مصاحبه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر با نماینده ویژه روزنامه عکاظ چاپ عربستان سعودی ۵ خرداد ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی

قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی

درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی

درگاه انقلاب شاه و مردم

از مصاحبه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر با نماینده ویژه روزنامه عکاظ چاپ عربستان سعودی ۵ خرداد ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی

امنیت خلیج فارس

تصور می‌کنم توافق نظر کشور من و مملکت عربستان سعودی در این نکته روشن است که هیچ قدرت خارجی نباید در این منطقه و خلیج فارس حضور داشته‌باشد. این منطقه، یعنی خلیج فارس، باید خالی از رقابت‌های کشورهای دیگر باشد و به منظور تحقق این هدف، یعنی حفظ رفاه و امنیت و ثبات این منطقه، کشورهای ساحلی خلیج فارس باید با هم همکاری کنند. ما به نوبت خود حاضریم که به همان میزان همکاری نزدیک در این مورد داشته‌باشیم که کشورهای منطقه خواستار آن هستند. یعنی از نزدیکترین پیمان گرفته، تا نوعی از همکاری بدون قید و بند، ولی به شما بگویم که ما نمی‌توانیم خود را در مخاطره قراردهیم.

آزادی کشتیرانی در آن پهنه آب، آزادی عبور و مرور در تنگه هرمز، از نظر ما جنبه حیاتی دارد و در واقع شاهرگ حیاتی ما را تشکیل می‌دهد. اگر این راه دچار اشکال شود، حیات ما نیز به پایان می‌رسد. بنابراین ایران مصمم است آنقدرها نیرومند شود که ثبات منطقه را اگر لازم باشد به تنهایی حفظ و حراست کند، ولی روشن است ما ترجیح می‌دهیم که با تمام کشورهای منطقه به طور برابر همکاری کنیم.

منطقه صلح

ما هم اکنون درباره سیاست‌هایی که امیدواریم برای حفظ امنیت خلیج فارس به مورد اجرا گذاشته‌شود صحبت کردیم، ولی آن سوی خلیج فارس، دریای عمان، دریای عرب و اقیانوس هند قراردارد. تمام این دریاها ادامه یکدیگرند. سیاست ما این است که اقیانوس هند را به صورت منطقه صلح داشته‌باشیم.

ما علاقمندیم که ابرقدرت‌ها نیز از طریق ناوگان جنگی و حضور نظامی، در این منطقه حضور پیدا نکنند، ولی مجدداً خاطرنشان می‌کنیم که این امر وقتی امکان‌پذیر است که کلیه کشورهای منطقه اقیانوس هند آنقدرها نیرومند شوند که بتوانند خود امنیت تمام منطقه اقیانوس را تضمین نمایند. لذا در آینده لازم است که کلیه کشورهای ساحلی اقیانوس هند به نوعی تفاهم با هم برسند. در یک سال و نیم پیش حتی من پیشنهاد تشکیل یک بازار مشترک و یا بازار مشترک‌المنافع را در میان کشورهای اقیانوس هند در زمینه اقتصاد کردم. ما این را آغاز کرده‌ایم.

ما روابط نزدیک با پاکستان و هند داریم، با اندونزی نیز روابط نزدیکی را پی‌ریزی می‌کنیم و حاضریم چنین روش را با کلیه کشورهای منطقه اقیانوس هند دنبال کنیم و حتی با کشورهای افریقایی که در ساحل اقیانوس هند قراردارند. بدیهی است که این یک برنامه درازمدت است. ضمناً ما همواره از سیاست تبدیل اقیانوس هند به یک منطقه صلح و یک منطقه عاری از سلاح‌های اتمی دفاع می‌کنیم.

راه‌حل اختلافات

امروز ما تقریباً روابط عالی با اغلب کشورهای منطقه داریم. ما اختلافاتمان را با عراق حل کرده‌ایم. البته این اختلافات مدت‌ها بود که وجود داشت، تقریباً سی سال ادامه داشت، ولی بالاخره حل شد. شاید یک یا دو اختلاف در میان کشورهای دیگر منطقه در زمینه تعیین خط مرزی وجود داشته‌باشد. شما مسلماً این موضوع را می‌دانید، به همین جهت من از آنها که با هم اختلاف نظر در زمینه مسائل خط مرزی دارند، اسم نمی‌برم، ولی می‌توانم بگویم که ما با تمام کشورهای منطقه روابط خوب داریم.

