مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ آبان (عقرب) ۱۳۰۰ نشست ۳۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ آبان (عقرب) ۱۳۰۰ نشست ۳۶
جلسه ۳۶
صورت مشروح مجلس یوم سه شنبه سلخ شهر صفر ۱۳۴۰ مطابق ۹ عقرب ۱۳۰۰
مجلس یک ساعت قبل از غروب در تحت ریاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید.
صورت مجلس یوم پنجشنبه چهارم عقرب را آقای تدین قرائت نمودند
رئیس ـ نسبت به صورت مجلس اعتراضی هست یا نه.
(اظهاری نشد)
صورت مجلس تصویب گردید. دستور امروز چنانچه قرائت شد بقیه شور در ماده واحده است که آقای وزیر مالیه پیشنهاد کرده‌اند ولی قبلاً بعضی مطالب است که باید به عرض آقایان برسد.
ثایا اشخاصی که برای کمسیون انتخاب شده‌اند
اولاً راپورتی است از کمیسیون تطبیق حوالجات رسیده دائر برعملیات خودشان از زمانیکه تشکیل شده الی حال باید طبع شده و بین آقایان توزیع شود.
سه نفر برای کمیسیون داخله لازم بود آقایان حاج نصیر السلطنه ـ شیخ العراقین و آقا سید کاظم یزدی انتخاب شده‌اند برای کمیسیون قوانین مالیه یک نفر لازم بود آقای حاج اسدالله خان کردستانی انتخاب شده‌اند برای کمیسیون نظام هم آقای صمصام السلطنه انتخاب شده‌اند.
ثالثاً ـ راپورتی از شعبه پنجم راجع به نمایندگی آقای حائری زاده رسیده است اگر مخالفی نیست جزو دستور بشود مخالفی نیست. گفته شد خیر
آقای شیخ العراقین زاده احضار و راپورت مزبور را به مضمون ذیل قرائت نمودند.
در نتیجه جلسات متعدده که شعبه پنج برای رسیدگی به دوسیه انتخابات یزد نموده راجع به صحت اعتبارنامه آقا سید ابوالحسن حائری زاده راپورت ذیل را تقدیم می‌دارد. در تاریخ ۳۴ شعبان ۱۳۳۸ به موجب تلگرافی وزارت داخله در اجرای انتخابات حوزه مرکزی یزد و توابع حکومت یزد هیئت نظار را مطابق قانون انتخابات تشکیل هیئت نظار از دویم رمضان اعلان انتخابات را داده و از دوم شوال ده روز برای توزیع تعرفه در حوزه مرکزی یزد و پنج روز به جهت اخذ آراء تعیین و در شانزده محل ذیل شعبات هیئت نظار را تشکیل دادند.
- اردکان ـ میبد ـ رستاق علیا ـ رستاق سفی ـ ندوشن ـ تفت و فراشاد ـ مهریز ـ پیش کوه ـ میان کوه ـ پشت کوه ـ کذابات ـ رباطات ـ بافق ـ بهاباد ـ شهر بابک ـ مردشت
و مطابق ثبت صورت مجلس ۹۲۵۰۰ ورقه تعرفه به شعبات جزو تخصیص و ارسال داشتند و در حوزه مرکزی یزد در ظرف مدت مقرره (۴۰۳۰) ورقه تعرفه توزیع و از دوازدهم شوال شروع به اخذ آراء نموده و در ظرف پنج روز (۳۴۹۹) ورقه رای اخذ و از روز هفدهم شوال شروع به استخراج آراء حوزه مرکزی نموده و چون از روز سوم قرائت آراء وزارت داخله را بدون ذکر علت تلگرافاً امر به توقیف انتخابات داد هیئت نظارت با حضور نمایند حکومت صندوق آراء را با دفاتر و ضمائم آن و همچنین دوسیه و خلاصه صورت منتخبین بعضی شعبات جزو مانند پشت کوه ـ پیش کوه ـ شهر بابک ـ مردشت ـ بهاباد ـ بافق ـ رباطات ـ کذابات ـ ندوشن ـ که انتخابات را خاتمه داده و به هیئت نظار مرکزی ارسال داشته بودند مهر وموم کرده در محل طرف اعتماد محفوظ داشته و شعبه رستاق علیا چون اخذ آراء نموده بودند صندوق آراء به نظار همان شعبه سپرده شده و باقی شعبات که شروع به انتخابات نموده بودند تلگراف توقیف اعلام شده است در ۲۴ ذی حجه ۱۳۴۸ مجدداً وزارت داخله اجرای انتخابات را امر داده حکومت هیئت نظار را تشکیل و به جای چند نفر اشخاص غایب و مستعفی عده دیگری تعیین و شروع به خاتمه دادن همان انتخابات سابق نموده و چون شعبات پلید ـ اردکان ـ رستاق ـ سفلی ـ تفت و فراشاء ـ میان کوه ـ مهریز اضافه بر تعرفه سبق تقاضای تعرفه نموده بودند هیئت نظار چهار هزار و دویست تعرفه مطابق ثبت صورت مجلس شعبات مذکوره ارسال داشته پس از آن به تفتیش اوراق و دفاتر انتخابات گذشته و قرائت بقیه آراء توقیف شده شروع نموده از (۱۶۲۶۴) تعرفه که در حوزه مرکزی یزد و شعبات توزیع شده بود (۱۵۱۵۱) ورقه رای اخذ و در نتیجه قرائت و استخراج کلیه آراء ماخوذه آقای آقا سید ابوالحسن حائری زاده دارای اکثریت (۱۱۲۴۸) رای بوده هیئت نظار مطابق قانون یک هفته برای اصفای شکایات و یک هفته برای رسیدگی تعیین و در مدت مذکوره چند ورقه شکایت که در دوسیه موجود است رسیده هیئت نظار پس از رسیدگی شکایات را وارد ندانسته خاتمه انتخابات و نمایندگی اقا سید ابوالحسن حائری زاده باکثریت (۱۱۲۴۸) رای اعلام نموده است شعبه پنج از مراجعه و دقت کامل در دوسیه ومواد شکایات اعم از شکایاتی که از هیئت نظار داده شده و شکایاتی که در مدت قانونی افتتاح مجلس شوری ملی رسیده و تحقیق در مواد شکایاتی که نظر شعبه را جلب نموده با قطع نظر از تلگرافات متعدده که مبنی بر رضایت از انتخابات رسیده است شکایات را وارد ندانسته و به اتفاق صحت نمایندگی آقا سید ابوالحسن حائری زاده را تصدیق می‌نماید.
رئیس ـ نسبت به نمایندگی اقای حائری زاده مخالفی نیست؟
(گفتند خیر)
رئیس ـ رای می‌گیریم به نمایندگی آقای حائری زاده
آقایانی که نمایندگی ایشان را تصویب می‌کنند قیام نمائید.
(غالب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد حالا شروع می‌شود به بقیه شور در قانونی که از طرف آقای وزیر مالیه پیشنهاد شده یعنی ماده واحده چون نطق آقای سلیمان میرزا در گذشته تا تمام ماند لهذا امروز بقیه نطق خودشان را می‌نمایند.
