مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ فروردین ۱۲۸۷ نشست ۲۵۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ فروردین ۱۲۸۷ نشست ۲۵۶
مذاکرات روز یکشنبه بیست و ششم شهر صفرالمظفر ۱۳۲۶ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز شنبه ۲۵ صفر را آقا میرزا مرتضی قلیخان قرائت کردند.
نایب رئیس- جناب احتشام‌السلطنه از ریاست و عضویت مجلس مقدس استعفا نموده و کاغذی نوشته‌اند قرائت می‌شود.
(قرائت شد قریب باین مضمون):
- خدمت وکلاء محترم مجلس شواریملی شیدالله ارکانه معروض می‌دارد دراین مدت که بنده از حسن ظن آقایان وکلا وملت بعضویت مجلس و ریاست آن انتخاب شده بودم مشغول خدمات بوده آنچه در قوه خود داشتم بفعل آوردم ولی متأسفانه این خدمات بنده در نزد بعضی قبول نشده چون این طور است لهذا امروز از عضویت مجلس مقدس استعفا داده و بعدها در خدمات دیگر ملت مشغول خواهم بود.
نایب رئیس- نهایت جای تأسف است که جناب احتشام السلطنه از ریاست و عضویت مجلس خود را مستعفی داشته‌اند لیکن هر کس آزاد است ودر صورتیکه خودشان بطیب خاطر استعفا از ریاست و عضویت داده اند دیگر نمی‌شود ایشان را مجبور نمود و اگر باید موافق قانون اساسی رفتارشود خوبست آقایان وکلا رئیس انتخاب کنند لهذا صبح روز چهارشنبه آقایان وکلاحاضر شوند که انشاءالله برای مجلس علنی پنجشنبه رئیس انتخاب نمایند بعضی گفتند که روز چهارشنبه دیر است و بعضی هم گفتند پنجشنبه سیزده است برخی هم اظهار نمودند یا امروز یا روز شنبه باید انتخاب رئیس نمود.
آقای حاج امام جمعه – باعتقاد بنده روز چهارشنبه بموجب اخبار نحس است یا همین امروز انتخاب رئیس نمایند یا باشد برای روز شنبه.
نایب رئیس- چون افکار آقایان حاضر نبوده و این چند روز هم مجلس بواسطه ایام عزا تعطیل است قرار بگذارید برای روز جمعه.
حاجی سید نصرالله – مقام ریاست مجلس امروز خیلی در مملکت ما اهمیت دارد باید دقت بشود که یک نفر از همه ماها مقدم تر باشد در منظم داشتن مجلس و آن هم نهایت تأمل و دقت را لازم دارد و باید یکنفر را که حال قانونی داشته باشد و از همه شئونات خود گذشته نظم و ترتیب مجلس را منظم بدارد انتخاب شود و این مسئله در منطق مسلم است که شکل اول بدیهی الانتاج است اگر چنین است این مجلس حکم شکل اول را دارد که اگر مذاکرات مجلس بی نتیجه نماند و نتیجه گرفته شود این مملکت در تحت نظم خواهد درآمد و تاکنون که ما از مجلس سودی نبرده‌ایم بجهه همین است که مجلس ما در تحت نظم و ترتیب نبوده من که یکی از اجزاء رئیسه هستم تاکنون بدون تکلیف بودم مقصود اینست که باید خیلی دقت بشود کسی که سزاوار این کار مهم است انتخاب شود.
نایب رئیس- روز شنبه روزیست که وکلا باید کار بکنند برای ملت چه ضرر دارد این چند روز که تعطیل است روز جمعه حاضر شده رئیس را انتخاب کنند که روز شنبه مشغول کار بشوند
(جمعی گفتند صبح روز شنبه باشد.)
نایب رئیس- پس خواهش می‌کنم که آقایان هر کسی را که در نظر دارند دقت و تأمل نموده روز شنبه صبح دو ساعت از دسته گذشته حاضر شوند برای انتخاب رئیس و حالا بر حسب تعیین دیروز باید قانون عدلیه خوانده شود.
آقا سید عبدالله مجتهد – قانون عدلیه باید بنظر آقایان علماء برسد پس خوب است چندروزی باشد بنظر آقایان علماء برسد حالا قانون دیگر بخوانند.