افزایش بهای نفت

ما همواره به تصمیمات اوپک در زمینه قیمت‌گذاری نفت احترام گذاشته‌ایم. در واقع ما نفت خود را گرانتر از قیمت نفت معادل آن در بازار منطقه نفروخته‌ایم. حتی چند ماه پیش قیمت نفت خود را به سطح قیمت معادل آن در منطقه کاهش دادیم. به هر حال برخی کشورها نفت خود را کمتر از میزان مورد توافق می‌فروشند. این امر باید به طور قطع آشکار شود، البته بر اساس حقایق و ارقام، زیرا من تصور می‌کنم که این کشورها اذعان دارند که نفت خود را ارزانتر از قیمت مورد توافق می‌فروشند. اگر ارقام و حقایقی به دست آید، حتماً برملا خواهدشد.

در زمینه قیمت‌گذاری نفت، از آنجایی که قیمت آن را افزایش داده‌ایم به خوبی از کیفیت آن آگاهیم. کالاهایی که مورد نیاز ما است صدها درصد گرانتر به ما فروخته می‌شود. تورم جهانی هنوز ادامه دارد و قدرت خرید و پول نفت ما همواره در حال کاهش است.

قیمت نفت باید به میزانی برسد که ارتباطی بین آن و سایر مواد انرژی که دنیا باید کشف و استخراج کند به وجود آید. چرا باید قیمت نفت ما که بعد از سی سال و یا زودتر به پایان خواهدرسید، در مقام مقایسه کمتر از قیمت ذغال سنگ و یا سایر منابع انرژی باشد، در حالی که ما به خوبی آگاهیم بیش از هفتادهزار نوع مشتقات مختلف می‌توان از نفت به دست آورد؟ اگر ما از نفت برای به دست آوردن مشتقات آن استفاده کنیم، ارزش آن حداقل صد برابر افزایش می‌یابد. پس چرا نفت تنها برای تولید نیروی برق و یا گرم‌کردن خانه‌ها به کار برده‌شود، در حالی که از منابع دیگر برای این امر می‌توان استفاده کرد؟ لذا هزینه کشف و یا پیداکردن سایر منابع انرژی از لحاظ مقدار انرژی لازم باید محاسبه و به طور قاطع با قیمت نفت ارتباط داده‌شود. این سیاست ما است که باید ارتباط قاطعی بین قیمت نفت و سایر منابع انرژی وجود داشته باشد.

وحدت نظر در اوپک

امیدوارم کشورهایی که سعی دارند بین کشورهای اوپک تفرقه بیندازند به خود آیند و تنها راه رهایی از وضع موجود که در آن ما همواره بازنده‌ایم و آنها برنده هستند، همین است، زیرا پولی را که به ما می‌دهند ما به اقتصاد آنها برمی‌گردانیم، چون آنها کالاهایشان را صدها درصد گرانتر به ما می‌فروشند. مسئله‌ای که مطرح است این است که باید وحدت نظر در اوپک وجود داشته‌باشد. البته این واقعیتی است که ما اصلاً قصد انهدام اقتصاد دنیای غرب را نداریم، زیرا به هر حال ما به دنیایی به نام "دنیای آزاد" وابسته هستیم، ولی این مفهومش این نیست که تنها پاسدار منافع آنها باشیم و منافع خود را به فراموشی بسپاریم. معادله آن کاملاً روشن است، معادله‌ای است که کوشش کرده‌ام آن را قبلاً توضیح دهم.

مبادله نفت با اسلحه

ما در حدود سه تا چهارمیلیارد دلار کسری درآمد داریم، زیرا شرکت‌های عضو کنسرسیوم تا این میزان کمتر استخراج می‌کنند. ما دلیلی ندیدیم که از برنامه‌های پنج ساله خود بکاهیم و یا اینکه از خرید سلاح‌هایی که مورد نیاز دفاع کشورمان است، صرفه نظر کنیم. به همین جهت می‌خواهیم حتی‌الامکان مشتریانی پیدا کنیم که مایلند کالاهای خود را با کالاهای ما مبادله کنند. این یک اقدام بازرگانی است و اصلاً اثری روی قیمت‌های نفت نخواهدداشت.

