مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ اردیبهشت ۱۲۸۹ نشست ۸۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۹ اردیبهشت ۱۲۸۹ نشست ۸۶
جلسة ۸۶
صورت مشروح روز شنبه ۱۹ شهر ربیع الثانی ۱۳۲۸
مجلس دو ساعت و چهل دقیقه قبل از غروب آفتاب در تحت ریاست آقای مستشار الدوله تشکیل شد صورت مجلس روز پنج شنبه را آقای معاضد الملک قرائت کردند.
رئیس ـ ملاحظه در صورت مجلس هست؟(اظهاری نشد رئیس صورت را امضاء کرد.)
رئیس ـ آقای آقا سید جلیل تقاض میکند در خصوص طلبکاران مرحوم حاجی میرزا ابراهیم آقا راپورت کمیسیون بودجه امروز موضوع مذاکره بشود اگر مجلس موافقت دارد بعد از تنفس خوانده شود.
(عموما تصویب کردند.)
رئیس ـ قانون اساسی معارف خوانده شود.(ماده ۱۱ راجع به اینکه هر کس مدرسه غیر رسمی افتتاح میکند باید به اطلاع دولت برساند قرائت شد.)
وکیل التجار ـ پیشنهادی نمودند که ذیلا مندرج است:
این بنده پیشنهاد میکنم که این ماده به اینطور نوشته شود.
ماده ۱۱: هر کس مدرسه غیر رسمی افتتاح میکند باید به تصویب و در تحت نظارت وزارت معارف باشد و تحصیل آنها به موجب پروگرام عمومی واقع شود.
مؤتمن الملک ـ این را بفرمائید تجزیه کنند دو قسمت شود.
هر کس مدرسه غیر رسمی افتتاح میکند باید به تصویب و در تحت نظارت وزارت معارف باشد.
رئیس ـ این قسمت اول را هر کس قابل توجه میداند قیام نماید.(رد شد.)قسمت دوم قرائت شد.
رئیس ـ این قسمت چون راجع به مواد بعد است حالا رأی نمیگریم.(گفتند صحیح است.)
ماده ۱۲ راجع به شرایط موسس و مدیر قرائت شد.
آقای آقا سید ابراهیم پیشنهادی نمودند قرائت شد.
این بنده پیشنهاد میکنم که این جمله در ذیل ماده ۱۲ نوشته شود.
شرط ششم: مدیر و معلمین باید متجاهر به فسق و محکوم به فساد عقیده نباشند.(مسکوت عنه ماند.)
ماده ۱۳ در خصوص اینکه هر کس در هر جا تحصیل کرده باشد تا در مقام امتحان رسمی برنیامده باشد در مدرسه دولتی پذیرفته نخواهد شد قرائت شد پس مذارکه پیشنهاد های ذیل قرائت شد.
۱) از طرف آقای میرزا ابراهیم خان:
این بنده پیشنهاد میکنم ماده ۱۳ این طور نوشته شود: هر کس خواسته باشد در مدارس دولتی داخل شود باید مطابق پروگرام آن مدرسه امتحان بدهد.
۲) از طرف آقای متین السلطنه:
هر کس در هر جا تحصیل کرده باشد تا در مقام امتحان رسمی برنیامده است در مدارس متوسطه و عالی پذیرفته نخواهد شد.
۳) از طرف آقای معزز الملک:
هر کس خواسته باشد داخل مدارس متوسطه
یا عالی دولتی شده باشد اگر پروگرام مدرسه که سابقا در آنجا تحصیل کرده است بر حسب تصویب وزارت معارف… .
در هر یک از پیشنهادهای فوق رأی گرفته قابل توجه نگردید.
(ماده ۱۴ تا ۲۲ قرائت شده مذاکرات لازمه به عمل آمد.)
در بین شور کابینه وزراء تشریف آوردند.
رئیس ـ بقیه این شور بماند برای روز سه شنبه.
