مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ اسفند ۱۳۳۳ نشست ۹۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هجدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۴
سال یازدهم
شماره مسلسل
دوره هجدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۸
جلسه: ۹۷
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه هشتم اسفند ماه ۱۳۳۳
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت‌مجلس
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: بهبهانی. رضایی. نورالدین امامی
۳- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای نقابت
۴- بیانات آقای تیمورتاش طبق ماده ۸۷ آئین‌نامه
۵- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای دکتر جزایری
۶- بقیه مذاکره در طرح پیشنهادی راجع بتمدید مدت رسیدگی کمیسیون‌های مشترک مجلسین بلوایح ناشیه از اختیارات آقای دکتر مصدق
۷- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای معاون وزارت فرهنگ
۸- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای معاون وزارت کشور
۹- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
(مجلس دو ساعت و یک ربع قبل از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید)
۱- تصویب صورت‌مجلس
رئیس- اسامی غائبین قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
غائبین با اجازه- آقایان: خزیمه‌علم. نصیری. سلطانی. ثقةالاسلامی. سعیدی محمود ذوالفقاری. مصطفی ذوالفقاری اکبر. دکتر وکیل. امیرتیمور کلالی. حائری‌زاده. عبدالحمید بختیار. صدقی. دکتر عمید. سرمد. دکتر جزایری. اورنگ
غائبین بی‌اجازه- آقایان: اریه کیکاوسی. اعظم زنگنه. کی نژاد
دیرآمدگان و زودرفتگان با اجازه- آقایان: صراف‌زاده. دکتر سید امامی‌بهادری. تفضلی و احمد صفایی هر کدام نیم ساعت- آقایان: مسعودی. میراشرافی و پناهی هر کدام چهل و پنج دقیقه. آقایان بزرگ ابراهیمی. پیراسته و محمود افشار هر کدام یک ساعت. آقایان: خاکباز و کدیور هر کدام یک ساعت و نیم آقای بزرگ‌نیا دو ساعت آقای دهقان چهل و پنج دقیقه
رئیس- نسبت به صورت‌مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت‌مجلس جلسه قبل تصویب شد.
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: بهبهانی- رضایی و نورالدین امامی
رئیس- شروع می‌شود به نطق قبل از دستور سه نفری که تقاضای نطق قبل از دستور کرده بودند و به امروز موکول شد به نطق قبل از دستور می‌پردازند. آقای بهبهانی بفرمایید.
بهبهانی- همکاران ارجمند مجلس با فردا نهم اسفند ۱۳۳۳ دو سال تمام از روز تاریخی نهم اسفند ۱۳۳۱ می‌گذرد در آن روز که دکتر مصدق و یاران معدود او در اوج قدرت بودند و هیچکس را یارای طرفداری از مقامات حقیقی مملکت نبود مردم وطن‌پرست و شاه‌دوست از وصول خبر مسافرت ناگهانی اعلیحضرت شاه به جان آمدند (صحیح است) دیوانه‌وار خود را به یکصد متری مقر فرمانروایی رئیس مقتدر دولت وقت رسانیدند و قصر سلطنتی را هم چون نگینی در میان اراده و علاقه خود گرفتند (صحیح است) و بر دشمنان ایران و خصمان شاه بانگ برآوردند و از شاه رئوف و دمکرات ایران خواستار شدند که در آن روز حساس خاک میهن را ترک نگوید (صحیح است) و مردم ایران را بی‌سرپرست به دست نقشه‌های پلید بیگانه‌پرستان نسپارد (صحیح است) اگر شاه علاقه‌مند بایران آن روز فسخ عزیمت نمی‌کرد مطمئن باشید که نهضت ۲۸ مرداد در همان روز پدیدار می‌گشت (چند نفر از نمایندگان- صحیح است) و شاید امروز عده کمتری از جاه‌طلبان فاسد و رشوه‌خواران بدنام مدعی آن می‌گشتند که این نهضت ریشه‌دار مت ایران از آنهاست (چند نفر از نمایندگان- صحیح است) و به دست آنها برپا گشته و محصول فعالیت آنها بوده است (چند نفر از نمایندگان- صحیح است) دلیل بارز این گفته این است که نهضت‌های ملی ریشه‌دار و عمیق است و به هیچ‌وجه صورت سطحی و ناگهانی ندارد (صحیح است) البته همه همکاران به خوبی اطلاع دارند که نهضت ۲۸ مرداد متعاقب قیام ۹ اسفند رخ داده و در روز ۹ اسفند مردم ایران را خطری بس مهیب به خود آورد و در آن روز هسته مرکزی وحدت ملی و مظهر ایرانیت و قومیت ما یعنی مقام شامخ سلطنت دستخوش دسیسه‌بازی قرار گرفته بود مردم ایران برای حفظ و حراست مظهر وحدت ملی خود به صدا در آمد و نقشه شوم هوسبازان را بر آب ساخت در آن روز و دقایق حساس که بین مرگ و حیات نیستی و استقلال را سیر می‌کردیم جانبازان وطن و علمداران راه حریت و آزادی چوب به دست سنگ به دست و فریاد «ما شاه می‌خواهیم» «یا مرگ یا شاه» به هدف واقعی خود که مراجعت شاهنشاه به ایران بود رسیدند و ایران را از خطر اضمحلال قطعی نجات دادند (صحیح است) بنابراین اگر ملت ایران قیام کردند و اگر مردم از جان و مال خود گذشتند و اگر نوجوانان ما سینه‌های خود را آماج گلوله‌های آتشین قرار دادند و قربانی بقای ایران شدند مسلماً به این جهت نبود که تیمسار زاهدی نخست‌وزیر ایران شد (چند نفر از نمایندگان- صحیح است) بلکه هر کس دیگری هم به جای ایشان فرمان همایونی را در دست داشت قانوناً می‌توانست به این کرسی تکیه زند (چند نفر از نمایندگان- صحیح است) که مورد قبول ملت واقع می‌شد (صحیح است)
کریمی- مردش کم بود
مکرم- ایشان هم همین کار را کردند.
مشایخی- آقای بهبهانی همه می‌ترسیدند آن روز می‌ترسیدند (زنگ رئیس) آن روز هیچکس جرأت نمی‌کرد اظهار بکند همه می‌ترسیدند
کریمی- هیچ‌کدام جرأت نمی‌کردند آقا (زنگ رئیس) رئیس- آقایان گوش بدهید وسط نطق ناطق صحبت نکنید
بهبهانی- در آن روزها که سپهبد زاهدی داعیه نخست‌وزیری داشت از پی این هدف مشخص فعالیت شدید می‌کرد و مدعی بود که به خاطر اجرای آرمان‌های ملی قبول مسئولیت می‌کند بدین جهت بایشان مجال داده شد که بر قامت آرزوهای دیرین ملت ایران جامه عمل بپوشاند و شاید به قول خود ایشان مانند یک سرباز وطن انجام وظیفه کند. آقایان محترم: مردم از دولتی که پس از این همه فداکاری و جانفشانی‌های ملت ایران روی کار آمده بود انتظار داشتند که مبدأ تحولی عمیق که اساس ملیت ما را مستحکم‌تر کند واقع شود (کاشانی- صحیح است) و در زمینه اصلاحات اجتماعی قدم‌هایی سریع و تند بردارد در کلیه شئون اجتماعی مملکت شالوده‌ای دنیاپسند به وجود آورد و این شالوده را اساس کار خود قرار دهد (چند نفر از نمایندگان- صحیح است) مردم مانند ما تصور می‌کردند تیمسار زاهدی که با وعده و نوید فراوان و با تظاهر به اصلاح‌طلبی زمام امور را به کف گرفته است با فقر و مسکنت، بیچارگی، بیکاری، زورگویی، ستمگری، دزدی و سوءاستفاده رشا و ارتشا و بی‌اعتنایی عاملین دستگاه‌های دولتی به افکار عمومی و مصالح ملی به شدت مبارزه خواهد کرد فاصله عمیقی را که بین طبقات مرفه و مردم این کشور ایجاد شده است از میان خواهد برداشت به عموم فرزندان این آب و خاک فرهنگ بهداشت امنیت، واقعی، غذا و مسکن ارزانی خواهد نمود آزادی فردی را محترم خواهد شمرد حفظ حقوق و حیثیت و شرافت همه را تضمین خواهد نمود (کریمی- در حدود امکان دولت به وظیفه‌اش عمل کرده است) خوب است آقا تشریف بیاورید اینجا بفرمایید. (کریمی- همین جا هم می‌توانم بگویم) دریغ که دولت ایشان نه تنها کوچک‌ترین توجهی به خواسته‌های ملت ایران مبذول نداشته و نمی‌دارد بلکه فرصت‌های گرانبهایی که روزگار و ملت ایران و اوضاع مساعد جهان به رایگان پس از ۲۸ مرداد در اختیار ایشان گذاشته بود از دست داد (عده‌ای از نمایندگان- اینطور نیست) این روزها بعضی از همکاران ما تمام مفاسدی را که در ارکان دولت ریشه دوانیده ندیده می‌گیرند و می‌گویند محصول حکومت ایشان بسط امنیت در سراسر کشور بوده است (رضایی و کاشانی- صحیح است) (دکتر مشیرفاطمی- اینطور نیست) (کریمی- آقا قرض‌های شخصی را در کارهای مملکتی به کار نبرید) (زنگ رئیس)
رئیس- شأن اکثریت گوش‌دادن به انتقادات اقلیت است سر و کار دولت همیشه با رأی اکثریت است بگذارید صحبتشان را بکنند بفرمایید آقا
بهبهانی- آقایان محترم وضعی که اکنون مملکت با آن مواجه و دست به گریبان است اگر محصول خودسری و یاغیگری اولیای دولت نباشد مسلماً امنیت واقعی در آن نیست (چند نفر از نمایندگان- صحیح است) زیرا همانطوری که شاهنشاه در طی نطق‌های خود در شهر نیویورک بیان فرمودند که «با حبس و زجر عدالت اجتماعی و امنیت واقعی ایجاد نمی‌شود» (صحیح است) (قنات‌آبادی- این حرف‌ها چیست ما امنیت نداشتیم. کمونیست‌ها را گرفته‌اند. اگر کمونیست‌ها را نمی‌گرفتند شما نمی‌توانستید اینجا صحبت کنید شما دارید دفاع از کمونیست‌ها می‌کنید) آقای قنات‌آبادی اجازه بدهید (شوشتری- یعنی توده‌ای‌ها را گرفتن زجر است؟ این حرف‌ها چیست آقا من می‌روم بیرون) (عبدالصاحب صفایی- آقا باحترام همان اعلیحضرت همایونی این حرف‌ها را نزنید) (شمس قنات‌آبادی- توده‌ای‌ها می‌خواستند رژیم مملکت را به هم بزنند) (زنگ ممتد رئیس- دعوت به سکوت)
