مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران با خبرنگاران ایرانی و خارجی ۲۷ مهر ماه ۱۳۵۰
| درگاه محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران | جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران |
شاهنشاه: دستور می‌دهم مخارج جشن شاهنشاهی منتشر شود
- در جشن شاهنشاهی تنها خرجی که شده و جنبه سرمایه گذاری نداشته، چند میهمانی بوده است.
- تکیه ما فقط به توپ و هواپیما نیست که از مقاصد تجاوزکارانه جلوگیری خواهیم کرد.
- روابط ایران و شوروی از هر موقع دیگر بهتر و محکم تر شده است.
- دو کشور در جشن‌ها حاضر نبودند که با یکی روابط همجواری نداشتیم و با روش انعطاف ناپذیر کشور دیگر موافق نیستیم.
- ما توجه می‌کنیم نقاط استراتژیک به دست آدم‌های ناباب نیفتد تا با چند قایق و موشک کشتی‌های نفتکش را غرق کنند.
بیانات شاهنشاه در پاسخ پرسش‌های خبرنگاران داخلی و خارجی
روزنامه اطلاعات سه شنبه ۲۷ مهرماه ۱۳۵۰
شاهنشاه آریامهر عصر دیروز در کاخ سعدآباد نمایندگان مطبوعات ایران و همچنین نمایندگان رادیو تلویزیون‌ها، مطبوعات و خبرگزاری‌های خارجی را که برای گزارش جریان جشن دو هزار و پانصدمین سال شاهنشاهی، به ایران آمده‌اند به حضور پذیرفتند و به سئوالات آنان پاسخ گفتند.
اولین سئوال را آقای مازندی خبرنگار یونایتد پرس در ایران به این شرح مطرح کرد:اعلیحضرتا: در مطبوعات خارج بحث زیادی درباره مخارج جشن شاهنشاهی شده است. مطبوعات نوشته‌اند ملتی که ۳ هزار میلیون دلار بدهکار است چرا باید این خرج‌ها را بکند. ممکن است اعلیحضرت همایونی نظر خودشان را بیان بفرمایند.
شاهنشاه در پاسخ فرمودند:
- این بحثی که راجع به خرج‌ها کردند می‌خواهیم ببینیم که اساسش بر چه مبنایی است؟ اگر منظور از خرج‌ها ساختمان است، هتل است یا جاده است یا سیستم‌های مخابراتی است که این در برنامه پنجساله چهارم ایران پیش بینی شده بود و به هر صورت ایران در برنامه پنجساله چهارمش از تمام هدف‌هایی که در اول برنامه تعیین کرده بود بسیار پا فراتر نهاده است. برنامه پنجساله ما یک رشد ۹،۴ درصد پیش بینی کرده بود در صورتی که رشد ما به قیمت‌های ثابت از ده و نیم درصد هم بیشتر است. یعنی نزدیک به ۱۱ درصد و شاید امسال با وجود باصطلاح مخارجی که می‌گویید شده است از هر سال رشد ما بیشتر است شاید دستور بدهیم که حتی جزئیات مخارجی که شده منتشر بشود.
- البته می دانیم که تمام مخارج آن را افراد ایرانی (بیشترشان صاحب صنایع و تجارت) تأمین کردند و اسامی شان و مبالغی هم که هر کسی تعهد کرده معلوم است و منتشر شده. شاید تنها خرجی که می‌شود گفت جنبه سرمایه گذاری نداشته یا برای توریسم یا برای زیربنای ایران نبوده چند تا مهمانی بوده است که به افتخار میهمانان ایران داده شد و اگر ما می‌خواستیم این میهمانان عالیقدر را هر کدام را علیحده به این مملکت دعوت کنیم به تناسب تعداد میهمانان مخارج تقریباً به همان تناسب اضافه می‌شد. این است که من نمی دانم کدام فکری از اول این مطلب را در دهان‌ها انداخت و یک عده‌ای هم کورکورانه موضوع را دنبال کردند ولی به فرضی که مطلب صحیح بود و مملکت ایران که می‌گویید ۳ میلیارد دلار مقروض است چرا این خرج را کرده ممالکی را می‌شناسم (چه فرق می‌کند انسان چه به خارج مقروض باشد چه به داخل بخصوص اگر پولش ارزش بین المللی داشته باشد و قابل تبدیل به پول‌های دیگر باشد) که چند صد میلیون دلار مقروض هستند و ضمناً مخارج تبلیغاتی شرکت‌های داخلی آن‌ها در سال از چندین میلیارد دلار تجاوز می‌کند نه جنبه تاریخ است نه جنبه غرور ملی است نه هیچ چیز. فقط برای حرفی که خودشان اسمش را (پابلیک ریلیشن) می‌گذارند میلیاردها دلار خرج می‌کنند آنوقت ایران به حداقل و به قیمت چند میهمانی این معروفیت جهانی را پیدا کرده است. پس جواب: بدون اینکه ما بخواهیم به این سئوال البته قدری خیرخواهانه (نه از طرف شما مقصودم از طرف کسانی که این سئوال را می‌کنند) جواب تند و بی اعتنایی بدهیم این توضیحات را من به شما بدهم.
ثبات منطقه
سئوال بعدی را خبرنگار تلویزیون کانادا به این شرح مطرح کرد:اعلیحضرتا: از قول آن اعلیحضرت گفته شده است که ایران امیدوار است تا چند سال دیگر بتواند امنیت این منطقه را تضمین کند زیرا نیروهای ایران از قوای مصر و اسرائیل بیشتر است. با در نظر گرفته اینکه پاره‌ای از همسایگان ایران با این کشور همکاری نمی‌کنند ایران چگونه می‌تواند امنیت منطقه را تضمین کند یعنی با چه پولی و با چه قدرتی؟
شاهنشاه فرمودند:
- اولاً من هیچوقتی چنین چیزی نگفتم یعنی نگفتم که نیروهای ایران بزرگتر از قوای مصر و اسرائیل هستند. ولی گفته‌ام که قوای ایران یکی از مؤثرترین و قدرتمندترین قدرت‌های منطقه خواهد بود. ثانیاً من نگفته‌ام که امنیت منطقه را تضمین می‌کنیم منظور من این بوده است که هدف ما اجرای سیاستی است که بتواند موجب حفظ ثبات منطقه و جلوگیری از مقاصد تجاوزکارانه در این منطقه شود. آنچه من گفته‌ام این است که اگر نیروهای تجاوزکاری در منطقه باشند باید بدانند که با چه قدرتی روبرو خواهند شد.
