مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ دی ۱۲۸۵ نشست ۲۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ دی ۱۲۸۵ نشست ۲۳ مذاکرات دارالشورای ملی یکشنبه چهاردهم شهر ذی قعده الحرام ۱۳۲۴
امروز مشروحه از طرف صدارت عظمی خطاب برئیس مجلس که راجع بود بتکلیف خواستن شیعه‌های کردستان در امر انتخاب قرائت شد اهالی کردستان شافعی مذهبند و شیعه‌ها می‌خواهند از طرف خودشان کسی را انتخاب بنمایند عریضه که خود شیعه‌ها بحکومت در این باب نوشته بودند و لایحه هم که حکومت نوشته بود هر دو لفاً فرستاده شده بود لایحه قرائت گردید لایحه حکومت مشتمل بود بر مطالبه تعیین تکلیف شیعه‌ها در امر انتخاب و تعیین مخارج وکلا و مخارج انجمن محلی که برقرار می‌شود و تکیف طایفه یهود و نصارا که آنها هم می‌خواهند از خودشان کسی را انتخاب بمایند و استفسار حقوق رأی اهل نظام که ملاک هستند واینکه تأخیر انتخاب وکلا برای ترسیدن تلگراف و جواب عرایض بود ولی حال انجمن بلدی تشکیل و مشغول بانتخابند و منتظر جواب این چند فقره هستند.
عریضه شیعه‌ها بحکومت باین مضمون بود که:
- ما هزار نفر غربا سالهاست در اینجا سکونت داریم و صاحب آب و ملک هستیم حال که بامر مبارک اعلیحضرت مجلس ملی افتتاح وانجمن محلی هم تشکیل می‌شود مقرر بدارید از جانب ما هم یکنفر باسم وکیل در آنجا باشد.
آقاسید محمد تقی هراتی – حق دارند در این فقره جماعتی هستند که ملاک و تجار می‌باشند.
آقا میرزا ابوالحسن – اینها غربا نیستند اهل آنجا می‌باشند ولی شاید از اصناف و ملاکین باکثریت آراء از ایشان کسی انتخاب نشود.
حاجی محمد اسمعیل آقا – شبهه نیست که ایشان حق رأی را انتخاب دارند ولی اینکه از میان خودشان کسی را انتخاب کنند در این باب اشکالست.
سعدالدوله – در شهرهای بزرگ که عدد اصناف زیاد و جمعیت ایشانهم زیاد است صورت انتخاب اشکال پیدا نمی‌کند ولی در شهرهای کوچک و دهات که اصناف از همه طبقات هستند ولی جمعیتی ندارند در آنجا همه حق انتخاب دارند باین نحو که هر طبقه و صنفی یکی را معین و اسم او را می‌نویسند در سرکوچه‌ها و بازارها بعد قرعه می‌کشند اکثریت آراء بهر کدام شد او معین خواهد بود و ملت عبارت از طبقات مختلفه است که اهل یک مملکت ویکدولت شمرده شوند در اینگونه از امور همه افرادمملکت ذیحق می‌باشند که انتخاب کنند و رأی دهند.
رئیس- مطلب همین است ولی اینها می‌خواهند که منفرداً خودشان یکنفر را وکیل نمایند واین مشکل است.
محقق الدوله – هر گاه اینها منفرداً این حق را اشته باشند آندو طایقه هم همین استدعا را خواهند نمود و مزید بر اشکال خواهد شد.
سعدالدوله – حکومت باید از روی دستورالعمل صحیحی که در ینجا تعیین می‌شود انجمن محلی تشکیل بدهد و از روی آن دستور مشغول بانتخاب شوند آنها نمیدانند ترتیب چیست و چه باید کرد.
حاجی محمد اسمعیل آقا – مقصود اینها نیست که یکنفر از ایشان در انجمن محلی حاضر باشد نه در مجلس شورایملی.
آقا میرزا محسن- بلی مطلب همین است ولی مشروحه وزیر همایون مخالف با عریضه ایشانست.