رئیس- آقایان ساکت باشید نظم مجلس را به هم نزنید مجبورم اخطار کنم این‌که وضع مجلس نمی‌شود بفرمایید آقای بهبهانی (شوشتری- یعنی چه؟ من اینجا نمی‌مانم) آقای شوشتری به شما تذکر می‌دهم
بهبهانی- دولتی که معتقد به بسط عدالت اجتماعی و امنیت واقعی باشد باید روح عصیان و نافرمانی از قوانین را به طور طبیعی و با اصول اجتماعی از میان مردم بردارد (عبدالصاحب صفایی- این بیانات جنابعالی روح عصیان ایجاد می‌کند) و اگر جز این باشد و بخواهد با زور و حبس و شکنجه اکتفا نماید امنیت مطلوب حاصل نمی‌گردد (کاشانی و رضایی- صحیح است) و این قبیل اعمال مانند داروی مخدری است که اثری آنی دارد که این اثر پس از مدتی اندک از میان می‌رود ولی اعصاب را به نحوی ناراحت می‌کند که موجبات طغیان و سرکشی دسته جمعی را فراهم می‌سازد
شوشتری- کدام اعمال؟ (زنگ رئیس)
رئیس- آقای شوشتری بگذارید صحبتشان را بکنند به شما تذکر می‌دهم
شوشتری- مگر هر کس هر چه گفت باید ما اینجا گوش کنیم (زنگ رئیس)
رئیس- آقای شوشتری ساکت باشید و الّا به شما اخطار خواهم کرد
بهبهانی- صدای ما را خفه نکنید اکثریت دارد در مجلس ما را خفه می‌کند
دکتر جزایری- بفرمایید آقای بهبهانی فرمایش‌تان را بفرمایید (زنگ رئیس)
رئیس- بفرمایید آقای بهبهانی
بهبهانی- اکنون بیش از ۱۸ ماه از عمر این حکومت می‌گذرد در این مدت به طوری که غالب نمایندگان محترم اعتراف دارند دولت با شرایط مساعدی مواجه بوده است و با وجود کمک‌هایی که از طرف دولت‌های بزرگ خارجی به ایران شده و با وجود منافعی که بابت استخراج نفت به طور پیش قسط وصول گردیده و به خزانه دولت عاید شده است و با وجود مالیات‌ها باید اعتراف کرد نه تنها به کوچک‌ترین کاری که عام‌المنفعه و به خاطر رفاه مردم ایران باشد دست نزده است بلکه به جای کارهای اساسی و ضروری و رفع گرفتاری‌های مردم و تقلیل هزینه زندگی پول ملت و وقت دولت صرف امور تشریفاتی خرید کالای غیر ضروری و مکان‌های زائد و خرید اتوبوس و سواری و تأمین هدف‌های مشخص و ترتیب مجالس عیش و عشرت گردیده (کاشانی- صحیح است) (اردلان- کجایش صحیح است؟) (کریمی- صحیح نیست مملکت را بازیچه اغراض شخصی کرده‌اید)
رئیس- آقایان این چه ترتیبی است بگذارید ناطق حرفش را بزند ناطق می‌تواند صحبت کند آقایان دیگر هم هر نظری دارند بیایند اینجا اظهار کنند
بهبهانی- دویست میلیون دلار بنابر مندرجات جراید چند شب قبل یعنی تقریباً مطابق بودجه دو سال این مملکت کم و بیش به حساب‌های خصوصی ریخته شده و به باد هوا رفته است (همهمه نمایندگان) جمعی از نمایندگان- (با همهمه) این حرف‌ها چیست (در این موقع عده‌ای از جلسه خارج شده و جلسه از اکثریت افتاد)
رئیس- آقای بهبهانی تأمل کنید اکثریت نیست. ده دقیقه تنفس داده می‌شود (در ساعت ده و پنج دقیقه مجدداً تشکیل گردید)
رئیس- آقای بهبهانی بفرمایید سه دقیقه از وقت جنابعالی باقی است
بهبهانی- با این پول اضافی ممکن بود تعداد مناسبی کارخانه‌جات مفید احداث گردد ساختمان سدهای آبیاری شروع شود تأسیسات بهداری شهرها و قصبات صورت عمل بخود بگیرد و صدها آرزوهای دیرینه و اولیه مردم مفلوک ایران برآورده شود و چون اجرای اصلاحات اساسی ملازم با صرف وقت بوده است و دولت با اعمال بی‌رویه مداوم خود امیدی باصلاحات اساسی نداشت از این جهت قسمت مهمی از مساعدت مالی و ذی‌قیمت بالا را در راهی مصرف کرد که انتفاع نامشروع آن سریع‌الحصول باشد و به همین منظور دستگاه‌های اقتصادی را که منشاء استحکام امورمالی و تثبیت پول ایران در جهان باشد به خاطر هوس‌های شخصی به کسانی سپرده‌اند که این رشته حیاتی مملکتی را برای خوشگذرانی خود فلج ساخته (کاشانی- صحیح است) تا آن‌جا که به خاطر ۲۲ شب پذیرایی شخصی اجازه داده شد که متصدیان بانک صادرات ۲۲ میلیون از بیت‌المال این ملت فقیر و محروم را به باد یغما و غارت دهند و معدودی از سفته‌بازان نشاندار را منتفع سازند (بوربور- او را که برداشتند، عوضش کردند) اگر لازم باشد که درباره فرهنگ و دادگستری که چگونگی این دو در استقرار عدالت اجتماعی تأثیر به سزایی دارد عرض شود باید معروض دارم که اولی به صحنه تأثرآور جهل و بی‌عفتی و دومی به کاخ بیدادگری مبدل شده است. اهمیت و اثری که در جهان امروز مطبوعات و ارباب قلم در استقرار حکومت دمکراسی دارند بر هیچکس پوشیده نیست (کریمی- مخصوصاً کریم‌پور شیرازی)
رئیس- آقای بهبهانی سه دقیقه وقت جنابعالی تمام شده است ۷ دقیقه آقای رضایی از وقت‌شان را به شما داده‌اند بفرمایید
بهبهانی- و در تمام دنیا وظیفه مطبوعات راهنمایی دولت‌ها و انتقاد از اعمال بی‌رویه آنها و حفظ مصالح مملکت و منافع ملت است اما در دولت حاضر کسانی که به خاطر ملت ایران قلم در دست گرفته‌اند حق درج و نشر حقایق را ندارند قلم‌های نویسندگان حقگو را می‌شکنند (کاشانی- صحیح است) به هیچکس اجازه نمی‌دهند که از دستگاه دولت انتقاد کنند (کاشانی و رضایی- صحیح است) (عبدالرحمن فرامرزی- معلوم نیست صحیح باشد) ولی میدان را برای کسانی که مخالفین دولت را به باد ناسزا می‌گیرند باز می‌گذارند و آنها را تقویت می‌کنند به آنها آگهی و پول می‌دهند که پشت پا به حقایق بزنند و برای دولت رجزها بخوانند و حماسه‌سرایی کنند وضع جراید ملی در دولت کنونی به نحوی است که اگر فی‌المثل نویسنده مجله یا روزنامه‌ای درباره فساد مشهود دستگاه دولت مطلبی درج کند یا از اولیاء امور درباره خرید کارخانه برق استفساری نماید باید به جبران این حقگویی به زندان برود و نشریه‌اش در محاق توقیف افتد. آقایان محترم- باید با کمال تأسف به عرض برسانم که پس از پنجاه سال مشروطیت تازه باین‌جا رسیده‌ایم که دولت مدعی خدمتگذاری و اصلاح طلبی می‌خواهد اقلیت مجلس را به باد شلاق بگیرد و منقدین و کسانی را که بخواهند دردهای مردم را از پشت تریبون مجلس بگویند به زجر و شکنجه تهدید می‌کند
عبدالصاحب صفایی- این توهین به مجلس است (زنگ رئیس)
رئیس- اینجا بنده مکرر گفته‌ام
و آقایان مسبوق هستند که مجلس جای بحث و استدلال و اصطکاک افکار و عقاید است باید نظم مجلس به جا بماند و ناطق بتواند صحبت کند شأن اکثریت هم در موقع دادن رأی است و خارج شدن از جلسه مخالف اصول اکثریت است اینها را رعایت کنید بگذارید اقلیت صحبت‌های خودش را بکند آقایان هم فردا یک قدری زودتر بیایید برای جلسه آینده اسم‌نویسی کنید هر چه می‌خواهید بگویید (احسنت، احسنت) بفرمایید آقای بهبهانی ادامه بدهید
بهبهانی- به روزنامه‌های مزدور خود دستور می‌دهد که آنها را ناجوانمردانه به باد دشنام بگیرند و مردمانی بی‌پرنسیپ و بدون نقشه قلمداد کند (رضایی- صحیح است) این دولت کار را به جایی رسانیده که علی‌رغم عموم وکلا و مردم اصیل فارس وکیل غیرمحلی را تحمیل می‌کند و در کرمان به خاطر آن‌که کاندیدای خود را بر کرسی بنشاند مردم را به باد گلوله می‌گیرد و تازه وقتی متوجه می‌شود که ارمنان کرمان قابل هضم برای مجلس شورای ملی نیست وی را به حساسترین مؤسسه اقتصادی می‌گمارد مطالبی که به عرض رسید یکی از هزار و مشتی از خروار است و با توجه به همین مطالب است که وجدان به ما حکم می‌کند که به وظیفه ملی خود عمل کنیم و راهی در پیش گیریم که مصالح ملت در آن محفوظ باشد بنابراین کسانی که از ما می‌پرسند چرا از ادامه همکاری با این دولت مأیوس گشته و دست شسته‌ایم پاسخ خود را در کمال وضوح در این عرایض من به دست خواهند آورد و با این همه به ما می‌گویند که چرا بعضی مطالب را می‌گویید و موجب تشتت افکار می‌شوید من هنوز معنی درستی برای این حرف نیافتم زیرا اگر بیان کار بد، بد است و تولید تشنج می‌کند چرا اولیاء دولت آن را مرتکب می‌شوند که ما برای حفظ مصالح مملکت ناچار بافشای آن شویم وظیفه ملی ما به ما حکم می‌کند که فقط راهی در پیش گیریم که منتهی به حفاظت حقوق ملت و نگهبانی مصالح مملکت شود بنابراین هوشیار ساختن مردم و از هم دریدن پرده‌های خیانت و دغل‌کاری وظیفه ملی ما است و ما برای این کار مصمم تا پای جان ایستاده‌ایم من در اینجا لازم می‌دانم که یک نکته را با صراحتی هرچه بیشتر به عرض برسانم و آن نکته این است که مبارزاتی که در ایام این دولت با عناصر اخلالگر و وطن‌فروش شده است محصول فداکاری ارتش و نتیجه فعالیت افسران و سربازان دلیر و وظیفه‌شناس ما بوده که مستقیماً تحت‌نظر شخص اعلیحضرت همایونی انجام وظیفه نموده‌اند و می‌کنند (صحیح است.) (کریمی- با نظر دولت انجام شده است) و بدون تردید اگر این دولت در این باره نیز خود دست به اقدام می‌زد از این رهگذر هم نتیجه‌ای حاصل ملت ایران نمی‌شد (قنات‌آبادی- آقای بهبهانی همه دولت شاه هستند)
رئیس- آقای بهبهانی وقت شما تمام شد
رضایی- ۷ دقیقه بنده دادم تنفس هم جزئش بود؟ (قنات‌آبادی- تمام شد)
بهبهانی- دو دقیقه دیگر بنده وقت می‌خواهم
رئیس- آقای رضایی دو دقیقه دیگر وقت خودتان را می‌دهید؟
رضایی- مانعی ندارد
رئیس- بفرمایید.