خبرنگار دیگری سئوال کرد: چگونه از مقاصد تجاوزکارانه جلوگیری خواهید کرد؟
شاهنشاه فرمودند:
- نه منظور من فقط تعداد توپ‌ها و هواپیماها نیست بلکه مردمی است پشت این توپ‌ها و هواپیماها هستند.
عفو زندانیان
خبرنگار (استار) سئوال کرد: گفته شده است که همزمان با مراسم جشن دو هزار و پانصدمین سال شاهنشاهی ایران دولت ایران قصد دارد ۵۰۰۰ زندانی سیاسی را عفو کند. آیا این لایحه تصویب شده است و در اینصورت آیا دولت اکنون بیشتر احساس امنیت می‌کند؟
شاهنشاه فرمودند:
- اصولاً این موضوع صحیح نیست. اولاً موضوع عفو زندانیان سیاسی مطرح نبوده چون اصولاً ما این اندازه زندانی سیاسی نداریم. موضوع عفو زندانیان عادی بوده. مثلاً عده‌ای که بدهکار بوده‌اند و نتوانسته‌اند بدهی خود را بپردازند ما این‌ها را آزاد می‌کنیم.
سئوال شد پس چند زندانی سیاسی مشمول عفو شده‌اند؟
شاهنشاه فرمودند:
- اصولاً پاسخ به این سئوال دشوار است ولی می‌توانم بگویم که تعداد زندانیان سیاسی ایران درست به اندازه تعداد خائنین به این کشور است و درباره معنی کلمه خائن توضیح نمی‌دهم چون هر فرهنگی نشان می‌دهد که این کلمه به معنای کسی است که می‌خواهد کشورش بوسیله یک قدرت خارجی اداره شود.
یکی از خبرنگاران درباره تدابیر امنیتی که در روزهای جشن به عمل آمده سئوالی کرد.
شاهنشاه فرمودند:
- که ایران مجبور بود تدابیر لازم را برای حفظ سران دولت‌های خارجی به عمل آورد.
موضوع خودکشی در کپنهاگ
یک خبرنگار آلمانی سئوال کرد: اعلیحضرتا- رژه‌ای که در تخت جمشید برگزار شد بسیار عالی و با شکوه بود و هرگز فراموش نخواهد شد. ولی به نظر می‌رسد که تدابیر امنیتی بسیار شدید بود چرا مردم شیراز نتوانستند مراسم را تماشا کنند؟ و سئوال دوم اینکه طبق اخباری که منتشر شده یکی از اتباع ایران یعنی وابسته مطبوعاتی سفارت ایران در کپنهاگ به علت اینکه نماینده مطبوعات دانمارک نتوانسته است به ایران بیاید خودکشی کرده است. آیا شاهنشاه در این مورد می‌توانند اظهاری بفرمایند؟
شاهنشاه در پاسخ فرمودند:
- راجع به سئوال اولی پاسخ می‌دهم که شما خود می‌توانید به هر ترتیبی که بخواهید خود پاسخ دهید. آنچه که من می‌توانم بگویم این است که شما هر چه دلتان بخواهد می‌توانید در این باره مطلب بنویسید و اما درباره سئوال دوم قضیه کاملاً برعکس این است. نماینده ما بر اثر انزجار از مطالبی که درباره کشور متبوع او نوشته بودند اقدام به خودکشی کرده است زیرا به عقیده وی بهتر است خودکشی کند تا اینکه توهین نابجایی را که به کشور وی شده است قبول کند.
موانع گمرکی
یک خبرنگار پاکستانی سئوال کرد: پیشنهادی درباره توسعه بازرگانی بین کشورهای عضو عمران منطقه‌ای شده است. آیا شاهنشاه پیش بینی می‌کنند که روزی تمام موانع گمرکی بین سه کشور مانند کشورهای عضو بازار مشترک از میان برداشته شود و مبادلات کالا آزادانه بین سه کشور صورت گیرد؟
شاهنشاه فرمودند:
- تمام این موضوعات تحت مطالعه است و علاوه بر این ما معتقدیم که سازمان عمران منطقه‌ای باید توسعه یابد و فقط محدود به پاکستان، ایران و ترکیه نباشد، بخصوص در مواردی که ما کالاهای یکسان تولید می‌کنیم. در خصوص توسعه عمران منطقه‌ای من شخصاً مایلم که در این مورد مسائل سیاسی به میان نیاید و همکاری‌ها فقط بر اساس فرصت‌های اقتصادی و ضروریات اقتصادی باشد.
توریسم
خبرنگار دیگری پرسید: اعلیحضرتا- برای برنامه‌های تشویق توریسم بین المللی نسبت به سازمان و تجهیزاتی که در محل جشن برپا شده است پس از پایان مراسم جشن چه نقشه‌هایی در میان است و به عقیده اعلیحضرت در موازنه پرداخت‌های سال‌های آینده توریسم بین المللی چه تأثیر خواهد داشت؟
شاهنشاه فرمودند:
- البته در حال حاضر پیش بینی در این مورد بطور دقیق دشوار است ولی ما تصور می‌کنیم که این عملیات تأثیر بسیار مهمی خواهد داشت. به موجب آنچه ما شنیده‌ایم میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از طریق تلویزیون ناظر برگزاری مراسم با شکوه بودند. ما یقین داریم که این سازمان و تجهیزات تأثیر بسیار مساعدی بر توریسم خواهد داشت چون کشورهای متعدد دیگری هستند که بدون انجام چنین مراسم تاریخی توانسته‌اند صنایع توریستی خود را به اندازه‌ای رشد و توسعه دهند که سطح زندگی آن‌ها در ظرف مدت کوتاهی به حد فوق العاده‌ای بالا رفته است. من می‌توانم نام بسیاری از کشورها را ببرم ولی این کشورها بیشتر اروپایی و بویژه کشورهای ساحل مدیترانه هستند که در جریان سال‌های اخیر موفقیت‌های بزرگی به دست آورده‌اند. جهانگردی بین المللی در کشور ما فرصت‌های بزرگی دارد.