سلیمان میرزا ـ قبل از آن که بنده شروع کنم به خواندن قانون زیرا که امروز اگر آقایان فراموش نفرموده باشند در جلسه قبل عرایض بنده به این جا رسید که شروع کردم به خواند مواد قانون و تقاضا دارم که آقای وزیر مالیه اکر مایل باشند هر یک از سواد قانون را غیر عملی می دانند و در هر یک از آنها نظریاتی دارند یادداشت بفرمائید و بعد از بنده توضیح بدهند و حا ل اجازه می‌خواهم قبل از آن که شروع کنم به خواندن قانون دو سه کلمه راجع به سوء تفاهماتی که گویا از خارج داخل شده است عرضه بدارم که رفع آنها بشود اولاً این مطلب را در مرحله اولی اظهار کرده‌ام و با و جود این شاید بعضی ملتفت نشده‌اند باز تکرار می‌کنم مخالفتی که بنده شخصاً این جا اظهار می‌کنم فقط و فقط راجع به وظیفه وکالتی است و به هیچ وجه مربوط به این نیست که به هیئت دولت یا شخص آقای وزیر مالیه یک حمله شده باشد یا آن که متوقع باشم بعد از رد شدن این قانون سبب بحران یا استعفا بشود در صورتی که می‌توانم پیش بینی کنم که این ماده رد نخواهد شد (گفتند انشاء الله) و خودم هم بی میل نیستم این ماده رد نشود چون برای آقایانی که خیال می‌کنند به واسطه این ماده مالیه اصلاح می‌شود یا بواسطه تغییر دادن اسم ادارات یا مثلاً تبدیل اسم خزانه به صندوق مالیه درست می‌شود یک تجربه حاصل می‌شود خواهید دید که بواسطه این تغییر و تبدیل ادارات یا فرضاً تغییر محاکمات اداری به محاکمات جزائی و حقوقی مالیه اصلاح نمی‌شود و شاید آقایانی که امروز در اشتباه هستند نظرشان این باشد که اگر چنانچه این ماده رد شود آن وقت می‌گویند یک نفر ایرانی که مکرر شاید در خرج هم می‌شنویم می‌خواست مالیه مملکتی را اصلاح نماید یک عده از وکلاء مخالفت کردند و فرصت به او ندادن و الا مالیه ما را اصلاح می‌نمود در صورتی که بنده مطمئن هستم با این تغییرات اصلاح نخواهد شد چون از این تغییرات خیلی داده شده است و همه دیده‌ایم و با وجود این که بنده مخالف هستم بدم نمی‌آید این ماده تصویب شود زیرا می دانم با این تغییرات سطحی ابداً مالیه اصلاح نمی‌شود بنابراین لازم میدانم نسبت به بعضی سوء تفاهماتی که در خرج حاصل شده حتی به بعضی از جراید هم سرایت کرده است توضیح بدهم و رفع سوء تفاهم بشود البته آقایان فراموش نفرموده‌اند که آقای سردار معظم پری شب وقتی فرمودند علت پیش نرفتن کار دو چیز است بنده یک سومی هم ذکر کردم و آن اجرا نشدن قانون و قبول توصیه و توسط بود والا قانون معایبی که موجبات جرائی این مملکت باشد ندارد شاید بعضی اتهامات و نواقصی دارد (البته همه قوانین دنیا اتهامات و نواقص دارد وجود مجلس شورای ملی و بر قراری او هم از برای همین است که هر گاه در قوانین مشکلاتی پیش بیاید و نواقص و میهماتی داشته باشد مجلس تکمیل کند البته قانون منزه نیست نواقص هم دارد اما باید اصلاح شود و بر خلاف آنچه بعضی از جراید گفته‌اند عیب از قانون نیست قانون مقصر نیست حاضر است حتی جراید پایه اعترافات را به جائی رسانیده‌اند که از آغاز مشروطیت تا امروز تمام وکلاء را مقصر فرض کرده‌اند و همه تقصیراتی که در این مملکت رخ داده ست به عهده وکلاء دانسته‌اند (اگر چه اسم نبرده‌اند ولی) شاید شبیخونی هم که به تهران زده شده و سید ضیاء الدین به عنوان دیکتاتوری شبیخون زد همه آنها را قانونگذاران از آغاز مشروطیت تا به حال دانسته‌اند در صورتی که ابداً این طور نیست قانون گذاران از آغاز مشروطیت تا به حال خیلی زحمت کشیده‌اند و قوانینی که وضع شده است هیچ کدام اجازه این دزدیها را نداده است یکی از آنها قانون تشکیلات مالیه است که بنده هیچ ندیده‌ام به مامورین مالیه یا سایر قوانین به مامورین عدلیه یا احکام و سایر مامورین اجازه دزدی رشوه گیری یا استفاده‌های غیر مشروع دیگر را داده باشند گمان نمی‌کنم چنین اجازه را هیچ قانونی داده باشد پس اگر آنها دزدی کنند چه تقصیری بر قانون گذار است. دیگر آن که شاید بعضی‌ها مذاکرات مجلس و مخالفت بنده را بیهوده سرائی و اتلاف وقت و مانع بودن از اصلاحات مالیه بصور می‌کنند فقط چیزی که بنده در آن خصوص می‌توانم تصور کنم عدم مانوسیت گویندگان و نویسندگان است به اوضاع مجلس شورای ملی والا در مجلس شورای ملی هر قانون و مطلبی وارد شود باید مذاکره شود و هر عبارتی که گفته‌اند (توضیح واضحات) شاید از برای بنده که این طور واضح نیست بنابراین خوب است همان طور که عرض کردم هفت نفر وزیر هفت ماده پیشنهاد کنند و مجلس بپذیرد و راحت بشود ولی متأسفانه گویندگان و نویسندگان داخل این مطلب نشده‌اند که محاسن این ماده واحد را ذکر کنند تمام فقط همان اظهارات را که عرض کردم کرده‌اند و بنده عرض می‌کنم این اظهارات از نقطه نظر عدم مأنوسیت به ترتیت مجلس شورای ملی این است چون شش هفت سال است مجلس در این مملکت از بین رفته بود لهذا فراموش فرمودند البته مذاکرات مجلس شورای ملی چه در این جا چه در جاهای دیگر طول می‌کشد مخصوصاً در امر مالیه و بالاخره هم چنان که بعضی‌ها تکرار می‌کنند و گفته‌اند (ما و آتیه) بنده هم آن جمله را تکرار می‌کنم (ما و آتیه تا بببینم) که با این ماده قانون مالیه اصلاح خواهد شد یا خیر اصلاح مالیه تنها منوط به جلب متخصصین فنی است چه از ممالک غیر هم جوار چه از سایر جاهای دیگر و رعایت امتیاز فضلی این یگانه علاج اصلاح مالیه مملکت است امتیاز فضلی یعنی چه یعنی از روی استحقاق روییک صندلی نشستننه از روی توصیه و توسط و عدم استحقاق مقامی را اشغال کر افکارعمومی خراب می شو و آرزوی همه این می‌شود که عقب توصیه و توسط برود دیگر در پی صحت و درستی و قابلیت و امانت و صداقت نخواهد رفت شاید خیلی معایب دیگر هم داشته باشد ولی اصول معیبش انیها است و همچنین هیئت دولت و مجلس هم در این نظریه موافق هستند که باید هر چه زودتر متخصصین را برای ادارات خصوصاً مالیه جلب نماید که از روی علم و اطلاع مالیه را اصلاح کنند و شاید پس از ظرف سه ماه که آخر مدت این ماده است آنها حضر شوند و یک ترتیباتی فراهم بیاورند که مالیه رو به اصلاح برود باری بعد از این چند کلمه که عرض کردم باز یاد آوری می‌کنم که آن شب عرض کردم خیال دارم تمام مواد قانون را بخوانم و حلا می‌بینم شاید اسباب زحمت آقایان بشود و به علاوه البته آقای وزیر مالیه مواد قانون را می دنند بنابراین امروز فقط اکتفا می‌کنم به چند ماده از کلیات که ملاحظه بفرمائید آیا به این مواد که نوشته شده اکر عمل می‌شد آیا این اعتراضات پیش می‌آید و این خرابیها پیدا می‌شد و آیا تقصیر با کمیسیون حوالجات است یا با قانون است یا بواسطه اجرا نکردن قانون بنابراین شروع می‌کنم و از اول قانون تشکیلات مالیه برای برای آقای وزیر قرائت می‌کنم ببینم آیا چه در نظر دارند قانون تشکیلات وزارت مالیه کل مملکتی ایران.
