان و دیگران هم همین کار را می‌کنند. بگذارید اعلام کنیم که ظرف ده دوازده سال آینده ما به فرانسه، آلمان یا انگلستان امروزی خواهیم رسید. ما هم همان حقوقی را که شما دارید، برای دفاع از کشورمان داریم و قضاوت درباره نیازهای این کشور بر عهده خود ما است. اگر شما آنچه که بدان احتیاج داریم به ما بدهید، بسیار خرسند و خشنود خواهیم بود. ما سالیان متمادی مناسبات بسیار حسنه‌ای با شما داشته‌ایم و شما مورد اعتماد ما هستید، در صورتی که منابع شما در دسترس ما قرار نگیرد، منابع فراوان دیگری در جهان وجود دارد که منتظرند ما برای خرید احتیاجات خویش به آن‌ها مراجعه کنیم.
پرسش - شاهنشاها، فرمودید که ایران در سال‌های آینده به سه برابر اسلحه‌ای که در اختیار دارد نیاز خواهد داشت. آیا منظور آن اعلیحضرت این است که سلاح فعلی کافی نیست؟
شاهنشاه- اگر سئوال شما این باشد که آیا ما به این مقدار اسلحه نیاز داریم، جواب من به سئوال شما مثبت است، زیرا کشورهایی که یک سوم مساحت و جمعیت ما را دارند به اندازه ما اسلحه تهیه کرده‌اند.
پرسش - از نظر محاسبه سرانه چطور؟
شاهنشاه- بله، اگر بخواهید مقایسه کنید، از نظر مقایسه سرانه جواب مثبت است.
پرسش - نظر شاهنشاه درباره معامله پایاپای نفت با اسلحه چیست؟ آیا اکنون این موضوع کاملاً مطرح است؟
شاهنشاه- در حقیقت بله. از نظر ایران نفت کالایی است که می‌توان با آن تجارت کرد. ما نفت می‌فروشیم و کالاهای دیگر می‌خریم. این کار عیبی ندارد.
پرسش - آیا در مذاکرات ایران و آمریکا دشواری وجود دارد؟
شاهنشاه- نمی‌توان گفت دشواری وجود دارد، ولی مذاکرات ادامه دارد.
پرسش - اعلیحضرتا، همواره این امکان وجود دارد که کنگره آمریکا به معامله اسلحه علاقمند شده و در آن دخالت کند و لذا نمی‌توان گفت که دولت آمریکا نیز در آن مداخله نخواهد داشت.
شاهنشاه- تصور نمی‌کنم که این مداخله در حدود اختیارات سیستم اقتصادی شما باشد، ولی اگر چنین اتفاقی افتاد، آنگاه ما درباره دخالت کنگره و بازتاب دولت آمریکا خواهیم اندیشید. اگر موضوع مورد رضایت ما باشد چه بهتر ولی در غیر این صورت همانطوری که گفتم، ما راه‌های متعدد دیگری در پیش داریم.
خبرنگار دیگری راجع به فروش نفت ایران سئوال کرد و
شاهنشاه فرمودند: به عقیده من این به نفع خریدار است زیرا نفت ما منبعی است بسیار اطمینان‌بخش، خریدار هرگز با وضع غیر منتظره‌ای روبرو نخواهد شد. اگر ما قول مقدار معینی نفت را در مدت پنج سال به خریدار بدهیم این مقدار نفت قطعاً تحویل داده خواهد شد.
پرسش - شاهنشاها، آیا این خطر وجود دارد که آمریکا بیش از حد در ایران درگیری پیدا کند؟
شاهنشاه- این موضوعی است که مردم شما باید بدان پاسخ بدهند. سئوال من دوباره همان است. یا شما و یا بقیه جهان آزاد می‌تواند ایران را به عنوان یک کشور آزاد از دست بدهد؟
پرسش - اعلیحضرتا، آیا دولت ایران اسلحه به رودزیا یا آفریقای جنوبی ارسال می‌دارد و یا قصد دارد این کار را بکند؟
شاهنشاه- واقعاً از خواندن این مطلب در یکی از روزنامه‌های آمریکایی دچار حیرت شدم. نمی‌دانم چگونه آن‌ها این خبر را جعل کرده‌اند که سراپا عاری از حقیقت است. اول اینکه ما محاصره اقتصادی رودزیا و آفریقای جنوبی را رعایت می‌کنیم، دوم اینکه اساس سیاست ما در مورد آفریقا این است که حکومت اکثریت باید در آفریقا برقرار شود. همه به این سیاست واقف هستند و ما آن را رسماً اعلام کرده‌ایم. پس چگونه ممکن است کسی چنین خبری را بسازد. این خبر واقعاً ما را متحیر ساخته است.