سئوال خبرگزاری فرانسه
نماینده خبرگزاری فرانسه سئوال خود را اینطور مطرح کرد: اعلیحضرتا- من نماینده فرانس پرس هستم. من به مطلبی اشاره می‌کنم که در مصاحبه آن اعلیحضرت با روزنامه لوموند چاپ شده بود و به موجب آن اعلیحضرت در نظر دارند به محض اینکه والاحضرت ولیعهد به سن بلوغ برسند استعفا دهند. آیا ممکن است در این باره توضیحی بدهید؟
شاهنشاه فرمودند:
- ابتدا بگویید آیا در صورت چنین کاری راضی خواهید بود، آنگاه پاسخ می‌دهم.
خبرنگار فرانس پرس گفت: اعلیحضرتا- من ایرانی نیستم.
و شاهنشاه فرمودند:
- عیب ندارد من می‌خواهم مفهوم این سئوال را بدانم.
خبرنگار خبرگزاری فرانسه گفت: این سئوال مربوط به اظهاراتی است که در روزنامه لوموند به آن اعلیحضرت نسبت داده شده است. به موجب این اظهارات اعلیحضرت فرموده‌اند که به محض اینکه ولیعهد به سن بلوغ رسید و تحصیلات خود را به پایان رسانید اعلیحضرت سلطنت را به ولیعهد واگذار خواهند کرد.
شاهنشاه در پاسخ فرمودند:
- چون این سئوال را از من کرده‌اید و این سئوال جنبه بی غرضانه‌ای دارد من به شما پاسخ می‌دهم. این یک اندیشه جدیدی نیست. پدر من هم همین کار را کرده است. بدین معنی که در سال ۱۹۴۱ چند ماه قبل از اینکه حوادث مربوط به کشور ما رخ دهد می‌خواست مرا بر روی تاج و تخت ببیند و می‌خواست ببیند من امور مملکت را چگونه اداره می‌کنم و قدم‌های اولیه خود را چگونه بر می‌دارم و بطور غیر مستقیم و در پشت پرده بر کارهای من نظارت می‌کرد و به من مساعدت و مشاورت می‌کرد. این یک امر طبیعی است که من نیز چنین قصدی داشته باشم چون بدین ترتیب امر جانشینی با نرمش انجام می‌گیرد و من فکر می‌کنم که این یک اندیشه خوبی است که چنین کاری بکنم.
خبرنگار دیگری از بازار مشترک اروپا پرسید: اعلیحضرتا- من می‌خواستم نظر آن اعلیحضرت را درباره واکنش مطبوعات سرمایه داری سنّتی از یک طرف و کشورهای کمونیستی از طرف دیگر بدانم
اعلیحضرت فرمودند:
- درباره چه موضوعی؟
خبرنگار گفت: درباره تمامی حوادث و جشن‌ها و درباره اوضاع کنونی
شاهنشاه در پاسخ فرمودند:
- در کشورهای کمونیستی ما چیزی به جز تمجید و ستایش نداشته‌ایم و اکثریت آن‌ها می‌گویند که این جشن گرفته‌ها همانقدر که به ما تعلق دارد به آن‌ها نیز متعلق است چون این متعلق به تاریخ جهان است. این تاریخ تمدن است. تاریخ تمدن ایران و تاریخ کمک و سهم تمدن ایران به تمدن جهان و اما، مطبوعات کشورهای سرمایه داری که شما آن را چنان می‌نامید نمی دانیم چرا اخیراً بویژه پس از پیروزی اخیر در اوپک نظر نامساعدی پیدا کرده است. شاید این خصیصه سرمایه داری باشد به هر صورت نمی دانم ولی حقیقتاً آنچه که حقیقت ندارد آنچه که غرض آلود است نمی‌تواند بر ما تأثیر داشته باشد زیرا گفتار آن‌ها چه ارزشی برای ما دارد. آنچه اهمیت دارد آن است که ما انجام می‌دهیم.
خلیج فارس
خبرنگار شبکه رادیویی آمریکا پرسید: بطور کلی تصور می‌شود که ایران پس از خروج انگلیس وارد منطقه خلیج فارس می‌شود. آیا تصور می‌کنید که این تحول تأثیری در موازنه حساسی که اکنون برقرار است یعنی روابط دوفاکتوی شما با اسرائیل و مناسبات ایران با اعراب داشته باشد؟
شاهنشاه فرمودند:
- واضح است که می‌توان پاره‌ای تحولات احتمالی را پیش بینی یا تصور کرد و مسئله اصولاً وارد شدن به خلیج فارس نیست چون ما در خلیج فارس هستیم. آنچه ما می‌خواهیم چیزی است که همیشه و از لحاظ تاریخی متعلق به کشور ما بوده است. امپریالیزم برای آنکه موقعیت خود را در خلیج فارس تحکیم کند مجبور شد مواضعی به دست آورد و به دست آوردن این مواضع به زیان کشور ما تمام شد که در آن ایام ضعیف بود. این یک امر طبیعی و عادی است. اکنون که امپریالیزم بیرون می‌رود ایران آنچه را که از لحاظ تاریخی و همیشه متعلق به آن بوده است دوباره به دست آورد و من می‌توانم به شما اطمینان بدهم که هدف ما آن است که یک نقش مثبت برای کمک به ثبات منطقه ایفاء کنیم بطوری که تمام کشورهای منطقه از آزادی و استقلالی که به دست می‌آورند برخوردار شوند و البته ما به منافع آن‌ها احترام می‌گذاریم. خدا را شکر وسعت قلمرو ما کافی است. ما ثروت کافی داریم. ما در پی توسعه قلمرو نیستیم بلکه در صدد احقاق حقوق تاریخی خود هستیم همچنین به این نکته نیز توجه داریم که نقاط استراتژیک به دست آدم‌های ناباب نیفتد که ممکن است با چند قایق و موشک و کشتی‌های بزرگ نفتکش را غرق کنند. در خارک با اسکله‌ای که ما می‌سازیم کشتی‌های ۵۰۰ هزار تُنی پهلو می‌گیرند و شما تصور کنید که اگر در خلیج فارس که زیاد هم عمیق و بزرگ نیست یک کشتی به این بزرگی غرق شود برای چند سال آب‌های خلیج فارس آلوده خواهد شد.