آقا شیخ محمدعلی – دیروز عرض کردم امروز هم عرض می‌کنم که این قانون عدلیه ورقه وسطش را دادند باید بترتیب از اوراق اولیه شروع بشود تا اینکه معلوم شودنه اینکه ورق وسط آن رابدهند دیگر اینکه گفتم بنده که سواد عربی وفارسی را تحصیل کرده‌ام از این چیزی نمی‌فهمم قانون باید بعبارت سهل وساده نوشته شود.
اسدالله میرزا – بنده اگرچه برخلاف رأی اکثر هم باشد عرض می‌کنم که تا رئیس معین نشودمجلس رسمیت پیدا نخواهد کرد اول وظیفه وکلاء امروز تعیین رئیس است.
آقا سید عبدالله مجتهد – حالا این چند روزه که تعطیل است باشد و آقایان وکلا تأمل نموده از روی دقت و بصیرت انتخاب رئیس نمایند.
لسان الحکما – مطلبی که شاهزاده اسدالله میرزا بیان کردند قانونی است و صحیح است در صورتی نایب رئیس می‌تواند در جای رئیس بنشیند که رئیس باشد.
آقا شیخ محمدعلی – قانون مملکت باید مطابق اقتضای مزاج آن مملکت باشد نباید قانون سایر بلاد را آورد اینجا طابق النعل بالنعف مجری نمود امروز انتظام مجلس ما با کمیسیونها است و انتظام کمیسیونها با رئیس است که مراقبت تام تمام داشته باشد پس باید فکر نماییم که یک نفر شخصی که قابل این کار است انتخاب نماییم.
اسدالله میرزا – فرمایشات آقا متضاد است از یک طرف وجود رئیس را اهمیت میدهند و بعد از آن میگویند انتخاب رئیس برای چند روز دیگر باشد و حال آنکه در تمام ممالک خارجه بجهة همین نکات وجود رئیس را اهمیت داده فوراً انتخاب مینمایندوعلاوه این قانونیست که خودمان وضع کرده‌ایم بعداز ملاحظات زیاد.
آقامیرزا محمود- گویا در قانون داخلی مجلس باشد او را بخوانندتا معلوم شود.
حاجی سید نصرالله – در قانون نوشته شده است که رئیس انتخاب کنند نه اینکه مجس رسمیت ندارد.
آقا میرزا فضلعلی آقا – انتخاب رئیس اهمیت دارد باید از روی تأمل و دقت انتخاب شود علاوه چون این چند روزه تعطیل خواهد بود پس در حقیقت منافی بافوریت هم نیست و چنین نیست که کمیسیونها از کار بخوابد باید از روی تأمل ودقت انتخاب رئیس کرد واین چندروزه هم ایام تعزیه داری است.
آقا شیخ حسین – اینکه میگویند چند روزه ایام تعزیه داری می‌باشد هیچ تعزیه داری بالاتر از این نیست که امور یک مملکتی را چند روز معطل بگذاریم دیگر اینکه وکیلی که هشت ماه است در این مجلس کسی را نشناخته این دو سه روزه هم نمی‌شناسد و دیگر اینکه جمعی مستبد هستند که اگر این چراغ قدری کم نور شود خوشحال می‌شوند پس باید اول در این مجلس رئیس انتخاب نمود و بعد مشغول مذاکرات شد.
حاجی میرزا آقای حسین زاده – اینجا مذاکره می‌شود که اگر رئیس نباشد مجلس رسمیت ندارد در این صورت پس رئیس را هم نمی‌تواند انتخاب نماید.
آقا شیخ محمد علی – ما رئیس را چنین دیدیم که باید شخصا کسی باشد که به اراده شخصیه خود حافظ حقوق ملت و شخص امین ودرست باشد ما چند نفر که تازه آمدیم درست نمی‌شناسیم که کی برای اینکار خوب است پس باید منتهی تأمل ودقت را کرد کسی را که لایق این شأن است انتخاب نمود.
حسنعلی خان – در این نظامنامه جدیدی که چند نفر از وکلا مأمور شده‌اند برای نوشتن آن نوشته شده است که چطور می‌شود که مذاکرات مجلس رسمیت پیدا میکندوحال آنکه مجلس بدون رئیس رسمیت نخواهد داشت محض همین در چنین مواقع شخص مسن تر از وکلا راموقة بسمت ریاست انتخاب کرده ودر تحت ریاست او رئیس ونایب رئیس معین می‌نمایند پس همینطور که شاهزاده اسدالله میرزا گفتند قانونا مجلس رسمیت ندارد اگر یک ساعت هم رئیس نداشته باشد.