پرسش - شاهنشاها، آیا ایران می‌تواند خود را با برنامه انرژی خویش و همچنین علاقه به خرید هشت دستگاه مولد اتمی از آمریکا تطبیق دهد؟ مخصوصاً مسئله تضمین‌هایی را که آمریکا می‌خواهد و تأمین سوخت رآکتورها را چگونه حل خواهید کرد؟
شاهنشاه- بله، هشت یا ده دستگاه مولد اتمی موارد گفتگو است. برنامه کلی ما شامل ۲۳ رآکتور ۲۰ هزار مگاواتی مولد برق اتمی است. ما امضاء کنندگان پیمان عدم استفاده از سلاح اتمی هستیم و آن را کاملاً رعایت خواهیم کرد، زیرا مطلقاً برنامه ای برای کسب قدرت اتمی نظامی نداریم. ما با اقدام جهان برای جلوگیری از افتادن سلاح اتمی به دست هر کشورهمگام خواهیم شد. واقعاً ابلهانه است که عده زیادی از کشورهای جهان بتوانند چند بمب کوچک اتمی دراختیار داشته باشند و هرگاه نیازی به ایجاد کارخانه‌های سوخت اتمی در این منطقه باشد ما موافقیم که این دستگاه‌ها وتسهیلات بر اساس چند ملیتی اداره شود.
پرسش - نظر اعلیحضرت درباره تضمین‌های دیگر مبنی بر اینکه سوخت و پلوتونیوم در برنامه اسلحه‌سازی بکار نخواهد رفت چیست؟
شاهنشاه- گرچه کشور ما از کشورهای امضاء کننده پیمان عدم استفاده از سلاح اتمی است، هرگونه تضمینی دیگر را در صورتی که مغایر حقوق ملی نباشد با کمال میل خواهیم سپرد.
پرسش - بطوری که کسب اطلاع شده، به سبب مسئله استفاده مشترک از کاخانه‌های تولید کننده سوخت اتمی تأخیراتی در امضای قرارداد در این زمینه روی داده است. آیا انتظار می‌رود که بزودی قراردادی در این مورد امضاء شود؟
شاهنشاه- نمی‌دانم که آیا واقعاً علت تأخیر این باشد، زیرا در معامله نیروگاه‌های اتمی اشاره‌ای به کارخانه‌های تولید سوخت اتمی نشده است. در معامله فقط موضوع اورانیوم اشباع شده ذکر گردیده و به نظر من می‌توانیم دو موضوع را از یکدیگر جدا کنیم.
پرسش - چه تضمین‌هایی به منزله دخالت در حاکمیت ملی شما تلقی می‌گردد؟
شاهنشاه- آنچه که اختصاصاً از یک کشورخواسته شود. اگر موضع جنبه بین‌المللی داشته باشد از نظر ما بلامانع خواهد بود. ولی چگونه ممکن است که شما مثلاً کشور ما را انتخاب کنید و از ما بخواهید که تضمین‌ها و اطمینان‌ها را بدهد در حالی که ما پیمان عدم استفاده از سلاح اتمی را امضاء کرده‌ایم؟ هر تضمین و اطمینانی که به منزله تجاوز به حق حاکمیت ما نباشد خواهیم داد.
پرسش - همین حالا؟
شاهنشاه- باید دور بعدی مذاکرات بین ما و آمریکایی‌ها را بررسی کنیم. به نظر من تاکنون پیشرفتهایی حاصل شده است. باید منتظر دورهای بعدی مذاکرات باشیم و سپس درباره آن نظر تازه‌ای ابراز کنیم.
خبرنگار دیگری درباره وضع مالی ایران و وام‌هایی که ایران دریافت می‌کند پرسید و
شاهنشاه در پاسخ فرمودند: ما تعهدات وسیعی برای کمک به کشورها مانند هند و مصر و بسیاری از کشورهای آفریقایی سپرده‌ایم و این کار را روی میل انجام می‌دهیم و برای رعایت این تعهدات شاید احتیاج به قرض کردن پول داشته باشیم. ما این کارها را انجام می‌دهیم زیرا اطمینان داریم که به مرور زمان ما ثروت و درآمدهای کافی به دست خواهیم آورد که نیازهای ایران و دیگر دوستان را تأمین خواهد کرد. بنابراین، ما در وضعی نیستیم که مجبور باشیم، نمی‌گویم قیمت‌های باجگیری، بلکه قیمت‌های اجباری بپردازیم.