ماده اول ـ وزارت مالیه به تقسیمات ذیل تقسیم می‌شود
۱- دایره وزارتی گمان نمی‌کنم آقای وزیر بخواهند این ورقه را تغییر بدهند شاید هم بخواهند نمی دانم
۲- اداره تشخیص عایدات و خالصجات و مسکوکات در این ماده هم اگر آقای وزیر مالیه بخواهند تغییری بدهند ممکن است مسکوکات را تغییر دهند و ضرابخانه بنویسند یا خالصجات را جدا کنند باز گمان نمی‌کنم معناً تغییری بکند شاید اسم تغییر کند
۳- اداره خزانه داری کل این را هم که فرمودند به صندوق تبدیل می‌شود
۴- اداره محسبات کل مالیه و دیون عمومیه و وظائف.
۵- اداره گمرکات ظاهراً گمرکات و محاسبات هم تغییری نخواهد کرد
۶- اداره محاکمات مالیه
۷-کمیسیون تطبیق حوالجات
۸- دایره پرسنل و ملزومات
۹- مجلس مشاوزه عالی برای محکامات اداره آقای وزیر مالیه ممکن است بفرمائید که معایب اینسه ماده چیست و وقتیکه این ماده قانون پیشنهادی ایشان تصویب شد و بایشان اختیار داد شد به چه قسم اصلاح خواهند کرد و چطور کم و زیاد می‌کنند حلا بر می‌گردیم به کمیسیون تطبیق حوالجات که این اندازه راجع به او اعتراضات می‌شود و یک تقصیر عفو نشدنی که کرده است این است که شیشه خالی لیموناد را حساب کرده است حالا ترتیب اینجایش چه قسم می‌شود آن را کار نداریم وظائفش.
ماده ۴۷ وظائف کمیسیون تطبیق حوالجات به شرح ذیل است.
۱- تطبیق حوالجات مستقیم و اعتباری یا بودجه‌ها و اعتبارات.
مصوبه و تصدیق آنها قبل از رسیدن بامضای وزیر مالیه مقصود از این ماده این است که مجلس یک بودجه یا اعتباری را که تصویب کرده وقتی وزیر حوالجاتی می‌دهد و به کمیسیون تطبیق حوالجات می‌رود باید با آن بودجه مصوبه تطبیق بکند اگرد در مجلس شورای ملی تصدیق کرده‌اند او هم تصدیق بکند و اگر رد کرده‌اند او هم رد کند حالا اگر مجلس یبود و یک بودجه به تصویب مجلس نرسیده یا فلان اعتبار به تصویب مجلس نرسیده در این صورخت تقصیری بر او وارد نیست.
۲- رسیدگی به حساب ادارات صاحب جمع نقدی و اجناس که در حکم نقدی است.
نمی دانم کمیسیون تطبیق حوالجات در این مدت فترت نتوانسته است به حساب اشخاصی که صاحب جمع نقدی بوده‌اند رسیدگی کند یا خیر. اگر کمیسیون تطبیق حوالجات می‌توانست این وظیفه را انجام دهد یعنی اولیاء امور وقت او را تقویت می‌کردند و کمیسیون حسات مامورین مالیه را یکی بعد از دیگری رسیدگی می‌کرد آیا امروز این قدر بقایا پیدا می‌شد در این صورت آیا تقصیر با قانون است یا قانون گذار یا عدم اجرای قانون.
۳- رسیدگی به حساب وزارتخانه‌ها و کمپانیها و اشخاصی که مطابق قراردادها باید حق به دولت بدهند. اکر با کمیسیون تطبیق حوالجات مساعدت می‌کردند و او به تکلیف خودش عمل می‌کرد حساب کمپانیها و اشخاصی که به دولت مدیون هستند و باید بدهند رسیدگی می‌کرد و طلب دولت گرفته می‌شد آیا حالا ما آنقدر دچار مشکلات می‌شدیم نه شاید آنقدر کسر بودجه هم پیدا نمی‌کردیم آیا کمیسیون این وظیفه را انجام نداد یعنی با او مساعدت نشد نمی دانم با این ترتیب تقصیر قانون است یا قانون گذار یا عدم اجرای قانون
(ماده ۴۸ ـ کمیسیون می‌تواند هر نوع اطلاعات راجعه به عایدات و مخارج دولتی را که لازم بداند از ادارات و دوائر مالیه مستقیماً و از وزارات دیگر دیگر بتوسط وزارت مالیه بخواهد و تمام آنها مکلف در دادن این اطلاعات هستند
(ماده ۴۹ ـ اگر کمیسیون در ضمن اجرای وظایف خود نقصی در اجرای قوانین و نظامنامه‌های راجع به مالیه مشاهد کند و یا تقلب و خیانتی ببینند مراتب را به وزیر مالیه اطلاع می‌دهد.
اینجا نوشته نشده اجاز دزدیها را بدهد اینجا نوشته است که راپورت می‌دهد و جلوگیری می‌کند در این صورت من نمیدانم چه سبب شده است که این ترتیبات و دزدی‌های ادارات را به قانون نسبت می‌دهند.
(ماده ۵۰ ـ تصویب و تصدیق کمیسیون رفع مسئولیت از وزیر مالیه نمی‌کند دست وزیر مالیه هم باز است چون او مسئول است با وجود اینکه کمسیون رای می‌دهد سلب مسئولیت از وزیر مالیه نمی‌کند.
(ماده ۵۱ ـ تقصرات اداری اعضای کمیسیون مزبور در مجلس مشاوره عالی رسیدگی می‌شود ولی راپورت مجلس مشاوره عالی در صورت محکومیت اعضاء کمیسیون به فقرات ۳ و ۴ و ۶ و ۷.
ماده ۶۳ ـ پس از تصویب مجلس شورای ملی و در غیاب مجلس پس از تصویب هیئت وزراء به موقع اجرا گذاشته می‌شود.
مواد این قانون را که فعلاً طرف حمله ست هر کدام را ببینیم همین قسم است شاید بعضی نواقص و ابهامات داشته باشد اما به هیچ وجه این قانون سبب نشده است که این خراب کاریها در مالیه بشود یا اینکه غیر عملی بودنش را بنده نمی دانم چون نمی‌خواهم وقت مجلس را بنده شخصاً اشغال کنم بنابراین همین چند ماده که خواندم اکتفاء می‌کنم و آقای وزیر مالیه اگر ممکن است و جزء اسرار هم باشد پس از یک هفته دیگر بروز نخواهد کرد اگر نقشه‌ای در نظر گرفته‌اند و به آن ترتیب می‌خواهند مالیه مملکتی را اصلاح کنند بفرمائید تا ما هم مطلع شده و عامه مردم هم که فرمودند افکارشان روشن است روشن تر می‌شود و اگر هم مصلحت نمی دانند مختارند.