اسدالله میرزا – اینکه از برای رئیس مجلس این اوصاف را بیان می‌کنند در هیچ جا اینطور نیست گویا باید این حرف را از گوش خود بیرون نماییم و فقط رئیس باید حالت قانونی داشته باشد که نظم داخلی مجلس را بدهد و شخص مقدس و وطن دوست باشد حتی در بعضی جاها هم رئیس حق رأی ندارد.
آقا میرزا فضلعلی آقا – هرگاه یکی از آقایان به بنده تعرض کند نمی‌خواهم جواب بدهم اما این را لابد عرض می‌کنم اینکه میگویند در هشت ماه اگر آقایان وکلا همدیگر رانشناختند بعد را هم نمی‌شناسند شناخته اقسام دارد اما اینکه او را درست از تمام جهات وحیثیات بشناسند این مسئله طول دارد ودیگر اینکه تاشخص افکار خودش را با رفقای خود مجتمع و تصفیه نکند بی ثمر است ودیگر اینکه میگویند زمان تعزیه داری نیست این ایام که عزای حضرت رسول (ص) و حضرت امام حسن علیه السلام هست اگر ما احترام نداشته باشیم دیگر چه توقع داریم که دیگران احترام نمایند و این چند روزه که ایام عزاست خوبست تأمل بشود بعد از آن رئیس انتخاب کنند.
آقا میرزا آقا مجاهد- اگر بنا است بعرف مشروطیت و قوانین سایر جاها رفتار کرد همان است که گفته شد و همان ساعت که رئیس منفصل شد فوراً باید یک نفر را که مسن تر باشد بریاست موقتی انتخاب کرده و بعد رئیس و نایب رئیس را در تحت ریاست او انتخاب نماییم اگر مناط این است که باید رجوع بقانون خود بنماییم در این باب آنچه نوشته شده است معمول دارند اگر چیزی هم نوشته نشده قرار داد این مجلس خودش قانون است.
حسنعلی خان – اینجا صحبت از اهمیت مقام رئیس این لفظ در مملکت ما این اثر را دارد که هر کس را گفتند رئیس ما خودمان را در مقام او کوچک میدانیم در حالتی که اینطور نیست و رئیس بر ما هیچ مزیتی ندارد فقط ما باید یک نفر را انتخاب کنیم که نظم داخلی مجلس را بدهد و اگر در مسئله انتخاب ریاست حقیقة تأملی لازم است دو سه روز تأمل شود والا حالا انتخاب نمایند.
آقا شیخ یوسف- در دو ماه قبل نظامنامه داخلی مجلس را ملاحظه می‌کردم تقریبا اینطور می‌نمود که باید رئیس مجلس خیلی مراقبت در نظم مجلس داشته باشد و اقلا باید بیست ساعت وقت خود را صرف اداره کردن نظام مجلس بنمایدوباید علم اداره کردن کارهای پارلمان را هم داشته باشد.
آقا میرزامرتضی قلیخان – بعقیده بنده همان طور که آقای حسن علیخان گفتند ما نباید بمقام ریاست اهمیت بدهیم مثل صدارت بلکه وظیفه رئیس خدمت باین مجلس است و این مجلس خدمت بملت نماید پس نباید بمقام ریاست اهمیت داد که بعدها اسباب اشکال خواهد شد.
حاج شیخ حسین – بنده عرض می‌کنم که ما هیجده ماه است که در این مجلس هستیم و همدیگر را خوب می‌شناسیم و همچینن اشخاصی که تازه بوکالت انتخاب شده‌اند از خارج با ذره بین تحقیق دقت در حال ما کرده وخوب می‌شناسند و عرض می‌کنم که امروز باید رئیس انتخاب شود و اگر از امروز بگذرد رئیسی انتخاب خواهد شد که بکار این ملت نخواهد خورد و شاید رأی تراشی بشود.