سپهدار ـ چون به واسطه خستگی و کسالت سه نفر از وزرای ما استعفا کرده بودند به همین جهت خدمت والّا حضرت آقای نایب السلطنه تقدیم کردیم چند روز بود کارها تعطیل شده بود و چون اتفاق آراء و امر مجلس مقدس و فرمایش آقای نایب السلطنه بر این شد که ما مجددا قبول این شغل را بکنیم استعفای خود را پس گرفتیم و چون بنده و آقای سردار اسعد عهد و سوگند خورده بودیم که این وزارت خانه را یعنی بنده وزارت جنگ را و ایشان وزارت داخله را قبول نکنیم و واقعا بعد از فرمایش مجلس و آقای نایب السلطنه این شغل را در عهده گرفته ایم به این جهت تبدیل کردیم که بنده وزارت داخله و ایشان وزارت جنگ را که قبول کردند و انشاالله تعالی امیداوریم که در چاکری و نوکری دولت و ملت کوتاهی نکرده کارها پیشرفت نماید کابینه همان کابینه سابق است و پروگرام همان پروگرام است و پاره ای پیشنهاد ها که لازم است میشود در کمیسیون مخصوص مذاکره شده و از تصویب نمایندگان محترم بگذرد.
رئیس ـ در مقابل این طور بحران و نگرانی که عموما داشتیم در واقع این بهترین جوابی بود که امروز کابینه محترم به مجلس آوردند خیلی متشکر شدیم از اینکه مجددا این کابینه موافق مقصود تشکیل شد و امیداوریم من بعد کارها بهتر پیشرفت نماید.
(وزراء تشریف بردند.)
راپورت کمیسیون بودجه راجع به وراث مرحوم مشهدی محمد ژاندارم که در اردوی مسیو یفرم خان مقتول شده بود قرائت شد که از طرف وزارت مالیه همشیره های او شده کمیسیون بودجه نیز آن را تصویب کرده بود.
نوبری ـ بنده از وزارت داخله استدعا میکنم که به طور کلی یک قراری برای کلیه مقتولین بگذارند که هر روز برای تصویب جزئیات وقت مجلس تضییع نشود.
رئیس ـ چون این راپورت مدتی است که از کمیسیون آمده است معطل شده است به این جهت خوانده شد و البته قراری از برای کلیه داده خواهد شد حالا رأی میگیریم مخالفی نیست رأی میگیریم به راپورت کمیسیون کسانیکه موافقت با راپورت دارند ورقه سفید خواهند انداخت.(ورقه توزیع و نتیجه از قرار ذیل اعلام شد.)
معاضد الملک ـ عده حضار ۶۰ ورقه سفید علامت قبول ۴۸ امتناع ۱۲.
اسامی تصویب کنندگان:
اسدالله خان ـ ادیب التجار ـ فاتح الملک ـ نجات ـ نوبری ـ سید جلیل ـ معتمد التجار ـ دکتر امیر خان ـ شیخ ابراهیم زنجانی ـ ادینه محمد خان ـ سید ابراهیم ـ قوام الاسلام ـ لسان الحکما ـ محمد کریم خان ـ متین السلطنه ـ شیخ علی ـ دبیر الملک ـ شیخ رضا ـ دکتر علی خان ـ نواب ـ میرزا داوودخان ـ هاشم میرزا ـ حاجی شیخ علی ـ حکیم الملک ـ موتمن الملک ـ ذکاالملک ـ اسدالله میرزا ـ حسنعی خان ـ میرزا ابراهیم خان ـ منتصر السلطان ـ وکیل الرعایا ـ طباطبائی ـ صدیق حضرت ـ دکتر اسمعیل خان ـ میرزا مرتضی قلیخان ـ ناصر الاسلام ـ سید حیبن اردبیلی ـ معین الرعایای ـ ابوالقاسم میرزا ـ تقی زاده ـ معاضد الملک ـ فهیم الملک ـ ارباب کیخسرو ـ میرزا علی اکبر خان دهخدا ـ وزی زاده ـ ممتاز الدوله ـ معزز الملک ـ مستشارالدوله.
رئیس ـ با اکثریت تصویب شد یک ربع تنفس است ثانیاً جلسه تشکیل و راپورت کمیسیون بودجه راجع به قروض مرحوم حاجی میرزا ابراهیم آقای قرائت شد که طرح کمیسیون مبتکرات ۶۰۰ تومان برای قروض آن مرحوم تصویب کرده بود و بعد از تحقیق معلوم شد که کلیه قروض آن مرحوم ۸۳۰ تومان است و در این مورد که مجلس شورای ملی رعایت حال بازماندگان راصلاح دانسته خوب است خاصر ورثه مزبوره را اسوده نموده به وزارت مالیه اجازه بدند که طلبکاران را خواسته قرار صحیحی در تادیه کلیه قروض بدهد.