وزیر مالیه ـ بنده در جواب شاهزاده چیزی که عرض می‌کنم این است که راجع به مستشارها اگر مذاکراتی شده که مستشارهای مالیه می‌آیند و مالیه را اصلاح می‌کنند نباید در این خصوص تا این درجه غلو کرد ملتی که نتواند برای خودش کار کند نباید هیچ وقت انتظار داشته باشد که دیگری از خارج آمده و برای او کار کند (گفته شد صحیح است) شما این مستشارها را که این جا می‌آورید یا خودتان را اجیر و محکوم به حکم او می‌کنید یا این که این مستشار در تحت حکم شما است اگر مستشار در تحت حکم شما شد پس شما آمر نالایقی هستید که مامور نمی‌تواند به حکم شما رسیدگی به کار کند برای این که اگر بنا باشد شما عدم لیاقت خود را اثبات کرده بگوئید ما نالایق هستیم و نمی‌توانیم بدون مستشار کار کنیم و مالیه مملکتی ما به هیچ وجه اداره نخواهد شد مگر آنکه مستشار بیاید بنده از همچه ملتی مأیوسم (صحیح است) بنده نمی‌توانم قبول کنم که یک ملتی منتظر باشد یک اجنبی مملکت او را اصلاح کند و وقتی می‌آید باید فهمید مرکز اتکاء او چیست اگر یک مستشاری بیاید وقتی شما نالایق باشید و مرکز اتکاء آن مستشار نباشید مرکز اتکاء آن مستشار آن وقت یکی ازسفارت خانه هائی خواهد بود که در این مملکت قوی است و آن مستشار به حرف شما تمکین نمی‌کند و نوکر آن سفارت خواهد شد پس بنابراین شما نباید انتظار داشته باشد که یک اجنبی آمده و خانه شما را درست کند وقتی او خوب کار می‌کند که شما وزیر فهمیده و پارلمان خوب و ملب خوب داشته باشید وکیل خوب نداشته باشید پارلمان و حیات و افکار عمومی خوب نداشته اشید مستشار هم مرکز اتکائی نداشته و به آن طرفی تکیه خواهد کرد که قوی بوده و مرکز اتکاء او باشد و البته بآن هم یک مرکز اتکائی خواهد بود که منافعش با منافع ایرانی است و قومیت ما مخالف است پس بنابراین نباید انتظار داشته باشید که مستشار در این جا نیاید و مالیه شما را درست و اصلاح کند آن کسی که می‌گوید مستشار می توند مالیه ما را اصلاح کند من منکر او هستم و می‌گویم مستشار باید در این مملکت نیاید و رئیس اداره باشد زیرا آنها اشخاصی هستند که با ایرانی به هیچ وجه خصوصیت ندارند توصیه قبول نمی‌کنند کسی از آنها توقع ندارد. لذا دوام می‌کنند دوام و عدم دوام آنها هم باید باخته‌های شما باشد اگر تکیه گاه آن مستشاران پارلمان و مردم هستند تکیه گاه وزیر هم که همین پارلمان است چرا وزیر دوام ندارد ولی مستشار دوام دارد پس معلوم می‌شود که تکیه گاه مستشار جای دیگری است که دوام دارد و اگر مرکز اتکاء مستشار هم شما هستید پس باید بی دوام باشد همچنان که ایرانی بی تدوام است و وقتی می‌خواهد کار بکند یک اغراض خصوصی و یک منافع و استفاده هائی پیدا می‌شود و اشخاصی که می‌خواهند اصلاخ نشود با او ضدیت می‌کنند و او را از کار بیرون می‌کنند پس باید فهمید که دوام مستشار برای خاطر شما و در دست شما نیست بلکه دوام اروپائی بواسطه تسلط اوست که در این جا دوام می‌کند و علت دوام مستشار بواسطه این است که فلان خارجی وقتی پارتی او شد و با او موافقت کرده حامی او می‌شود آن وقت اغراض خصوصی ما پیش می‌رود دلیل دیگرش این است که مستشار کسی را نمی‌شناسد اما وقتی وزیر شما کسی را شناخت شما با او ضدیت می‌کنید.
التبه وقتی وزیر ببیند کسی با او ضدیت نمی‌کند کار صحیح می‌کند وقتی ببیند یک پارلمانی است که طالب اصلاحات است آن وزیر هم قهراً کار خوب می‌کند. پس وقتی که وزیر کار خوب نمی‌کند برای این است که مردم نم خواهند کار خوب بشود وقتی که مردم نمی‌خواهند کار خوب شود وزیر هم طبعاً کار خوبی نمی‌کند زیرا می‌گویید دلیل دارد من خودم را با مردم طرف کنم دو روز عمر دارم دست ا زندگانی روزمده بر نداشته به هر ترتیبی است یک کاری می‌کنم خوب شود بید بشود به من چه مربوط است این مردم هم با اینطور اشخاص همیشه مساعدت دارند. اما اگر وزیر بخواند کار بکند جلوگیری از تجاوزات بکند یک دسائسی بر ضد او می‌شود و یک دستجاتی تشکیل می‌کنند و او را به زودی به زمین می‌زنند آن وقت می‌بینیم هر کس تند رو و طالب حقیقی اصلاح و علاقمند به اصلاح بوده نتوانسته است کار بکند اما اینکه شاهزاده از کمیسیون تطبیق حوالجات مذاکره فرمودند بنده خودم دو صورت حساب فرستادم یکی راجع به معدل الدوله پیشکار آذربایجان چون راپورتی از آذربایجان رسیده بود راجع به معاملات جنسی آنجا که متصدی آن معدل الدوله بود بنده فرستادم به کمیسیون تطبیق حوالجات و دیگر یک حسابی بود راجع به میرزا قاسم خان آصف الملک شیرازی که در جراید نوشته شده بود آن را هم بنده فرستادم به کمیسیون متأسفانه بعد از هشت نه ماه هیچ اقدامی نکردند و همان جا ماند. تصور نفرمائید تمام قور با وزارت مالیه بوده خیر کارها به آنجا فرستاده می‌شد وقتی که می دیدند کار خیلی معطل می‌شود و نمی‌تواند آن قدر تعطیل را قبول کرد آن وقت به این جهت کارها به آنجا فرستاده شده و بعد هم چون کار در یک خط بدی افتاده و همین طور شده است که ملاحظه می‌کنید و اما اینکه می فرمائید مأیوس از اصلاحات وزارت مالیه هستند بنده از روز اول یک لایحه پیشنهاد کردم که دو کمیسیون از مجلس بگذرد و نطه نظر بنده این نبود که در مالیه مالک الرقاب و دیکتاتور باشم چون بعضی مواد قانون تشکیلات امروزه را عملی نمی دانم و با سلیقه بنده فرق دارد و البته لازم نیست که اگر سلیقه بنده موافقت با قانون دیگری بکند حکماً آن عملی باشد یا بالعکس بنده شخصاً عقیده‌ام این بود که این قانون بعضی از موادش عملی نیست و محتاج به تغییرات و از آنجا که معتقد بوده‌ام هیچ ماده قانونی را نمی‌توان تغییر داد یا بر خلافش رفتار نمود مگر آنکه از طرف مجلس اجازه داده شود. این بود که کیمسیون بنده پیشنهاد کردم بریا این که از طرف مجلس ناظر باشند یکی در عایدات و یکی در مخارج مالیه. مثلاً اگر دولت از یک مملکتی مستشار خواست گفت نمی‌آیم یا آن دولت نخواست و قبول نکرد مستشار بفرستد باید مالیه ما به همین حال باقی باشد گمان نمی‌کنم تصدیق بکنند.