تقسیم جهان به مناطق نفوذ

ما به جهان سوم وابستگی نداریم، معهذا از یک سیاست خارجی مستقل ملی پیروی می‌کنیم. ما با چند کشور دیگر، عضو سازمان سنتو هستیم، اما این اتحاد چندان نیرومند نیست. همه کشورها و دست کم کشورهای منطقه ما باید در مقابل خطرهای احتمالی بسیار هشیار باشند. ما باید نیرومندتر باشیم و امیدواریم که همه ما بتوانیم با یکدیگر همکاری کنیم. کشور من بدون تردید و دودلی نشان داده‌است تا آنجا که برای ما مقدور است، به درخواست کمک دیگران پاسخ می‌گوییم. اگر ما در عمان دست به کار نشده‌بودیم، شاید ظفار به صورت یک آنگولای دیگری در می‌آمد و چه بسا که افراد ارتش کوبا را نیز در آنجا مشاهده می‌کردیم. از این رو به اعتقاد من هر یک از کشورهای ما باید نیرومند شوند تا آنکه کار خلع سلاح جهانی به انجام برسد و در صورت امکان با یکدیگر به همکاری بپردازیم.

روابط با جهان سوم

من توضیح دادم که ما غیر متعهد نیستیم و به جهان سوم وابستگی نداریم. معهذا از یک سیاست خارجی ملی و مستقل پیروی می‌کنیم تا آنچه به نظر ما به صلاح کشور ما است، به انجام برسانیم. به طور کلی ما می‌گوییم که با همت کشورهای جهان سوم روابط برقرار کرده‌ایم و این روابط البته بر پایه تساوی متقابل و همزیستی مسالمت‌آمیز با سایر کشورها، صرفنظر از رژیم آنها مبتنی است. هر کس که مایل به داشتن روابط دوستانه با ما باشد، به شرط آنکه منافع ما را رعایت کند، دست یاری و دوستی به سوی او دراز خواهیم کرد. به همین دلیل است که ما تا کنون توانسته‌ایم این سیاست را ادامه دهیم. ما از هر گونه اظهار دوستی استقبال خواهیم کرد و هیچ چیز را به جز دوستی و احترام به حاکمیت ملی خود نخواهیم پذیرفت و سیاست ما همواره چنین بوده‌است.

پیشروی به نفع اکثریت

اوضاع بین‌المللی امروز به دلایل مربوط به ضعف‌های داخلی، نسبتاً تیره به نظر می‌رسد و وضع اقتصادی نیز از شرایط خوبی برخوردار نیست. نخستین چیزی که امیدوارم به وقوع بپیوندد، آن است که کشورهایی که اکنون در حالت بیماری به سر می‌برند، از خواب غفلت بیدار شوند. شیوه‌ای که سال‌ها است شاهد آن بوده‌ایم این است که عده‌ای که هدفشان انهدام است، همواره مخالفت می‌ورزند و اینکه با چیزی مخالفت می‌ورزند، خودشان هم نمی‌دانند که مخالف چه هستند، بلکه آنها صرفاً با هر چیزی که اساس آن پی‌ریزی شده است، مخالفت دارند.

از نظر من مانعی ندارد که آنها مخالف چیزی باشند و طبق برنامه معینی پیش بروند، ولی آنها هرگز چنین برنامه‌ای را طرح‌ریزی نمی‌کنند. آنها فقط مخالفت می‌ورزند و قصد انهدام دارند و خیلی چیزها را هم نابود کرده‌اند و به تمدنی که از آن آگاهیم زیان‌های فراوانی وارد آورده‌اند. از این روز دوران سختی را سپری می‌کنیم، معهذا همانگونه که به قاره افریقا اشاره کردید، ما معتقدیم که مخصوصاً در افریقای جنوبی یک روند بی وقفه تاریخ به نفع حکومت اکثریت در این قاره پیش می‌رود، پس این دوره انتقالی باید در این قاره هر چه تمامتر سپری گردد و من امیدوارم که این دوره با مسالمت پشت سر گذاشته شود. لیکن بدون شک سرانجام حکومت اکثریت باید در آنجا مستقر گردد.