محقق الدوله – مشروحه وزیر همایون سند است و ایشان در باب وکالت مجلس نوشته‌اند خوب است مشروحه ثانیاً خوانده شود. (دوباره خوانده شد)
جمعی گفتند مقصود هر دو همان وکالت در انجمن ایالت است و در اینباب هم حق دارند که ازشش نفر یکنفر از ایشان باشد.
محقق الدوله – سه چهار فقره است که وزیر جواب خواسته‌اند یکی یکی را مذاکره کنید تا رأی دهند یکی همین مطلب است و یکی تعیین مخارج وکلا، دیگری مخارج انجمن ایالتی و دیگر استفسار حق رأی داشتن اهل نظام که جزء ملاکین هستند در انتخاب وکیل ملاکین و دیگر تکلیف طایفه یهود و نصاری اما انجمن ایالتی حق مخارج از مجلس ندارد ولی مخارج راه وکلاء را باید معین کرد که بزودی بیایند و یهود و نصاری هم حق ندارند.
وثوق الدوله – انجمن محلی باید از روی قانون و دستور صحیح باشد کی گفته که حالا انجمن محلی باید تشکیل شود و از برای او مخارج معین شود این مسئله باید بتصویب مجلس سنا باشد و هنوز مجلس سنا تشکیل نشده تا آن تشکیل شود.
محقق الدوله – انجمن محلی در امر ایالت لازمست و باید باشد.
آقا میرزا محسن – مقصود اینست که باید این انجمن از روی دستور صحیح باشد شاید مجلس سنا این ترتیب را تصویب نکند.
سعدالدوله – انجمن محلی حالیه موقتی است حق مخارج ندارد و باید وکلا را بفرستند بعد از ترتیب و دستور صحیح مخارج آن معین و معلوم خواهد شد.
آقا میرزا محسن – این انجمن، انجمن بلدی است نه انجمن نظارت ایالتی چنانچه در تبریز هم انجمن بلدیه تشکیل داده بودند.
سعدالدوله – انجمن بلدی حق مخارج ندارد و نمیدانم از روی چه قانونی تشکیل دادند اگرچه انجمن تبریز به ما خیلی کمک کرده و در انتخاب وکیل جد و جهد نموده ولی اینگونه انجمنها حق مخارج ندارند همانطور که فهمیده‌اید چیزی جواب بنویسند که وکلا را روانه کنند تا در بابت انجمن دستور برسد
(گفتگو از نظامنامه شد)
آقا میرزا محسن – حضرت ولایت عهده و صدارت برای همین مطلب حضور اعلیحضرت رفته و دور نیست تا امشب برسد.
سعدالدوله – (خطاب رئیس) همین طور است؟
رئیس- بلی حالا رفته‌اند و همینطور است که آقا فرمودند.
سیدالحکما- تکلیف یهود و نصارای کردستان چه شد.
سعدالدوله – همانست که گفتیم یهود و نصاری جزو ملتند و حق رأی دارند
(گفتند یهود و نصارای اینجا حق رأی را واگذار نموده بودند).
سعدالدوله – مختارند که واگذار نمایند یا رأی بدهند (بعد لایحه دادند که برئیس بدهند و خواستند که فصل آخرش خوانده نشود باقی دیگر قرائت شود گویا راجع به مجلس سنا بود رئیس خودشان ملاحظه کرده و بعد از ملاحظه) معلوم است هر مملکتی تکلیفی دارد که مملکت دیگر آن تکلیف را ندارد و نمی‌شود هر چه دریک مملکتی هست بعین او را در جای دیگر جاری کرد یا اینکه عمل گذشته باز هم اگر هم لازم است در اینباب مذاکره شود بشود.
سعدالدوله – عقیده من این است که چون وکلای ملت رأی دادند دیگر لازم بگفتگو نیست من آنشب خیلی گفتگو کردم و همراهی نمودم تا یک اندازه‌ای لازم بود ولی بیک اندازه‌ای برای احتجاج و غلبه کردن بر طرف زیاد روی کرده بودم و این ترتیب عیبی ندارد بلکه در بعضی از ممالک انتخاب اعضاء سنا نه از دولت است و نه ملت انتخاب آنها ارثی و خانوادگی است مثل مجلس لردهای انگلیس و آقایان موکلین هم باید بوکلای خودشان اطمینان داشته باشند اینهم لایحه دیگری است که حال بمن نوشته‌اند ولی فعلا تکلیف نیست که اینگونه مطالب اظهار شود مگر بعد از صحه نظامنامه
(لایحه را دادند برئیس و قرائت نشد)
آقا سید حسین بروجردی – یدگر روی پاکتها تمبر پست نیست.