- من مطمئن هستم که چند سال طول خواهد کشید و آسیب زیاد ببار خواهد آورد. بنابراین آنچه ما می‌خواهیم انجام دهیم فقط برای خودمان نیست بلکه به سود منطقه است و ما آماده هستیم که با سایر کشورهای منطقه خلیج فارس مناسبات حسنه و دوستانه داشته باشیم.
رضایت از جشن
یک خبرنگار کانادایی سئوال کرد: اعلیحضرتا- آیا می‌توانید بفرمایید که از برگزاری کلی جشن‌ها خشنود هستید یا خیر؟
شاهنشاه فرمودند:
- چرا می‌پرسید؟ بطور کلی می‌توانم بگویم از تمام جزئیات راضی هستم. شما باید از ملت من بپرسید که در این باره چه می‌اندیشند. من تصور می‌کنم که مردم کشور ما به آن افتخار می‌کنند و من باید این سئوال را از شما بپرسم که نظر شما درباره این جشن‌ها چیست؟
خبرنگار خارجی می‌پرسد: به عقیده آن اعلیحضرت عواقب بین المللی این جشن‌ها چه خواهد بود؟
شاهنشاه فرمودند:
- پاسخ من این است که امیدوارم عواقب این جشن‌ها بسیار خوب باشد. من امیدوارم که این جشن‌ها فرصت خوبی برای تماس‌های بین المللی بوده باشد. ملاقات‌ها در محیطی فارغ از هرگونه تشنج و تکلف و در محیطی که بویژه برای چنین ملاقات‌هایی فراهم شده است بخاطر تکامل و رشد دوستی و تفاهم متقابل بین المللی که به نمایندگی رؤسای دُوَل خود در این جشن‌ها شرکت داشتند صورت گرفت.
سئوال خبرنگار اطلاعات
آقای پورداوود خبرنگار روزنامه اطلاعات سئوال کرد: اعلیحضرت در پرس پولیس و تهران ملاقات‌های متعددی با سران مختلف کشورها داشتند. ممکن است بفرمایید که این ملاقات‌ها در روابط ایران و کشورهای دیگر چه تأثیراتی خواهد داشت؟
شاهنشاه در پاسخ فرمودند:
- البته در ملاقات‌هایی که شد راجع به روابط دو جانبه مسلماً صحبت شد ولی چون روابط دو جانبه ما با همه ممالک دنیا تقریباً بسیار خوب است بیشتر هم ما مصروف ایجاد یک محیط دوستانه تری می‌شود و امکان دادن به اینکه رؤسای ممالکی که لازم بود با همدیگر ملاقات بکنند و حرف‌های مهمی داشتند باهم بزنند اگر ما موفق شده باشیم که یک چنین تسهیلاتی را در آن جا فراهم کرده باشیم حقیقتاً می‌توانیم از خودمان راضی باشیم.
هزینه جشن
یک خبرنگار سوئدی پرسید: آیا ممکن است شاهنشاه درباره هزینه جشن توضیح دهند. به ما ارقام مختلفی از ۲۰۰ میلیون دلار تا گفته شده است.
شاهنشاه فرمودند:
- قبلاً این سئوال از من شده بود فقط می‌توانم اضافه کنم رقم هزینه منتشر خواهد شد و من شخصاً فکر نمی‌کنم که هزینه جشن بیش از دو میهمانی که برای میهمانان خود دادیم نخواهد شد و اگر فکر کنید که همین دو میهمانی ۲ میلیارد دلار خرج داشته باشد بنابراین باید به من بگویید که قیمت یک کیلو نان یا یک کیلو گوشت چقدر است و فکر نمی‌کنید که این پول را ما از کجا آورده‌ایم؟
خبرنگار سوئدی گفت: من نمی دانم.
شاهنشاه فرمودند:
- پس چرا از من سئوال می‌کنید؟
ارزش پر دوام جشن
خبرنگار کیهان انگلیسی پرسید: به نظر آن اعلیحضرت چه ارزش پر دوامی این جشن برای مردم ایران می‌تواند داشته باشد؟
شاهنشاه فرمودند:
- از نظر علاقه‌ای که به تاریخ دارم از خودم بارها این سئوال را کرده‌ام برای اینکه از جوانب آن اطمینان پیدا کنم فقط می‌توانم بگویم که ایده ما این است که ارزش پر دوام این جشن آن باشد که کشورهای مانند کشور من که گذشته‌ای پر افتخار داشته است که در ۳۰۰ سال گذشته مشکلات و بدبختی‌های بسیار کشیده در دو جنگ جهانی به علت ضعف نظامی قلمرو ما اشغال شد و آنچه خواستند با ما کردند و فقط معجزه بود که ما را نجات داد چه در جنگ جهانی اول و چه در جنگ جهانی دوم ولی این جشن نشان داد که اگر کشوری از پا افتاده باشد همیشه برای ملت این امکان هست که با داشتن هدف بار دیگر روی پای خود بایستد و بر تمام مشکلات فائق آید و با قدرت و امید نه تنها با زمان حال روبرو شود بلکه شالوده آینده بهتر را پی ریزی کند.
