مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با خبرنگار شبکه تلویزیون آلمان فدرال ۲۵ شهریور ماه ۱۳۵۴

برنامه عمرانی پنجم/سال ۱۳۵۴ خورشیدی دی تا اسفند ماه

اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سال ۱۳۵۴ خورشیدی تازی

برنامه عمرانی پنجم/سال ۱۳۵۴ خورشیدی فروردین تا خرداد ماه

مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با خبرنگار شبکه تلویزیون آلمان فدرال ۲۵ شهریور ماه ۱۳۵۴

تولدی دیگر

در سال‌های گذشته من در قلبم تولد مجدد ایران را احساس می‌کردم. در آن هنگام آنچه بر من متجلی می‌گشت، بیشتر تجلیات اشراقی بود که به من کمک کرد تا آن سال‌های سخت را پشت سر بگذاریم.

از یازده سال و چند ماه پیش چهره کشور ما به کلی تغییر یافت، کشاورزان صاحب زمین شدند و کارگران با وضع و موقع تازه خود به میزان بیست درصد در سود کارخانه‌ها سهیم گشتند. اکنون نیز امکان دارد تا میزان چهل‌ونه درصد سهام کارخانه‌ای را که در آن کار می‌کنند، خریداری کنند. این امکان هم برای کارگران و هم برای کارمندان کارخانه است. اگر آنها نخواهند از این وضع به علت عدم تمایل یا به این جهت که پول کافی ندارند تا سهام کارخانه‌ای را که ممکن است پانصدمیلیون دلار یا کارخانه دیگری که ده‌میلیون دلار ارزش دارد خریداری کنند، در این صورت سایر کارگران و کارمندان کارخانه‌ها و همچنین بقیه اهالی این کشور حق دارند که سهام فوق را خریداری نمایند، مشروط بر آنکه هیچ کس از یک حد معین بیشتر سهم نداشته‌باشد.

صنعتی شدن کشور

در جهان مادی ما، پیشرفت باید همراه با صنعتی‌شدن و تکنولوژی باشد. برای آنکه یک کشور پیشرفت کند، نباید جنبه صنعت و تکنولوژی را از نظر دور داشت. ما این راه را با سرعت و کوشش بسیار طی می‌کنیم، زیرا فقط از این طریق است که می‌توان بازارهای جدید کار ایجاد کرد و سطح زندگی را بالا برد. اگر ملت از رهبری آگاه برخوردار نباشد، ممکن است با مشکلات ناگواری روبه‌رو شود و برای جلوگیری از این امر باید مردم به رهبر خود ایمان داشته‌باشند.

تأمین نیازهای صنعتی کشور

وابستگی نسبی ما به کشورهای صنعتی، مدت زیادی ادامه نخواهدیافت. تصور می‌کنم ما تا هشت سال دیگر قادر خواهیم‌بود مهمترین نیازهای خود را تأمین کنیم، اما از آنجا که هیچ کشوری در دنیا نمی‌تواند بگوید من در مرزهای بسته و معین خود زندگی می‌کنم و به تولیدات خویش اکتفا می‌نمایم، از این رو لازم است که با دیگر کشورها روابط بازرگانی داشته‌باشد، در غیر این صورت نمی‌تواند آن طور که لازم است، به زندگی خود ادامه داد. ما در آینده با تولیدات و مصنوعات به مراتب بهتری با دیگران معامله خواهیم‌کرد.

روابط بازرگانی با کشورهای دیگر

درمورد انتخاب همکاران صنعتی، سیاست رجحان دهنده‌ای وجود ندارد. ما بهترین پیشنهاد و بهترین تکنیک را انتخاب می‌کنیم، البته گاهی با یک کشور دوستیِ بیشتری داریم تا با کشور دیگر، اما این یک امر طبیعی و انسانی است و این اصل هیچ وقت تأثیر فوق‌العاده‌ای در تصمیمات ما ندارد. حتی گاهی در معاملات بازرگانی، رقابت‌هایی بین دو کشور به وجود می‌آید که ما از آن به نفع خود استفاده می‌کنیم، مانند تلویزیون رنگی سکام، و همچنین رآکتورهای اتمی، ولی درمورد مترو رقابتی وجود نداشت، زیرا ما تصمیم گرفته‌بودیم این کار را با فرانسویان انجام دهیم. در زمینه رآکتورهای اتمی هم رقابت چندانی وجود نداشت، چون ما به تعداد زیادی رآکتور احتیاج داریم که هیچ کشوری به تنهایی نمی‌تواند خواست ما را برآورده‌ کند، چنانکه نه فرانسه، نه آلمان و نه ایالات متحده نمی‌توانند به تنهایی نیروگاه‌هایی به ظرفیت بیست‌وسه تا بیست‌وپنج مگاوات که مورد نیاز ما است، طی ده سال آینده بسازند.