بهبهانی- و یکی از دلایل این‌که اولیاء امور ارتش به خوبی به انجام دادن وظایف ملی و وجدانی خود نائل شده‌اند این است که از دسایس دولتیان بر کنار بوده‌اند و بنده وظیفه خود می‌دانم که از اولیاء امورارتش و به خصوص از تیمساران وزیر جنگ و رئیس ستاد ارتش و فرماندار نظامی با شهامت تهران در اینجا تشکر نمایم آقایان محترم: ما از دولتی که وزیر کابینه اولیاء امورارتش و نمایندگان اقلیت را تحت‌نظر شدید کارآگاهی قرار می‌دهد و حتی تلفن آنها را نیز کنترل می‌کند (نراقی- این دروغ بین است) بیم و هراسی نداریم و از هیچ‌گونه تهمت و افترای که روزی نامه‌های دولتی می‌زنند بیمناک نیستیم و اطمینان داریم بزودی روزی فرا خواهد رسید که انتقالات به جای ما و حمایتی که از حق و عدالت می‌کنیم شما را نیز با ما همصدا کند و آن روز بدون تردید از روشی که ما اکنون در پیش گرفته‌ایم تحسین خواهید کرد و بر ما آفرین خواهید گفت زیرا وظیفه نماینده مجلس این است که از مشکلات نهراسد و از حقوق یک مشت مردم زجر دیده و رنج کشیده و به مصالح اجتماع و وطن خود دفاع کند و تحت‌تأثیر احساسات دوستی قرار نگیرد بلکه مصالح اجتماع را بر منافع خصوصی ترجیح دهد و بدون شک هر کس که به ملت خود خیانت کند و دست تعدی به نوامیس ملی اجتماع خود دراز نماید در هر مقامی که باشد محکوم به زوال و نیستی است (کاشانی- صحیح است) جواب من به همکار عزیزم تیمورتاش مبنی بر این‌که آیا کسی را در آستین دارید که بعد از این دولت حکومت کند و آرزوهای ما را جامه عمل به خود بپوشد این است که: رجال فداکار و متقی و مجرب و آزموده بسیار داریم
قنات‌آبادی- یکیش را بفرمایید آقای بهبهانی این رجال روی زمین هستند یا زیرزمین؟ این رجال موقع خطر کجا بودند همه‌شان فرار کرده بودند (زنگ رئیس)
قنات‌آبادی- این رجال موقعی که هیچکس نیست پیدا می‌شوند موقع خطر در می‌روند (زنگ رئیس)
رئیس- آقای قنات‌آبادی ساکت باشید. ایشان عقیده‌شان را اظهار می‌کنند به شما چه؟
قنات‌آبادی- بنده هم عقیده‌ام را عرض می‌کنم قربان. (زنگ رئیس)
رئیس- شما هم عقیده‌تان را هر وقت می‌خواهید بیایید اینجا بیان کنید وقت شما تمام شد آقای بهبهانی. آقای رضایی بفرمایید
عبدالصاحب صفایی- خود آقای رئیس بهتر می‌دانند که رجال مجرب نداریم.
رضایی- چندی است در بعضی روزی نامه‌های کثیرالاعلان مطالبی درباره روز تاریخی بیست و هشتم مرداد نوشته می‌شود چون ممکن است تکرار این مطالب و سکوت در مقابل آنها تاریخ و آیندگان را در مورد این روز پرافتخار و این قیام ملی دچار تردید و اشتباه نماید ناگزیر مطالبی به طور اختصار در این باب به عرض می‌رسد (کریمی- شما خودتان روز ۲۸ مرداد کجا بودید؟) قیام بیست و هشم مرداد تنها به عنوان یک قیام ملی و یک رستاخیز میهنی باید شناخته شود. قیام بیست و هشتم مرداد متعلق به ملت محروم و ستم کشیده ایران- مردم پابرهنه تهران و مردم گرسنه ولایات است (صحیح است) استدعا می‌کنم آقایان رفقا تأیید نفرمایید (کریمی- رفقایی نیستند دو سه نفر بیشتر نیستند) مردم رنجدیده و محنت کشیده ایران در آن روز در آن روز پر وحشت و بیم قیام کردند با مشت‌های فشرده، ابروان گره خورده و دل‌های آکنده از خشم بپا خاستند. از جان شیرین گذشتند و سر در کف نهادند تا استقلال کشورشان سمبل ملیتشان و رژیم مشروطیتشان را حفظ کنند ده‌ها هزار مردم بلاکشیده ستمدیده محروم و گرسنه و پابرهنه که جز فقر و بدبختی در زندگی نصیبی نداشته‌اند در آن روز قیام کردند (صحیح است) قیام کردند برای حفظ میراث عزیزی که نسل‌های گذشته به آنها سپرده بود قیام کردند به خاطر حفظ کشور عزیزشان شاه محبوبشان و آزادی مقدسشان قیامی به آن عظمت و جنبشی با آن همه قدرت هیچ انگیزه دیگری جز حس وطن‌خواهی شاه‌دوستی و آزادی طلبی نمی‌تواند داشته باشد ملت ایران قیام کرد تا استقلال میهنش را که در آن روزهای شوم به مخاطره افتاده بود حفظ کند ملت ایران قیام کرد تا شاه- شاه محبوبش را شاهی را که جز با مهر و عطوفت سلطنت نکرده و جز رفاه خلق و آسایش ملت چیزی نخواسته و در آن روز با مسافرتش از کشور بزرگترین گذشت و فداکاری را در حق ملتش به جا آورده بود به خاک وطن و دامان ملت باز گرداند (صحیح است) ملت ایران قیام کرد تا آزادی و مشروطیتی که گذشتگان با باختن نقد جان تحصیل کرده بودند و در آن روزهای تاریک مورد تهدید نوکران اجنبی و عمال بیگانه قرار گرفته بود حفظ نماید خون‌های پاکی را که در آن روز به خاطر تحقق بخشیدن به آرزوی ملت برخاک ریخته شد نادیده گرفتن و چنان قیام مقدسی را به حساب شخص معین گذاردن جز تحقیر قیام ملی و توهین نسبت به قیام‌کنندگان و اهانت به ملت ایران معنای دیگری نمی‌تواند داشته باشد. قیام بیست و هشتم مرداد متعلق به دسته و شخص معین نیست و اگر هم کسانی به خاطر باز یافتن مقامات از دست رفته و یا به دست آوردن مقامات جدیدی در آن قیام شرکت کرده‌اند عمل آنها در قبال جنبش دلیرانه و بدون انتظار پاداش مردم محروم این مملکت نمی‌تواند مورد توجه قرار گیرد قیام بیست و هشتم مرداد متعلق به تمام مردم ایران است. مردم رشید تهران، پابرهنه‌های خراسان، رنجبران آذربایجان، کارگران خوزستان، دهاقین گیلان، مردم غیور کرمان همه و همه در این قیام سهیمند عظمت و تقدس قیام بیست و هشتم مرداد در اینجاست که مردمی‌در آن شرکت داشته و آن را به وجود آورده‌اند که از ابتدایی‌ترین وسایل زندگی محروم بوده‌اند (صحیح است) افسوس، افسوس که بعد از آن همه فداکاری امروز دستگاه دولت از این مردم محروم بریده و رشته‌های ارتباط را با آنها گسسته و از یاد برده است که روزی باحترام فرمان شاهانه شانه‌های همین مردم محروم سکوی ارتقای دولت تیسار بوده است. به ما بگویید برای این مردم محروم در طی مدت ۱۸ ماه زمامداری چه کرده‌اید؟ و ثمره حکومت شما برای این مردم رنجدیده و محنت کشیده جز فقر و گرسنگی، گرانی ارزاق عمومی‌چه بوده است؟ (کریمی- نتیجه‌اش آمدن شما به مجلس بود) شما- شما که در مساعدترین شرایط ممکنه زمام حکومت را به دست گرفته‌اید از پشتیبانی شاه محبوب و کمک‌های نمایندگان مجلسین و مساعدت‌های بی‌دریغ دول بزرگ خارجی
برخوردار بوده‌اید برای رهایی مملکت از منجلاب فقر و بدبختی چه کرده‌اید؟ امروز که امید وصول درآمدی از نفت می‌رود. به جای پیشنهاد برنامه‌های عمرانی و تولیدی هر روز نقشه جدیدی برای ایجاد مخارج بیهوده کشیده می‌شود. و وجوه حاصله از نفت و کمک‌های بی‌دریغ ملت آمریکا در راهی به مصرف می‌رسد که تنها معدودی وابستگان به دستگاه حکومت از آن منتفع می‌گردند (مشایخی- آنها کی هستند؟) (شوشتری- اسم ببرید)
رئیس- آقای رضایی وقت شما تمام شد آقای نورالدین امامی‌بفرمایید.
