مصاحبه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر با گزارشگر شبکه تلویزیونی دانمارک کاخ نیاوران ۱۵ خرداد ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
| قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی | درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر | درگاه انقلاب شاه و مردم |
مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر با گزارشگر شبکه تلویزیونی دانمارک کاخ نیاوران ۱۵ خرداد ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی
- س: اعلیحضرتا، شما از ممتازترین، تواناترین و ثروتمندترین رهبران جهان هستید. قدرتی که شما در اختیار دارید، به ندرت در اختیار دیگران قرار گرفته‌است و آگاهی و احاطه‌ای که اعلیحضرت بر امور جهانی دارند، در کمتر رهبری می‌توان نظیرش را دید، آیا از اینکه این همه قدرت و نفوذ در اختیار یک نفر قرار گرفته، احساس نگرانی نمی‌کنید؟
- شاهنشاه آریامهر:
- ممکن است، اما نسبت به آنچه در آینده روی می‌دهد، توجه دارم و به همین دلیل اقدامات لازم و شایسته‌ای انجام گرفته‌است تا قدرت اتخاذ تصمیم در دست پادشاه باقی بماند. چه تمرکز قدرت در دست شاهنشاه به خواست مردم و بر اساس سنن مردم ایران است و اگر تمایلات عمومی ایجاب می‌کرد، اختیارات بیشتری به سازمان‌های متعدد از سطح روستا تا سازمان‌های عالی سیاسی این کشور تفویض می‌شد.
- تأکید می‌کنم، که از قدرت کنونی برای خواست‌های شخصی استفاده نمی‌شود و ایمان دارم و آرزو و خواسته اکیدم این است که این قدرت را در جهت تقویت هر چه بیشتر کشورم و رفاه روزافزون مردم این مرز و بوم به کار برم. ضمناً اقدامات مؤثر و سازنده‌ای کرده‌ام تا در آینده در تقسیم قدرت، موازنه‌ای برقرار گردد.
- س: اعلیحضرتا، در گذشته نوشته و یا فرموده بودید که: خدا، یگانه دوست ما است، آیا این مفهوم نوعی تنهایی و یا گونه‌ای انزوا را نمی‌رساند؟ آیا این تنهایی و سردی، ناشی از قدرت است؟ و یا چیزی کاملاً متفاوت در فکرتان می‌گذرد؟
- شاهنشاه آریامهر:
- نه، چیزی متفاوت از آنچه تصور می‌کنید نیست. ما ایمان داریم که سی‌وسه‌میلیون مردم این کشور دوستان صمیمی ما هستند و به استثنای عده‌ای ناچیز، تمام مردم ایران دوستان من هستند و خدای بزرگ یگانه پناهگاه مورد اعتماد من است. من در پیشگاه خدا تواضع می‌کنم و می‌توانم در آستانش عمیق‌ترین سپاس‌ها را اظهار دارم. آنچه شنیده‌اید مفهومش همین بوده، نه تنها خداوند یار من است، بلکه او تمام زندگی من را تشکیل می‌دهد، من مردی مذهبی و خداپرست هستم.
- س: مسئولیت‌ها و وظایف بسیار زیاد و سنگین کشوری به شما و تصمیمات شما مربوط می‌شود، چگونه مطمئن می‌شوید که مستشاران و مشاورین درست، وزیران خوب و منزه، افسران نیک و عاری از بدی‌ها را در اختیار دارید و پشتوانه تصمیمات اعلیحضرت کاملاً محکم است؟ آیا اطلاعات صحیح به شما می‌رسد؟ این سؤالات را به این خاطر مطرح می‌کنم که فکر می‌کنم گاهی مایلند شخصی مانند شما را که مقامی بس والا و عالی دارید، خشنود کنند. این تمایل بشر را وادار می‌کند در مواقع ضروری از انتقاد و یا دادن گزارش صحیح پرهیز کند.
- شاهنشاه آریامهر:
- فکر نمی‌کنم چنین باشد، زیرا گزارشاتی که به من داده‌می‌شود، از جانب افراد مسئول در مشاغل گوناگون و از افرادی که خارج از کارهای دولتی هستند، به دستم می‌رسد. در نتیجه گزارش‌دهندگان می‌دانند که آنچه آنها گزارش داده‌اند، از منابع دیگر هم دریافت خواهدشد و همین شیوه موجب می‌گردد که از هر چیز کاملاً و به طور صحیح انتقاد شود. فکر می‌کنم به این گونه، از حقایق اوضاع باخبر می‌شوم.
- س: اعلیحضرتا، شما وظایف و مسئولیت‌های بسیار زیاد دارید و در مراسم متعدد شرکت می‌فرمایید. در چنین شرایطی اعلیحضرت فرصت کافی برای مطالعه گزارش‌های رسیده را دارند؟
- شاهنشاه آریامهر:
- مسئله کارکردن مهم است، آن هم کار زیاد و عادت کردن به آن مسئله را حل می‌کند، لزومی ندارد من تمام صفحه را برای درک موضوع مطالعه کنم، پس از تجربیات ۳۵ ساله، اینک با مطالعه چند جمله از اول یا وسط و یا آخر گزارش به آسانی می‌توانم پی ببرم که مفهوم گزارش چیست؟
- س: اعلیحضرتا، در روز چند ساعت کار می‌کنید؟
- شاهنشاه آریامهر:
- اگر تمام ساعاتی را که به مطالعه گزارش‌ها می‌گذرد به ساعاتی که پشت میزم کار می‌کنم بیافزایید، کمتر از چهارده ساعت در روز نمی‌شود.