معاضد السلطنه ـ بنده چون از ترتیب قروض مرحوم حاجی میرزا ابراهیم آقا طلب کارهای ایشان اطلاع دارم لازم است که عرض کنم چند نفر از این طلبکارها خیلی پریشانند مثلاً یکی از آنها حسین آقای زرگر است که تقریبا ۶۵۰۰ تومان دارئی داشته و تمام را در اره مشروطیت صرف کرده و به اندازه پریشان شده است که شاید برای شام شب هم معطل است یک مقداری او طلب دارد و معلوم است هر چه زودتر باید به او برسد و چند نفر هم از مجلس طلب دارند و خیلی پریشانند طلبکارهای مرحوم حاجی میرزا ابراهیم آقا از قراریکه ورثه آن مرحوم اظهار میکنند خیلی مطالبه مینمایند آنها هم که ندارند به این جهت اسباب زحمت آنها است و چون مرحوم حاجی میرزا ابراهیم آقا در دوره سابقه مجس حق وکالت را نگرفته چنانچه مجلس رأی بدهد که این وجه به او داده شود بی موقع نیست و از حقوق خود او به قرض او داده شده است یک چیز فوق العاده مجلس تصویب نکرده است.
ارباب کیخسرو ـ اینکه فرمودید بعضی هم از مجلس طلب دارند از این مجلس احدی طلب ندارد.
رئیس ـ بی غرض ایشان هم طلب از این مجلس نبود طلب از مجلس سابق است و راپورت آن هم خوانده شده و روز دیگر به مجلس خواهد آمد.
وکیل التجار ـ آن روز که در این خصوص مذاکره شد آقای تقی زاده طرحی پیشنهاد کردند که قروض آن مرحوم از حقوق باقیمانده آن مرحوم داده شود و همچنین حقوقی که درباره وراث آن مرحوم برقرار میشود یک چیز علاوه نباشد همان حقوق وکالت آن مرحوم است که به او داده میشود و بنده هم در این خصوص با آقا هم عقیده هستم و آن روز هم تصویب کردم و تصور میکنم این بهترین حقوقی است که اظهار شده است.
حسن علی خان ـ در اینکه قروض آن مرحوم باید داده شود حرفی نیست و بنده هم از آنها هستم که میگویم باید داده شود لیکن اینکه گفته شد به عنوان حق الوکاله آن مرحوم داده شود این را نمیتوانم تصدیق کنم برای اینکه این یک سابقه میشود برای وکلا دوره سابق که میایند و حقوق آن دوره را مطالبه بکنند به هیچ وجه نباید به این عنوان داده شود.
رئیس ـ صحیح است حالا رأی میگیریم به این راپورت کمیسیون هر کس موافقت دارد با راپورت کمیسیون بودجه ورقه سفید خواهد انداخت.(ورقه توزیع و رأی گرفته شد.)
معاضد الملک ـ عده حضار ۶۱ ورقه سفید علامت قبول ۵۷ امتناع ۴.
اسامی تصویب کنندگان:
دکتر اسمعیل خان ـ شیخ محمد ـ قوام الاسلام ـ فاتح الملک ـ شیخ ابراهیم زنجانی ـ شیخ رضا ـ لسان الحکما ـ حاجی میرزا آقا ـ تربیت ـ سید ابراهیم مدرسی ـ وحید الملک ـ متین السلطنه ـ معین الرعایا ـ عز الملک ـ مرتضی قلیخان بختیاری ـ معزز الملک ـ وزیر زاده ـ شیبانی ـ ادیب التجار ـ معتمد التجار ـ موتمن الملک ـ سید حسین کزازی ـ نوبری ـ حکیم الملک ـ ارباب کیخسرو ـ دکتر امیر خان ـ منتصر السلطان ـ ابوالقاسم میرزا ـ شیخ علی خراسانی ـ محمد هاشم میرزا ـ میرزا داوودخان ـ سید جلیل ـ دکتر علیخان ـ شیخ اسمعیل هشترودی ـ میرزا علی اکبر خان دهخدا ـ فهیم الملک ـ ناصر الاسلام ـ شیخ علی شیرازی ـ ذکاالملک ـ صدیق حضرت ـ حسنعلی خان ـ وکیل التجار ـ حاجی اقا ـ اسدالله میرزا ـ شیخ ابراهیم زنجانی ـ میرزا اسدالله خان ـ طباطبائی ـ میرزا مرتضی قلیخان ـ صدرالعلما ـ معاضد الملک ـ حاج سید نصر الله ـ مستشار الدوله ـ معاضد السلطنه ـ دبیر الملک ـ سید محمد رضا ـ ممتاز الدوله.