مناسبات ایران و آلمان

روابط ایران و آلمان بسیار درست و منطقی است. فکر می‌کنم که آلمانی‌ها در ده، پانزده سال گذشته چندان توجهی به حضور خود در ایران نداشتند. آنها فقط به این می‌اندیشیدند که ماشین‌آلات خود را بفروشند و تولیدات خود را در آلمان متمرکز کرده‌بودند. من این موضوع را مدت‌ها پیش با یکی از وزیران اقتصاد آلمان مطرح کردم و گفتم ایران کشوری است که شما در صورت سرمایه‌گذاری در آن، زیان نخواهیدبرد. ما خود به تنهایی دارای بازار بزرگی برای آن کالاها هستیم، به علاوه شما می‌توانید تولیدات خود را از طریق ایران به کشورهای همسایه ما تا شعاع دوهزار کیلومتر صادر کنید. هر چه در اطراف ایران وجود دارد، یک بازار طبیعی به شمار می‌رود، اما آلمانی‌ها هم تولید و هم اقتصاد را در کشور خود متمرکز کرده‌بودند. نتیجه این شد که در آن کشور سه‌میلیون کارگر خارجی به کار مشغول شدند و اقتصاد ملتهبی در آنجا به وجود آمد. اگر بخشی از این سرمایه‌گذاری در کشور ما عملی شده‌بود، امروز آلمان با مشکلات کمتری روبه‌رو بود.

پالایشگاه بوشهر

درمورد پالایشگاه بوشهر باید بگویم هیچ دلیلی نمی‌بینم که مخارج ایجاد این پالایشگاه، زیادتر از قیمت آن در هانور بشود، زیرا بخش عظیمی از اجزا و لوازم آن را می‌توان در ایران تولید کرد. ما با کروپ طرحی برای اجرای یک برنامه بزرگ صنعتی آماده کرده‌ایم که سالانه ماشین‌آلاتی به ظرفیت صدوسی تا صدوپنجاه تن تولید کند، به علاوه ما هم‌اکنون در ایران کارخانه‌هایی به همین ظرفیت داریم. بنابراین می‌توان بسیاری از وسایل و قطعات و لوازم پالایشگاه بوشهر را در ایران تولید کرد و با گشایش مجدد کانال سوئز نیز ارتباط آسانتر و ارزانتر می‌شود، از این گذشته ما با اروپا از طریق شوروی و ترکیه به وسیله راه‌آهن ارتباط داریم، وسایل و ماشین‌آلات سنگین را هم با کشتی می‌توان حمل کرد. همچنین نباید فراموش کرد که هزینه کار در آلمان بسیار گرانتر است، حتی اگر دستمزد کارگران ما که به سرعت سرسام‌آوری بالا می‌رود باز هم بیشتر شود، دستمزد در ایران کمتر از آلمان خواهدبود. به علاوه در ایران هیچ وقت اعتصاب پیش نمی‌آید، این عوامل در محاسبات کارشناسان منظور نشده‌است، در اروپا اعتصاب وجود دارد و در ایران نه.