صنعتی خواهد شد
یکی دیگر از خبرنگاران پرسید: اکنون که ایران به سرعت به سوی صنعتی شدن پیشرفت می‌کند آیا امکان آن هست که روزی اختیارات سلطنت مانند اختیارات سلطنت در انگلیس شود؟
شاهنشاه فرمودند:
- فکر می‌کنم ما بتوانیم با قاطعیت و اطمینان کامل بگوییم که ایران نه تنها یک کشور صنعتی خواهد شد بلکه به عقیده من به مرور زمان وارد دوران تمدن بزرگ خواهد شد و برای کسانی که علاقمند باشند بدانند منظور از عصر تمدن بزرگ چیست باید بگویم منظور عبارت است از ایجاد یک کشور که در آن رفاه از هر جهت فراهم بشود به طوری که هر فرد از تولد تا مرگ از هر نوع بیمه اجتماعی برخوردار شود تا درس بخواند، شغل داشته باشد، کار کند و بازنشسته شود و سرانجام با آرامش در پایان یک زندگی راحت بمیرد. البته منظور ما از چنین اجتماعی آن نیست که انضباط در آن اجتماع وجود نداشته باشد. منظور آن نیست که اجتماع دچار گرفتاری‌ها شود که در پاره‌ای جاها شاهد آن هستیم. ظرف مدت ۱۲ سال بیسوادی بکلی از این کشور ریشه کن خواهد شد، مردم ما، زن و مرد می‌توانند آزادانه نمایندگان خود را در تعاونی‌ها انتخاب کنند. سپس می‌توانند اعضای خانه‌های انصاف را انتخاب بکنند. این‌ها کسانی هستند که در مورد دعواهای دهکده با دهکده‌های اطراف داوری می‌کنند. ما همچنین شوراهای شهر داریم که اعضای آن بوسیله مردم انتخاب می‌شوند. ما شوراهای مشورتی در شهرها داریم که اعضای آن‌ها نیز بوسیله مردم انتخاب می‌شوند، در شهرها همچنین شوراهای شهرداری‌ها هست که آن‌ها نیز نمایندگان قسمت مردم هستند. شورای ایالتی داریم که آن‌ها نیز انتخاب می‌شوند و نیز مجلس نمایندگان و مجلس سنا که نیز مردم برای انتخاب اعضای آن‌ها رأی می‌دهند. این رأی مستقیم است یعنی رأی محرمانه و مستیم. ما مردم خود را هر روز بیشتر و بیشتر برای فعالیت‌های سیاسی آماده می‌کنیم و برای شرکت در احزاب سیاسی آماده می‌کنیم. حالا اگر بعضی‌ها نمی‌خواهند احزاب سیاسی احزاب میهن پرستی باشند من اعتنایی به آن‌ها نمی‌کنم. معنای حزب سیاسی آن نیست مخالف و بر ضد کشور خودش باشد هیچکس مانع هیچکس در رأی دادن نخواهد شد. بنابراین حرف شما درست است که قدرت هر روز بیشتر و بیشتر به دست مردم داده می‌شود. این درست همان روح شرکت مردم نه تنها در امور مربوط به خودشان بلکه امور دولت و کشورشان است. حالا باید دید که در این زمینه چه کرده‌ایم. اصلاحات ارضی تکمیل شده، کارگران تا حدود ۲۰ درصد در سود کارخانه‌ها سهیم شده‌اند. آن‌ها حتی می‌توانند اگر خواسته باشند سهام کارخانه‌ها را بخرند حداقل در پاره‌ای از کارخانه‌ها این وضع وجود دارد ولی سهیم کردن کارگران در سود خالص کارخانه‌ها یک قانون است. می‌دانید که جنگل‌های ما ملی شده است یعنی که آن‌ها متعلق به اجتماع است مراتع نیز ملی شده حتی منابع آب کشور نیز ملی شده است. تا آن جا که من اطلاع دارم چنین امری در اروپا وجود ندارد ولی این تفویض اختیارات از بالا به مردم و توده‌ها به معنای آن نیست که شاه در این کشور موقعیت رهبری و پدری و پرستیژ خود را از دست بدهد چون ما تازه دو هزار و پانصدمین سال شاهنشاهی ایران را جشن گرفته‌ایم و اگر این برای شما معنایی نداشته باشد ما چگونه می‌توانیم به شما پاسخ دهیم. در هر حال باید بگویم که کلمه شاه دارای معنای خاصی برای مردم این کشور است و باید نکته‌ای را که بارها گفته‌ام بار دیگر تکرار کنم که اگر من توانسته باشم کارهایی را که گفته‌ام کرده باشم یعنی انقلاب دوازده ماده ایران و حفظ استقلال کشور پس از جنگ همه بدان جهت بوده است که من شاه بوده‌ام در غیر این صورت یک صدم کارهایی را که من کرده‌ام می‌توانست احیاناً بوسیله یک دیکتاتور دست راستی یا دست چپی صورت بگیرد ولی می دانید که سرانجام دیکتاتورها چیست؟ معمولاً آن‌ها برای نجات خود دور خود هر روز افرادی را جمع می‌کنند و بر خلاف تمایل مردم عمل می‌کنند و خود را بر آن‌ها بوسیله ترور و وحشت تحمیل می‌کنند. تصور نمی‌کنم توضیح دیکتاتور برای شما ضروری باشد. کارهایی که انجام داده‌ایم صورت نمی‌گرفت اگر من شاه این سرزمین نمی‌بودم.