- س: اعلیحضرتا، برای هر روز چهارده ساعت؟
- شاهنشاه آریامهر:
- بلی، هر روز ۱۴ ساعت.
- س: اعلیحضرتا، عقاید اساسی و برداشت و بینش اساسی شما درباره نقش خودتان و کشورتان چیست؟
- شاهنشاه آریامهر:
- راجع به نقش خودم، این موضوع قبلاً در دو کتاب من تشریح شده‌است. اما مفهوم پادشاه در کشور من با معنی پادشاه در دیگر کشورها بسیار متفاوت است. نقشی را که من دارم، باید هر کس که در مقام پادشاهی این کشور باشد ایفا کند، زیرا این خواسته مردم و یا خواسته طبیعت آنها است که پادشاه چنین نقشی را داشته‌باشد و تا زمانی که مردم بخواهند، این اصول پایدار خواهدماند. این مسئله مربوط به سنن و آداب ملی می‌شود، مسئله عادات است. این مسئله جغرافیایی و محیطی و آب و هوا و سیاست جهانی است. من عقیده دارم، چیز غیر عادی و یا مغایر و مخالف با خواسته‌های مردم نمی‌تواند زیاد دوام بیاورد. بنابراین نقش من همان خواهدبود که معمولاً باید باشد. نقش من خواسته‌های مردم کشورم می‌باشد و جانشین من تحت همین اصول و مقررات حکومت خواهندکرد.
- س: اعلیحضرتا، آینده کشورتان را چگونه می‌بینید؟
- شاهنشاه آریامهر:
- اگر همه چیز مانند امروز پیشرفت داشته‌باشد، ظرف ۱۲ سال آینده ما به مرحله ترقیات امروز اروپا دست خواهیم یافت و به اروپای امروزی خواهیم رسید و پس از یک نسل، می‌گوییم ۲۵ سال بعد، یکی از کشورهای توسعه‌یافته جهان خواهیم بود. من نمی‌خواهم مرتبه معینی برای مقام آینده کشورم تعیین کنم، اما تأکید می‌کنم ما در ردیف برجسته و بالایی قرار خواهیم گرفت و این مقام عالی را با توجه به پایه‌های عظیم فلسفی، با رعایت احترامات انفرادی، آزادی‌های انفرادی، مردمی آزاده در جامعه‌ای آزاد اما تابع قوانین و اصول انسانی و حفظ احترام به منافع اکثریت جستجو می‌کنیم و برای رسیدن به چنین موقع و مقامی است که کوشش می‌کنیم.
- شما می‌دانید که با در نظر گرفتن منافع عمومی، تمام مؤسسات بزرگ ایران ملی شده، جنگل‌ها، چراگاه‌ها و حتی آب ملی شده و برنامه‌های بسیار مهمی در دست اجرا است. بنابراین من ایران آینده را نیرومند، جامعه‌ای متکی به عدالت اجتماعی و آزادی‌های انفرادی می‌بینم که به آن دست خواهیم یافت و در تأمین این هدف ستوده و ممتاز از مردم و از مرام‌های خارجی هیچ گونه استفاده نخواهم کرد. ما از ایسم‌های بیگانگان پیروی نخواهیم کرد، زیرا خود اصول و عقاید و فرضیات لازم را دارا هستیم و شاید بهتر می‌دانیم برای کشور ما چه چیزهایی خوب است و چه چیزی خوب نیست. اینها بینش و آینده‌نگری ما است.
- س: در سال‌های اخیر ایران پیشرفت‌های زیادی کرده، اما چنین به نظر می‌رسد که هنوز هم مشکلاتی وجود دارد. آیا مصرف میلیاردها دلار درآمد نفت به طور عاقلانه، مخصوصاً برای کشوری که می‌کوشد طی چند سال از کشوری در حال رشد به یک کشور صنعتی و مدرن مبدل شود، کاری دشوار نیست.
- شاهنشاه آریامهر:
- ما همیشه می‌توانیم آشکارا ادعا کنیم که در مصرف پول کشور روشی عاقلانه داشته‌ایم. اما سؤال این است که به کدام طرح ارجحیت بدهیم؟ فکر می‌کنم بدون هیچ سؤالی، باید به بنیادهای نیرومند و استوار کشور ارجحیت داد.
- هزاران سال است ما در این کشور با راه‌هایی که داشته‌ایم زندگی کرده‌ایم، ما راه‌های زیادی برای حمل و نقل نداشتیم، بنادر و راه‌آهن ما گسترده نبود و اکنون که پیشرفت و عمران را آغاز کرده‌ایم، پی برده‌ایم که معنی کمبود تسهیلات بندری چیست؟ بنابراین ما گسترش و تقویت پایه‌های اولیه اقتصاد را ترجیح می‌دهیم.
- بدبختانه در شرایط کنونی جهان، نیروهای دفاعی حائز اهمیت نخستین هستند. ما هنوز در اطراف خود می‌بینیم آنهایی را که فاقد وسایل کافی دفاع از حقوق و کشور خود هستند و به همین دلیل محو می‌شوند.
- باید حداکثر خدمات اجتماعی را که می‌توانیم در دسترس مردم ایران قرار دهیم، هم اکنون مادران باردار را تغذیه می‌کنیم و نسبت به تمام کودکان کشور تا سن دو سالگی مسئولیت‌هایی احساس می‌کنیم و موقعی که آنها به مدرسه رفتند از تغذیه رایگان استفاده خواهند کرد.