رضایی- وقت بنده تمام شد اگر وقت داشتم اسم می‌بردم
نورالدین امامی- روز شنبه گذشته با این دو همکار محترم جناب آقای بهبهانی و جناب آقای رضایی شب اینجا خوابیدیم برای اسم‌نویسی و هر کدام هم یک برنامه‌ای داشتیم خدا لعنتشان کند یا انصاف‌شان بدهد برنامه من را عوض کردند دو شب هم نخوابیدم این قدر هم آقای بهبهانی آن شب خرخر کرد که نخوابیدم و با این وصف برنامه من را عوض کردند استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایید مجلس جای بحث و بیان است (صحیح است) و شاورهم فی‌الامر در جلسه خصوصی حضور سروران معظم دو کلمه عرض کردم، عرض کردم ما دو عیب داریم یکی این‌که زود همه چیز را فراموش می‌کنیم (صحیح است) یکی هم فطرتاً دیکتاتور هستیم مجلس برای این است بنده عرایضی بکنم جناب آقای تیمورتاش فرمایشی بکنند آقایان قضاوت بکنند هر کدام به نظرتان خوب آمد آن را قبول بکنید ولی چون تیمورتاش دیکتاتور است حاضر نیست که من هر چه بگویم گوش کند همان فکر معین و همان نقشه معین توی کله‌اش هست و هیچ منحرف از آن فکر خودش نمی‌شود از این جهت است که دائم با آقای ثقةالاسلامی مثلاً آن‌جا حرف می‌زند حاضر نیست گوش بدهد ببینید من اینجا چه می‌گویم و راجع به چه صحبت می‌کنم اما آن عیب اولی فراموشی است فراموش شد دیروز که کسی که از خانه‌اش نمی‌توانست بیرون بیاید امنیت نبود آقای بهبهانی هر وقت به جد مطهرت آن اطاق می‌روم متأثر می‌شوم حتی جناب شوشتری، یک خورده هم حقه‌بازی کرده بود کفن آورده بود، شمشیر آورده بود (شوشتری- حاضرم، حقه‌بازی نمی‌کنم) ما نه شب داشتیم نه روز داشتیم آن روز در شاهرود گفتم آقایان من به نام ملت پابرهنه و زجرکشیده آذربایجانی تبریک به شما می‌گویم ولی یک چیز هم می‌گویم که اگر امنیت نباشد راه‌آهن درست نخواهد شد، املاک آباد نخواهد شد راه‌سازی نخواهد شد هیچ کاری نخواهد شد آنهایی که پول دارند طیاره است سوار می‌شوند آنهایی که پول ندارند مرگ زیر چکمه است این را می‌خواهید فکر کنید همکار محترم من جناب آقای بهبهانی خدا پدر این بهبهانی را برای همه ما نگهدارد (انشاءالله) همه‌تان آمین بگویید همه، همه (بعضی از نمایندگان- آمین) آیت‌الله بزرگ ما است از او (اشاره به آقای بهبهانی) بیشتر پدر من است من نوکر او هستم شخص شخیص و مرد محترمی است خدا او را برای ایران و ایرانی نگه بدارد (انشاءالله) کمی هم آقازاده‌اش را هدایت کند. عرض کردم ایرانی یک عیب دیگری هم دارد، همین آقای دکتر امینی که اینجا نشسته خدای نکرده یک کار غلطی کرده است؟ این شخص همه کارهایش غلط نیست بروید تحقیق کنید حقیقتاً اینطور است؟ به مسموعات که نباید گوش داد، مسموعاً خیلی چیزها می‌شنویم (بهبهانی- آثارش هست) راجع به بانک صادرات فرمودید ممکن است تشریف بیاورید به اتفاق ببینیم برویم به جد مطهرت من هم مثل شما مخالفم ولی برویم تحقیق کنیم ببینیم آنچه می‌گویند راست؟ یا نه مطبوعات هر چیزی که می‌نویسند راست نیست یک روزی در دوره شانزدهم بنده اینجا گفتم من موافق بدترین روزنامه و کثیف‌ترین روزنامه هستم حتی مال دکتر بقایی خدا سلامتش بدارد اینجا نشسته بود با یک کسی حرف می‌زد او را صدا زدم گفتم می‌شنوی گفتم حتی با روزنامه کثیف تو هم موافقم خدا او را هم سلامت نگه دارد من با روزنامه موافقم اما به شرط‌ها و شروط‌ها زبان باید عفت داشته باشد قلم باید عفت داشته باشد روزنامه‌نویس هادی و مدرس ملت است روزنامه‌نویس باید چیزی بنویسد که همه باور کنند چیزی بنویسد که همه استفاده کنند چیزی بنویسد که ملت را به صراط مستقیم هدایت کند بدبختانه روزنامه‌نویس هم از جای دیگر نیامده است آن هم مثل نورالدین مسموعاتش را روی کاغذ می‌آورد هزاران مرتبه گفتم ای جوان‌های روزنامه‌نویس شما انشاءالله باید یک روزی اینجا بیایید از حالا درس عفت قلم و بیان امانت و صداقت را هم خودتان بگیرید و هم به ملت بگویید (احسنت) شما هادی بزرگ ملت هستید روزنامه شما در اقصی نقاط ایران منتشر می‌شود در ماکو اگر یک کسی روزنامه تو را بخواند باور نمی‌کند تو دروغ نوشته‌ای باور نمی‌کند نظر شخصی داشته‌ای او خیال می‌کند راجع به سبیل آقای تفضلی هر چه نوشته راست است، نه، نه امانت، صداقت راستی و درستی را باید در نظر بگیرید شما هادی هستید شما قلمتان باید پاک باشد چشم‌تان پاک باشد قلب‌تان پاک باشد تا بتوانید درست درس بدهید اما یک جمله‌ای فرمودند، فرمودند که مخالفین دولت را به باد ناسزا می‌گیرند خدا لعنت کند دروغگو را ما که می‌بینیم برعکس است. حالا که فحش را به ما می‌نویسند حالا خوب است من را نیم بند می‌دانند موافق سفت و سخت نمی‌دانند به شما فحش می‌دهند؟ کی و کجا؟ کسی به شما فحش داد؟ هیچکس گفت سبیل آقای تفضلی کج است نگفته است. (تفضلی- اشکالی ندارد بگویند من هم زبان دارم هم قلم) (بهبهانی- جناب آقای امامی خدا لعنت کند دروغگو را) عرض کنم راجع به کارخانه برق به حضرت عباس نه برق دارم نه نماینده کارخانه‌ام من یک وجب زمین برای قبر هم ندارم اما بروید این موضوع برق را تو را به وجدانتان ترا به دینتان شما نماینده ملت هستید بروید تحقیق کنید ببینید چه بوده است دعوا سر چی است بروید تحقیق کنید ملت را روشن کنید که دعوا سر چیست الله‌اکبر برای یک دستمال چند تا قیصریه را آتش می‌زنند ای وای، ای وای ببینید کی برق می‌فروخت، چه جور می‌فروخته کدام رشوه می‌داده کدام ارزانتر می‌داده مدت کدام کمتر بوده مدت تحویل کدام زیادتر بوده قوه کدام کم بوده درست تحقیق کنید آن وقت بیایید بگویید که فلان من هم برادر شما هستم جلوی شما ایستاده‌ام انصاف بدهید مروت داشته باشید خدا و وجدانتان را در نظر بگیرید. اما موضوع شلاق را چه عرض کنم کی را شلاق زده‌اید؟ مگر من بیچاره را آن شب آقا شلاق زدید و الّا من که شلاق ندیدم شلاق را توی وزارت فرهنگ هم قدغن کرده‌اند کی از پس بنده و شما بر می‌آید قربانت بروم زنده، زنده آنها را می‌خوریم قربان جدت بروم کی شما را شلاق می‌زند؟ اما امنیت، آقا شما را به شرافتتان چندین سال بود ما این امنیت را داشتیم؟ کی کرده این امنیت را؟ مگر این دستگاه دولت نکرده؟ مگر بنده امنیت کرده‌ام (مهندس جفرودی و تفضلی- ارتش) ارتش مگر سوای دولت است؟ وزیر جنگ اینجا نشسته است یک فرماندار نظامی داریم مثل یک تکه ماه شخص امین، درستکار (صحیح است) (بهبهانی- آن ربطی به دولت ندارد) (شوشتری- پس ربطی بکی دارد؟) سه سال در حوزه انتخابیه من بوده، خدا برای ارتش همه افسرها را حفظ کند این فرماندار نظامی را هم برای نورالدین حفظ کند (یکی از نمایندگان- برای مملکت حفظ کند) اما انتخابات گلوله، کدام گلوله؟ (بهبهانی- کرمان) بابا جناب بهبهانی دو هزار و هشتصد نفر در انتخابات راست و پاک دوره هفدهم کشته شد (بهبهانی- مگر آن خوب بود، کی گفت خوب بود؟) راجع به کرمان من عرض نمی‌کنم بنده می‌گویم در دوره ۱۷ دو هزار و هشتصد نفر کشته شد. (بهبهانی- آن هم بد بوده و این هم بد است) من نوکر شما و کرمانی‌ها هم هستم فرمودید بمن می‌گویید چرا این‌جور حرف می‌زنی کسی به شما می‌گوید حرف نزنید اینجا پارلمان است مجلس جای حرف است جای صحبت است کی می‌تواند بگوید حقیقت نگویید، کی می‌تواند به شما بگوید چشم‌داری نبین اینطور نیست و شاورهم فی‌الامر باید ببینیم و بگوییم وجداناً وظیفه‌مان را عمل کنیم کی می‌گوید حرف نزن اما خدای نکرده بعضی‌ها می‌گویند دهان باید پاک باشد. پاک ببین، پاک بگو، راست بگو فرمودند امنیت من تشکر می‌کنم مگر امنیت را ماوراء اردن برای ما ایجاد کرده است؟ دولت ماوراء اردن آمده اینجا برای ما ایجاد کرده؟ همین دولت همین پیر و پاتالها غیر از جناب آقای انتظام که جوان است شب نخوابیده‌اند روز نخوابیده‌اند زحمت کشیده‌اند آقایان این آقای دکتر امینی چقدر زحمت کشیده است (بعضی از نمایندگان- خیلی) به روح پدرم به جان همه‌تان با او مخالفم ولی این دلیل نمی‌شود، او زحمت کشیده است، زجرکشیده است در قلب الاسد شب‌ها نخوابیده است همه‌تان می‌دانید (شمس قنات‌آبادی- نه ما نمی‌دانیم) از دولت و مجلس و ملت و ارتش همه بندگانیم خسرو پرست (صحیح است) همه در تحت لوای شاهنشاه رئوف و مهربان هستیم (صحیح است) به اراده شاهنشاه این دولت آمده است اینجا نشسته، قیام ۲۸ مرداد کجا بودند، کجا بودند آن روزها آقای تیمورتاش، آن شب‌ها، (تیمورتاش- ما بودیم اگر دیگران نبودند) صبح ۲۸ مرداد کجا بودند یادت هست؟ صبح ۲۸ مرداد ساعت ۵ صبح را می‌گویم، این آقای بهادری آقای حمیدیه آقای افشار صادقی اینجا هستند آن آقایان ساعت ۵ صبح روز ۲۸ مرداد کجا بودند (شوشتری- مجاهدین شنبه) که حالا آفتابی شدند سینه‌ها را جلو می‌اندازند؟ بنده مریض بودم دو ماه بستری شدم بعد شرفیاب شدم حضور اعلیحضرت شاهنشاه عرض کردم قربان شاه در دنیا همیشه مورد علاقه اریستوکرات‌ها و متمولین است دکتر امینی لشت نشا دارد نمی‌تواند صرف‌نظر کند ولی من بیچاره چه عرض کنم در این قیام این پابرهنه‌ها شرکت کردند که یکی در میان آنها نبود کراوات داشته باشد به خدا از صد تا یکی را من ندیدم کراوات داشته باشد فرمودند فلانی درست اما شما می‌دانید که من دار و ندار خودم را به پابرهنه‌ها داده‌ام عرض کردم صحیح است که اعلیحضرت دار و ندارتان را دادید ولی ۵۰، ۶۰ نفر از ما بهتران خوردند و کسی به حرف پابرهنه‌ها نرسید حالا این قسمت را می‌گذارم برای یک وقت دیگری چون این موضوع یک بحث مفصلی دارد