پرسش - یعنی عرضه نفت را تأمین خواهید کرد و به شرکت‌های ذینفع امتیازی از لحاظ قیمت نخواهید داد؟
شاهنشاه- بله و همچنین منبع مطمئن نفت که کشور من می‌باشد شما می‌دانید که ما هرگز در تحریم صدور نفت و از این قبیل اقدامات شرکت نکرده‌ایم.
پرسش - ایران به تجربه آمریکا در مورد ویتنام و آنگولا می‌نگرد. آیا نسبت به عدم تمایل دولت آمریکا به رعایت تعهدات خود در نقاط مختلف جهان در مورد مسایل مربوط به امنیت ملی ترسی ندارید و یا از این بابت نگرانی ندارید که آمریکا تا آن حد که می خواهید به شما کمک نکند؟
شاهنشاه - من تصور نمی‌کنم چنین باشد. من خود شخصاً به خود اجازه نمی‌دهم که حتی یک لحظه در این مورد دچار تردید شوم. نه به این علت که شما تعهد دارید یا ندارید، بلکه به این علت که واقعاً شما نمی‌توانید وضع ما را نادیده بگیرید. ما مواجه با کشور آمریکا هستیم و دوستی ما همواره با دوستی با کشور شما پیوند خورده است.
پرسش - شما از جریان مبارزات سیاسی آمریکا اطلاع کامل دارید. آیا این مبارزات را در آینده چگونه می‌بینید و آیا پیش‌بینی می‌کنید که هرگاه دولت آمریکا تغییر یابد سیاست خارجی چنین کشوری نیز تغییر خواهد کرد؟
شاهنشاه- بدیهی است که پاسخ به این سئوال برای یک نفر خارجی چندان آسان نیست. ولی من تردید دارم که یک قدرت بزرگ واقعاً بتواند دو، سه، چهار یا چند نوع سیاست خارجی داشته باشد، زیرا مسئولیت‌ها آنقدر بزرگ است و سیاست‌هایی که طی سالیان دراز مشخص گردیده و اساس مستقر شده آن سیاست‌ها به حد کامل قانونی، بزرگ و عاقلانه پی‌ریزی شده است که تغییر دادن آن‌ها به منزله تغییر دادن طرز فکر آمریکایی‌ها بشمار می‌رود و این کار عواقبی چنان پردامنه دارد که قابل تصور نیست.
پرسش - ممکن است بفرمایید آیا در مذاکرات بعدی مربوط به خاورمیانه پیشرفتی در آینده نزدیک مشاهده می‌فرمایید؟
شاهنشاه- بلی و نه. بلی و نه زیرا که بستگی به پیشرفت اوضاع دارد. بدیهی است من امیدوارم که مذاکرات صلح‌جویانه ادامه یابد ولی تاکنون سیاست ما همواره بر این اساس بوده است که این مسائل باید از طریق مذاکرات مسالمت‌آمیز و بر اساس قطعنامه‌های شماره‌های ۲۴۲ و ۳۳۸ سازمان ملل فیصله یابد.
پرسش - من می‌خواهم سئوالی را مطرح کنم ولی می‌دانم سوالی ناخوشایند است و هر زمان که شما روزنامه‌نگاری را می‌پذیرید این پرسش مطرح می‌گردد. این پرسش درباره زیاده‌روی‌های پلیس مخفی شما می‌باشد. چندی قبل تحقیقاتی که بوسیله حقوقدانان بین‌المللی که گویا طرفدار گروه معترض هستند انجام شد و تحقیقات آن‌ها ظاهراً اتهاماتی را که دیگران در گذشته در این مورد وارد می‌ساختند تأیید کرد.