سعدالدوله- چون گفته شده بود که چرا تمبر پست خانه بخط خارجه است حال دیگر نزدیک است که هیچ تمبر روی کاغذ نچسبانند این ترتیبات از بی‌نظمی و بی‌ترتیبی است.
رئیس- هر گاه مبر پستخانه ولایات تمام می‌شود وجای آن مهر می‌زنند این اتفاقات می‌افتد چندی پستخانه با من بود ولی نمی‌گویم این صحیح است اما سند از برای تقلب نمی‌شود.
سعدالدوله – صحیح است سند تقلب نیست ولی سند بی نظمی که هست شما هیچ در فرنگستان دیده‌اید که پاکتی بی تمبر باشد.
رئیس- خیر آنجاها اینطور امور دیده نمی‌شود.
سعدالدوله – در این باب تحقیق کنید تا معلوم شود که جواب ایشان راجع به بی نظمی امور خواهد بود یا خیر.
آقا سید حسین – تمربهایی که مطبعه بلژیک بخط خودشان از این چاپ میکنند چیست؟
رئیس- مدتی است که چاپ میکنند فقط خط خودشان نیست عدد فارسی هم دارد چون باید بخارجه برود باید بخط ایشان هم باشد ولی باید بگوییم که این کاغذ تمبرهای کثیف و بی نظم برای چیست.
آقا سید حسین – این تمبرها را باید وزیر مالیه چاپ کند بایشان بدهد ایشان چه حقی دارند در این باب اقدام کنند.
سعدالدوله – عمل گمرک و ترتیبات آن در مدتی که دولت باطمینان بکسی واگذار کرده و مفتش برای او قرار نداده بود حق این گفتگوها را نداریم و اینکه تمبر را که باید چاپ کند یا بدهد باید مذاکره شود و فعلا موقع نیست.
حاجی محمد اسمعیل آقا – حالا تکلیف مجلس این گفتگوها نیست باید بوظیفه خود عمل کند هر مطلب راجعه بهر وزارتی را باید از اداره او اصلاحش را خواست.
آقا سید حسین – پس دستور وزارتخانه‌ها و ادارات را بنویسید و مرتب نمایید.
آقا میرزا محسن – وقتی قوانین کلیه وضع شد این جزئیات ضمناً اصلاح خواهد شد.
سعدالدوله – بلی صحیح است ولی آقا هم حق دارند تا قانون وضع و مرتب شود طول دارد باین زودیها که نمی‌شود و شما از امروز ببعد در هر کاری پول لازم دارید پس باید حتی المقدور این رخنه‌ها را سد کرده و جلوگیری نمود.
آقا سید حسین – اوراقی را که مطبعه بلژیک چاپ کند آنچه اجرت می‌گیرد مطبعه‌های دیگر نصف آن یا کمتر می‌گیرند چاپ می‌کند پولهایی که از ولایات از بابت مالیات دریافت می‌دارند و چقدر در پرداختن آن تأخیر می‌اندازند و انقفاع می‌برند باید این ضررها را از دولت رفع کرد.
سعدالدوله – شما حالا تکلیف در این امور ندارید بعد از رسیدن نظامنامه که وزراء می‌تواند به مجلس حاضر شوند باید از وزیر مسئول آن محل اصلاحش را خواست در اینموقع تلگرافی که از لاهیجان بعنوان صدارت عظمی مخابره شده بود و عیناً در ذیل درج می‌شود قرائت گردید.