رئیس- آقای امامی وقت شما تمام شده است
نورالدین امامی- استدعا می‌کنم
ده دقیقه وقت بدهید، یک ربع
بعضی از نمایندگان- صرف‌نظر بفرمایید
رئیس- آقایانی که موافقند ده دقیقه دیگر ایشان صحبت کنند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد بفرمایید
نورالدین امامی- فقط عیب قیام ۲۸ مرداد این بود که مردم زجرکشیده و ستمدیده قیام کردند و امثال بنده و کسانی که استفاده کرده‌اند قایم بودند در خانه‌هایشان حالا سینه‌ها را سپر کرده‌اند آمده‌اند به میدان، حالا چه می‌گویید بفرمایید، فرمودند که دولت چکار کرده است بنده یک دفعه دیگر هم اینجا عرض کرده‌ام که آقا از سوم شهریور تمام رشته‌ها پاره شده (شوشتری- صحیح است) هر روز یک بلایی و یک مصیبتی به این مملکت وارد شده، حالا این دولت با این وزرای جوان یا پیرمرد بوی الرحمن در این هیجده ماهه چی می‌خواستید بکند معجزه؟ مجانی پول گرفته برای خزانه‌ای که یک دینار پول نداشت و البته دو ریال سه ریال پول توفیقی‌های زندان مصرف شده بود، پول نبود، مجانی پول گرفته حقوق داده آن قراردادها را بسته یک روزنه امیدی به ما نشان داده (دکتر جزایری- جناب آقای امامی این خرابی‌ها نباید یک روزی اصلاح بشود؟) چرا قربان گر صبر کنی ز غوره حلوا سازم (احسنت) مهلت می‌خواهد، این طفل یک شبه ره صد ساله نمی‌تواند برود آقا که رئیس کمیسیون سازمان برنامه هستید ۶ ماه است که من جان می‌کنم ۵۰۰ هزار تومان برای برق پول بگیرم نمی‌شود همه‌مان باید دست به دست هم بدهیم کار کنیم همه با هم، یک دست صدا ندارد دولت و مجلس و ملت و همه تحت لوای شاهنشاه باید دست به دست هم بدهیم که کشتی شکسته را به ساحل برسانیم. و الّا بنده هر روز بیایم اینجا بگویم که حسن چه کرد حسین چه کرد راست یا دروغ که نمی‌شود راست را باید بگویم وظیفه من است اما دروغ وظیفه من نیست اگر خدای نکرده دروغ بگویم، تهمت بزنم بگویم آقای فولادوند فلانکاره است دیشب خانه آقای فرامرزی بوده‌اند (عبدالرحمن فرامرزی- چی؟) مثل گفتم باید حقیقت را گفت، حقیقت (فرامرزی- چرا شوشتری را مثل نزدید) بنده آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی عضو کمیسیون برنامه هستم البته حق این بوده است گزارشات کمیسیون برنامه مشروح و مفصل همیشه به پیشگاه ملت و مجلس برسد مخصوصاً مال آن شهرستان‌های دوردست که نه صدای کسی به آنها می‌رسد و نه صدای من، امروز بنده تصمیم داشتم در موضوع برنامه مطالبی بگویم این همه سوابق را آوردم با کسی طرف نیستم با کسی دشمنی ندارم با کسی حساب و کتاب ندارم می‌خواستم گزارشی از کارهای سازمان برنامه به پیشگاهتان عرض کنم؛ گزارش مفصل است. عرایض مفصل است می‌بینم که دیگر آقایان از نطق‌های قبل از دستور خسته شده‌اند جناب آقای رئیس هم چند دقیقه پیش تنفس دادند دیگر حالا نمی‌توانند تنفس بدهند (فرامرزی- هر وقت بخواهند می‌توانند تنفس بدهند) بنده عرایضم را با اجازه آقایان تمام می‌کنم و نطق قبل از دستور راجع به سازمان برنامه را می‌گذارم برای جلسات بعد. چون نمایندگان محترم دولت آمده‌اند اینجا نشسته‌اند موضوعی که باید توجه بشود آقای دکتر جزایری شما به این کلمه توجه بفرمایید موضوع حریق گرگان است (دکتر بینا- کار توده‌ای‌ها است) حالا یک عده‌ای بی‌خانمان یک عده‌ای بیچاره شده‌اند و پریشان، کسب رفت، خانه رفت، اغنام و احشام رفت اولاً باید به فکر آنها باشیم دیگر این‌که اساساً یک تشکیلاتی در این مملکت باید برای جلوگیری این قبیل حریق درست بشود یک مهندسی است به نام مهندس شیمی این مرد یک تشکیلاتی داده او را احضار بفرمایید در سازمان برنامه دولت هم توجه کند یک تشکیلاتی بدهد که این تبلیغات در تمام مملکت بشود مردم را به این موضوع حریق آشنا بکنند ما که وسیله نداریم پول نداریم در تمام دهات وسایل ضد حریق تشکیل بدهیم (دکتر جزایری- صحیح است) ولی اگر این سازمان را تشکیل بدهید ممکن است خیلی به حال مملکت و جاهای دورافتاده مفید باشد استدعا می‌کنم آقایان وزرا محترم راجع به این حریق به خصوص گرگان که جناب آقای شوشتری هم علاقه‌مند بودند توجهی بفرمایید که این سید اولاد رسول از شما راضی باشد. ۳- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای نقابت
رئیس- آقای نقابت فرمایشی دارید بفرمایید.
نقابت- بنده راجع به شکستن سد گلپایگان از آقای مهندس جفرودی سؤال کردم ایشان تکذیب فرمودند لهذا یک سؤالی از دولت کرده‌ام که استدعا می‌کنم ابلاغ بفرمایید بدولت لااقل برای رفع نگرانی مردم جواب بدهند.
رئیس- به دولت ابلاغ می‌شود. آقای تیمورتاش.
۴- بیانات آقای تیمورتاش طبق ماده ۸۷ آئین‌نامه
تیمورتاش- بنده دو کلمه می‌خواستم از ماده ۹۰ سابق و ۸۷ فعلی استفاده کنم
رئیس- بفرمایید
تیمورتاش- بنده بی‌نهایت متشکرم از این‌که جناب آقای بهبهانی فرصتی دادند به بنده که فقط دو کلمه عرض کنم آن هم راجع به مطالبی بود که در قبل از دستور در چند جلسه قبل عرض کردم و آنچه که آن روز بنده گفتم امروز تکرار کنم و آن حقیقتی است مسلم یعنی آن زمانی که سپهبد زاهدی سینه‌اش را سپر کرد آمد به میدان این رجالی که امروز ادعای نخست‌وزیری دارند در آن روز سخت همه‌شان مثل موش توی خانه‌هایشان بودند (صحیح است) (چند نفر از نمایندگان- صحیح نیست) برای این‌که به همه آنها پیشنهاد شد و رفتند و شاید نمی‌خواستند که مملکت از بدبختی نجات پیدا کند و گاهی هم به خود ما می‌گفتند، بعد هم فرار کردند من نمی‌خواهم بگویم کی بودند ولی هیچ‌کدام‌شان حاضر نبودند (حشمتی- کسانی که امتحان خودشان را داده‌اند مگر پشت گوش‌شان را ببیند که وزارت را ببینند) من نمی‌خواهم بگویم که الی الابد آقای سپهبد زاهدی بر این مسند تکیه بزنند این را من نمی‌گویم ولیکن عرض می‌کنم حداقل انصاف این است که توجه بفرمایید شما چه بودید در چه وضعی قرار گرفته بودید و امروز در چه وضعیتی هستیم من آن روز هم گفتم امروز هم تکرار می‌کنم مسلماً در قسمت‌های بسیاری دولت حاضر چه نخست‌وزیر و چه وزرا توفیق کامل پیدا نکرده‌اند این را هم هیچ کسی منکر نیست خیال نمی‌کنم که رفقا و اکثریت مجلس هم منکر این عرض بنده باشند ولی نمی‌شود هم توقع اعجاز داشت این یکی، دوم این که آقایانی که انتقاد می‌کنند بسیاری از این وزرا هستند که امروز شما موافق آنها هستید و همیشه می‌گویید که ما موافق آنها هستیم، یک دسته‌ای یک هیئتی که دارند زحمت می‌کشند اتفاق نظر دارند مجال بدهید تا این خرابی‌ها را کم کم ترمیم بکنند شما نمی‌توانید توقع اعجاز داشته باشید و اما یک نکته دیگر مکرر می‌آییم این جا از قیام بیست و هشت مرداد صحبت می‌کنیم
رئیس- آقای تیمورتاش در همان قسمت بفرمایید.
تیمورتاش- فقط می‌خواستم عرض کنم آنهایی که سینه‌ها را سپر کردند در آن روز امروز ساکتند ولی آنهایی که بعد آمدند و به ما پیوستند امروز دارند سر و صدا می‌کنند (احسنت)
۵- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای دکتر جزایری
رئیس- آقای دکتر جزایری بفرمایید.
دکتر جزایری- سؤالی است از وزارت فرهنگ تقدیم می‌کنم.
رئیس- به دولت ابلاغ می‌شود آقای وزیر جنگ بفرمایید
وزیر جنگ- به طوری که در موقع خود به عرض مجلس رسانیده‌ام از نظر احتیاجی که ما به افسران جزء داریم لایحه‌ای تقدیم کردم که اجازه بفرمایید درجه دارانی که دوره ۶ ماهه ببینند به درجه افسریاری مفتخر بشوند این لایحه در کمیسیون نظام به تصویب رسیده و چون شب عید باید اجرا بشود بنده از مقام ریاست استدعا می‌کنم مقرر فرمایند در دستور گذاشته بشود.
رئیس- در دستور می‌گذاریم، بعد از این طرح اختیارات کمیسیون‌های مشترک مطرح خواهد شد (مهدی ارباب- و اضافات وزارت کشور) او در دستور هست البته به آن رأی می‌گیریم.
۶- بقیه مذاکره در طرح پیشنهادی راجع به تمدید مدت رسیدگی کمیسیون‌های مشترک مجلسین به لوایح ناشیه از اختیارات آقای دکتر مصدق
رئیس- پیشنهادات طرحی که در جلسه پیش راجع به تمدید مدت اختیارات کمیسون‌ها تقدیم شده است. آقای صفایی پیشنهاد سکوت کرده‌اند قرائت می‌شود: (به شرح زیر قرائت شد) پیشنهاد می‌کنم طرح مربوط به تمدید اختیارات کمیسیون‌های مجلسین مسکوت و از دستور خارج گردد. عبدالصاحب صفایی
رئیس- آقای صفایی بفرمایید.