- بنابراین ما وظایف اجتماعی بسیار بسیار زیادی در پیش داریم و در این راه پول خود را خرج می‌کنیم و در صرف پول نسبت به صنایع نیز غفلت نمی‌ورزیم، به کشاورزی توجه داریم و نسبت به مدارس که باید افراد ماهر و ورزیده را تربیت کنند، بی توجه نیستیم.
- س: در مصاحبه‌ای که در سال ۱۹۷۱ با اعلیحضرت داشتم، فرمودید شما خودتان به آسانی می‌توانید از بسیار چیزها انتقاد کنید. اگر قرار باشد اکنون انتقاد کنید، در زمینه پیشرفت‌ها چه چیز را بیشتر مورد انتقاد قرار خواهیدداد؟
- شاهنشاه آریامهر:
- شاید بتوانیم بسیاری از مسئولان و یا نکات ضعف دیگر را مورد انتقاد قرار دهیم، زیرا ما افراد تربیت شده به حد کافی در اختیار نداریم و این چیزی است که همیشه می‌توانیم از آن انتقاد کنیم. همچنین در کشوری که با سرعت رشد می‌کند، همیشه مردمانی هستند که می‌خواهند خیلی زود ثروتمند شوند. اما، ما نسبت به این گونه افراد سخت خشن هستیم. اینها بیشترشان در زندان‌ها می‌پوسند.
- س: دیده‌ام که مباره‌ای علیه فساد آغاز کرده‌اید. آیا این راست نیست که به سبب جریان ناگهانی مبالغ هنگفت پول، بسیاری از ثروتمندان خیلی ثروتمندتر شده‌اند و من می‌دانم که فقرا هم احتمالاً فقیرتر شده‌اند و شکاف بین این دو طبقه وسیع‌تر می‌شود؟
- شاهنشاه آریامهر:
- نه چنین نیست. من این طور فکر نمی‌کنم، زیرا ما قوانینی داریم که ارزش‌های خاص دارند، مثلاً نظام مالیاتی ما خیلی خوب است. ما زمین را از گروه ثروتمندان که اول مالکین بزرگ بودند، گرفتیم. به این ترتیب دیگر ثروتمندان کیستند؟ صاحبان صنایع؟ آنها هم باید چهل‌ونه درصد از سهام را به کارگران و کارکنان کارخانه بفروشند و اگر چیزی باقی ماند، باید آن را به کشاورزان و مردم بفروشند. بنابراین شما در نخستین روزها خواهید دید که چند مرد یا چند صد مرد ثروتمند داریم که در پناه قوانین جدید این شماره نیز خیلی زود شاید در کمتر از پنج سال به حال عادی خواهدرسید.
- س: به منظور برطرف کردن کمبود افراد ماهر در حال حاضر شما تعداد زیادی خارجی، به ویژه امریکایی‌ها را به ایران آورده‌اید. آیا این موضوع شما را نگران نمی‌کند؟ زیرا این کار با روش مستقلی که شما برای توسعه ایران خواستارید مغایرت دارد.
- شاهنشاه آریامهر:
- ابداً، زیرا آنها استخدام شده‌اند و کارکنان ما هستند که در پایان هر ماه حقوق آنان را می‌پردازیم و اگر از آنها رضایت نداشته‌باشیم، اخراج خواهندشد.
- س: از نظر اعلیحضرت وجود این همه خارجی نوعی اتکا به بیگانگان را نشان نمی‌دهد؟
- شاهنشاه آریامهر:
- نه، هرگز چنین نیست، زیرا موضوع اتکای سیاسی مطرح نیست. همانطوری که گفتم کارکنان خارجی طی قراردادی که با مؤسسات بازرگانی غیر دولتی امضا کرده‌اند، به ایران آمده‌اند. آنها با دولت قراردادی ندارند.
- س: اما به بسیاری از این خارجی‌ها در اجرای پروژه‌های عمرانی ایران مشاغل مهم سپرده شده و در موقعیت‌های عالی هستند، چنین نیست؟
- شاهنشاه آریامهر:
- نه. تصمیمات را ما اتخاذ می‌کنیم و آنها فقط کارهای فنی را انجام می‌دهند. این ما هستیم که می‌گوییم چه کارهایی باید انجام شود.
- س: راجع به مردم ایران چطور اعلیحضرتا؟ ایرانی‌ها از این همه پیشرفت ژرف و ثروت‌های هنگفت چگونه بهره خواهندبرد؟ آیا همگام با پیشرفت‌ها، به سوی تعالی خواهندرفت یا در یک حالت رکود باقی خواهندماند؟
- فکر می‌کنم با اینکه مبارزات دامنه‌داری علیه بی‌سوادی جریان داشته هنوز هم شما در کشورتان تعداد زیادی بی‌سواد دارید.
- شاهنشاه آریامهر:
- بلی، داریم. دلیل آن میزان تولید سه و سه‌دهم درصد است. جالب اینکه پنجاه درصد از جمعیت ایران را نوجوانان زیر چهارده سال تشکیل می‌دهند. چه انتظاری می‌توان داشت؟ اما باید طی یک جهاد ملی و بسیج کلی بی‌سوادی را ریشه‌کن کنیم و اکنون با استفاده از تکنولوژی نوین و دستگاه‌های الکترونیک و ماهواره‌های مخابراتی می‌توانیم مبارزه را با نتایج بهتر دنبال کنیم. چه وسایل مدرن کار ما را نسبت به گذشته آسانتر می‌کند.