بنابراین بنده از این نقطه نظر که صورت بهتری داشت در کمیسیون پیشنهاد کردم که حالا بصورت دیگری در آمده است پیشنهاد کردم که اگر یکی از مواد قانون تشکیلات عملی نباشد و بخواهیم تغییر بدهیم مورد استیضاح واقع شود آنها را در کمیسیون مالیه روز اول قرائت کردند مذاکراتی شد و به جلسه دیگر محول شد در جلسه دیگر آقی مشیرالدوله و آقای مؤتمن الملک هم تشریف داشتند بالاخره این ماده نوشته شده حالا این مذاکراتی که می‌شود خودش اسباب یک یأس می‌شود که دیگر هیچ کس در این مملکت نتواند سر بلند کند یا کار بکند اما این که فرمودید کمسیون تطبیق حوالجات چه کارهائی کرده این را هم سر کار نمی‌توانید تشخیص بدهید زیرا سرکار در این مملکت نبودید و اگر هم در این مملکت بوده‌اید هیچ گاه داخل در مالیه نبودید و وقتی که از کمیسیون تطبیق به معاونت وزارت مالیه منتقل شدم مقصودم در زمان تصدی و معاونت خود در وزارت مالیه همیشه این بود که هیچ کاری نشود مگر اینکه به تصویب کمیسیون مزبور باشد و بالاخره یک مدتی هم ما بین بنده و کمیسیون تطبیق سخت در گرفت اوراق درخواست که به آنجا می‌فرستادیم یک ماه معطل می‌شد حتی بنده به کمیسیون نوشتم شما مکلف هستید در عرض سه روز آنچه را که به شما می‌رسد یا مثبت یا منفی جواب بدهید و از آنجا که آنها مستقیماً در تحت حکم و امر قوی وزارت مالیه نبودند و از طرف مجلس شورای ملی انتخاب شده بودند نظر خودشان را اجرا می‌کردند و وزیر هم به آنها نمی‌توانست حکم کند چون یک عضوی که عزل و نصب او در دست وزیر مالیه نباشد البته هر کاری بخواهد می‌کند کار کند یا نکند اهمیت نمی‌دهد اما اینکه می فرمائید هیچ حساب برای ایشان نفرستادند این طور نیست و چنانچه عرض کردم فرستاده می‌شود خلاصه پس از مذاکرات در کمیسیون قوانین مالیه رای کمیسیون به این قرار گرفت آن ماده که بنده پیشنهاد کرده بودم نباشد و به جای اولین ماده واحد و تهیه و به مجلس آمده باشد چون نظر کمیسیون این طور قرار گرفته بود بنده هم موافقت کردم باز هم عرض می‌کنم بنده نظر آن اشخاصی را که معتقد هستند از ایرانی کار پیش نمی‌رود و نمی‌تواند کار بکند یا این که دیگری آمده ما را اداره بکند بنده کاملاً رد می‌کنم و اشخاصی که علاقمند به وطن و مملکت هستند خوب بود عوض این که اینجا مواد قانون را بخوانند و در پارلمان از یک وزیر بپرسند که شما کدام را قبول دارید و کدام را قبول ندارید (البته اگر وزیر قبول داشته باشد چیزی بر خلاف او نمی‌نویسد) بنده عرض می‌کنم وزیر باید اجازه وسیعی در کلیه امور داشته باشد که هر کدام را قبول ندارد به طوریکه کار مملکت زمین نماند بدون این که معطل شود هر چه به نظرش می‌رسد بکند و قانون آن را به مجلس پیشنهاد کند خوب بود آقایان که به موجب قانون اساسی در کارهای مالیه مملکت ذی دخل و در اصلاح مملکت علاقمند می‌باشد عوض آن دو کمیسیون که پیشنهاد شده بود می‌گفتند ده کمیسیون باید باشد و می‌گفتند عوض آن دو کمیسیون باید یک عده زیادی از طرف مجلس بروند در مالیه بنشینند و این صورت‌های امروزی را در تحت نظارت در آورند و یک طوری بکنند که مالیه ما بدتر از این صورت نشود این که می‌فرمایند قانون اجراء نشده صحیح مسلم است اجرا نکردن قانون به واسطه نداشتن نیت خوب است زیرا بواسطه نداشتن نیت خوب روزگار مالیه مملکت ما به این روز افتاده است بنابراین وضعیات حاضره مسلم است خوش نیست و گمان نمی‌کنم کسی هم تصدیق کند که مالیه مملک ما حالش خوش است همه می دانند با چه عبرتی امروزه چرخهای مالیه حرکت می‌کند و کسی نمی داند بعد چطور حرکت خواهد کرد بنابراین بودن یا نبودن قانون یا نسخ یا موقوف الاجرا بودن آن یک چیزهائی است که فعلاً مربوط به اصلاح مالیه مملکت نیست اگر امروزه یک عملیاتی در مالیه مملکتی ما بشود ممکن است برای بعد خوب باشد. والا قانون را شما نگه دارید یا نسخ کنید فرق ندارد چیزی که هست این که اگر بخواهید با این قانون اصلاحاتی بکنید بعضی از مواد قانون است که نمی‌گذارد شما آن اصلاحات را بکنید و اگر نقض کنید البته خلاف قانون رفتار کرده‌اید بنابراین بنده این طور بهتر می‌دانستم که شاهزاده که حامی قانون هستند یک قدری حامی اصلاح وزارت مالیه باشند و اگر به این ماده که بنده پیشنهاد کردم معتقد نبودید خودشان بفرمایند به چه ترتیب وزارت مالیه باید اصلاح شود ایشان یک وکیل هستند و حق دارند ۱۵ نفر را با خود همراه کرده و یک قانونی پیشنهاد کنند ببینید طریق اصلاح این مالیه چیست پس باید فهمید علت اینکه مالیه ما به این حال افتاده چیست و اینکه می‌گویند ایرانی نمی‌تواند کار کند مگر بواسطه وجود خارجی هیچ خارجی دلش برای ما سوخته است هیچ خارجی در فکر خانه ما نیست اگر شما خودتان فر خود نباشید خارجی فکر شما نیست بنده همان روزی که وزارت مالیه را عهده دار شدم یک اختیاراتی خواستم تا بتوانم کار کنم اگر اختیار ندند و دستهای بنده بسته باشد و بخواهند کار کنم بنده نمی‌توانم این شرط اول بنده بود و غرض بنده از این ماده این بود که تصور می‌کردم وقت و موقع رسیده که مالیه اصلا بشود بنده تصور می‌کردم وقتی این ماده به مجلس بیاید با یک اتفاق کامل تصویب می‌شود و در خارج یک آمار خوبی برای بنده که می‌خواهم وزارت مالیه را اصلاح کنم خواهد داشت حالا من می‌بینم یک مخالفتهائی می‌شود و در خارج اشخاصی که منکر اصلاح بوده و این اصلاحات را مضر می دانند وقتی بشنوند با ا ینکه اکثریت مجلس باین قانون رای داده است یک عده مخالف هستد آن وقت این اشخاصی که مخالف با این ترتیبت هستند پیش خود خواهند گفت ما می‌توانیم از اختلاف آنها استفاده کرده با نظریات مخالفین موافقت نموده و اسباب زحمت کار کنان وقت را فراهم آورده نگذاریم کار کنند این است که آن روز اول که بنده به مجلس آمدم و این مواد را پیشنهاد کردم با یک امیدواری کاملی تصور می‌کردم که همه آقایان طالب اصلاحات وزارت مالیه هستند و حالا به عکس می‌بینم مخالفتهائی می‌شود و ممکن بود دو ماه یا چهل روز دیگر که ثابت می‌شد یک ایرانی می‌خواست وزارت مالیه را اصلاح کند و نتوانست آن روز این فرمایشات را می‌فرمودند نه اینکه از اول بنده را کسل و آزرده خاطر و مأیوس کرده و عده را در خارج حاضر کنند که بگوئید مجلس هم با این اصلاح واین ترتیب موافقت ندارد البته همه میدانید در اصلاحات برای هیچ کس نفعی نیست ولیکن در خرابی فایده هست هر ساعت یک دولتی بخواهد قلم بردارد و بودجه را اصلاح کند همه مردم با او طرف خواهند بود بنابراین با این صورتهائی که در کار پیدا شده تصور می‌کنم که این ماده اگر با اکثریت نصف به علاوه یک بگذرد باز آن اشخاص مفتخوار که در خارج هستند و می دانند عده مخالف بوده‌اند در خیال استفاده خواهند بود و بنده اول که عضویت کابینه را قبول کردم با این شرط بود که اختیاراتی به من داده شد دست بنده را باز بگذارند و بتوانم کار کنم بنده مقصود نداشتم که در مجلس بیایم و کشتی بگیرم بنده خواستم به مملکت و مالیه مملکت خدمت کنم مقصودم چیز دیگری نیست این مقصود بنده بود و نمی‌خواستم با کسی کشتی بگیرم.
آقای وزیر مالیه پس از اختتام نطق خود از مجلس خارج شدند.