صفایی- بنده در جلسه گذشته شرحی راجع به انحراف کمیسیون‌های مشترک از حدود وظایف قانونیشان به عرض آقایان نمایندگان رسانیدم (نقابت- صحیح نیست) و امروز پیشنهاد کردم که این طرح از دستور خارج شود و موقتاً مسکوت بماند دلیل این کار این است که این کمیسیون‌های مشترک از مجلسین هستند ما نمی‌دانیم مجلس سنا چه رویه‌ای اتخاذ خواهد کرد آیا مجلس سنا هم موافق با تمدید اختیارات هست یا نیست اگر آقایان محترم عجله بفرمایید و اختیارات را تمدید بفرمایید ممکن است بعد در مجلس سنا برخورد بیک عکس‌العملی بکند که موافق با تمدید اختیارات نباشند آن وقت یک نقطه اصطکاک جدیدی بین مجلسین پیدا خواهد شد (صارمی- ما خودمان هر چه می‌خواهیم می‌گذرانیم مگر باید قبلاً از آنها کسب اجازه کنیم) (قنات‌آبادی- دلیلش دوری است) راه‌حل این قضیه که فوری نباشد جناب آقای قنات آبادی این است که این طرح امروز از دستور خارج شود و در جلسه مشترک همکاری که بین مجلسین هست طبق آئین‌نامه در آن‌جا تصمیم واحدی گرفته بشود مبنی بر تمدید مدت آن موقع که توافق بین مجلسین شد این طرح مطرح گردد و تصویب شود و الّا اگر آقایان موافقت فرمودند فرضاً ما یک پیشنهاداتی دادیم چون بنده یک پیشنهاداتی کرده‌ام دیگر آقایان هم قطعاً پیشنهاد فرموده‌اند ممکن است با یک پیشنهاداتی تصویب شود که ما نسبت به اصل تمدید مخالف باشیم یا نسبت بپیشنهادات مخالف باشیم اصطکاک جدیدی پیدا بشود که به مصلحت نیست بنده استدعا می‌کنم موافقت بفرمایید امروز این طرح از دستور خارج بشود برحسب امر مقام ریاست فوراً آن جلسه کمیسیون
مشترک تشکیل جلسه بدهد یک راه‌حل و توافقی پیدا بشود آن وقت در آن واحد در مجلسین مطرح بشود و تصویب گردد و الّا هر عمل انفرادی که ما انجام بدهیم نتیجه‌اش این خواهد شد که ممکن است در آن مجلس مورد قبول واقع نشود در صورتی که حتماً باید در آن مجلس مورد شور و اظهار نظر واقع بشود چون مربوط بجلسه مشترک است چگونه ممکن است راجع به جلسه مشترک تصمیم انفرادی گرفته بشود بنابراین بنده استدعا می‌کنم اجازه بفرمایید این طرح از دستور خارج شود تا آقای رئیس در خارج تکلیف‌شان را معلوم کنند
رئیس- مجلسین هر یک وظیفه‌ای دارند، لوایحی اینجا می‌آید مطرح می‌شود تصویب می‌شود و بعد می‌رود به مجلس سنا همینطور لوایحی بعد از تصوب مجلس سنا این جا می‌آید مجلسین هر کدام وظیفه‌ای دارند هیچ ممکن نیست که قبلاً توافقی به دست بیاید.
عمیدی نوری- این سابقه بدی می‌شود.
شمس قنات‌آبادی- بنده مخالفم
رئیس- مخالفت ندارد چون پیشنهاد سکوت است فقط باید رأی گرفت پیشنهاد سکوت خارج از دستور است، رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای صفایی آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (عده کمتری برخاستند) تصوب نشد، پیشنهاد آقای اردلان قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد) بنده پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل اضافه شود: لوایحی که در مدت مقرر از طرف کمیسیون‌های مجلسین مورد تصویب واقع نگردد ملغی خواهد بود اردلان
رئیس- آقای اردلان بفرمایید
اردلان- آقایان توجه بفرمایید پیشنهاد بنده راجع به این است که این تمدید همینطور بلاانتها نباشد حالا که ما اجباراً روی لوایح پیشنهادی دولت نتوانستیم تا به حال نسبت به تمام آنها در کمیسیون مشترک تصمیم بگیریم رأی می‌دهیم که یک مدت دیگری هم به آن مدت سابق علاوه شود اما اگر ادامه‌ای غیرالنهایه باشد نتیجه‌اش چه می‌شود؟ یا این که کمیسیون‌ها کمتر کار می‌کنند یا ممکن است وقت نباشد و تمام این کار را در این مدت هم نتوانیم انجام بدهیم یا دولت هم برای این‌که باز آن لوایح چند ماه دیگر به قوت خودش باقی بماند اقدامی‌نکند که آن لوایح به طور اساسی اصلاح بشود و مدت بگذرد و آن لوایح به حال خودش باقی بماند حال بنده به طور مثال عرض می‌کنم لایحه‌ای راجع به امور اقتصادی، شورای اقتصادی، هیئت نظار اقتصادی تمرکز اقتصادی ۴ لایحه است که الان کمیسیون مشترک اقتصاد مشغول این ۴ لایحه است که این ۴ لایحه را به صورت یک لایحه تلفیق کند بگذراند که به کار مملکت هم بخورد اما اتفاقاً اگر فرصت نکرد که این ۴ لایحه را با هم مربوط کند باز چهار لایحه غیرمتناسب در این مملکت باقی خواهد ماند بنابراین آقایان موافقت بفرمایید این تمدیدی که می‌شود اگر لوایحی قابل اصلاح نبود یا صلاح نبود و در این دوره نگذشت کان لم یکن بشود اگر بعد دولت خواست لایحه مستقل پیشنهاد کند لایحه جدیدی پیشنهاد کند و اگر نه اینطور لوایح کان لم یکن بشود
رئیس- آقای نقابت مخالفید بفرمایید
نقابت- عرض کنم متأسفانه راجع به کار کمیسیون‌ها بحثی که شده است یک قدری باعث دلسردی اعضا کمیسیون‌ها را فراهم کرده است و آن این است که بعضی از آقایان اعضای کمیسیون‌ها کارهای بیشتری در خارج دارند و در کمیسیون کمتر شرکت می‌کنند ولی غالب آقایان که کمتر در جای دیگر گرفتارند در چندین کمیسیون صبح و عصر و شب گاهی تا ساعت یازده شب صرف وقت کرده‌ایم زحمت کشیده‌ایم مطالعه کرده‌ایم صادقانه مشورت داده‌ایم و بیش از ما آقایان سناتورها در تمام جلسات سر وقت آمده‌اند و مراقبت کرده‌اند و همکاری کرده‌اند یک سلسله قوانینی که در آن زمان تصویب شده بود و متناسب نبود به صورت‌های مختلفی تصویب شده است و اگر اختلافاتی احیاناً در سلیقه و نظریه آقایان هست این قانون که الی الابد باقی نخواهد بود پس از تصویب کمیسیون‌ها به عرض مجلس شورای ملی می‌رسد و آقایان می‌توانند آن را جرح و تعدیل کنند ولی خدمتی که انجام شده و مراقبت و صرف وقتی که شده است نباید بی‌ارزش تلقی بشود و اما راجع به پیشنهاد جناب آقای اردلان حالا نمی‌توانیم بگوییم که هر گاه ۳ ماه دوم گذشت و باز هم عملی نشد باز هم بگوییم به کلی این قوانین ملغی است زیرا یک اصلی اتخاذ شد بین دو مجلس و آن اصل این بود که این قوانین خلاف قانون اساسی است از نظر فرم نبایستی مجری باشد عمل و تصویب مجلس اینطور بود که یک مطلب خلاف قانون اساسی نباید مجری باشد ولی تصمیمی اتخاذ شد که چون مخالف قانون اساسی است و ضمناً تماسی با حقوق عامه دارد بهتر این است که موقت مجری باشد تا کمیسیون‌ها تصویب بکنند و بسیاری از این قوانین با هم بستگی دارد وقتی که کمیسیون‌ها تحقیق کردند نمی‌توانند مطلقاً بگویند که قسمت‌هایی ملغی یا قسمت‌های دیگر باقی باشد در هر دو صورت یک مخاطره‌ای است و این رویه و متدی که اتخاذ فرموده‌اید یک بی‌نظمی‌در وضع قانونگذاری ایجاد می‌کنید گو این‌که بنده خودم از اول مخالف بوده‌ام ولی چاره نداریم جز این‌که این بار را به منزل برسانیم حالا هم نمی‌شود گفت که این‌کار تا سه ماه تمام نخواهد شد به طور قطع تمام خواهد شد زیرا کمیسیون‌ها به طور مرتب و با شدت کار می‌کنند و بنده خواهش می‌کنم جناب آقای اردلان با مایی که این قدر زحمت می‌کشیم و می‌دانند که نظری نداریم موافقت بفرمایند و این پیشنهاد را پس بگیرند (اردلان- سه ماه بس است)
دکتر جزایری- اصلاً تمدید برای یک بار است
رئیس- این پیشنهاد یک بار دیگر قرائت می‌شود و بعد از آن رأی گرفته می‌شود. (به شرح سابق قرائت شد)
رئیس- رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (عده زیادی برخاستند) تصویب شد آقای وزیر دادگستری
وزیر دادگستری- چنان که آقایان مستحضر هستند به موجب قانون وزارت دادگستری مکلف است که محاکمی‌که منحل شده است دو مرتبه تأسیس بکند و سایر مخارج ضروری هم برای بسط دستگاه قضایی لازم است و لایحه اضافه اعتبارات به همین دلیل ضروری بودن مخارج به اتفاق آراء در کمیسیون بودجه تصویب شد و واقعاً موجب تشکر وزارت دادگستری است امروز می‌خواهم تمنی بکنم از مجلس شورای ملی و تقاضا می‌کنم از مقام ریاست محترم که این لایحه را در دستور بگذارند تا هر چه زودتر تصویب بشود که کارهای وزارت دادگستری معوق نماند
رئیس- گزارشی از کمیسیون بودجه راجع به این اعتبار رسیده و چاپ هم شده در جلسه آینده برگ موافق و مخالف گذاشته می‌شود و بعد از آن لایحه وزارت جنگ جزء دستور قرار می‌گیرد و برای در دستور گذاردن آنها هر دو محتاج به رأی مجلس است پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود (پیشنهاد آقای پیراسته به شرح زیر قرائت شد) پیشنهاد می‌کنم مدت از سه ماه بچهار ماه تغییر یابد- پیراسته
رئیس- آقای پیراسته اینجا نیستند چون بیست و یکم مدت اختیارات کمیسیون‌ها منقضی می‌شود و یک تعطیل هم در پیش است ممکن است تعطیل را از سه ماه استثنا کنیم بنویسیم به استثنا تعطیل (تیمورتاش- بنده این پیشنهاد را قبول می‌کنم اجازه می‌فرمایید؟) بفرمایید
تیمورتاش- عرض کنم موضوع تعطیل در جلسه قبل مطرح و مذاکره شد و آقایان موافقت فرمودند که ۳ ماه بدون احتساب تعطیل باشد و مخصوصاً بعد از پیشنهاد جناب آقای اردلان که تصویب شده است می‌خواهم استدعا کنم که حتماً آقایان به این چهار ماه رأی دهند چون ۳ ماه کم است و بعد از پیشنهاد جناب آقای اردلان دایر بر این‌که بعد از ۳ ماه این لوایح هر کدام تکلیفش معلوم نشده باشد ملغی شده است استدعا می‌کنم که لااقل چهار ماهش بکنید
رئیس- آقای فرامرزی مخالفید. (عبدالرحمن فرامرزی- خیر خیر من با ۴ ماه موافقم) مخالفی نیست آقایانی که با مدت چهار ماه موافقند که تعطیل فروردین جزئش نیست قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد از بیست و نهم اسفند شروع خواهد شد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود (پیشنهاد آقای تیمورتاش به شرح زیر قرائت شد) پیشنهاد می‌کنم لوایحی که در کمیسیون‌های مشترک مطرح مذاکره است و احیاناً ارتباطی با کمیسیون‌های دیگر پیدا می‌کند مکلف باشند کمیسیون یا سوکمیسیون مشترکی برای حل این‌گونه مسائل تشکیل داده و در اثر تشریک مساعی هماهنگی بین لوایح مورد موافقت به وجود آوردند- تیمورتاش
رئیس- آقای تیمورتاش
تیمورتاش- پیشنهاد بنده خیلی ساده است استدعا می‌کنم توجه بفرمایید این لوایح بعد از این‌که در کمیسیون‌ها مطرح شد در صورتی که تصویب بشود قوت قانونی دارد متأسفانه بسیاری از موارد پیش می‌آید که تضادی در خود قوانین است مثلاً جناب آقای مکرم دیروز راجع به تشویق صادرات که در کمیسیون اقتصاد ملی مطرح مذاکره است چنین می‌فرمودند که در آن‌جا تصریح کردند که عوارض از صادرات گرفته نشود در صورتی که در کمیسیون کشور در قسمت شهرداری‌ها کاملاً نقطه مقابل این را تشخیص دادند بنابراین تضادی در این قوانین به وجود می‌آید که اسباب زحمت مجریان امر خواهد بود باین مناسبت بنده استدعا کردم که اجازه بفرمایند کمیسیون‌های مشترکی از قسمت‌هایی که بالاخره با هم باید کار بکنند تشکیل بشود و رفع این تضاد بشود این خلاصه عرض بنده است.