- س: آیا مردم ایران توانایی فکری دارند تا با پیشرفت‌های سریع هماهنگ شوند؟
- شاهنشاه آریامهر:
- ایرانی‌ها مردمی بااستعداد و انعطاف‌پذیر هستند که سوابق تاریخی دیرین دارند و می‌توانند تقریباً خود را با همه چیز تطبیق دهند و یا چیزها را پذیرا گردند و همین خصوصیات مردم را به ترقی‌خواهی تشویق می‌کند.
- س: مسئله دیگری که شاید اعلیحضرت آن را تشریح کنند، این است که می‌توان گفت تمام تصمیمات مهم را در این کشور خود اعلیحضرت اتخاذ می‌کنند. آیا این روش نمی‌تواند به نوعی از عدم رضایت مردم منجر گردد؟
- شاهنشاه آریامهر:
- فکر نمی‌کنم بیش از هر چیز بین من و مردم کشورم رشته‌های عمیق اعتماد و اطمینان وجود دارد و فکر می‌کنم مردم قضاوت‌ها و تصمیمات مرا می‌پذیرند. من با تجربه‌هایی که طی ۳۵ سال سلطنت به دست آورده‌ام، مطمئناً از مردم کوچه و بازار بهتر و بیشتر می‌دانم که مردم کشورم چگونه فکر می‌کنند. با این حال با تشکیل حزب سیاسی جدید گفتگو و تماس‌های چند جانبه‌ای بین رسته‌های مختلف از بالا تا پایین جریان خواهدیافت. در حزب همه چیز آزادانه مورد بررسی قرار می‌گیرد. چون همه اعضای حزب هستند، می‌توانند خیلی آسان مطالب را عنوان کنند، با آزادی کامل مسائل را مطرح کرده، پاسخ خود را از مقالات بالاتر دریافت کنند و یا در سطح پایین به مباحثه پردازند و به این گونه در امور شرکت کلی داشته‌باشند. این شیوه را من شرکت کامل در تمام امور کشوری می‌دانم. شرکت کامل در زندگی اقتصادی، در زندگی اجتماعی و سیاسی، و زندگی مادی از این راه حاصل می‌شود.
- س: اعلیحضرت فرمودند که اکنون یک حزب سیاسی دارید، قبلاً شما نظام دو حزبی داشتید و در شرفیابی قبلی فرموده‌بودید که کوشش‌هایی برای تقویت و توسعه نظام دو حزبی جریان دارد، چرا فکرتان را تغییر دادید؟
- شاهنشاه آریامهر:
- برای اینکه در کشوری که مانند کشور ما مراحل رشد و ترقی سریع را می‌پیماید و خواسته و تمنیات مردم را برمی‌آورد و کارهایی برای عموم انجام می‌دهد، معمولاً حزبی در انتخابات پیروز می‌شود، که دولت را در دست دارد و آنهایی که به حزب مخالف و دیگر اسامی شهرت می‌یابند، در انتخابات بازنده می‌شوند. برای اینکه کشور من با سرعت پیشرفت می‌کند و حزب دولتی افتخارات و امتیازات ترقی کشور را از آن خود می‌داند، بسیار ناپسند است که اندیشمندان و شخصیت‌های لایق و کاردان تنها به سبب همبستگی با حزب مخالف از صحنه فعالیت‌های مترقیانه دور بمانند.
- در حقیقت ما با ایجاد این حزب به تمام افراد متفکر علاقمند فرصت دادیم تا اندیشه‌ها و طرح‌های سازنده خود را در چهارچوب حزب بیان کنند و تجربیات و نظریات، آرا و پیشنهادهایشان را ارائه دهند و راه‌های اجرای آن را معرفی کنند. بنابراین ما در حزب جدید بیش از نظام دو حزبی و یا آنچه قبلاً داشتیم بهره خواهیم برد. قبلاً یک حزب حاکمه و یک حزب مخالف داشتیم و درون حزب جدید، شاید ده، پانزده یا بیست دسته به وجود آمده که هر گروه نظرات، اندیشه‌ها و پندارهای متفاوت دارند و در حقیقت اکنون امکانات بسیار بیشتری برای اظهار نظر و عقاید در اختیار داریم.
- س: شاید نباید گفت، اما باید عرض کنم که آنچه راجع به نظام یک حزبی فرمودید، تا اندازه‌ای با تجربیاتی که در دیگر کشورهای یک حزبی دیده شده مغایرت دارد.
- شاهنشاه آریامهر:
- بله شاید، اما می‌دانید که در این کشور، من یک مقام سیاسی محسوب نمی‌شوم. من رئیس کشور هستم و بالاتر از احزاب سیاسی قرار گرفته‌ام و توانایی کافی برای تحمیل رقابت‌های منصفانه بین مردم را دارم. در دیگر نظام‌ها موقعی که مقام سیاسی، اصول یک حزبی را تحمیل می‌کند، شرایطی پدید می‌آید که شما آن را دیکتاتوری و یا خفقان عمومی و غیره و غیره می‌خوانید، اما اینجا پادشاه برتر و فراتر از همه این چیزها است. ما با انجام این کار – نظام یک حزبی – فرصت و زمینه‌ای پدید آوردیم تا هر فرد قادر و قابلی بتواند خودش را نشان دهد و پس از شناسایی استعدادش او را به مقامی که شایسته‌اش باشد می‌رسانیم، در حالی که قبلاً تنها به سبب عضویت در حزب مخالف، چنین افراد همیشه از صحنه سیاست به دور می‌ماندند.