رئیس ـ آقای مدرس و چند نفر دیگر پیشنهاد کرده‌اند مذاکرات کافی باشد آقایان مذاکرات را کافی میدانند.
(جمعی گفتند کافی است)
سلیمان میرزا ـ بنده عرض دارم اجازه می‌فرمایند.
رئیس ـ آقایان مذاکرات را کافی میداند.
سلیمان میرزا ـ بنده توضیح دارم آقایان چطور مذاکرات را کافی می دانند چون آقای وزیر یک تهمت هائی به بنده زدند بنده چطور ساکت بمانم.
رئیس ـ اگر توضیحی دارید بفرمائید.
سلیمان میرزا ـ متأسفانه آقای وزیر تشریف بردند.
در ضمن دفاع قانون یک نسبتهائی به عرایض بنده دادند که بنده جداً آنها را تکذیب می‌کنم مثلاً فرمودد که بنده نسبت به مستشاران خارجه گفته‌ام که مستشارها باید مملکت ما را اصلاح کنند و یک اختیارات مافوق وزیر داشته باشند ایشان اینطور ترجمه فرمودند که هر کست علاقه مند به این باشد که دیگری بیاید و مملکت را اداره کند باید مأیوس باشد هرگز مملکت اداره نخواهد شد بنده هم این عقیده را دارم که دیگری نباید بیاید مملکت را اداره کنند و نباید در این مملکت مداخله نماید شاید یک شخصی که در این عقیده بیشتر جدی بوده و بیشتر دوندگی کنند بنده باشم نه آقای وزیر.
نصرت الدوله ـ تأمل بفرمائید موقعی که آقای وزیر تشریف می‌آورند بفرمائید.
سلیمان میرزا ـ بنده حاضرم هر وقت تشریف بیاورند باز عرض کنم چون به بنده تهمت زده و نسبت هائی داده‌اند بنده وظیفه‌ام این است که دفاع کنم بنده بکلی تکذیب می‌کنم آنچه را که ایشان فرمودند. بلی بنده طرف دار این هستم که مستشار باید بیاید امور اداری مملکت ما را اصلاح کند صریحاً عرض می‌کنم ما در مملکت خودمان اشخاص عالم به اندازه نداریم و چون بنده امتیاز فضلی را قائل هستم عرض می‌کنم آنها عالمتر و متخصص ترند آنها را مقدم می‌دارم و پیشنهاد می‌کنم برای ادارات جلب شوند و ما هم اختیار داریم نه آن عباراتی که آقای وزیر فرمودند که خودش رامتکی به یکی از سفارتخانه‌ها می‌کنند این مذاکرات خارج از ترتیب مجلس بود. خیر اگر در این مملکت تکیه کردن به قوای خارجی اسباب پیشرفت می‌شد و خیلی از وزرای ما تکیه کردند از همه بیشتر آقای سید ضیاء الدین و وثوق الدوله که تکیه کردند ولی نتوانستند کاری بکنند.
رئیس ـ از حدود توضیح خارج نشوید.
سلیمان میرزا ـ به چشم. بنده عرض می‌کنم آنطوریکه آقای وزیر مالیه فرمودند که بنده علاقه مند به اصلاح مملکت نیستم اگر مقصودشان این عبارت بود کاملاً تکذیب می‌کنم و هم چنین آنچه را که در باب مستشارها فرمودند مقصود بنده آنطور نیست و آمدن مستشار تکلیفش معلوم است و اینها یک چیزهائی است که هیچ در مذاکرات بنده داخل نبود.
رئیس ـ رای می‌گیریم که مذاکرات کافی است یا خیر.
آقایانیکه مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد.
رای می‌گیریم که داخل در شور دویم یا سیم تشویم با نه.
سردارمعظم ـ اجازه میفرمائید
رئیس ـ بفرمائید
سردارمعظم ـ رای دخول در شور گمان می‌کنم در روزی که شروع می‌شود باید گرفته شود.
رئیس ـ خیر جزء شور اول است امروز باید رای بگیریم که داخل در شور دویم بشویم یا خیر ـ پس از آن که رای دادید شور دویم باید بشود آن وقت پنج روز دیگر شور دویم به عمل خواهد آمد
(گفته شد صحیح است)
رای می‌گیریم که پنج روز دیگر شور دویم به عمل بیاید یا خیر.
آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد. نسبت به معاهده چنین هم فراموش شد که این رای گرفته شود چون شور اول بود باید رای گرفته شود که داخل شور دوم بشویم آقایانیکه معتقد بشور دوم معاهده چین هستند قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد. آقای شیخ الاسلام نماینده اصفهان از وزیر پست و تلگراف راجع به قرار داد پستی بین ایراین و افغانستان سؤالی دارند ویر هم برای جواب حاضرند سؤال را بفرمایند تا جواب دهند.
شیخ الاسلام ـ این سؤالی است که توسط مقام ریاست مجلس شورای ملی کرده‌ام که صورتش قرائت می‌شود
(به مضمون ذیل قرائت نمودند)
- مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی از قرار بعضی اخبار موثقه قرارداد پستی فیما بین دولتین علتین السلامین ایران و افغانستان منعقد شده و مقرر شده است به موقع اجراء گذارده شود و حال آنکه مطابق قانون اساسی ایرای قرارداد باید اول به مجلس شورای ملی مراجعه شده و پس از تصویب به موقع اجراء گذارده شود از ریاست وزراء عظام سؤال شود که چگونه قرارداد فوق به مجلس شورای ملی مراجعه نشده است.
وزیر پست و تلگراف ـ اطلاعات جناب شیخ الاسلام را تکذیب می‌کنم چنانچه خاطر محترم نمایندگان مسبوق است عهد نامه مودت بین دولت ایران و افغانستان به مجلس تقدیم شده و مجلس هم به کمیسیون خارجه مراجعه کرده انشاءالله به زودی به مجلس خواهم آمد و تصویب خواهد شد در ضمن این عهدنامه یک ماده راجع به افتتاح روابط پستی و تلگرافی است که بعد از آنکه عهدنامه از مجلس گذشت قرارداد پستی به مجلس شورای ملی تقدیم خواهد شد مواد آن هم حاضر است ولی انتظار دارم به زودی عهدنامه بگذرد تا آن قرارداد پستی تقدیم مجلس شورای ملی بشود البته قبل از اینکه از تصویب مجلس بگذرد به موقع اجرا گذارده نخواهد شد
رئیس ـ آقای شیخ الاسلام اصفهانی سوالی راجع به دکترهای اروپائی از آقای وزیر معارف داشتند.
شیخ الاسلام ـ این سؤال را هم توسط مقام ریاست به مجلس شورای ملی به این قسم بنده کرده‌ام قرائت می‌کنم (به مضمون ذیل قرائت نمودند)
(مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی)
پیشنهاد می‌کنم به استغاثه نامه محصلین طب که شکایت از دو نفر دکتر و یک نفر خانم خارجی کرده‌اند و در روزنامه‌های محلی هم مثل ستاره ایران ۵۷ جمعه بیست و هفم محرم درج شده رسیدگی و تعقیب شود.
رئیس ـ از حدود سؤال خارج است معنی سؤال ندارد.
شیخ اسلام ـ عرض بنده این است که اقدامی راجع به آنها شده است یا اینکه به همان حال باقی است.