مشارکت در شرکت‌های خارجی

مشارکت ایران با شرکت‌های خارجی یکی از عوامل مؤثر سیاست ما است، به همین جهت است که در تکنیک بسیار ممتاز اروپا سهیم و شریک می‌شویم، در اینجا مطلبی را باید یادآور شوم که فکر می‌کنم خودتان می‌دانید و آن این است که از زمان سهیم‌شدن ما در کروپ، ارزش سهام کروپ بالا رفته‌است. این امر درمورد دیگر مؤسسات هم صدق می‌کند. ما در هر شرکتی که سهیم شویم، ارزش سهام آن بالا می‌رود، به خصوص که خودمان فرآورده‌های آنها را خریداری می‌کنیم. ما با کروپ مشترکاً در برزیل سرمایه‌گذاری خواهیم‌کرد و همین طور در جاهای دیگر، زیرا با سرمایه‌گذاری ما بهای کارخانه‌ها ترقی می‌کند، در ضمن ایران نیز از این طریق هم از نظر تکنولوژی و هم از نظر اقتصادی بهره‌مند می‌شود.

برای ما هنوز امکانات فراوانی جهت خرید واحدهای صنعتی خارجی وجود دارد و آنهایی که دچار مشکلات هستند، خود با ما وارد مذاکره می‌شوند، اما مؤسساتی وجود دارند که در این زمینه اشتباه می‌کنند. به عنوان مثال باید بگویم وقتی از فولکس واگن خواستیم که به ایران بیاید، گفتند نه، ولی حالا آنها می‌خواهند بیایند و ما می‌گوییم نه، البته چرا باید به آنها پاسخ مثبت بدهیم؟ فولکس واگن میزان تولیدات خود را بیست‌وپنج تا سی درصد کاهش داده و مرسدس بنز نیز همین طور. حالا دیگر از نظر ما خرید سهام مرسدس بنز دیر شده‌است، زیرا بانک آلمان سهام آن را خریده‌است، اما کشور ما به راحتی می‌توانست سالانه صدهزار اتومبیل مرسدس خریداری کند.

مسائلی است که ما پیوسته درباره آن بررسی و مطالعه می‌کنیم. اگر مشارکتی برای اقتصاد ما مفید باشد، ما آن را انجام خواهیم‌داد. ما ترجیح می‌دهیم که در شرکت‌های معتبر سرمایه‌گذاری کنیم تا علاوه بر سود خود، به آنها نیز کمک کرده‌باشیم. برخی از شرکت‌های مورد بحث با مشکلات مالی روبه‌رو هستند. اگر ما بتوانیم کمکی به این شرکت‌ها بکنیم، با کمال میل انجام می‌دهیم، زیرا مایلیم نقش مثبتی در اقتصاد جهانی داشته‌باشیم، نه آنکه ملک و آسمانخراش و رستوران خریداری کنیم. انگیزه معامله ما با پان‌امریکن نیز همین مسئله بوده‌است.

و اما درمورد خرید سهام شرکت‌ها، باید توجه داشت که این موضوع یک تصمیم کاملاً مالی است، کسی سهامی را خریداری می‌کند که با فروش آن سودی به دست آورد. در مسیر یک تحول اقتصادی از پیش می‌شود دریافت که فلان سرمایه‌گذاری سودبخش است یا نه، ولی ما از سرمایه‌گذاری‌های خود در آلمان پشیمان نیستیم، زیرا همه آنها شرکت‌های معتبری هستند.

پیروی از سیاست مستقل ملی

درمورد خریدهای نظامی باید بگویم که ما در سیاست خود همیشه از خط مشی سیاست مستقل ملی پیروی می‌کنیم. ما همیشه آن کاری را انجام می‌دهیم، که به سود کشورمان باشد. از طرفی علایق ایالات متحده و ایران با یکدیگر هماهنگی دارند، زیرا امریکا هدف‌های استعماری و امپریالیستی را دنبال نمی‌کند، امری که دولت ایران نمی‌توانست آن را تحمل کند. ما تا امروز در تاریخ مناسبات خود با امریکا با مقاصد نادرستی از جانب آن کشور روبه‌رو نبودیم. شاید امریکا گاهی دچار اشتباهاتی شده که همه از آنها آگاهند، اما به طور کلی سیاست امریکا با سیاست مستقل ملی ایران هماهنگی دارد.