رئیس- رفع تضاد قانون نمی‌خواهد (عبدالرحمن فرامرزی- برؤسای مجلسین می‌نویسند که این‌کار را بکنند)
تیمورتاش- اگر این‌کار را بکنند بنده حرفی ندارم
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود (پیشنهاد آقای عمیدی نوری به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس
پیشنهاد می‌نمایم تبصره ذیل باین طرح اضافه شود:
آن قسمت از تصمیمات کمیسیون‌های مشترک و لوایحی که مورد مطالعه کمیسیون‌های مزبور قرار می‌گیرد که خارج از موضوع لایحه باشد یا بر مدت‌ها اضافه گردد یا اضافاتی بر آن شود مادام که از تصویب مجلسین نگذشته باشد قابل اجرای نیست همچنین تعیین این‌که یک لایحه بچند کمیسیون مشترک باید احاله بشود با مقام ریاست می‌باشد. عمیدی نوری
رئیس- آقای عمیدی نوری
عمیدی نوری- عرض کنم در جلسه گذشته این مطلب از طرف جناب آقای صفایی و عده‌ای از رفقا بحث شد راجع به طرز کار کمیسیون‌ها بنده چون خودم در دو کمیسیون مشترک شرکت دارم و وقت‌های زیادی از خودم و رفقا گرفته می‌شود راجع به رسیدگی به این لوایح خواستم یک توضیحاتی به عرض نمایندگان محترم مجلس برسانم اولاً این بحثی که شد راجع به کمیسیون دادگستری که در بعضی مواقع خارج از موضوع اظهار نظر کرده‌اند بنده خواستم عرض کنم مثل این‌که صحیح نیست جناب آقای صفایی اگر گاهی تشریف بیاورند به کمیسیون‌ها می‌بینند که لوایح بعد از این‌که به سوکمیسیون کار ارجاع شد و رسیدگی شد خود کمیسیون‌ها گاهی متجاوز از پنج ساعت در اصل موضوع وارد مذاکره می‌شوند و رأی صحیح هم گرفته می‌شود و به نظر بنده یک لوایح خوبی از این کمیسیون‌ها گذشته ولی چون ممکن است مورد نگرانی بعضی از آقایان واقع بشود چنان‌که شد و تصور شود ممکن است بعضی مواقع بعضی از کمیسیون‌ها خارج از موضوع لایحه یک نظری را در لایحه وارد کرده باشند یا فرض بفرمایید یک قانونی جزء لوایح دکتر مصدق بود مدت داشته و محدود بوده به شش ماه و این شش ماه حالا دو سال است گذشته است اگر چنین لوایحی در کمیسیون‌ها تصویب شد مدت جدیدی برای لایحه جدیدی می‌شود این به نظر بنده خارج از منطق و نظر مجلس شورای ملی است و چون این‌گونه لوایح را مجلس با تصویب کمیسیون قدرت اجرایی داده است و یک نگرانی ممکن است در مجلس شورای ملی وجود داشته باشد و ممکن است در خارج گفته بشود در این کمیسیون‌ها در این لوایح امکان دارد که یک مسائل جدیدی وارد بشود و یا یک مدت‌های تازه‌ای اضافه بشود چون اینها در حکم انشا قانون تازه‌ای است و از طرفی ما نمی‌توانیم اعضای کمیسیون‌ها را منع کنیم که در یک مطلبی وارد نشوند چرا؟ برای این که هر وکیل آزاد است در اظهار عقیده خودش و حق دارد در لوایح اظهار نظر بکند پس نمی‌توانیم ممنوع کنیم اعضا کمیسیون‌ها را که اظهار نظر می‌کنند از طرفی ما حال استثنایی قائل شده‌ایم گفتیم این لوایح مربوط به دکتر مصدق چون حقوق مکتسبه‌ای ایجاد کرده استثنائاً گفتیم آن لوایح که دولت داده است با نظر کمیسیون‌ها در موضوع خود لوایح قابل اجراست چون ما این حق استثنایی را برای لوایح به خصوصی قائل شده‌ایم اگر ما بخواهیم خارج از این لوایح هم این حق را تسری بدهیم این خارج از اصل است اگر اجازه بفرمایید که به هر لایحه‌ای به هر حق جدیدی حق اجرایی بدهید این معنی ندارد ولی چون در موقعی که این اجازه از مجلس گذشت گفتیم که فقط در آن لوایح دکتر مصدق که دولت داده در آن لوایح حق اجرایی دارند بنده برای این‌که راه‌حلی پیدا کنم که هم منع نشده باشد وکیل از اظهار نظر قانونگذاری خودش و هم این حق محدود بوده باشد پیشنهاد کردم که نظر کمیسیون‌ها برای اجرا محصور و محدود باشد به همان موردی که مجلس نظر داده است و آنچه خارج از موضوع لوایح دکتر مصدق باشد و اضافه بشود از حیث مدت یا خارج از آن قدرت اجرایی نداشته باشد یعنی چه؟ یعنی گزارش بیاید خدمت خود آقایان رسیدگی بفرمایند رأی بدهند که قانون عادی و معمولی باشد آن وقت قابل اجراست این خلاصه نظر و پیشنهاد بنده بود که به نظر بنده یک راه‌حلی است برای مخالفتی که آقای صفایی کردند و نظرشان ممکن است در خارج یک انعکاسی پیدا کند و بعضی‌ها ممکن است تصور بکنند که کمیسیون‌ها یک انحرافی از حق خودشان یافته باشند و حقوق جدیدی را بخواهند به صورت جدیدی در بیاورند (یک نفر از نمایندگان- تشخیص با کی است؟) عرض بنده هم همین است تشخیص این موضوع با مقام ریاست است ما در آئین‌نامه هم داریم هر جایی که در این لوایح با تصمیمات مربوط به آراء نظری باشد خود آقای رئیس نظر می‌دهند بنده نظرم این بود که در این مورد ما تبعیت بکنیم از اصل کلی وقتی که مقام ریاست ابلاغ می‌کنند آن تصمیم کمیسیون را به دولت آن قسمتی که داخل بوده است به صورت اجرایی به دولت ابلاغ می‌کنند دستور اجرایی می‌دهند آن قسمتی که خارج بود مربوط به تصویب آقایان است بمجلس مراجعه می‌فرمایند یک مطلبی هم بود که در اینجا گفته شد که به بعضی از این لوایح ممکن است در یک کمیسیون دیگری رسیدگی بشود مثل همین موضوع تشویق صادرات یک لایحه در جای دیگر باشد و این دو تا تناقض پیدا کنند بنده پیشنهاد کردم که تشخیص این‌که این لوایح به چه کمیسیون‌هایی باید برود تشخیص آن با مقام ریاست است چون در لایحه مسکوت است و این را به اختیار خود کمیسیون‌ها گذارده است الان در لوایحی که فعلاً عمل می‌شود خود آن کمیسیون تعیین می‌کند که کجا برود و کجا نرود بنده برای این‌که رفع این ابهام بشود این را اضافه کردم که ما دیگر هیچ‌گونه ابهامی در کار نداشته باشیم این بود آنچه که در عمل بنده استنباط کردم و به عرض مجلس شورای ملی رساندم حالا بسته به نظر و اراده مجلس شورای ملی است
رئیس- آقای دکتر شاهکار
دکتر شاهکار- از آقایان تقاضا دارم توجه بفرمایند به این مطلب چون عماً قریب رأی گرفته خواهد شد به این لایحه. جناب آقای عمیدی نوری از اشخاصی هستند که در کمیسیون مشترک دادگستری همیشه شرکت فرموده‌اند و با یک توجهی به این لوایح رسیدگی می‌کنند و یکی از ارکان این کمیسیون هستند ولی این پیشنهاد ایشان که فرمودند برای رفع یک نگرانی داده شده است تولید یک نگرانی‌ها و اشکالاتی خواهد کرد که اساس مطلب ممکن است از بین برود بنده تقاضا می‌کنم که آقایان برای تجدید خاطر. این ماده‌ای که از مجلس گذشته ببینید چگونه ما رأی داده‌ایم و حالا چه می‌خواهیم که این تبصره‌های جدید می‌آید؟ در آن قانونی که گذشت از مجلس نوشته شده که کلیه لوایح آقای دکتر مصدق چون برخلاف قانون اساسی بود ملغی است بعد از این مطلب که فرمودید لوایح آقای دکتر مصدق ملغی است مقرر فرمودید که دولت مکلف است که هر یک از این لوایح را که ضروری می‌داند تقدیم مجلس بکند و به کمیسیون‌های مشترک برای اظهار نظر برود لوایحی که بدین ترتیب مورد اصلاح و تصویب کمیسیون مشترک قرار می‌گیرد تا تصویب نهایی مجلسین قابل اجراست آقایان گفتند که این لوایحی که در زمان آقای دکتر مصدق گذشته است صرف‌نظر از این که بر خلاف قانون اساسی بوده است دارای نقایصی بوده است و آن نقایص اصلاح آن را ایجاب کرده است این اصلاح چیست؟ اصلاح این است که مدت را زیاد کنیم کم کنیم یا مطلب دیگر حالا اگر آقای عمیدی نوری پیشنهاد داده‌اند که این محدود به همان طرحی است که دکتر مصدق داده بود همان اگر تصویب شد قابل اجراست ولی اگر یک مقداری بالا برود یا پایین بیاید تصویب نهایی مجلسین را لازم دارد این کار به دو سه دوره دیگر هم نخواهد رسید نتیجه‌اش این خواهد بود که اصل یک قانونی چون به تصویب مجلسین نرسیده است قابل اجراست ولی مهلتش و چگونگیش باید بیاید بمجلس و به تصویب نهایی مجلسین برسد یعنی درست یک قسمت از آن قوانین قابل اجراست و یک قسمت قابل اجرا نیست و این عملی نیست من استدعا می‌کنم آقایان دقت بفرمایند چنانچه اجازه بفرمایند با آن پیشنهاد آقای اردلان که آن‌جا ضمانت اجرائیش را ۴ ماه گذاشته‌اند در این چهار ماه همانطوری که تا به حال عمل شده کمیسیون‌های مشترک مجلسین به این لوایح رسیدگی می‌کنند و اصلاحش می‌کنند که بعد از چهار ماه ما دارای قوانین تصویب شده باشیم که به اشکال بر نخوریم و این پیشنهاد آقای عمیدی نوری به اشکال برخورد می‌کند