آقا میرزا محمود- پارسال که صنیع الدوله استعفا کردند مذاکره شد گفتند باید اول رئیس انتخاب شود و ما باید برای ریاست شخصی را انتخاب کنیم که قانون داخلی مجلس را بتواند اجرا کند نه این که خوب بنویسد یا اینکه درشکه داشته باشد یا شاه‌شناس باشد و ما باید هر یک از وکلاء را قابل ریاست بدانیم و یکنفر را انتخاب کنیم اگر نتوانست نظامنامه داخلی را اجرا کند فوری دیگری را انتخاب می‌کنیم.
اسدالله میرزا – بنده عرض می‌کنم همانطور که گفته شد اگراز امروز بگذرد رئیس که انتخاب می‌شود شاید بدرد ما نخورد زیرا که حالا شاید بنده یک رأی صحیحی دارم اما امروز بگذرد بواسطه معاشرت با بعضی شاید تبدیلی در رأی من پیدا شود و باید همین امروز رئیس انتخاب شود تا این اشکالات رخ ندهد.
وکیل التجار – ما باید از این انتخاب رئیس وزرا را سرمش بدهیم که بدانند کالسکه و شئونات را نباید ملاحظه کرد و فقط رئیس باید اوقات خود را مصروف انتظام مجلس بنماید و باید کسی که بریاست انتخاب می‌شود بداند که اکثر اوقات خود را در نظم این مجلس صرف نماید و با وزراء بدون دعوت رسمی مراوده نداشته باشد و هر گاه با وزرا کار دارددر مجلس حاضر شوند.
آقا سید حسن تقی زاده – ایراد شاهزاده رفع می‌شود باینکه امروز مجلس را تعطیل کنیم و در جلسه آتیه هر روزی که هست رئیس را انتخاب کنیم زیرا که ما امروز رئیس را انتخاب نکنیم مجلس ختم می‌شود و دیگر از امروز جلسه نداریم که بی رئیس باشد یانباشد پس بهتر است که با تأمل در جلسه آتیه انتخاب کنیم.
آقا شیخ محمد علی – ما که در مدرسه درس می‌خواندیم می گفتند کلمه یا اسم است یا فعل است یا حرف و آنچه در قانون دیده‌ایم نباید حرف باشد و رئیس باید نظم قانون مجلس را بداند و نظامنامه داخلی را اجرا کند و رئیس را که انتخاب می‌کنیم باید کسی باشد که حس ملیت و قومیت داشته باشد تا بتواند قوانین مجلس را اجرا کند و عرض می‌کنم که کسی که سابق نان استبداد را خورده نباید انتخاب شود زیرا که این قسم رئیس باز جمعی را دور خود جمع نموده و اسباب ضدیت می‌شود پس باید بدقت و تأمل انتخاب شود.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – مادامی که اذهان خالی از بعضی مقدمات و صاف است گمانم این است که اگر رئیس امروز انتخاب شود بهتر است.
حسین قلی خان نواب – اگر این مسئله انتخاب رئیس سابقه دارد دیگر نباید مجلس را معطل کرد در زمان استعفای صنیع الدوله چه کردند حالا هم باید همانطور رفتار شود.
نایب رئیس- آنوقت گویا پنج شش روز طول کشید.
آقا سید علی نقی- اولا بنده با اشخاصی که میگویند باید صبر کرد هم عقیده هستم و ثانیا اشخاصی که قول آنهایی را که میگویند حالا باید انتخاب شود صحه می‌گذارند این تصحیح را بنده قبول ندارم بلکه آنها حرف هر دو طرف رامیگویند صحیح است ثالثا اینکه میگویند مقام ریاست اهمیتی ندارد بنده عرض می‌کنم خیلی اهمیت دارد و کسانی که بخارجه رفته‌اند میدانند که درهمه جا مقام ریاست اهم است پس باید چندروزی صبر کرد و یکنفر از روی دقت انتخاب شود.
اسدالله میرزا – اینکه گفتند ضدین را صحیح میگویند بنده اعتراض دارم دیگر اینکه آقای تقی زاده گفتند پس فردا بنده عرض می‌کنم که پریروز وزیر امور خارجه را بنا بود برای توضیح سیم تلگراف بندرعباس بمجلس بخواهید در صورتی که این مسئله را تلگرافی از لندن خبر میدهند وهنوز وزیر امور خارجه از این مذارکات مجلس خبر ندارد و رئیس باید امروز معین شود که از این قبیل مطالب معطل نشود.