- س: آیا اعلیحضرت در نظر دارند نظام یک حزبی را ادامه دهند؟ و یا در نظر دارند پس از رشد کافی، نظام چند حزبی را از نو معرفی کنند؟
- شاهنشاه آریامهر:
- این به نتیجه‌گیری‌های بعدی و چگونگی هضم وقایع از جانب مردم بستگی دارد. موضوع دیگر این است که ما احزاب سیاسی و بعضی چیزهای دیگر را از غرب تقلید کرده و پذیرا شده‌ایم و چیزی نیست که خود اختراع کرده‌باشیم. چون این شیوه‌ای از آن غربی‌ها است. اولاً ما مجبور نیستیم هر کاری که غربی‌ها انجام می‌دهند، تقلید کرده و عین آن را انجام دهیم. ثانیاً اینکه فکر نمی‌کنم شما بتوانید نمونه‌ای بارز از بهترین نوع حکومت را عرضه کنید و بگویید فلان دولت بهترین است. بنابراین آنچه از دید ما بهتر است، آن را برمی‌گزینیم و نیازی به توصیه دیگران نداریم که راه ما را تعیین کنند. ما هرگز کورکورانه از شماها به خاطر اینکه اندیشه‌تان غربی است، پیروی و تقلید نخواهیم کرد. تقلید کورکورانه را به هیچ وجه نمی‌پذیریم.
- س: در سال‌های اخیر شما نسبت به وقایع غرب، مخصوصاً درباره تحولات اروپا لحنی انتقادآمیز داشتید و تصور می‌کنم پاسخ کنونی هم تا حدودی لحن انتقادی داشت. آیا ممکن است اعلیحضرت مشکلات و خطاهای اروپا را تشریح کنند؟
- شاهنشاه آریامهر:
- خطاها و مشکلات اروپا؟ این سؤالی است که من باید از شما بکنم که با چه مشکلاتی مواجه شده‌اید؟ می‌خواهید به کجا بروید؟ خواسته‌هایتان چیست؟ چرا در نابودی خود کوشا هستید و چرا می‌خواهید منهدم شوید؟ برای چه؟ تمدن کهن و یا تمدن مسیحی خود را می‌خواهید با کدام تمدن مبادله کنید؟ چه چیز را جایگزین تمدن سفید خود خواهیدکرد؟
- س: فکر می‌کنید در این ایام برای زندگی و امور سیاسی خودمان هدفی نداریم؟
- شاهنشاه آریامهر:
- خوب، در اصل نمی‌خواهم اکیداً به این موضوع تکیه شود، اما برای من در این مورد علامت سؤال وجود دارد.
- س: فرمودید، خودمان را به نیستی و نابودی سوق می‌دهیم. غرض نیستی مادی است یا مذهبی و معنوی، یا هر دو؟
- شاهنشاه آریامهر:
- هر دو، هر دو.
- س: فکر می‌کنید دلیل این چیست؟ برای اینکه بینش و آینده‌نگری شما از ما روشن‌تر و صحیح‌تر است؟
- شاهنشاه آریامهر:
- دلیلش چگونگی حالت موجود شما است. شما اجتماع در هم و بر همی دارید. هر عملی را می‌پذیرید و حتی اجازه می‌دهید قتل و جنایت و تروریسم ادامه یابد. در قبال وقایع جنایی فقط شانه‌ها را بالا می‌اندازید. من نمی‌دانم شما به چه چیز اهمیت می‌دهید؟
- س: می‌توانم نظر شخصی خود را به عرض برسانم، اما این مطلب مهم نیست. آیا فکر می‌کنید که این آشفتگی‌ها زاییده نظام چند حزبی است؟
- شاهنشاه آریامهر:
- نه، به نظر می‌رسد عدم انضباط و نظم، این اختلافات را باعث شده‌است. پس از جنگ دوم جهانی مردم خستگی و فرسودگی احساس کردند. اروپا خسارات سنگین و بسیار زیادی را متحمل شد. همچنین به دنبال جنگ دوم جهانی، زندگی اروپاییان با وفور نعمت هموار شد و ورود ثروت‌های بیکران از کشورهای در حال رشد جهان، بوالهوسی‌ها و وسوسه‌هایی ایجاد کرد. در حالی که شما اروپاییان در پرتو ثروت‌های هنگفت و منابع ملل در حال رشد، روزبه‌روز ثروتمندتر و چاق‌تر می‌شدید، میلیون‌ها انسان در دیگر کشورها در مصائب گرسنگی، پراکندگی خانوادگی، بیماری و بی‌سوادی به سر می‌برند. حل این مشکلات به سازمان ملل متحد سپرده‌شد و کنفرانس بازرگانی و عمران ملل متحد "اونکتاد" رسیدگی به این مسائل را آغاز کرد و در حدود پانزده سال مباحثات مفصل در اونکتاد عنوان شد، اما هیچ کس به آن توجه نکرد. ما هرگز نتوانستیم یک قطعنامه سازنده و مثبت در اجلاس "اونکتاد" به تصویب برسانیم. در این میان شما اروپاییان آنقدر ثروتمند شدید که به راستی هیچ کدامتان نیازمند آن نبودید. در پاره‌ای مواقع افراد بدون آنکه شغلی داشته‌باشند و یا کاری انجام بدهند، درآمدهایی داشتند که به مراتب از درآمد افراد شاغل بیشتر بود. تمام جوانان شما به آنچه که در جهان موجود بود، دسترسی داشتند. امثال اینها بسیار زیاد است که از نظر من اوضاع کنونی را موجب شده‌است.
