مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با رسانه‌های همگانی در بوداپست ۲۱ شهریور ماه ۱۳۴۵
| برنامه عمرانی سوم/سال ۱۳۴۵ | درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر |
۲۱ شهریور ۱۳۴۵
از بیانات شاهنشاه در مصاحبه مطبوعاتی، در بوداپست
بسیار خوشوقتم که روابط بازرگانی ما با مجارستان در سالهای اخیر توسعه یافته‌است. ولی ما به این حد اکتفانمی‌کنیم و هر دو طرف قصدداریم که تمام امکاناتی را که برای توسعه روابط دو کشور ما وجوددارد، مورد مطالعه و توجه قراردهیم. ما معتقدیم که امکانات توسعه روابط ما زیاد است و این کار نیز به نفع هر دو طرف می‌باشد. ما معتقدیم که برای تحکیم روابط بین دو کشور مبادلات اقتصادی دارای اهمیت فوق‌العاده است.
کارشناسان ما با یکدیگر در تماس هستند و باید این تماسها افزایش یابد. ما اطمینان داریم که امکانات زیادی برای گسترش روابط اقتصادی و بازرگانی بین کشورهای ما موجوداست. درمورد کوششهایی که لازم است در زمینه بهبود روابط بین کشورها و حفظ صلح به عمل آید، اعلامیه‌ای منتشر خواهدشد و نظر دولتین ما را در این مورد منعکس خواهدساخت و از تصمیم مشترک ما مبنی بر اعمال حداکثر کوشش در زمینه حفظ صلح، حکایت خواهدکرد. ما به اصل هم‌زیستی مسالمت‌آمیز اعتقاد راسخ داریم و به حق حاکمیت تمام کشورها احترام می‌گذاریم و معتقدیم که باید در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی، فنی و علمی همکاری وجود داشته‌باشد. همچنین به لزوم احترام به منشور ملل متحد و خلع سلاح کامل از طریق نظارت بین‌المللی و نیز لزوم اقدامات مؤثر برای جلوگیری از گسترش سلاحهای اتمی اعتقاد کامل داریم. بالاخره معتقدیم که باید مناطق غیراتمی در دنیا اعلام شود و آنچه که می‌تواند به نحوی به حفظ صلح جهانی کمک کند به عمل‌آید.
از نظر روابط علمی و فنیِ ایران و مجارستان امکانات آینده دورنمای بسیار خوبی است. کشور شما کشوری توسعه‌یافته است که می‌تواند باز هم توسعه یابد. ما از کارخانه‌های شما دیدن کردیم و همین امروز از دفتر تحقیقات علمی و طرح‌ریزی شما بازدیدنمودیم. به هر حال فکرمی‌کنم که تماسهای بیشتر بین دو کشور به نفع هر دو طرف خواهدبود. همین امر درمورد روابط فرهنگی ما صادق است. دو هفته پیش دانشمندان بزرگ کشور شما را که در تاریخ و ادبیات و هنر ما صاحب‌نظر می‌باشند، در ایران ملاقات کردم. ما می‌دانیم که بسیاری از دانشمندان شما به تاریخ و ادبیات و زبان ما علاقه دارند و آثار بسیاری در این زمینه‌ها به‌وجودآورده‌اند. آنها آثار شاعران ما را ترجمه‌کرده‌اند و حتی یکی از آنها کتابی درباره دستور زبان ما نوشته‌است. در حال حاضر تبادل فرهنگی بین دو کشور نه تنها باید مربوط به فرهنگ گذشته ما باشد، بلکه باید درباره آنچه در حال حاضر در دو کشور ما می‌گذرد تحقیقاتی به عمل آوریم و آنها را به ملت‌هایمان بشناسانیم و دو ملت را با وضع فرهنگی موجود و فعالیتهای فرهنگی و پیشرفتهایی که در این زمینه نصیب ما شده‌است و همچنین فرهنگ و هنر ملی و محلی یکدیگر آشناسازیم، و آنچه را که در این زمینه به مرحله اجرامی‌گذاریم و کارهایی را که برای توسعه و شکفتگی هنر و فرهنگ خویش به عمل می‌آوریم، به یکدیگر بشناسانیم.
ما همیشه امید بسیاری به سازمان ملل داشته و عضو وفاداری نسبت به این سازمان بوده‌ایم و هستیم. متأسفانه باید بگویم که این سازمان همیشه نتوانسته‌است مسایلی را که گاه‌بیگاه با آن روبرو می‌شود به‌طور مؤثری حل کند. من برای حفظ صلح و امنیت جهانی طریقی بهتر از اقدام به‌وسیله سازمان ملل نمی‌دانم. به عقیده ما این سازمان باید با اجرای مفاد منشور ملل متحد تقویت شود. در اعلامیه مشترک دو کشور ما، به مسئله سازمان ملل نیز اشاره شده‌است.