امیدوارم همه کسانی که هنوز در خواب غفلت هستند، بیدار شوند و آنها که خوب نمی‌بینند، مانند من دست کم از عینک استفاده کنند و بکوشند بهتر ببینند. به این ترتیب تمدن ما از گزند حوادث مصون خواهدماند.

تفاهم بین شیعیان و سنی‌ها

من همواره طرفدار تفاهم بین شیعیان و سنی‌ها بوده‌ام و پیوسته در این جهت تلاش کرده‌ام. سازمانی در قاهره وجود داشت به نام "دارالتقریب"، در آنجا ما فعال بودیم. من همواره برای وحدت اسلام کوشا بوده‌ام و کماکان در همین راه پیش خواهیم رفت.

اسلام یک دین واحد است و ما دارای پیغمبر واحدی هستیم، حتی اگر شاخه‌های مختلف وجود داشته‌باشد. ما به خدای واحدی ایمان داریم و پیغمبر ما نیز شخص واحدی است که قرآن مجید را برای ما آورد، از این رو هر اختلافاتی که ما در گذشته داشته‌ایم، اکنون دیگر باید محو شوند و شاخه‌های مختلف اسلام به صورت برادران اسلامی با هم زندگی کنند و دوست باشند.

کنفرانس ژنو

روش ما همان روشی خواهدبود که قبلاً از آن پیروی کرده‌ایم. ما همواره تصرف غاصبانه اراضی دیگران را محکوم کرده‌ایم. ما از سال ۱۹۴۷ تاکنون به کلیه قطعنامه‌های سازمان ملل مربوط به فلسطین رأی موافق داده‌ایم. به قطعنامه ۲۴۲ نیز رأی موافق دادیم و همچنین به قطعنامه ۳۳۸ و تمام قطعنامه‌های سازمان ملل که به تخلیه اراضی اشغال شده اعراب به توسط اسرائیل بستگی داشت، رأی موافق دادیم. این سیاست مانند گذشته ادامه خواهدیافت و مسلماً امیدوارم که در چهارچوب این قطعنامه‌های مصوب سازمان ملل، یک راه حل صلح‌جویانه‌ای وجود داشته‌باشد. اکنون شاید بهترین راه این باشد که کنفرانس ژنو دوباره تشکیل شود، البته با حضور فلسطینی‌ها. از این رو مسئله فلسطین یکی از مهمترین مسائلی است که باید حل شود.

رفع اختلافات اعراب و اسرائیل

اظهار نظر درمورد کشوری که در آن مسلمانان، مسیحیان و یهودیان با صلح و صفا در کنار هم زندگی کنند، مشکل است. حتی به شما می‌گویم که امروز این راه حل غیر ممکن به نظر می‌رسد، زیرا که امروز تنها برای نمونه سوئیس را داریم که مردم آن با زبان مختلف در صلح و صفا در کنار هم زندگی می‌کنند. در آینده چه اتفاقی خواهدافتاد؟ تنها پیامبران می‌دانند و مسلماً من پیغمبر نیستم، ولی به هر حال امروز حتی میان خود اعراب اختلاف وجود دارد و این اختلاف بسیار عمیق است. همواره یکدیگر را می‌کُشند، کما اینکه در لبنان که تاکنون ۲۱هزار نفر در نتیجه نزاع میان مسلمانان و یا میان مسلمانان و مسیحیان کشته شده‌اند، در این صورت چگونه ما می‌توانیم انتظار داشته باشیم مسلمانان و مسیحیان و یهودیان و دیگران با صلح و صفا در کنار هم زندگی کنند؟ از این رو امروز این امر غیر ممکن به نظر من می‌رسد، ولی تنها خدا می‌داند در آینده چه خواهدشد.

سیاست گام‌به‌گام

سیاست گام‌به‌گام در آغاز امر ضروری بود، ولی اکنون نمی‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. حالا دیگر باید یک راه حل دیگری به کار برده‌شود. تنها کنفرانس ژنو می‌تواند سرانجام این راه حل مورد نظر را فراهم سازد.