- س: از دید اعلیحضرت در کجا ما می‌توانیم امید را جست و جو کنیم؟ چه این موضوع برای ما جالب است.
- شاهنشاه آریامهر:
- در حال حاضر می‌توانید آلمان فدرال را نمونه فرض کنید.
- س: من در مصاحبه‌ای که با اعلیحضرت انجام شده‌بود، خواندم که فرموده بودید به جز آلمان‌ها و شاید فرانسوی‌ها، بیشتر مردم اروپا تنبل هستند.
- شاهنشاه آریامهر:
- و شاید فرانسوی‌ها، بله این راست است. البته سوئیسی‌ها هم خیلی بد نیستند. فکر می‌کنم اتریشی‌ها هم خوب هستند.
- س: پس این تنبلی خاص دانمارکی‌ها است؟
- شاهنشاه آریامهر:
- در حال حاضر شما اوضاع اقتصادی خیلی جالبی ندارید. امیدواریم این اوضاع دگرگون شود.
- س: یکی از مشکلاتی که برای ما دانمارکی‌ها پدید آمده، فکر می‌کنم برای دیگر کشورهای اروپایی وجود دارد. مثلاً افزایش قیمت نفت تکان‌دهنده است. ما در دانمارک با پرکاری و تلاش‌های سخت کوشیدیم میزان کالاهای صادراتی خود را به دیگر کشورها افزایش دهیم و در یک یا دو سال گذشته انتظارات زیادی داشتیم که برآورده‌نشد.
- شاهنشاه آریامهر:
- مجدداً یادآور می‌شوم که در سال ۱۹۴۷ قیمت نفت خام ما هر بشکه دو دلار و ۱۷ سنت بود و در سال ۱۹۵۹ این قیمت را به یک دلار و ۷۹ سنت تنزل دادند، در حالی که قیمت کالاهای مصرفی وارداتی به ایران چندین درصد افزایش یافت و این روش تا سال ۱۹۷۱ ادامه یافت. سپس قیمت نفت بالا رفت، اما نه به میزانی که خسارات وارده از ۱۹۵۹ تا ۱۹۷۱ را جبران کند. همچنین زیان‌هایی که از ۱۹۴۷ تا ۱۹۵۹ به ما رسیده‌بود، به هیچ وجه جبران نشد. ضمناً نرخ کالاهای وارداتی از غرب، از ۱۹۷۱ و سپس در ۱۹۷۳ به طور سرسام‌آوری افزایش یافت. پس ما می‌توانیم بگوییم، طبق تمام آمار و ارقام موجود، قیمت نفت فقط در نیم درصد تورم امریکا و یک و نیم درصد تورم اروپا اثر گذاشت، در حالی که در این مدت، حتی سال‌های قبل و در سه چهار سال گذشته، شما همیشه بین ۱۰ تا ۲۵ درصد تورم داشته‌اید. این موضوع را چگونه تشریح می‌کنید؟
- س: با این توضیح موافقم، اما از جانبی در نتیجه رفتار تکان‌دهنده افزایش ناگهانی قیمت نفت، رکود اقتصادی پدید آمد. آیا این رکود به سود شما و یا به سود ما است؟
- شاهنشاه آریامهر:
- ابداً، به هیچ کس سودی نمی‌رساند. اما این رکود دارد به پایان نزدیک می‌شود.
- س: شاید، در بعضی نقاط اما؟
- شاهنشاه آریامهر:
- همین طور است. در امریکا کارهایی آغاز شده و رکورد کاهش یافته، در فرانسه اقداماتی صورت گرفته‌است و در دیگر کشورها این مشکل با همکاری مردم بستگی دارد. باید دید آیا مردم مایلند کاری انجام دهند؟ مسئله اصلی همین است. ژاپن هم از این مشکل رهایی می‌یابد.
- س: وقتی می‌فرمایید که رکود اقتصادی پایان خواهدیافت، آیا به افزایش مجدد قیمت نفت هم می‌اندیشید؟
- شاهنشاه آریامهر:
- مسلماً، هر وقت لازم شود، زیرا هنوز قیمت نفت نسبت به استخراج ذغال سنگ کمتر است.
- س: فکر می‌کنم در کنفرانس وزیران اوپک که اخیراً در بالی تشکیل شد، ایران افزایش قیمت نفت را پیشنهاد کرده‌بود که نتیجه نگرفت.
- شاهنشاه آریامهر:
- نه. در کنفرانس بالی ما کاملاً بی طرف بودیم. چه اگر چیزی می‌خواستیم، به دست می‌آوردیم.
- س: ولی شیخ احمد زکی یمانی، وزیر نفت عربستان سعودی، گفته‌است بعضی از کشورها خیلی خشمگین شده‌بودند، زیرا نتوانستند خواسته‌هایشان را ضمن مخالفت با عربستان سعودی به دست آورند.
- شاهنشاه آریامهر:
- شاید بعضی‌ها بوده‌اند، اما همه به خوبی می‌دانند که ایران به هر جانب متمایل گردد، آن طرف برنده خواهدبود.