رئیس ـ با اکثریت تصویب شد.
(راپورت کمیسیون مبتکرات خوانده شود:
راپورت کمیسیون مبتکرات راجع به طرح آقای ذکاءالملک در خصوص تاسیس روزنامه رسمی و طرح قرائت شد کمیسیون طرح مزبور را قابل توجه دانسته با بعضی اصلاحات در مواد آن به مجلس عودت داده بود.)
رئیس ـ مخالفی که در این خصوص نیست؟(گفتند رأی بگیرید.)
رئیس ـ رأی میگیریم در قابل توجه بودن
این طرح هر کس این طرح را قابل توجه میداند قیام نماید.
رئیس ـ به اتفاق قابل توجه شد به کمیسیون معارف رجوع میشود.
(راپورت کمیسیون مبتکرات راجع به طرح آقای حسن علی خان در خصوص ارجاع مسئولیت به وزارت دربار قرائت شد مبنی بر اینکه کمیسیون مبتکرات طرح مزبور را قابل توجه دانسته به مجلس عودت میدهد.)
رئیس ـ گویا مخالفی در این خصوص نیست رأی میگیریم در قابلیت توجه بودن این طرح.
معزز الملک ـ به عقیده بنده در صورتیکه این مسئولیت را موقت قرار بدهیم میشود در این رأی داد و قابل توجه دانست یعنی این مسئولیت تا وقتی است که شاه کبیر شود والّا در صورتی که به اطلاق واگذاشته شود اساساً موضوع نخواهد داشت.
حسن علی خان ـ تمام آقایان محترم میدانند که پس از این خونریزیها و صدمات حالا باید یک مسلک و خطی پیش بگیریم که سعادت و ترقی مملکت د راو باشد و بنده باز تکرار میکنم که مجلس همیشه مختار خواهد بود در وضع و فسخ قوانین و بنده با آقای معزز الملک در این فرمایش که کردند همراهم که وزارت دربار را مسئول بدانیم لکن امروز این مسئولیت خیلی لازم است چون سلطان ما جوان است و تربیت او باید به دست ملت بشود و مجلس نماینده ملت است پس باید به دست تربیت او به نظارت مجلس شود و بعد از این که مسئله از مجلس گذشت و حاضر شدیم که در جزئیات آن مذاکرات کنیم آن وقت باز مطالبی که راجع است به اموری درباری برای اطلاع عرض میکنم که اشید قبل زا وقت صلاح در اظهار نباشد.
لسان الحکماء ـ بنده عرض میکنم این مسئولیت وزارت دربار از مسائل مهمه است ولی خاطر آقایان البته مسبوق است که در سایر جاها یک چنین چیزی نیست اما چنانچه فرمودند باید در نظر داشت که مجلس شورای ملی میتواند همیشه وضع و نسخ قوانین نماید ممکن است به مقتضیات امروزه وضع قانونی نمائیم و در یک موقع که مقتضی باشد فسخ کنیم اما در باب مسئولیت میخواستم بگویم وزراء در مسئولیت دارند یکی از حیث مسئولیت پلتیک ژنرات است که (سولیداری) وزراست ویک مسئولیت ثانوی دارند که مسئولیت اداری آنها است باید خاطر نشان کرد که وزراء دربار فاقد یکی از این دو مسئولیت است در سولیداریته و پلتیک ژنرال وزارت دربار مدخلیت ندارد و مسئول پلتیک ژنرات وزارت دربار هم گر چه دو مسئولیت اخلاقی دربار پس باید قید کرد که این مسئله معلوم شود.