منطقه خالی از سلاح‌های اتمی

ما می‌کوشیم منطقه خود را به عنوان یک بخش آزاد از سلاح‌های اتمی دور نگه داریم. اگر این امر امکان داشته‌باشد، من خیلی خوشوقت خواهم‌بود که سهمی در ایجاد یک منطقه خالی از سلاح‌های اتمی داشته‌ایم، ما این سیاست را تا سر حد امکان ادامه خواهیم‌داد. امیدوارم جهان روزی را نبیند که بیست تا سی کشور کوچک و بزرگ مجهز به بمب اتمی شده‌باشند. یک چنین حالتی اوضاع جهان را به کلی مختل خواهدکرد و وضع خطرناکی را به وجود خواهدآورد، به همین جهت ما از سیاست غیر اتمی شدن منطقه خود پیروی می‌کنیم.

درمورد سلاح‌های غیر هسته‌ای، ما دیگر علاقه به تانک لئوپارد 2 نداریم، زیرا وقتی آلمان امکان آن را داشت که با انگلستان رقابت کند، پیشنهادهای غیر قابل قبولی را عنوان کرد، در نتیجه ما هم از لئوپارد 2 صرفنظر کردیم و تصمیم به خرید یک نوع تانک انگلیسی که تکامل یافته‌تر از چیفتن سابق است، گرفتیم.

امنیت خارجی

امنیت خارجی یک کشور بستگی به قدرت نظامی دارد. ما بارها شاهد آن بوده‌ایم که کشوری به دلیل آنکه از لحاظ نظامی ضعیف بوده، در درگیری‌های بین‌المللی به نابودی کامل کشانده شده‌است، سازمان ملل نیز تاکنون نتوانسته‌است از این گونه حوادث جلوگیری کند. در عصر ما این گناهی نابخشودنی و مرگ‌آور است که کشوری نتواند از خود دفاع کند. بنابراین سیاست کشور ما این است که بتوانیم تا آخرین لحظه از خود دفاع کنیم. هر چند ما در این میان روی دوستان خود نیز حساب می‌کنیم، اما نمی‌خواهیم که کاملاً وابسته به کمک خارجی باشیم، زیرا ممکن است که این کمک روزی عملی نباشد.

خطر آشکار و خطر پنهان

در جهان گاهی اوقات خطر به طور آشکار دیده می‌شود و گاه از انظار مخفی است، اما نباید هیچ وقت غافلگیر شد، باید همیشه برای مقابله با حوادث آماده بود. البته من نمی‌خواهم از امکان جنگ با شوروی سخن بگویم، زیرا شوروی یک قدرت اتمی است و ما یک قدرت اتمی نیستیم.

رویارویی با یک قدرت نظامی اتمی امکان‌پذیر نیست، اما حمله به کشور ما نمی‌تواند از طرف جهان نادیده انگاشته‌شود، زیرا حمله به ایران توازن جهان را به کلی بر هم خواهدزد. ما به اندازه کافی از چگونگی جنگ‌های به اصطلاح محدود و منطقه‌ای اطلاع داریم، جنگ‌های برق‌آسایی که چند هفته طول می‌کشد و هیچ کس برای جلوگیری از آن دخالت نمی‌کند، حتی سازمان ملل متحد. به این جهت ایران باید بتواند از موجودیت خود در چنین جنگ‌هایی دفاع کند. ایران باید برای هر گونه حادثه احتمالی آماده باشد، نه فقط در برابر تهدید آشکار، بلکه در برابر همۀ شکل‌های آن.

اهمیت تنگه هرمز

با توجه به اهمیت تنگه هرمز، تا چندی پیش رؤیای بزرگ ما این بود آن چنان نیروی دیایی داشته‌باشیم که بتوانیم تنگه هرمز را همواره باز نگه داریم، زیرا اگر این تنگه بسته‌شود، مجرای تنفس ما نیز بسته خواهدشد، همین طور اروپا و ژاپن، چون غرب می‌تواند با کشیدن لوله نفت از کشورهای عربی به دریای مدیترانه، نفت خود را تأمین کند. اما امروز تنگه هرمز دیگر تنها تضمین‌کننده جریان نفت به اروپا و ژاپن نیست، بلکه از لحاظ ارتباط با اقیانوس هند دارای اهمیت حیاتی است. بنابراین شعاع دفاعی ایران تا اقیانوس هند امتداد می‌یابد. شاید این امر برای دیگران روشن نباشد، ولی برای من کاملاً مشهود است.