آقا حاج امام جمعه – اختلاف آراء از برای وکلا چنانچه دیروز عرض کردم عیب نیست ولی اعتراض بر یکدیگر صحیح نیست اینکه گفته شد ایام عزاست وباید تعطیل شود صحیح است ولی اتفاقات فوری که در مملکت واقع می‌شود نباید معطل کرد و در مسئله انتخاب رئیس چنانچه حاج شیخ حسین فرمودند بعد از خطا و اقرب بصواب این است که رئیس امروز انتخاب شود
(اکثر از وکلا گفتند صحیح است.)
آقا سید حسن تقی زاده – هر وقت گفتگوی انتخابات در مجلس می‌آید بنده این مطلب را تشریح کرده‌ام که در ممالک مستبده ملت چنین میدانند که باید پادشاه از همه کس عاقل تر باشد و تمام سعادت مملکت بدست شاه است و غیر از این چیز دیگر را نمیدانند زیرا که رأی در دست یکی است و همچنین انتخابات مجلس هم باعث سعادت وشقاوت مملکت است درممالک مشروطه در انتخاب کمیسیونها وانتخابات عمومی وانتخاب ریاست و غیره باید اشخاصی که می‌خواهند انتخاب نمایند از همه چیز صرف نظر کرده و اغراض را کنار گذاشته شخص متدین را انتخاب نمایند در این صورت درانتخاب رئیس علاوه بر تدین بطوری که گفته شد باید کسی باشد که قانونی باشد و کارکن باشد و یک اندازه هم در اداره کردن پارلمان علم داشته داشته باشد که بتواند درست اداره نماید واهتمام درکار داشته باشد و این کلمه که یک سال ونیم است ما را معطل کرده (که وحی منزل نیست) گفته نشود و در مقابل کار امروز را بفردا بیندازد مقصود این است بجهة اجرای این مسئله دو روزی بعد انتخاب شود بهتر است.
حسینقلی خان نواب – صورت مجلس را بخواهید ببینید در ماده صنیع الدوله چه قسم رفتار شده همان طور رفتار شود.
اسدالله میرزا – صنیع الدوله چند روزه بمجلس نیامد ولی رسمیت نداشت آنروز که استعفانامه ایشان بمجلس آمد همان روز انتخاب کردند.
نایب رئیس- چندروزی گذشت چنین نیست (در این موقع رأی گرفته شد باین طریق که هر کس انتخاب رئیس راامروز لازم میداند ورقه سفید بیندازد وهر کس رأی دارد که دو سه روز بماند ورقه آبی بیندازد و اکثریت آراء بر امروز شد وانتخاب شروع شد.)
حسین قلیخان نواب- سئوالی دارم که اگر در آتیه چنین اتفاقی بیفتد آیا همین ترتیب را معمول می‌دارید یا باز بواسطه مذاکرات اوقات مجلس ضایع می‌شود این مسئله در همه جا معمول است که هر کاری در سابق اتفاق افتاد همان را بعدها در مواقع امثال آنمعمول می‌دارند.
اسدالله میرزا – بعد از آنکه ریاست معین شد ممکن است یک ماده قانونی در این باب وضع شود و بعدها به آن عمل نمایند.
نایب رئیس – بلی دراین باب در قانون انتخابات چیزی نوشته نشده باید بعدها یک ماده دراین خصوص وضع شود.
لسان الحکماء- بجهت اینکه در آخر انتخاب دچار اشکال دیگر نشویم لهذا توضیح می‌خواهیم در این انتخاب باید اکثریت تامه مناط باشد یا اکثریت نسبی.
نایب رئیس- بموجب نظامنامه داخلی اکثریت تامه مناط است.
در این موقع برای انتخاب رئیس سه دفعه رأی گرفته شد در دفعه اول و دوم اکثریت نسبی و دفعه سیم باکثریت تامه که شصت رأی بود.
مخبرالملک – بریاست انتخاب شد و بعد مذاکره از جلسه بعد شد و بمناسبت ایام عزا که باید تعطیل باشد پس از قدری مذاکره بنا شد دو جلسه تعطیل شده و روز شنبه را برای جلسه بعد نایب رئیس معین کردند.
(مجلس ختم شد).