شناسایی اسرائیل

اگر تخلیه اراضی اعراب و شناسایی اسرائیل هم زمان انجام شود، واقعیتی خواهدبود. اسرائیل اکنون چیزی است که وجود آن مورد تأیید است. بسیاری از مردم از این امر متأسفند، ولی این کشور عضو سازمان ملل است و از جانب همه قدرت‌ها، مخصوصاً ابرقدرت‌ها شناخته شده‌است.

قدرت‌های بزرگ به موجودیت اسرائیل اعتراف کرده‌اند. در حقیقت توافق نظر بر سر این امر که کدام یک از ابرقدرت‌ها در شناسایی اسرائیل پیشقدم هستند، وجود ندارد. از جانب دیگر با شناسایی اسرائیل شما چیزی از دست نخواهیدداد زیرا که آن (کشور) واقعیتی است و اگر شناسایی مقارن تخلیه اسرائیل از اراضی اعراب باشد، ما زیانی نخواهیم برد. البته ما همواره از زمان حال صحبت می‌کنیم، چون کسی درباره آینده اطلاعی ندارد.

مبارزه با ایدئولوژی‌های خلاف مذهب

ما با هر ایدئولوژی که مخالف ما و مذهب ما باشد مبارزه می‌کنیم، ولی مسخره این است که در سه تا چهار سال اخیر سازمانی که خود را سازمان مارکسیست اسلامی می‌نامد به کار گرفته شده که قبلاً تنها در ایران نام آن شنیده می‌شد ولی اکنون در کشورهای دیگر نیز فعالیت دارد. از این رو همه شما مسلمانان باید برای مواجهه با این نیرنگ جدید آماده باشید. چگونه ممکن است که یک مسلمان مارکسیست باشد و یا به عکس؟ ولی به هر حال این نیرنگ به کار گرفته‌می‌شود.

کنفرانس وزیران خارجه کشورهای اسلامی

مسلماً ما نمی‌توانیم در امور داخلی دیگر کشورها مداخله کنیم. این حق حاکمیت کشورهای مستقل دنیا است. ولی ما باید جستجو کنیم و ببینیم چه ماده‌هایی از قوانین منشور ملل متحد و اعلامیه حقوق بشر و یا به چه نحوی کنفرانس اسلامی در این مورد می‌توانند مفید و مؤثر باشند و یا اینکه از کشورهایی که اقلیت مسلمانان دارند خواستار شویم که با اقلیت مسلمان خود طبق قوانین منشور سازمان ملل متحد و اعلامیه حقوق بشر رفتار نمایند.

مسئله قبرس

از نقطه نظر عاطفی مسلماً ما طرفدار ترک‌ها هستیم، زیرا که هم هم‌مرز و همسایه هستیم و هم برادر مذهبی، ولی درمورد قبرس، معتقدیم که باید به صورت یک دولت فدرال درآید، به نحوی که حقوق هر یک از اقلیت‌ها شناسایی و حفظ گردد. درمورد میانجی‌گری پرزیدنت تیتو باید بگویم که اگر این کار پیروزمندانه انجام شود، ما از آن استقبال خواهیم کرد.

راه حل مشکل لبنان

ما این پیشنهاد را در همان روزهای اول درگیری لبنان کردیم. ما پیشنهاد کردیم که مسئله لبنان در کنفرانس اسلامی مورد شور قرار گیرد. مردم لبنان از این پیشنهاد استقبال کردند، ولی کشورهای دیگر علاقه‌ای نشان ندادند. ضمناً ما نیز پس از ارائه پیشنهاد خود تاکنون نسبت به بحران لبنان یک حالت بی تفاوتی کامل پیش گرفته‌ایم.

اوضاع شبه قاره

سه کشور ایران و ترکیه و پاکستان تصمیم گرفته‌اند مناسبات نزدیکتری با هم داشته‌باشند. من از اینکه اخیراً دو جنبش پی‌ریزی شده، خوشحالم: یکی اینکه از نخست وزیر پاکستان دعوت شده‌است که از افغانستان دیدن کند، دیگر اینکه هند و پاکستان تصمیم گرفته‌اند در سطح سفارت مناسبات دیپلماتیک داشته‌باشند. از اینکه آنها پیشرفت مطلوب را در مذاکرات خود کرده‌اند خوشحالیم. دعا می‌کنم که همین روش درمورد مسئله بنگلادش به کار برده‌شود.