روابط ما با همسایگانمان عالی است و ما سعی می‌کنیم که این روابط عالی‌تر هم بشود. ما دوهزاروپانصد کیلومتر با شوروی مرز مشترک داریم. روابط کنونی ما به چنان مرحله‌ای از دوستی رسیده که دو کشور ما طرحهای مشترکی برای ساختن سد بر روی یکی از رودخانه‌های مرزی تنظیم‌کرده‌اند. از طرف دیگر اتحاد شوروی یک کارخانه ذوب‌آهن در ایران خواهدساخت. در سال ۱۹۷۰ مقدار قابل ملاحظه و مهمی از گاز ایران به شوروی صادر خواهدشد. روابط بازرگانی ما با شوروی نیز به سرعت توسعه می‌یابد. موافقتنامه‌ها و همچنین مبادلات فرهنگی ما صورت عمل به خود می‌گیرد که همه آنها بر اساس اصل احترام متقابل و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز و همکاری مشترک در حال گسترش است.
با کشور ترکیه ما مناسبات دوستانه و برادرانه تاریخی و یک قرارداد منطقه‌ای همکاری اقتصادی با این کشور داریم.
با افغانستان ما بهترین روابط ممکن را داراهستیم و من فکرمی‌کنم که این روابط در همه زمینه‌ها باز هم توسعه خواهدیافت.
با پاکستان نیز روابط نزدیک برادرانه داریم و با این کشور هم قرارداد همکاری منطقه اقتصادی منعقد ساخته‌ایم. این همکاری بین پاکستان و ترکیه و ایران جنبه انحصاری ندارد و در به روی هر کشوری که همکاری با ما را مفید بداند، باز است.
نسبت به عراق همسایه دیگرمان، ما بهترین احساسات را داریم. از جانب ما همیشه دست دوستی به طرف آنها دراز بوده‌است و آنها همیشه این دست دوستی را برابر خود خواهددید. اینها همسایگان هم مرز ما هستند. ولی ما معتقدیم که امروز فقط داشتن روابط حسنه با همسایگان کافی نیست. به همین دلیل می‌بینید که ما می‌کوشیم با همه کشورهای جهان روابطمان را توسعه‌دهیم، و نمونه آن کوششی است که ما برای توسعه روابطمان با کشورهای سوسیالیستی اروپا به عمل می‌آوریم.
ما وظایف خود را در زمینه امور اجتماعی جهانی نیز فراموش نکرده‌ایم و نمونه این امر کوشش‌های ما در امر پیکار جهانی با بی‌سوادی است. کنفرانسی که یک سال قبل بدین منظور در تهران تشکیل شد، تحت نظارت یونسکو قرارداشت. مسئله مبارزه با بی‌سوادی به قدری مهم و خطیر است که کوشش همگانی به‌وسیله همه کشورها ضروری است. قریب یک‌میلیارد نفر بی‌سواد در روی زمین زندگی می‌کنند و اگر وضع موجود ادامه یابد، با توجه به افزایش جمعیت روی زمین این رقم به جای آنکه کاهش یابد، افزایش خواهدیافت. ما پیشنهادکردیم که معادل یک روز هزینه نظامی هر کشور برای مبارزه با بی‌سوادی در اختیار یونسکو قرارگیرد. ما فکرکردیم که شاید از این طریق راهی برای همکاری بین‌المللی بیابیم. اگر چنین پیشنهادی از طرف همه کشورها مورد قبول واقع گردد ما می‌توانیم یک صندوق مخصوص به‌وجودآوریم تا هر کشور به نحوی که خود شایسته می‌داند و درحدود امکانات خویش به آن صندوق کمک کند. البته اگر ما روزی می‌توانستیم شاهد یک خلع سلاح عمومی و کامل باشیم، آن وقت می‌دیدیم که مبلغ بسیار قابل توجهی می‌توانست به این امر اختصاص یابد، و همچنین برای هدفهای دیگر، من‌جمله حفظ بهداشت ملل مختلف و مبارزه با بیماریها، وجوه قابل توجهی فراهم‌نماید. اگر ما به کارهایی که می‌توان با همکاری بین‌المللی انجام داد توجه نماییم، چنین نتیجه خواهیم‌گرفت که امور بسیار مهمی را می‌توان از طریق این همکاری به مرحله اجرادرآورد.