از لاهیجان بطهران (روز جمعه ۱۲ شهر ذیقعده الحرام) حضور مبارک بندگان حضرت مستطاب اجل
- اشرف اکرم آقای صدر اعظم مدظله العالی حسب الامر از طرف ایالت جلیلیه مقرر شده که شش نفر وکیل از طرف عموم اهالی لاهیجان برشت حضار شوند و ۶ نفر منتخبین که باید بمرکز کل بفرستند معین شده لاهیجان از محال بزرگ گیلان است سابق هم پایتخت گیلان بوده در شهر و ده جمعیت زیاد دارد عرض و استدعای همگی آنست از شش نفر وکیل که باید بمجلس ملی طهران بفرستند یکنفر باید از اهالی لاهیجان باشد اهالی لاهیجان شش نفر منتخب و تمام اهالی از علماء واعیان و کسبه اتفاق نموده‌اند یکنفر وکیل که باید از طرف اهالی لاهیجان تهران باشند جناب آقا میرزا هادی خان معروف به دبیر لاهیجانست که مرد کامل و با اطلاع از قانون ملت ودولت و خیرخواه صحیح است استدعا داریم از کارگذاران مبارک امر بفرمایند یکنفر از شش نفر وکلای ملی گیلان معزی الیه باشد همینطور هم همه اهالی بایالت جلیله گیلان تلگراف نموده‌اند و ایشان هم امضاء نمایند.
(عموم علماء واعیان و تجار و کسبه لاهیجان)
تلگراف دیگر از رشت بعنوان صدارت که ذیلا درج می‌شود قرائت شد.
از رشت بطهران پنجشنبه ۱۱ ذیقعده الحرام.
- حضور مبارک بندگان حضرت مستطاب اشرف امجد آقای صدر اعظم روحی فداه
- منتخبین رشت تمام شده همین ماه حرکت میکنند آقایان علماء هم یکشب خانه شریف العلماء جمع شده جناب حاجی بحر العلوم را انتخاب کرده‌اند ولی طلاب میگویند این انتخاب از روی نظامنامه نشده توی خود علما و طلاب درخصوص منتخبین نفاق است اگر می‌فرمایید همین طور جناب حاجی بحرالعلوم را روانه کنم یا اینکه بطبیعت خودشان واگذارم هر وقت خواستند وکیل تعیین نموده بفرستند.
- (چاکر صاح)
حاجی محمد اسمعیل آقا – خوبست آقایان از جناب حاجی خمامی استفسار کنند که حاجی بحرالعلوم ترتیب انتخابش بچه نحو بود چون در آنجا چند نفر خائن و مفسد هستند که اغتشاش میکنند.
آقاسید محمد مجتهد – کراراً نوشته شده و بعضی جواب دادند که انتخاب او برخلاف نظامنامه است بعد آقا سید محمد مجتهد سؤال کرد که هر گاه مجلس از یکنفر وزیری سؤال کرده باشد و جواب ندهند تکلیف چیست (مقصود جواب صیادان انزلی بوده از وزارت خارجه)
سعدالدوله – حکمش در نظامنامه معلوم است.
رئیس- در صدد جواب دادن هستند و می‌دهند.
آقا سید محمد – پس کی خواهد ید یکماه است علی الاتصال آن بیچاره‌ها تظمل میکنند و شکایت می‌نمایند خودشان خسته شده‌اند ما را هم خسته کردند یکدفعه جواب اینها داده شود تا راحت باشند.
صدیق حضرت – از طرف صدارت مجلس هر چه خواست جواب مستقیماً می‌آید ولی از وزارت خارجه و داخله مسامحه می‌شود.
سعدالدوله – از قراری که شنیدم وزارتخارجه تمام امتیازنامچه‌ها را صورت برمیدارد اگر حال هم چیزی بنویسند جوابش می‌رسد.
صدیق حضرت – امروز باز می‌نویسیم و مطالبه جواب می‌کنیم.
آقا سید حسین – این همه تأخیر و مسامحه برای چیست.
حاجی معین التجار – جناب حاجی امین الضرب گفتند که صورت امتیازنامه شیلات را گفته بودند بردارندو بمجلس بدهند.
صدیق حضرت – چون از وزارت خارجه گفته بودند که باید اولا بصدارت اطلاع بدهم هر گاه صلاح دانستند صورت قرارنامه را بمجلس می‌دهم شاید تأخیرش باین جهت شده.