- س: فکر می‌کنم در دو یا سه اجلاس اخیر اوپک اختلاف نظرهای آشکاری بین اعضا بروز کرده، آیا فکر می‌کنید اوپک متلاشی می‌شود و قدرتش را از دست می‌دهد؟
- شاهنشاه آریامهر:
- نه. من فکر می‌کنم کنفرانس بالی نموداری از وحدت و پایداری اوپک بود.
- س: آیا این توصیف درباره کنفرانس بالی منصفانه است؟ زیرا از اینکه قیمت نفت برای بقیه سال جاری تثبیت شد، بین اعضای اوپک تضادهایی دیده شده‌بود.
- شاهنشاه آریامهر:
- ابداً چنین نیست، چه مشورت‌های سازنده همیشه بین اعضا جریان دارد. در کنفرانس بالی تصمیمی برای افزایش قیمت نفت مطرح نشد.
- س: به هر حال پیشنهاد شده‌است شورای وزیران اوپک در ماه سپتامبر نشست فوق‌العاده داشته‌باشند و اوضاع را بررسی کنند. آیا اعلیحضرت از این پیشنهاد پشتیبانی می‌کنند؟
- شاهنشاه آریامهر:
- پیشنهاد شده و من از فکر تشکیل جلسات در مواقع ضروری به منظور مشورت پشتیبانی می‌کنم، اما یکی از کسانی نیستم که می‌گویند تعیین تاریخ قبلی کاملاً ضروری است.
- س: اگر می‌توانستید در اوپک کاملاً اراده خود را اجرا کنید، آیا در این صورت افزایش قیمت نفت را توصیه می‌کردید؟
- شاهنشاه آریامهر:
- من می‌گویم که قیمت نفت باید با نرخ دیگر منابع انرژی همسان باشد، چه در غیر این صورت جهان در یافتن دیگر منابع انرژی تلاش نخواهدکرد. به علاوه نفت در مدتی بین ۲۵ تا ۳۰ سال پایان خواهدیافت و به نظر من مصرف نفت برای تولید برق و حرارت در خانه‌ها جنایت است. به ویژه موقعی که شما می‌توانید با دیگر منابع انرژی مانند انرژی خورشیدی، یا اورانیوم غنی شده که پایان‌ناپذیر است استفاده کنید و از نفت بیش از هفتادهزار نوع تولید دیگر به دست آورید. بنابراین من اکیداً ایمان دارم که باید مصرف سوخت خانه‌ها و کارخانه‌ها را از منابعی غیر از نفت تأمین کنند.
- س: باز هم درباره نفت، اقتصاد نفتی، اقتصاد بین‌المللی سخن می‌گویم. تا کنون برای روابط کشورهای در حال رشد با کشورهای صنعتی و کشورهای تولیدکننده نفت، نظامی به وجود نیامده‌است. فکر می‌کنم اعلیحضرت پیشنهاد کرده‌بودند که قیمت نفت بر اساس قیمت کالاهای مهم مصرفی شما که در غرب تولید می‌شود، تعیین گردد، اما این پیشنهاد را نپذیرفتند.
- شاهنشاه آریامهر:
- بلی. این اندیشه من بود و چنین پیشنهادی کردم که پذیرفته نشد. چه می‌توان کرد؟
- س: باید بگویم که هنوز هم بی‌نظمی‌هایی چند بر اوضاع اقتصادی بین‌المللی حکمفرما است، زیرا شما قیمت نفت را بالا می‌برید و سپس قیمت کالاهای صنعتی افزایش می‌یابد و این روش نمی‌تواند برای همیشه ادامه یابد.
- شاهنشاه آریامهر:
- و آنها نمی‌توانند اقتصاد را کنترل کنند و تمام مشکلات در این امر نهفته‌است. شما دولت‌های ضعیفی دارید.
- س: پس چه می‌توان کرد، اعلیحضرتا؟ اگر آنها پیشنهاد شما را نپذیرند، آیا پیشنهادهای دیگری دارید؟
- شاهنشاه آریامهر:
- من صبر می‌کنم. اگر آنها پیشنهاد مفید و معقولی داشته‌باشند، آن را خواهم پذیرفت. ما چیزی را فقط به این دلیل که پیشنهاد خودمان نیست، رد نمی‌کنیم. اما همانطور که گفتم، مشکل اینجا است که شما دولت‌های ناتوانی دارید که نمی‌توانند در خانه خود نظم برقرار کنند.
- س: منابع زیادی از پول شما برای تقویت بنیه نظامی خرج شده‌است و بسیاری از مردم می‌پرسند: چرا این همه پول در راه تقویت بنیه نظامی صرف می‌کنید؟ شما از چه کسی می‌ترسید؟
- شاهنشاه آریامهر:
- آن دسته از مردم که چنین پرسش‌هایی دارند، شاید آزادی حال و آینده خود را مدیون چنین پرسش‌هایی بدانند. بگذارید سؤال کنند که چرا ما این موقع حیاتی را استوار می‌کنیم؟ تحکیم موقع و مواضع ما در اوضاع جغرافیایی و سیاسی کنونی جهان امروز، ضروری و حیاتی است.