اشتیاق ملت
سیاوش آذری خبرنگار خبرگزاری پارس سئوال کرد: شاهنشاها- ملت ایران اشتیاق فراوانی داشتند که از نزدیک در جشن‌های شاهنشاهی خودشان شرکت کنند ولی امکانات محدود این موقعیت را به صورت تماشای جشن از تلویزیون و شنیدن از رادیو و انعکاس در مطبوعات نصیب آن‌ها کرد. آیا شاهنشاه برای این دسته از مردم خود در این مورد خاص پیام ویژه‌ای دارند؟
شاهنشاه در پاسخ فرمودند:
- پیام من این است که‌ای کاش تمام این مراسم را می‌شد تا دور افتاده ترین مناطق این مملکت می‌بردیم و نشان می‌دادیم تا جایی که رادیو و تلویزیون امکان داشت این مراسم به اطلاع و یا به دید مردم رسید. یک وضع مخصوصی در ایران هست و آن ارتباط قلبی و روحی است که بین تمام افراد ایران موجود می‌باشد یعنی من حتی اینطور فکر می‌کنم که احیاناً آن چوپان بلوچی و آن کسی که در تهران پای تلویزیون رنگی نشسته بود و مراسم را می‌دید یک ارتباط قلبی هست که این بدون دیدن این مراسم شاید تقریباً همان احساسات در او تولید شده باشد، و در عین حال باید از تمام افرادی که در این جشن‌ها زحمت کشیدند آن‌هایی که اسمشان هست و همه می‌شناسند مقامی دارند، منزلتی دارند یا در این جشن‌ها مسئولیت‌هایی داشتند که یا به اسمشان آشنا هستید و یا اینکه خودشان در صفوف اول بودند البته از آن‌ها کمال امتنان و رضایت هست و حقیقتاً زحمت کشیدند چون تشکیلات و ترتیبات را آن‌ها دادند. ولی باید به فکر آن کوچکترین افرادی که در این جشن با تمام روح و دل خودشان شرکت کردند باید به فکر آن‌ها هم باشیم و از آن‌ها هم تشکر می‌کنیم که اطلاع دارم خیلی از ساختمان‌ها در خیلی از بناها شب وقت و بی وقت بدون اینکه اجباری باشد بدون اینکه حتی شاید مزدی بگیرد اضافه بر کار روزانه اش ماند و شاید آن شب را نخوابید و به صبح رسید برای اینکه کارش به موقع تمام بشود. حقیقتاً از آن‌ها خیلی مشکل است که انسان قدردانی و تشکر بکند برای اینکه تمام قیافه‌های ناشناسی که ما هیچوقت این‌ها را نخواهیم شناخت مثل همان قیافه‌های ناشناسی که در ۲۸ مرداد ۳۲ شرکت کردند و خودشان را به کشتن دادند و هیچوقت ما نفهمیدیم این‌ها کی هستند.
خبرنگار خبرگزاری آلمان شرقی به زبان فرانسه: اعلیحضرتا- والتر اولبریشت رئیس جمهوری کشور تلگرام تبریکی به آن اعلیحضرت ارسال داشته است. ایران تا این زمان تنها کشور خاورمیانه است که تاکنون هیچگونه تماسی با جمهوری دمکراتیک آلمان نداشته است. آیا آن اعلیحضرت برقراری مناسبات بازرگانی یا سیاسی با جمهوری دمکراتیک آلمان را پیش بینی نمی‌کنند؟
شاهنشاه در پاسخ فرمودند:
- البته در جهان امروز هر چیزی امکان پذیر است.
امیر طاهری از روزنامه کیهان انترنشنال سئوال کرد: در این هفته همه جا صحبت از روحیه تخت جمشید است هم در مقیاس بین المللی و هم در مقیاس ملی. بیشتر می‌خواستم نظر شاهنشاه را راجع به مقیاس ملی ببینم، این روحیه تخت جمشید آیا فعالیت‌های فرهنگی و معنوی ما را بیشتر تأکید خواهد کرد با توجه به اینکه ما در این ده سال شاید ناچار بودیم که بیشتر به پیشرفت مادی و اقتصادی توجه بکنیم.
شاهنشاه در پاسخ فرمودند:
- بدون تردید در روحیه فرهنگی و ملی ما تأثیر بسزایی خواهد کرد و البته دو نتیجه ما باید از این کار بگیریم یکی اینکه خودمان را گم بکنیم که برای انجام هر نوع خدمات اینهمه سربلندی و موفقیت عظیمی که از این جشن‌ها به دست آمد بیخود مغرور نشویم و بدانیم که سرنوشت یک مملکت فقط و فقط با کار روزانه و متوالی و مداوم می‌شود یک نتیجه خوبی گرفت و یک مملکتی را به اوج ترقی رساند. البته از لحاظ روحی و فرهنگی ما یکبار دیگر خودمان را به خودمان معرفی کردیم و ثابت کردیم ولی این را هم نباید فراموش بکنیم که برای انجام هر نوع خدمات فرهنگی یک مملکت فقیر کسی که وسائل مادی در اختیارش نباشد این کار برایش میسر نیست کما اینکه آیا آن موزه‌هایی که امروز در تهران هست ما چند سال پیش داشتیم فرهنگ ما عوض نشده است. موزه‌ها را مادیات و ترقیات مادی که ایران کرده توانستیم با وجوهی که در اختیارمان بود موزه‌ها را بسازیم و به خودمان و به دنیا نشان بدهیم. این است که در آینده غیر از زحمت و کار استمراری که در شناسایی فرهنگ ملی و تاریخ خودمان باید انجام بدهیم یک آن از ترقیات و مادی مملکت نباید فروگذار باشیم.
خبرنگار جمهوری خلق چین به زبان فارسی سئوال کرد: اعلیحضرتا- ما از چین آمدیم و برای اولین بار از ایران دیدن می‌کنیم. بین چین و ایران روابط دیپلماسی برقرار شده و روابط چین و ایران حتماً توسعه می‌یابد؟
شاهنشاه در پاسخ فرمودند:
- البته شاید روابط بین مملکت شما و مملکت ایران یکی از قدیمی ترین روابط بین دو مملکت در دنیای ما باشد. تمدن شما و تمدن ایران از قدیمی ترین تمدن‌های جهان است. روابط فرهنگی و حتی اقتصادی ما خیلی قدیمی است و طبیعی است که این روابط دو مرتبه برقرار بشود و به عظمت گذشته خود و بلکه بیشتر از آن برسد و حال که ما روابط سیاسی خود را بعد از یک مدتی خاموشی از سر گرفته‌ایم مسلماً امید ما در این است که از این روابط هر دو مملکت ما که ممالک آسیایی هستیم منتفع و بهره مند بشویم.
حسین توصیفیان خبرنگار رادیو تلویزیون ملی ایران سئوال کرد: شاهنشاها- اجتماع پادشاهان و رؤسای جمهوری در تخت جمشید فرصت مغتنمی بود که احیاناً سران کشورها تبادل نظرهایی به عمل بیاورند. آیا شاهنشاه فرصت فرمودند که با سران کشورهای هند و پاکستان درباره اختلاف‌های اخیرشان مذاکراتی بفرمایند؟
شاهنشاه در پاسخ فرمودند:
- تمام همّ ما این بود که هر جایی که بتوانیم روح مسالمت آمیز و همکاری را برقرار کنیم. البته شاید وارد جزئیات نشود شد ولی مسلماً شاید هم همه حرف می‌زنند که همّ ما در این مدت بیشتر مصروف همین قبیل تماس‌ها و سعی و کوشش‌ها بوده است.