سید حسین اردبیلی ـ بنده هم تنظیمات اداره دربار را خیلی مهم میدانم لکنم این را نمیتوانم معین کنم که وزارت دربار در ردیف سایر وزارت خانه ها و وزیر دربرا مثل سایر وزرای مسئول است وزرای ما هر کدام دارای ادارات متدده در ولایات و ایالات وغیره میباشند لکن وزارت دربار فقط دارای یک اداره است که فقط دربار سلطنتی است برای حصول به مقصود ممکن است یک ترتیب دیگری اقدام کرد که هم آن مقصود به عمل آمده باشد هم مثل سایر وزراء مسئول نباشد ممکن است مسئولیت وزیر دربار به موجب یک تعهدی یا یک مسئولیتی در حضور آقای نایب السلطنه یا یک ترتیب دیگری آن مسئولیت به عمل بیاید.
متین السلطنه ـ بنده در اصل مطلب همراهم لکن مسئولیت باید تفکیک شود با مسئولیتی که وزراء دارند و وزارت دربار را یک وزارتی که جزو کابینه باشد نمیتوانم بدانم به جهت اینکه معلوم است وزراء در مقابل مجلس مسئول اند و وزارئی که در مقابل مجلس مسئولند آنها هستند که در پولتیک عمومی مملکت ضامن اعمال یک دیگرند و معلوم است وزیر دربار عملش خارج از پولتیک مملکتی است پس همان قسم که آقای لسان الحکماء فرمودند باید قید شود این را هم عرض میکنم که این مسئولیت وزارت دربار گرچه در سایر ممالک سابقه ندارد لکن سابقه عملی دارد به این طور که وقتی کابینه تجدید میشود وزیر دربار هم تغییر میکند بدیهی است کابینه که طرف اعتماد ملت نشد و به واسطه عدم اعتماد تغییر یافت وزارت دربار هم همین قسم بایدطرف اعتماد ملت باشد به این جهت وزیر دربار هم تغییر میکند و وقتی میشود وزیری به واسطه اطمینان و عدم اطمینان تغییر کند که مسئول باشد و لکن لازم نیست هر مسئولی داخل کابینه باشد ممکن است خارج از کابینه باشد چنانچه گفته شد.
حاجی شیخ علی ـ در قانون اساسی است که وزارت افتخاری موقوف است وقتی است که وزارت افتخاری موقوف است چه طور وزارت دربار اطلاق میکنید.
رئیس ـ این وزارت افتخاری نیست یک وزارت بزرگ محترمی است شغل هم دارد لیکن در مقابل مجلس مسئولیت ندارد.
حاجی شیخ علی ـ در صورتیکه مسئول نیست چه طور وزیر است و در صورتی که مسئول است چه طور وزیر نیست این یک اشتباه بزرگی است باید رفع شود.
وکیل الرعایا ـ بله حرف در کلیات این طرح و قابلیت توجه این طرح است باید دید اصل مسئولیت در مقابل چیست عمده مسئولیت وزیر در مقابل مملکت است و چیزی که به وزیر دربار داده میشود باید دانست که یک چیز کمی نیست و باید به موجب قانون صرف کند این هم مسلم است که ایجاد قانون برای جلب منفعت است حالا که میگویند مسئولیت وزارت دربار در مقابل مجلس باید باشد یا نباید باشد آنها که میگویند در مقابل مجلس مسئولیت نباید داشته باشند میگویند وزیر دربار در پولتیک مملکتی نباشد شرکت داشته باشد و شرکت ندارد اولاً عرض میکنم ما الان که صحبت میکنیم به هیچ وجه نظر شخصی نداریم لکن میگوئیم این قانون را وضع میکنیم و بعد هم وزیر درباری انتخاب میکنیم که قابل شور با وزراء باشد این بدیهی است که اعضای مشاوره هشت نفر باشد بهتر است از اینکه هفت نفر باشد به علاوه خوب است توجهی به آنچه به وزارت دربار میدهید بنمائید که چه قدر است و او مسئول است که به محل خودش مصرف کند دیگر آنکه آنچه شما از ذخایر سابقین در آنجا دارید مسئول نگهداری آنها وزیر دربار است یک چنین وزیری باید مسئول باشد.