درمورد کمک نظامی ایران به عمان، علت آن اولاً این بود که سلطان عمان از ایران تقاضای کمک نمود و ایران نیز نیرویی به آن کشور فرستاد، ثانیاً اگر در این قسمت از جهان حادثه‌ای روی دهد، خطر بزرگی برای تنگه هرمز ایجاد می‌کند و این امر می‌تواند مشکلات فراوانی به بار آورد. تصورش را بکنید که اگر یک نفت‌کش سیصدهزار تنی در این منطقه غرق شود، خلیج فارس برای مدت زیادی غیر قابل استفاده خواهدشد.

حزب جدید

تمام احزابی که تا این اواخر فعالیت داشته‌اند، صد درصد نسبت به کشور وفادار بوده‌اند، احزاب وفادار نیازی به منحل‌شدن ندارند، منتها شکل و فرم آنها دیگر کارآیی نداشت، زیرا حزبی که به قدرت می‌رسید، از ثمرات پیشرفت برخوردار می‌شد و احزاب اقلیت صد درصد بازنده بودند، اما اکنون با ایجاد حزب جدید، سیاستمداران اقلیت نیز امکان آن را دارند که با دولت به همکاری پردازند.

تولیدات صنعتی و مواد خام

برای تولیدات کشاورزی و صنعتی باید راه‌حلی در سطح جهانی یافت، به همین جهت ما همیشه خواهان مذاکره بین کشورهای تولیدکننده و ممالک مصرف‌کننده بوده‌ایم و اکنون نیز طرفدار مذاکره بین همۀ کشورهای مولد مواد خام و اولیه و همه ممالک صنعتی هستیم.

مسئله طلا هم حساس است، زیرا ممالکی وجوددارند که صاحب طلای فراوان هستند و کشورهایی هستند که طلا ندارند، بنابراین نباید ارزش طلا را بالا برد که کشورهای ثروتمند غنی‌تر و کشورهای فقیر، فقیرتر شوند.

البته فرانسه این کار را به طور غیر رسمی کرد، یعنی اگر کسی بخواهد در فرانسه طلا بخرد، باید قیمت تعیین‌شده را بپردازد، اما این امر شکل رسمی به خود نگرفته و اگر از چنین سیاستی در زمینه طلا پیروی شود، ما به آن اعتراض خواهیم‌کرد.

بحران جهانی

برای رفع بحران جهانی همکاری و همبستگی متقابل لازم است که محتوای آن توجه به نیازهای آن دسته از کشورهایی است که برای پیشرفت کشور خود به کمک زیادی نیاز دارند و سطح زندگی آنها پایین است. این غیر ممکن است که شما و به زودی ما ثروتمند باشیم و همه چیز در اختیار داشته‌باشیم، در حالی که در کشورهای دیگر جهان مردم از گرسنگی می‌میرند، این غیر ممکن است و یک چنین وضعی نمی‌تواند دوام داشته‌باشد.

ایران در راه هدف‌های ملی

ما تاکنون در راه دفاع از کشور و تأمین منافع مردم موفق بوده‌ایم و مصمم هستیم که در آینده نیز این کار را به هر قیمتی که باشد، انجام دهیم. فکر می‌کنم این را همه باید بدانند، ایران کشوری است که اجازه نخواهدداد هر کاری که دیگران می‌خواهند، با این کشور انجام دهند. هر مداخله و تجاوزی به معنی جنگ است و این را همه باید به خوبی بدانند.

دستیابی ایران به هدف‌های خود خیلی زود تحقق خواهدیافت، اما امروز قدرت جهانی بودن به معنای گذشته نیست. در گذشته قدرت، با فتح دیگر کشورها تعبیر می‌شد. امروز قدرت به معنی عملی ساختن اندیشه‌های والا و ساختن جامعه شکوفایی است که در آن خوشبختی و عدالت حکمفرما باشد.

گاه از امنیت داخلی ما صحبت می‌شود. ما مشکلی درمورد امنیت داخلی نداریم. ما فقط یک مشکل تروریستی داریم مانند آلمان، که آن کشور هم گرفتار همین مشکل است.