خبرنگار دیگری پرسید: در این مراسم خبرنگاران و روزنامه نگاران تمام کشورها بودند ولی خبرنگاران و مقامات دو کشور که از ایران زیاد دور نیستند نبودند. ممکن است علت این امر را توضیح دهید؟
شاهنشاه فرمودند:
- می‌توانم منظور شما را حدس بزنم. با یکی از این دو کشور ما روابط حُسن همجواری نداریم ولی در مورد کشور دیگر باید بگویم که ما با روش انعطاف ناپذیر آن موافق نیستیم و عقیده ما این است که از لحاظ سیاسی این روش به جایی نخواهد رسید و شاید این‌ها باشد دلایل اینکه شما نمایندگان این دو کشور را این جا ندیدید.
خبرنگار رادیو تلویزیون مسکو سئوال کرد: اعلیحضرت همایونی- خواهش می‌کنم درباره مناسبات ایران و شوروی درباره همکاری بین دو کشور اعلیحضرت چه می‌توانند بفرمایند؟
شاهنشاه در پاسخ فرمودند:
- اولاً به من بگویید که شما فارسی را کجا به این خوبی یاد گرفتید؟
خبرنگار رادیو تلویزیون مسکو به عرض رسانید: از دانشگاه خاورشناسی مسکو
شاهنشاه سپس فرمودند:
- می‌توانم با کمال خوشوقتی بگویم که شاید روابط بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی هیچوقت به این خوبی نبوده است و می‌بینیم که هر سال این روابط بلکه بهتر هم می‌شود. البته هر موقعی که ملاقاتی بین سران دو مملکت پیش آمد می‌کند یک فرصت جدیدی است برای صحبت‌های دوستانه و تحکیم باز هم بیشتر این روابط کما اینکه مطمئن هستم که پس از ملاقات اخیر با حضرت صدر هیئت رئیسه اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی روابط ایران و شوروی باز هم از هر موقع دیگری بهتر و محکم تر شده است.
خبرنگار آمریکایی لیبرتی مگازین پرسید: سئوالی از شاهنشاه شده منتها به زبانی که من نمی دانم. می‌خواهم بدانم که آیا اعلیحضرت نظر خود را درباره کنگره ایرانشناسان که همزمان با جشن‌ها تشکیل شد ابراز فرموده‌اند یا خیر؟
شاهنشاه در پاسخ فرمودند:
- ما برای این کنگره اهمیت بسیار قایل هستیم. ایرانشناسان مردمی هستند که گر چه از سرزمین ما بسیار دورند با علاقه و دلبستگی بسیار خود را وقف کشور ما کرده‌اند. آن‌ها زندگی خود را وقف مطالعه و بررسی تاریخ این کشور کرده‌اند. ما احساس افتخار می‌کنیم که این افراد سرشناس و برجسته جامعه جهانی برای تمدن گذشته و آنچه ما به دنیا داده‌ایم اهمیت قایل هستند. منظورم فلسفه و هنر ایران است. بنابراین برای ما دیدن این زنان و مردان برجسته دنیا مسرت بسیار ایجاد کرد. گرچه ما نتوانستیم همه آن‌ها را دعوت کنیم ولی بسیاری از آن‌ها به کشور ما آمدند. من خوشوقتم که آن‌ها را در شیراز ملاقات کردم و آن‌ها اکنون به تهران آمده‌اند. ما از کوشش‌های آن‌ها سپاسگزاریم و امیدواریم که با این کوشش‌های آن‌ها به تشریح و روشن کردن پاره‌ای از جنبه‌های فضایل معنوی انسانی کمک کند.
خبرنگار تهران ژورنال پرسید: مراسم جشن‌های شاهنشاهی کمک بسیاری به شناسایی ایران کرده است. آیا اقدامات دیگری برای شناسایی بیشتر ایران در نظر است؟
شاهنشاه فرمودند:
- در پاسخ سئوالی که قبلاً درباره کنگره ایرانشناسان مطرح شد مطالبی گفته شد که ممکن است جواب سئوال شما باشد. شک نیست که ما اقدامات دیگری برای شناسایی بیشتر ایران به جهانیان به عمل خواهیم آورد ولی فقط شما به این موضوع توجه کنید فی المثل در شوروی کتاب‌های بسیاری درباره ایران و تاریخ ما چاپ شده است. بنابراین بوسیله تحقیقات ایران شناسان بیشتر و بهتر شناسایی ایران برای مردم جهان کمک خواهد شد.