رئیس ـ حالا در قابل توجه بودن این طرح رأی میگیریم هر کس این طرح رأی بگیریم هر کس این طرح را قابل توجه میداند قیام نماید.
رئیس ـ با اکثریت پذیرفته شد چون این امر به کمیسیونی مربوط نیست یک کمیسیون خوب است از شعبات انتخاب شود از هر شعبه یک نفر.
معزز الملک ـ هر طرحی که در مجلس قابل توجه میشود لازم نیست به کمیسیون برود علی الخصوص این طرح که یک مطلب جزئی است به عقیده بنده ممکن است مستقیما در مجلس مطرح شود.
حسن علی خان ـ نظر به اهمیت این مسئله بنده تقاضای فوریت آن را میکنم.
حاجی سید نصر الله ـ بنده مخالفم که یک کمیسیون مخصوصی انتخاب شود و در این خصوص کمیسیون مبتکرات را الیق میدانم که یک نظری بنمایند و در نظامنامه هم نیت که از شعبات انتخاب شود مگر بعضی کمیسیونهای فوق العاده.
اسدالله خان ـ بنده با این مسئله خیلی اهمیت میدهم لازم میدانم به کمیسیونی منتخب از شعبات رجوع شود و این نه فقط راجع به مسئولیت وزیر دربار است بلکه آن کمیسیون باید وضع یک قانونی از برای مسئولیت وزیر دربار بنماید.
رئیس ـ صحیح است این مطلب در همان کمیسیونی که باید رجوع بشود باید منظور شده مطرح شود و تکلیف آن کمیسیون است پس از شعبات انتخاب خواهند کرد و این طرح به این کمیسیون ارجاع خواهد شد.
(راپورت شعبه چهارم راجع به نمایندگان عربستان قرائت شد.)
رئیس ـ آقای وکیل الرعایا شما آن روز حرفی داشتید بفرمائید.
وکیل الرعایا ـ بنده درباره یکی از آقایان ایراد دارم حالا رأی بگیرید به او که رسید عرض میکنم.
رئیس ـ در حق این سه نفر رأی میگیریم اول در حق آقا سید محمد باقر ادیب هر کس نمایندگی ایشان را مطابق آن راپورت تصدیق مینماید قیام نماید.
رئیس ـ با اکثریت پذیرفته شد حال در حق آقا حاجی شیخ علی بهجت رأی میگیریم هر کس نمایندگی ایشان را مطابق راپورتی که قرائت شد تصدیق مینماید قیام نماید.(قیام نمودند و با اکثریت پذیرفته شد.)
رئیس ـ در خصوص حاجی عز الممالک رأی میگیریم.
وکیل الرعایا ـ در خصوص او
آنچه بنده میتوانم عرض کن این است که سن مبارکشان را شنیده ام بالغ به سی نیست چون در تهران تولد شده به علاوه در همان محلی که انتخاب شده حاکم بود اینها یک چیزهائی است که قابل توجه است و البته رأی با اکثریت مجلس است.
حاجی شیخ علی ـ آنچه راجنع به سن است نمیشود تشخیص داد اما آنکه راچه به حکومت اوست در محل اوست در محل انتخاب گویا در قانون انتخابات چنین چیزی نباشد که حاکم را نتوانند انتخاب نمایند به علاوه در همین جا هم اشخاصی بوده اند که داخل خدمات دولتی بوده اند پس از انتخاب شدن استعفا داده اند.
متین السلطنه ـ مسئله سن یک چیزی است که در اینجا مکرر طرح شده و مذاکرات زیاد شده بالاخره رأی مجلس به این شد که مادام که خلاف آنچه اظهار کرده است ظاهر نشده باید قبول کرد و در اغلب موارد هم همین قسم عمل کرده ایم و در صورت و علامات ظاهری هم حقیقت کشف نمیشود اما آن چه راجع به اطلاعات شخصی بنده است این است که بنده خود او را نمیشناسم لکن یک دوستی دارم که آدم صحیح و محل وثوق بنده است در چندی قبل اظهار میداشت که سن او سی سال هست و اینکه منتخب نباید حاکم یا نایب الحکومه باشد این یک ایرادی است که شاید اغلب قبول کنند لکن اگر تحقیق کنند شاید او هیچ سمت رسمیت نداشته است.