وزیر معارف ـ بلی سوء تفاهمی پنج ماه قبلاً بین شاگردان دارالفنون و اطباء معالج مریض خانه دولتی شده بود بنده از آنها توضیحاتی خواستم معلوم شد که یک سوء تفاهم ساده است مثلاُ در اطاق عملیات جراحی قانون این است که وقتی جراح عمل می‌کند نباید داخل شد حتی بعضی از آقایان که از ترتیبات مریض خانه اطلاع دارند می دانند که وقتی عملیات جراحی می‌شود اطباء و اشخاص که معالج هستند باید دستمال را به دهانشان بگیرند تا نقی از دهانشان خارج می‌شود و ترشح می‌کند آن میکربها داخل در جراحت مریض نشود وقتی که شروع به عمل کردند دیگر داخل در اطاق شدن مشکل است گویا یکی دو دفعه شاگردها خواسته‌اند داخل اطاق شوند خادمه پرستاره (دیر کرپس) که مدیره اطاق عملیات است گویا گفته است مشغول عملیات هستند و چون به موقع نرسیدید خوب است داخل نشوید معذالک از آنها توضیحاتی خواستم گفتند هیچ ممکن نیست از راه توهین اقدامی شده باشد از راه تعلیم بود این بود که این مسئله را سوء تفاهم دانستم و با شاگردان مذاکره کردم که قبل از وقت بردند و از روی یک ترتیب صحیحی باشد که این سوء تفاهمات پیدا نشود.
رئیس ـ به موجب رقعه که آقای رئیس الوزراء نوشته‌اند آقای منصور الملک را به سمت معاونت وزارت داخله معرفی کرده‌اند و برای تعیین سؤالاتی که شده حاضرند جواب بدهند.
شاهزاده سلیمان میرزا سئوالی راجع به اوضاع آذربایجان دارند و آقای آقا سید یعقوب سؤالی راجع به انتخابات آنجا دارند و آقای معاون برای هر دو حاضر هستند.
معاون وزارت داخله ـ بلی
رئیس ـ آقای سلیمان میرزا (اجازه نطق)
سلیمان میرزا ـ محض تذکر آقای معاون وزارت داخله عرض می‌کنم قبل از آنکه وزراء معرفی شوند بنده اجازه گرفتم و در این مجلس راجع به آذربایجان بطور پیشنهاد مذارکراتی کردم و تصور می‌کردم بعد از آنکه هیئت وزراء معرفی شدند دیگر محتاج به تجدید مطلب نخواهد شد فعلاً می‌بینم همانطور که همه آقایان در جراید مطالعه فرموه‌اند و خود آقای معاون هم البته بیشتر از سایرین اطلاع دارند اوضاع آذربایجان و امنیت آن حدود چندان خوب نیست و باید از برای یک قسمتی از مملکت مثل آذربایجان سعی کنند که زودتر امنیت حاصل شود گمان می‌کنم آقای معاون هیئت دولت با بنده موافقت داشته باشند ولی چون از اقداماتی که هیئت دولتدر این زمینه کرده‌اند اطلاعی ندارم محض مزید اطلاع و رفع پرشانی حواس که آیا در آذربایجان باهالی آنجا چه می‌گذارد و اهالی آنجا چطور زندگانی می‌کنند و برای اینکه از آذر بایجان وکیل در مجلس نیست در واقع ما تمام وکیل آذربایجان هستیم بنابراین بنده مثل یک نفر وکیل آذربایجان که هیچ فرقی با تهران ندارد از آقای معاون سؤال می‌کنم که آیا برای اصلاح و امنیت آذربایجان چه اقداماتی در نظر گرفته‌اند و چه عملیاتی فرمودند یا خواهند فرمود که در آتیه خیلی نزدیکی اهالی آنجا راحت باشند و اشرار ومتجاسرین که در این حدود تجاوزاتی می‌کنند بکلی قلع و قمع شودن و غائله آذربایجان بر طرف شود و در این قسمت از مملکت عزیز ما به زودی امنیت و رفاهیت حاصل شود.
معاون وزارت داخله ـ البته همه آقایان مسبوق هستند که مدتی است قضیه اسمعیل آقای سمیتگو در صفحات غربی آذربایجان پیش آمده و تولید یک مشکلاتی کرده است مقارن تشکیل این کابینه یعنی اوایل کابینه آقای قوام السلطنه بر عهده اتباع اسمعیل آقا و متمردین آن صفحات خیلی افزوده شد و قوت گرفتند و در مقابل هم یک مشکلات محلی در تمام آذربایجان پیش آمده بود که به تناسب فزونی عده متمردین وسایل دفاع فراهم نبود بدین جهت بدون فوت وقت با کمال مداومت دولت برای تهیه موجبات دفاع مشغول اقدامات شد این بود که از تهران یک عده هزار نفری ژندارم فرستاده شد در محل هم با یک اقدامات خیلی جدی مشغول به تهیه قوای ملی شدند و تقریباً قوای آذربایجان روی هم رفته در آن موقع از نظامی و غیر نظامی شاید به سه هزار نمی‌رسید ولی حالا متجاوز از پنج هزا نفر هستند و باز هم به عده آنها افزوده می‌شود علاوه بر نفراتی که تهیه شده از حیث اسلحه و مهمات هم یک اقدامات مفیدی شده است و اردوئی از اینجا رفت اسلحه کافی داشت در محل هم از مامورین محلی یک اردوئی در قراجه داغ در تحت ریاست امیر ارشد تشکیل شد که الان در شرف خانه می‌باشد و ایالت هم به آنجا رفته و برای آنها اسلحه و مهمات کافی تهیه شده در طرف ما که هم یک قوای کافی پیش بینی شده برای دفاع حدود خوی حاضر هستند و دولت کمال امیدواری را دارد و انشاءالله به زودی با این قوا که تهیه و نواقص آن هم رفع شده است عنقریب غائله آن صفحات مرتفع شود و جای هیچ نگرانی نخواهد بود فقط در بین این اقدامات که دولت در نظر داشت متأسفانه قضیه ساوجبلاغ واقع شد که خلی اسباب تأسف بود و این هم بواسطه بی احتیاطی و زیادی عده متمردین بود در خصوص آن واقعه هم در آذربایجان مامورین نظامی و ایالت مشغول تحقیقات هستند که اگر بی احتیاطی از طرف مامورین نظامی شده باشد تعقیب شوند و امیدوارم قضیه ساوجبلاغ هم بطور خوبی عنقریب جبران شود.
سلیمان میرزا ـ بنده هم همین امیدواری را دارم که به زودی قضیه ساوجبلاغ ترمیم شود لیکن یک نکته را بنده ملتفت نشدم آیا تهیه قوا و لوازمی را که فرمودند همان قوا و لوازماتی است که قل از واقعه ساوجبلاغ فرستاده شده یا اینکه بعد از آن واقعه باز فرستاده‌اند این را اگر توضیح بفرمائید رفع سوء تفاهم خواهد شد.
معاون وزارت داخله ـ تهیه قوائی که شده است بیشتر بعد از قضیه ساوجبلاغ بوده مثلاً اردوی قراچه داغ و امیر ارشد بیشتر عده اش بعد از واقعه ساوجبلاغ بوده است در طرف ماکو هم همین طور چون بعد از واقعه ساوجبلاغ قوای متمردین مرکزیت پیدا می‌کرد در طرف ولایات ثلاث ارومیه و خوی و سلماس به این جهت در طرف ماکو قوای زیاد تهیه شده است.
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب هم سؤالی راجع به انتخابات دارند.
آقا سید یعقوب ـ البته آقای معاون وزارت داخله مسبوق هستند که مجلس یک جدیتی دارد که نمایندگان آذربایجان زودتر در تهران حاضر شوند و مخصوصاً در این باب کمیسیون تشکیل دادند که در آن کمیسیون بنده هم عضویت دارم آقایان سلیمان میرزا و مشیر الدوله هم در آن کمیسیون هستند در کمیسیون رای گرفته شد که دوسیه انتخابات آذربایجان به مرکز آورده شود بنده سؤالی دارم می‌خواستم عرض کنم که دوسیه زودتر خواسته شود که عمل انتخابات آذربایجان خاتمه پیدا کند.
رئیس ـ اظهار جناب عالی بطور سؤال نبود.