یکی از خبرنگاران نظر شاهنشاه را درباره گزارش‌ها و رپرتاژهای مطبوعات و تلویزیون‌های خارجی از جشن پرسید:
شاهنشاه فرمودند:
- اصولاً به اخبار بد اهمیت بیشتری داده می‌شود چون اخبار خوب جالب نیست ولی باید بگویم برنامه‌های تلویزیونی جشن بسیار جالب بود بجز در چند مورد معدود که چیزهایی بخصوص در پیوند نوشته شده و خدا می داند که چرا نوشته‌اند. فی المثل فکرش را بکنید که نشریه‌ای نوشته است میلیون‌ها دلار خرج جشن شده است. چگونه ممکن است یک نفر سالم چنین سئوالی مطرح کند. من می‌توانم مثل‌های دیگری از گزارش‌های بسیار بسیار خلاف واقع بدهم ولی باید این را هم بگویم که ما اعتنایی به این چیزها نداریم. موضوع مهم احساس عقیده‌ای است که مردم من دارند و نیز این نکته که اصول انقلاب ما از دیگران گرفته نشده است ما خود آن را مطرح کرده‌ایم و نسخه‌ای از کارهای دیگران نیست. این یک کار اصیل است که خودمان انجام داده‌ایم. موفقیت آن موفقیت ما است. اگر ما در مذاکرات نفت موفقیت داشتیم به کمک و مشورت دیگران نبوده بلکه کار خودمان بوده است. اگر در شش هفت سال گذشته ما از رشدی بیش از یازده درصد به قیمت ثابت برخوردار شده‌ایم این نیز کار خودمان بوده است. ما مستشار اقتصادی و یا سیاسی نداریم و کسی نیست که به ما بگوید چه باید کرد و اگر فردا ما صاحب بیشترین رشد اقتصادی جهان شدیم این نیز از همت خودمان خواهد بود و لاغیر و شک نیست که ما برای دوستی و همکاری کشور خود با کشورهای دیگر اهمیت بسیار قایل هستیم که آلمان فدرال در میان آن‌ها است. صادرات شما به کشور من شاید بیش از ده برابر صادرات ما به کشور شما باشد فقط تصور کنید که ما فردا روابط تجاری خود را با شما قطع کنیم کدام طرف زیان خواهد دید. البته ما زیان نخواهیم دید چون می‌توانیم کالاهای مورد نیاز خود را از کشورهای دیگر بخریم، البته ما به روابط خود با دیگر کشورها علاقمندیم ولی لازم است به این نکته توجه شود که ما بهیچوجه به مطالب غیر منصفانه و مغرضانه‌ای که علیه ما گفته می‌شود توجه نداریم و به این گونه حرف‌ها اهمیت نمی‌دهیم. ما خواستار دوستی واقعی هستیم و به چنین دوستی احترام می‌گذاریم. به لطف خداوند ما به پیشرفت ادامه خواهیم داد و با هواداران خارجی یا بدون آن ما کوشش‌های خود را به ثمر خواهیم رساند و به عصر تمدن بزرگ قدم خواهیم نهاد. ما اعتبار و حیثیت گذشته خود را باز خواهیم یافت و من امیدوارم که بدانید که من دچار غرور نیستم. من بسیار متواضع هستم ولی در عین حال به ملت خود اطمینان کامل دارم و نیز نسبت به سرنوشت کشورم اطمینان دارم.
یکی دیگر از خبرنگاران گفت: اعلیحضرتا- قبل از هر چیز میل دارم از جانب شخص خود و نمایندگان متعدد مطبوعات نسبت به کیفیت بسیار عالی جشن‌ها که به ما عرضه شده است و اهمیت عمیق آن که به طور تهورآمیزی برگزار شده است تشکر کنم. هیچکسی که شاهد این مراسم بوده نمی‌تواند ادعا کند که این جشن‌ها ماهیت ناسیونالیزم محدود و تنگ نظرانه‌ای دارد. همه ما عمیقاً تحت تأثیر برنامه‌های این جشن قرار گرفته‌ایم و این احساس بر ما مستولی شده است که با دیدن جشن‌ها غنی تر شده‌ایم و من وظیفه شخص خود می دانم که در این باره سپاسگزاری کنم.
شاهنشاه از ابراز احساسات خبرنگار مذکور تشکر کردند و
سپس این خبرنگار سئوال خود را اینطور مطرح کرد: میل داشتم بپرسم آیا در ایران در نظر است مجازات اعدام لغو شود؟
شاهنشاه فرمودند:
- این یک سئوال بسیار دقیقی است. قوانین قضایی در هر کشوری بر حسب شرایط سیاسی و اجتماعی آن کشور فرق می‌کند و این گونه قوانین فقط موقعی می‌تواند تدوین شود که مردم و شرایط اجتماعی آن کشور برای آن آمادگی داشته باشند و به همین جهت لااقل باید در انتظار بود که بیسوادی بکلی از بین برود تا چنین قانونی وضع شود. لااقل باید تا روزی منتظر بود که هر فردی از جامعه بداند که رعایت قانون برای و کلیه افراد دیگر یک وظیفه عمومی است. در شرایط کنونی چگونه می‌توان انتظار داشت که با از بین رفتن قانون اعدام هر کس دلش می‌خواهد طپانچه اش را از جیب در بیاورد و فرد دیگری را بکشد. البته چنین اوضاعی در کشور ما وجود ندارد ولی نظیر این گونه حوادث در کشورهای متعدد اتفاق می‌افتد. ما شاهد اشخاصی در کشورهای دیگر بوده‌ایم که باعث انفجار ساختمان‌ها شده‌اند بدون اینکه فکر کنند که کسانی در آن ساختمان وجود دارند و با قرار گرفتن در هتلی به روی اشخاص ساکن آن حمله می‌کنند و یا وارد خیابان‌ها می‌شوند و باصطلاح دیگر زندگی اشخاص در خیابان به خطر می‌افتد. به عبارت دیگر حتی اگر پاسخ شخصی به سئوال شما داشته باشم این پاسخ را به شما نمی‌دهم زیرا باید ناظر تحولات اجتماعی کشور بود و باید منتظر آن بود که افراد جامعه نسبت به حقوق و وظایف خود آگاهی کامل داشته باشند و مسئولیت و انضباط اجتماعی را احساس کنند.
منصور نودوشنی از مجلس دی پست سئوال کرد: با توجه به اختلافاتی که بین هندوستان و پاکستان وجود دارد و بعضی‌ها معتقدند که این اختلافات و با توجه به اینکه سران دو کشور مهمان عالیقدر شاهنشاه آریامهر در مراسم خجسته دو هزار و پانصد ساله در ایران بودند آیا برای نزدیکی این دو کشور از جانب دولت شاهنشاهی ایران تلاش سیاسی معمول شده یا خواهد شد؟
شاهنشاه در پاسخ فرمودند:
- البته و طبیعی است و این کار دائمی ما خواهد بود. برای اینکه فقط فکر اینکه بین دو مملکت پاکستان همسایه و هندوستان که دوست ما است یک اتفاق ناگواری بیفتد حتی فکرش برای ما تقریباً غیر قابل تصور است برای اینکه غیر از نتیجه دلخراش و ناهموار نتیجه دیگری نمی‌تواند داشته باشد. این است که هر کاری از دست ما بر بیاید و اگر زحمت داشته باشد اگر اقدامات اولیه قرین موفقیت هم نباشد هیچوقت ما از این کار دست بر نمی‌داریم برای اینکه به مصلحت منطقه و به مصلحت تمام قاره آسیا است.
شرفیابی خبرنگاران رادیو تلویزیون‌ها و مطبوعات داخلی و خارجی در ساعت هیجده و چهل و پنج دقیقه پایان یافت.