حاجی آقا ـ بنده جزء اول فرمایشهای متین السلطنه را تصدیق دارم هیچ کس نمیتواند این مسئله را تصدیق کند مگر به موجب اظهار انجمن نظار و آن هم نرسیده است و اما اینکه گفته اند این شخص حاکم بود این را هم قبول ندارم به جهت اینکه گفته اند این شخص انتخابات نیست که حاکم یا نایب الحکومه نمیتواند منتخب و نماینده بشود.
فهیم الملک ـ این فرمایش متین السلطنه صحیح است ما در باب سن نمیتوانیم حرفی بزنیم لکن اگر چیزی هم خیلی واضح باشد نمیتوانیم چشم بپوشیم و این فرمایش آقای وکیل الرعایا را بنده تا یک درجه تصدیق میکنم.
محمد هاشم میرزا ـ چون نسبت به اعتبار نامها که دقت میشود در این مورد اظهار انجمن نظار به ما خیلی اطمینان میدهد که این انتخاب صحیح بود ولی اینکه در باره سنش گفته میوشد که کافی است غالب ماها او را نمشناسیم و در این خصوص تحقیقاتی هم نکرده ایم به این جهت نمیتوانیم رأی بدهیم پس خوب است مهلت بدهید که تحقیقات لازمه بشود ولی در مسئله اعتبار خیلی محتاج به دقت نیست و اگر خیلی محل اشکال نیست میشود قبول کرد و این قدر مذاکرات لازم نیست.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ بنده عرض میکنم مسئله سن چون تا به حال مملکت احصائیه نداشته است نمیشود معلوم کرد و لیکن آنچه بنده اطلاع دارم این است که این شخص یک دختری دارد قریب نه سال یا ده سال و به عقیده بنده این یک دلیلی است بر این که سن ایشان کافی است.
وکیل الرعایا ـ بنده عرایض خود را برای اینکه وقت مجلس را تلف نکرده باشم خیلی به اختصار عرض کردم و مقصودی هم نداشتم البته اجتماع ما در اینجا برای این است که هر کدام یک چیزی به نظرمان میرسد بگوئیم و خاطر همدیگر را مسبوق نمائیم در این مورد اگر با این عرایض بنده مجلس رأی بدهد حرفی ندارم ولی عرض میکنم که ما در این مملکت اگر چه احصائیه نداریم که در این مواقع سندیت داشته باشد و قاطع باشد لکن بنده یک سند خیلی معتبری در مملکت شما سراغ دارم که از تمام دفاتر دولتی شما اگر میداشتید معتبرتر است آن ورقه و قلاله ازدواج است که از او هم میشود یک چیزی فهمید آن را ملاحظه بفرمائید خواهنید ملتفت شد و اینکه گفته شد این شخص در آنجا نایب الحکومه بود و فقط اسم بود و رسمیت نداشت و کارها راجع به فخر الملک بود بنده سئوال میکنم ریاست تجار را که یک چندی در تهران داشت آیا عز الملک داشت یا فخر الملک این نکات را باید ملتفت شد والّا بنده هیچ عرضی ندارم که این مطلب را مجلس تصویب نماید یا رد کند.
حاجی شیخ علی ـ مسئله حکومت بنده عرض کردم در صورتی که واقعا حاکم بوده است و هیچ مانع از انتخاب نیست و همچه چیزی در نظامنامه انتخابات نداریم اما در باب سن بنده اطلاع درستی ندارم البته باید تحقیقات بشود پس بنده تقاضا میکنم این برگردد به شعبه که با نظرات ثانوی به مجلس بیاید.
رئیس ـ موافق تقاضای مخبر این راپورت میرود به شعبه.
ادیب التجار ـ بنده عرض میکنم از برای یک نفر کسر اعضاء به کمیسیون عرایض که باید از شعبه اول بیاید تا به حال چندمرتبه اظهار شده است و عرایض زیادی هم جمع شده است و تا این ساعت منتخب آنها نیامده است با اینکه دو نفر قابل انتخاب دارند بنده استدعا میکنم اگر آنها قبول نمیکند پس از طرف مجلس معین شود که عده اعضاء کمیسیون تکمیل شده بتوانند به عرایض رسیدگی نمایند.