شاهنشاه- من نمی‌توانم آنچه را که دیگران در گذشته ادعا کرده‌اند تأیید کنم. این شخص که اکنون سرگرم تدریس در بعضی از دانشکده‌های آمریکا است، قبلاً خودش عامل ما در پلیس مخفی خودمان بود. آیا این موضع را می‌دانستید؟
خبرنگار - خیر، ما نمی‌دانستیم، اسمش چیست؟
شاهنشاه- من نمی‌خواهم در این مورد چیزی بگویم. اصولاً اسم او چه اهمیتی دارد؟ شما دائماً می‌گویید که ما دارای نیروی ساواک نبوده و حتی بعضی‌ها می‌گویند که این سازمان تا سه میلیون نفر عضو دارد. باز هم جای شکرش باقی است که آن کمیسیون ادعا کرده است که این سازمان دارای دویست هزار عضو است ولی ما بارها گفته و می‌گوییم که عده افرادی که در سرویس محرمانه ما خدمت می‌کنند تنها سه هزار نفر و حداکثر سه هزار و سیصد نفر است. ولی شما دائماً دم از میلیون‌ها و صدها هزار می‌زنید. شما دائماً ادعا می‌کنید که دارای چندین صد هزار تن زندانی سیاسی هستیم، ما نیز دائماً می‌گوییم که فقط سه هزار، چهار هزار و یا پنج هزار تن زندانی داریم ولی آن‌ها زندانی سیاسی نیستند. آن‌ها مارکسیست و تروریست و قاتل بوده و مردمی هستند که علاقه و وابستگی به این کشور ندارند و قول وفاداری را به مردم کشورهایی غیر از مردم کشور خودشان می‌دهند. تا کی می‌خواهید به تکرار این سئوال‌های کودکانه ادامه دهید؟ بعلاوه، شما چرا اینقدر نسبت به تعداد زندانی‌ها حساسیت به خرج می‌دهید؟
پرسش: از اعلیحضرت امید عفو دارم ولی این تعداد تعدادی است که درباره آن صحبت می‌شود.
شاهنشاه- این حقیقت ندارد.
پرسش - منظور از پرسش من در حقیقت آن است که همانطور که شاهنشاه می‌دانند افکار عمومی در آمریکا نسبت به اوضاع سیاسی در ایران کمی ناراحت است. من نمی‌دانم شما در این مورد چه خواهید کرد؟ آیا شما باز هم اتهامات را رد می‌کنید؟
شاهنشاه- من فکر نمی‌کنم که این عقیده عامه مردم آمریکا باشد. شاید عقیده گروهی از آن‌ها باشد.
پرسش - من از اعلیحضرت این سئوال می‌کنم که...
شاهنشاه- این سئوال در همان نشریه به چاپ رسیده است.
پرسش - این نشریه نیست، بلکه بوسیله گروهی از حقوقدانان بین‌المللی تحقیق شده یا این گروه جدیدی است.
شاهنشاه- ما گذشته آن‌ها را خوب می‌دانیم. من نمی‌خواهم در این مورد وارد جزئیات شوم.
پرسش - آیا من اجازه دارم این سئوال را بدون بحث درباره تعداد زندانیان دنبال کنم؟ یکی از موضوعاتی که دائماً بحث روز قرار می‌گیرد این است که دولت شما همواره دست به شکنجه دادن به عنوان روشی جهت کنترل می‌زند. آیا ممکن است در این مورد نظر خود را ابراز دارید؟
شاهنشاه- من در این مورد اظهار نظر نمی‌کنم. من قبلاً بارها گفته‌ام دیگر نیازی به شکنجه افراد نداریم. ما همان روش‌هایی را مورد استفاده قرار می‌دهیم که بعضی از کشورهای بسیار پیشرفته جهان مورد استفاده قرار می‌دهند.
پرسش - روش‌های روانی؟
شاهنشاه- ما آن‌ها را در مقابل اعترافات قرار می‌دهیم. هنگامی که مواجه با اعترافات رفقای خود شدند بدیهی است همه چیز را خواهند گفت.
پرسش - این تفاهم برای ما پیش آمده است که شما زندانی سیاسی ندارید و شما می‌خواهید که ما فکر کنیم آن‌ها مارکسیست هستند. این تعریف زندان سیاسی در کشور ما نیست.
شاهنشاه- در کشور شما شاید ولی در کشور ما کمونیزم راه ندارد.
پرسش - ممکن است وزیر خارجه آمریکا در مورد مذاکرات جداگانه خود با شاهنشاه اظهار نظر نمایند؟ کی سینجر- ما اوضاع بین‌المللی را همانند همیشه در محیطی صمیمانه و پر تفاهم مورد مذاکره قرار دادیم و نیز درمورد موضوعاتی دیگر به بحث پرداختیم که فکر می‌کنم سازنده بود. ما برای مناسبات خود با دولت ایران ونیز نقش حساسی که این کشور در امنیت و توازن تمامی منطقه ایفا می‌کند اهمیت زیاد قائلیم.