- هفتاد درصد از انرژی مورد نیاز اروپا و نود درصد از انرژی مورد نیاز ژاپن از این منطقه صادر می‌شود و اگر این منطقه متلاشی شود، شما فلج خواهیدشد. پس شما نمی‌توانید از من چنین سؤالی بکنید. آشکار است که من این کارها را برای شما انجام نمی‌دهم، بلکه نخست برای کشور خودم انجام می‌دهم. کشور من سرنوشتی جالب در پیش دارد. من باید کشورم را حفظ کنم. من خوب می‌دانم که با ناتوانی‌های سازمان ملل متحد امروزه یک کشور ضعیف را می‌توان تجزیه کرد، مورد تجاوز قرار داد، و با کمترین عکس‌العمل جهانی مواجه نشد. به شما اطمینان می‌دهم که چنین سرنوشتی برای کشور من پدید نخواهدآمد. ما با چنین رویدادهایی مواجه نخواهیم شد.
- س: اما این روش‌ها نوعی سیاست برادر بزرگتر است نسبت به برادر کوچکتر که احیاناً شما در قبال کشورهای کوچک منطقه روا خواهیدداشت.
- شاهنشاه آریامهر:
- نه، ابداً چنین نیست، هرگز. ما تنها به کسانی کمک خواهیم کرد که از ما تقاضا کنند و در این صورت با مسرت و بدون تردید به یاری آنها خواهیم شتافت. اما در شاه‌راه حیاتی که تنگه هرمز است، هیچ گونه اخلالی را تحمل نخواهیم کرد. باید این شاه‌راه دریایی همیشه برای عبور و مرور کشتی‌ها باز باشد، زیرا زندگی ما به این امر بستگی دارد. ما هرگز اجازه نمی‌دهیم مزدوران جنگی بین‌المللی وارد آن سوی مرزهای ما شده و در نزدیکی کشور من مشکلات ایجاد کنند. تا زمانی که توانایی ما اجازه دهد، با جدیت تمام از وقوع چنین حوادثی جلوگیری خواهیم کرد و اجازه نخواهیم داد مشتی مزدور امنیت منطقه ما را مورد تهدید قرار دهند.
- با توجه به آنچه الان گفتم، اینک می‌خواهم بدانم چرا انتقادکنندگان از دولت امریکا راجع به مخارج هنگفت نظامی این کشور پرسش نمی‌کنند؟ چرا امریکایی‌ها اینقدر پول برای تسلیحات خود خرج می‌کنند؟ و یا چرا شوروی، یا آلمان غربی یا فرانسه و یا انگلستان مبالغی بسیار کلان در راه تسلیحات نظامی به کار می‌برند؟ شاید موقعی که این کشورها چنین کارهایی انجام می‌دهند، خیلی امر عادی جلوه کند، ولی موقعی که ما دست به این کار می‌زنیم به نظرشان غیر عادی بیاید؟ این تفاوت عقیده از جانب یک گروه را نمی‌توان درک کرد.
- س: اعلیحضرتا، این آخرین سؤال من است. سال‌های متمادی است که شما شاهنشاه ایران هستید و طبیعی است که هیچ انسانی نمی‌تواند برای همیشه زنده بماند. آیا تا پایان زندگی در مقام شاهنشاهی باقی خواهیدماند و یا قبل از آن تاج و تخت را به والاحضرت ولیعهد خواهیدسپرد؟
- شاهنشاه آریامهر:
- خواسته من این است که در دوران زندگی‌ام والاحضرت ولیعهد بر اریکه شاهنشاهی تکیه بزند و تا من زنده هستم، در مقام شاهنشاه رهبری کشور را به عهده بگیرد و این کار به ۱۲ تا ۱۳ سال زمان نیاز دارد. چه تا ۱۲ و یا ۱۳ سال دیگر والاحضرت ولیعهد برای رهبری شایان کاملاً آماده خواهدشد. اما در صورتی که بعد از تفویض شاهنشاهی به ولیعهد من در کنارش باشم، افکارم را به او تحمیل نخواهم کرد، زیرا رئیس هر کشوری یا هر پادشاهی باید خصوصیات شخصی داشته‌باشد و شخصیت او با خصوصیات مردم کشوری که در آن حکومت می‌کند، تطبیق کند. تصمیم کنونی من چنین است و اگر پیش از آن واقعه‌ای روی دهد، ما اقدامات لازم را برای انتقال قدرت فراهم آورده‌ایم. چه مثلاً علیاحضرت شهبانو به نیابت به سلطنت منصوب شده‌اند و من هم وصیت سیاسی خود را تنظیم کرده‌ام. مقامات صلاحیت‌دار مختلف کشور باید پیش از رسیدن شاهنشاه به بیست سالگی در حفاظت و دفاع از منافع عالی ملی کوشش کنند.
- س: شاهنشاه آینده چه خصوصیات و کرداری باید دارا باشند؟ آیا باید مهربان و رئوف باشند و یا خشن و یا هر دو؟
- شاهنشاه آریامهر:
- فکر می‌کنم مهربانی، نرم‌خویی، خشونت و تندی و دیگر چیزها از خصوصیاتی است که هر کس به آن نیاز دارد. هر کس، نه تنها یک پادشاه، باید هر کس اصولاً مهربان و نرم‌خوی و در قبال بدی‌ها، فساد، رشوه، و دشمنان کشورش خشن و تندخو باشد و نسبت به همگان تفاهم داشته و در صورت امکان بخشنده و با گذشت باشد، بنابراین به کیفیت‌های بسیار نیاز است و امیدوارم که ولیعهد این کیفیت‌ها و خصوصیات زندگی را از حیث ارثی و تجربی در خود داشته‌باشد. البته این خصوصیات را هر کس می‌خواهد پادشاه بشود، باید فرا گیرد.