وحید الملک ـ این مسئله در جلسه سابق هم مطرح شد و بنده عرض کردم که ما در شعبه فقط دو نفر قابل انتخاب داریم یکی آقای صدرالعلما و یکی هم آقای شیخ اسمعیل هشترودی که آقای صدر العلما قبل از وقت استعفا دادند و گفتند که نمیتوانم قبول کنم این بود که آقای شیخ اسمعیل هشترودی را انتخاب کردیم و حال که ایشان استعفا داده اند گمان میکنم این تکلیفشان است که مجددا کمیسیون از کسانی که قابل انتخاب هستند انتخاب نمایند.
رئیس ـ صحیح است شعبه اول یک نفر که انتخاب کرده است و منتخب استعفا داده است و موافق نظامنامه داخلی عده اعضاء کمیسیون عرایض از ۶ نفر کمتر نمیشود در این صورت چاره نیست مگر اینکه شعبه اول یک نفر را معین نماید.
مؤتمن الملک ـ دیروز بر حسب استدعای بنده بنا بود یک کمیسیونی معین شود امروز اگر صلاح است تشکیل شود.
رئیس ـ بنده تصور میکنم که آن کمیسیونی که برای دیدن اسناد قروض معین کردیم اگر صلاح باشد آن مطلب هم به همان کمیسیون رجوع شود.
مؤتمن الملک ـ بنده عرض میکنم چون خودم در آن کمیسیونی که فرمودید عضو هستم شاید صلاح نباشد به نظر بنده یک کمیسیونی از شعب انتخاب شد بهتر است.
رئیس ـ بسیار خوب برای تقاضای آقای مؤتمن الملک که فرمودند و مجلس پذیرفت باید از هر شعبه یک نفر انتخاب شود که آن کمیسیون تشکیل شود.
معاضد السلطنه ـ اولاً بنده تقاضا میکنم که فردا سه ساعت به غروب مانده جلسه خصوصی به طور معمول تشکیل شود ثانیاً در باب بعضی اشتهارات بی معنی که بعضی مغرضین در شهر انتشار میدهند به واسطه اعلان احصائیه که ادره بلدیه کرده است که دولت میخواهد بعضی مالیاتها وضع کند مثلاً میگویند از اطفالی که متولد میشوند میخواهند مالیات بگیرند یا از زنهائی که حامله هستند بگیرند و از مرده ها بگیرند از این قبیل چیرها میگویند و اسباب تشویش خاطر اهالی و باعث فساد میشوند خوب است این مطلب در اینجا تکذیب شود و در روزنامه ها نوشته شود که این انتشارات بی اصل و دروغ است.
وکیل الرعایا ـ بنده عرض میکنم اینکه فرمودند تکذیب شود این یک وقتی را لازم دارد که در مجلس مذاکره شود و تکذیب شود ولی حالا باید همین قدر با آن بیچاره ها که این طور اخبار را استماع میکنند گفت که گول این گرگها را نخورید.
رئیس ـ موضوع مذاکرات جلسه آتیه قانون اساسی معارف راپورت کمیسیون محاسبات در باب مطالباتی که مردم از مجلس سابق دارند راپورت کمیسیون فوائد عامه در باب فابریک صابون سازی و شمع سازی و غیره طرح آقای دکتر امیر خان در باب اخذ تومانی یک قران از مالیات نواقل برای مخارج حفظ الصحه.
حاجی شیخ علی ـ اینکه آقای مؤتمن الملک فرمودند که آن روز در باب صمصام السلطنه بنابود یک کمیسیون مخصوص تشکیل شود چه شد؟
رئیس ـ قرار شد از شعب انتخاب شود.
کاشف ـ مدتی است که در خصوص نمایندگان خوانسار و کمره تأخیر شده است تکلیف آنها معین نیست.
رئیس ـ راپورت آنها رفته است به شعبه هنوز پیشنهاد نشده است.
(مجلس تقریبا یک ساعت از شب گذشته ختم شد.)