معاون وزارت داخله ـ اجازه می فرمایئد توضیحاتی عرض کنم.
رئیس ـ بفرمائید
معاون وزارت داخله ـ فرستادن این دوسیه که به تأخیر افتاد برای این بود که مشغول جمع آوری بودند ولی این اواخر تأکید شد و به موجب تلگرافی که از تبریز رسیده است چند روز است دوسیه‌ها را فرستاده‌اند و عنقریب همین روزها به مرکز خواهد رسید.
رئیس ـ آقای شیخ الاسلام اصفهانی هم یک سؤالی داشتند.
شیخ الاسلام ـ این هم سؤالی است که بنده توسط ریاست مجلس شورای ملی کرده‌ام و چون شرحی در روزنامه ستاره ایران شماره ۶۳ دیدم و همانطور که در روزنامه نوشته شده بود چون راجع به وزراء بود بنده هم همان قسم نوشتم این است که قرائت می‌کنم به مضمون ذیل قرائت نمودند. مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی روزنامه ستاره ایران نمره ۶۳ می‌نویسد وزراء حقوق یک صد نفر تفنگچی تصویب نموده‌اند برای راه شیراز و اصفهان و نیز در نمره ۵۶ مورخه ۲۶ محرم می‌نویسد هیئت وزراء عظام ماهی دو هزار تومان اضافه بر بودجه قرا سورانی فارس تصویب نموده‌اند و نیز در همین شماره می‌نویسد ریاست وزراء عظام مقرر فرموده‌اند پانصد تومان قشنگ جهت یزد خریداری شود چون تصویب نامه‌های فوق به مجلس شورای ملی نیامده است پیشنهاد می‌کنم از ریاست وزراء عظام سؤال شود که این تصویب نامه‌ها بدون مراجعه به مجلس شورای ملی چکونه به موقع اجرا گذارده شده است شیخ الاسلام اصفهانی
معاون وزارت داخله ـ چون سؤالشان از آقای رئیس الوزراء بود جواب را آقای رئیس الوزراء باید بدهند در جلسه آتیه جواب به عرض می‌رسد.
رئیس ـ آقای سردار معظم نماینده خراسان سؤالی راجع به انتخابات داشته
سردارمعظم ـ سؤال بنده مختصر است با نهایت درجه علاقه مندی که به حضور وکلاء در مرکز است بنده می‌خواستم از معاون وزارت داخله سوال کنم علت اینه شروع به انتخابات خوار و ورامین و همدان و سیستان و آباده و مشهد و نیسشابور و ایل قشقائی و بار فرو و کرمان شاهان نشده است چیست اگر بگوئید در مشهد و نیشابور مانعی تا به حال بوده نسبت به نقاط دیگر که مانعی نبوده و مانع از این دو نقطه هم مدتی است بر طرف شده و علت اینکه با به حال از طرف دولت اعلان انتخابات در این نقاط داده نشده چیست.
معاون وزارت داخله ـ در تمام این نقاط اعلان انتخابات داده شده است در حوزه فارس برای انتخابات جهرم است و به آباده چند روز قبل دستور شروع به انتخابات داده شده و مطابق تلگرافاتی که اخیراً رسیده است در جهرم شروع و مامور از طرف ایالت فارس گرفته که انتخابات قشقائی را شروع بکند و به سردار عشایر هم برای انتخابات اهل قشقائی دستورهای لازمه داده شده راجع به انتخابات بلوچستان هم یک مشکلاتی داشته است و دستور دادیم که حتی المقدور اقدام بکنند راجع به انتخابات همدان البته مسبوق هستند نظر به یک مشکلات محلی که در انتخابات پیدا شده بود یک سابقه مفصلی پییش آمده بود آن سوابق تمام مطالعه شده و بالاخره دستور به حکومت همدان داده شد که موافق و بالاخره دستور به حکومت همدان داده شد که موافق قانون انتخابات، انتخابات ان جا را خاتمه بدهند و شاید محتاج به مامور مخصوص هم نباشد و اگر مشکلات مهم پیدا کرد اطلاع بدهند تا اگر مامور مخصوص لازم باشد فرستاده شود. در حوزه خراسان هم مشهد و نیشابور و طبس و سیستان است برای سیستان دستور دادیم که شروع کنند و اقدام هم کردند ولی راجع به نقاط دیگر تا اقدام کنیم و حالا شروع خواهیم کرد و دستورش هم داده شده است در خصوص بار فروش مازندران هم اقدام شده تعرفه هم فرستاده شده راجع به خوار ورامین هم حکومت نظامی آنجا ملغی شده و دستور برا انتخابات آنجا داده شد در حوزه آذربایجان مخصوصاً تبریز عرض کردم دوسیه خواسته شده برای توابع به ایالت دستور دادیم که حتی المقدور سعی کنند که انتخابات آن جا زودتر شروع شود و به انجام رسد. راجع به اخطار آقایان نمایندگان هم در بعضی نقاط انتخاب شده‌اند و هنوز نیامده‌اند اگر چه دولت مسئول نیست حتماً وقتی که آنها انتخاب می‌شوند زود بیایند ولی مخصوصاً تلگرافات شده است که زودتر حرکت کنند یک نفر نماینده هم اخیراً در تأئین انتخاب شده و تلگراف انتخاب ایشان رسیده است و حاج میرزا تقی خان است که کتباً به مجلس هم اطلاع داده شده است.
سردارمعظم ـ بسیار خوب مطابق اظهارات معاون وزارت داخله مطابق اظهارات معاون وزارت داخله باید امیدوار بود هر چه زودتر نمایندگان که از حوزه‌های مزبوره انتخاب شده‌اند در مرکز حاضر شوند ولی چون ایشان راجع به جهرم اشاره کردند بنده تصور می‌کنم آن طوری که فرمودند نشده باشد و راجع به همدان هم که نمی‌گفتند از طرف دولت مامور خاصی برای نظارت فرستاده شود بنده لازم می دانم عرض کنم خوب است که دولت این قبیل مداخلات را در امر انتخابات نماید که بر خلاف قانون است و با بودن مجلس شورای ملی باید جلوگیری از جریان انتخابات ننماید دولت در امر انتخابات لازم نیست و سکته به اساس انتخابات وارد می‌آورد و اسباب تأخیر می‌شود.
رئیس ـ راجع به جهرم چه فرمودید درست مسموع نشدم.
سردارمعظم ـ شنیده می‌شود از جهرم فتح الدوله انتخاب شده اگر اینطور باشد خیلی جای تأسف است.
معاون ـ البته به موجب قانون انتخابات هر کس معرفی شود دولت نمی‌تواند رد کند اگر نظریاتی باشد باید خود مجلس اقدام نماید اما راجع به همدان بنده عرض کردم سابقاً مامور مخصوص فرستاده شده بود بعد از آنکه به سوابق مراجعه شده موافق قانونی انتخابات دستور داده شده که حکومت خودش انتخابات را خاتمه دهد و معتقد نبودیم مامور فرستاده شود.
فتح الدوله ـ چون این جا اسم فتح الدوله برده شد شاید اشتباه شود ایشان جواد خان فتح الدوله هستند و بنده فتح الله فتح الدوله هستم.
رئیس ـ آقای آقا سید حسن کاشانی راجع به انتخابات سؤالی داشتید آقاسید حسن بنده راجع به انتخبات آذربایجان و نتیجه کمیسیونی تحقیق خواستم سئوالی بکنم آقای آقا سید یعقوب اظهار کردند و جواب هم داده شد
رئیس ـ اظهارات آقایان تمام شد. اگر آقایان موافق باشند جلسه را ختم می‌کنم و جلسه آتیه ش فردا روز پنج شنبه دو ساعت به غروب دستور آن هم شور قانون در معاهده چین خواهد بود مخالفی نیست اظهاری نشد مجلس تقریباً یک ساعت از شب گذشته ختم شد.