رئیس- پیشنهاد دومرتبه قرائت می‌شود و بعد رأی گرفته می‌شود (پیشنهاد مجدداً به شرحی که گذشت قرائت شد)
رئیس- قسمت اخیرش احتیاج ندارد چون هم در آئین‌نامه هست همانطور عمل می‌شود. آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام بفرمایند (عده کمی‌برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم: کمیسیون‌های مشترک فقط در حدود لوایح تقدیمی‌می‌توانند اظهار نظر مثبت و منفی بنمایند و نمی‌توانند موضوع جدید ضمیمه لایحه نمایند
عبدالصاحب صفایی
صارمی- عین همین پیشنهادی است که رد شد.
رئیس- اینجا جمله موضع جدید دارد تقریباً مشابه آن نیست آقای صفایی بفرمایید.
دکتر جزایری- بنده مخالفم
صفایی- خدا عمرتان بدهد با بنده که مخالف نیستید؟ (دکتر جزایری- ابداً) استدعا می‌کنم آقایان محترم توجه بفرمایند به نظر بنده موضوع قابل توجه است عرض کردم بدون شبهه در کمیسیون‌های مشترک از حدود لوایح تقدیمی‌تجاوز شده است اعم از این‌که به طور صحیح قوانین جدید و یا لوایح حدید تصویب شده باشد یا غلط بحث از انحراف حدود اختیارات است به این جهت بنده پیشنهاد کردم و دومرتبه پیشنهادم را به عرض آقایان می‌رسانم استدعا می‌کنم توجه بفرمایید «کمیسیون‌های مشترک فقط در حدود لوایح تقدیمی می‌توانند اظهار نظر مثبت و منفی نمایند و نمی‌توانند موضوع جدید ضمیمه لایحه نمایند» عرض بنده در این است یک وقت آقایان مصلحت می‌دانند که اختیار وضع قوانین را بدهند بکمیسیون‌های مشترک بنده حرفی ندارم ولی اگر مقصود بحث در لوایح دکتر مصدق است حقاً نبایستی ما اختیار بدهیم که کمیسیون‌ها از موضوع خارج بشوند و به آن اندازه خارج بشوند که اصلاً ارتباط با موضوع نداشته باشد. یک موضوع دیگری که بنده اینجا می‌خواهم عرض کنم این است که روی پیشنهاد جناب آقای اردلان یک محظوری پیدا می‌شود وقتی گفته شد این لوایح بخودی خود بعد از چهار ماه دیگر اگر تکلیف آنها در کمیسیون‌ها معلوم نشد قابل اجرا نباشد یعنی باید برگردیم بلوایح قبل اگر این قسمت را توجه نفرمایید به اشکال بر می‌خورد بنابراین من می‌خواهم توضیح داده بشود که اگر این لوایح مصدق تصویب نشد و قابل اجرا نشد برگردیم به لوایح قبل از
مصدق این موضوع باید حالا تصریح بشود تا در عمل اشکالی ایجاد نشود
عبدالرحمن فرامرزی- این عین پیشنهاد آقای عمیدی نوری است.
رئیس- آقای نقابت
نقابت- عرض کنم این موضوع یک مسئله حساسی است با این‌که بسیار وقت مجلس شورای ملی و مجلس سنا را گرفت و یک فورمولی ایجاد شد حالا اگر در نظر کمیسیون‌ها و اظهار عقیده نمایندگان از حالا وارد بشویم و بخواهیم تبعیض بکنیم دچار اشکال می‌شویم (صحیح است) و قصد این است که شما اجازه فرمودید که کمیسیون‌های مشترک مجلسین حق دارند لوایح را اصلاح کنند معنی اصلاح یک معنای منطقی است اصلاح به معنی رفع نقص است رفع نقص رساندن به حد کمال است اگر کسی به جای پنج انگشت شش انگشت داشت ناقص است اگر چهار انگشت داشت باز هم ناقص است یعنی آن مقداری که به کمال نرسیده و آن مقداری که از کمال گذشته هر دو نقص است و رفع نقص به معنای اصلاح است و برای اصلاح کردن لوایح. شما اجازه به یک هیئتی دادید که نمایندگان مجلسین هستند و حالا اگر سلیقه این نمایندگان را بخواهید کنترل کنید و بگویید که در موقعی که فلان قانون اصلاح می‌شود اگر موضوع جدید یا کلمه جدید یا حرف جدید یا قانون جدیدی را وضع کردند این قاعده باطل است آن وقت نؤمنون به بعض الکتاب و نکفرون به بعض می‌شود و اینها از اصول منطق و اصول قانونگذاری بر کنار است (صحیح است) مثلاً وارد بشویم در ذکر یکی دو مورد به علاوه این هم مربوط به همان پیشنهاد قبلی است که آقایان موافقت نفرمودند و رد شد بنابراین بنده برای رعایت اختصار بحثی هم در جزئیاتش نمی‌کنم به طور مسلم آقای صفایی لطف می‌کنند پیشنهاد را استرداد می‌کنند
رئیس- این پیشنهاد هم در همان حدود پیشنهاد آقای عمیدی نوری است
صفایی- اطاعت امر آقای رئیس را می‌کنم پس گرفتم
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل اضافه بشود:
تبصره- لایحه مربوط به مطبوعات پس از تصویب کمیسیون مشترک مجلسین بلافاصله برای تصویب نهایی در مجلس مطرح گردد قنات آبادی
رئیس- آقای قنات آبادی
قنات آبادی- استدعا می‌کنم آقایان نمایندگان محترم به این پیشنهادی که بنده تقدیم کردم و یک مرتبه دیگر قرائت می‌کنم توجه بفرمایید «تبصره لایحه مربوط به مطبوعات پس از تصویب کمیسیون‌های مشترک مجلسین بلافاصله برای تصویب نهایی در مجلس مطرح گردد (صحیح است) (عبدالصاحب صفایی- این هم مثل آن است) الان عرض می‌کنم این مثل آن نیست فرق دارد آن مطلب غیر از این است بنده معتقدم که یک عدم تعادلی در وضع مطبوعات وجود دارد و این مطلب ارتباطی به این دولت ندارد در دولت گذشته هم همینطور بود و در دولت‌های قبل هم همین طور و دولتی هم که در آینده بیاید همین طور خواهد بود و همیشه اینطور است چرا؟ برای این‌که مطلب مطبوعات و رابطه مطبوعات و دولت و مردم و هیئت حاکمه آن طوری که باید و شاید به وسیله قانون روشن نشده است (عبدالرحمن فرامرزی- شده است دولت‌ها نخواسته‌اند اجرا کنند) بنده کراراً اینجا عرض کردم که معنای مشروطیت و دموکراسی این نیست که هر دولتی که سر کار است از هر روزنامه‌ای که خوشش آمد اجازه انتشار به او بدهد و از هر روزنامه‌ای که خوشش نیامد یا مندرجاتش مطابق میل و ذوق او نبود اجازه انتشار ندهد و توقیفش کند حالا به استناد ماده ۸ نسخ شده قانون حکومت نظامی باشد یا باستنادات دیگر، علت این‌که این جریان پیش می‌آید و این تیرگی به وجود می‌آید این است که تکلیفی برای مطبوعات از نظر قانون معین نشده یک قانونی در دولت گذشته متأسفانه تهیه شد و بعنوان طرح و لایحه قانونی امضاء شد که به عقیده کسانی که آن قانون را مطالعه کرده بودند بدترین و شدیدتری قانون مطبوعات بوده. متأسفانه این قانون که در دولت گذشته تصویب شد مطابق این قانونی که مجلس گذرانده است برای تصویب به کمیسیون مشترک مجلسین رفته است در کمیسیون مشترک مجلسین هم یک نظریاتی به او اضافه شده یک مطالبی بالا و پایین شده اما علتی که بنده این پیشنهاد را دادم این است که بنده معتقدم که تنها مرجعی که صلاحیت این را دارد که تکلیف مطبوعات را معین کند و از مطبوعات خوب به معنای واقعی حمایت کند مجلس شورای ملی است (صحیح است) زیرا مجلس شورای ملی اگر از مطبوعات حمایت نکند معنایش این است که از مفاهیم دمکراسی آن طور که باید و شاید حمایت نکرده است (صحیح است) و برای این‌که مجلس از مطبوعات حمایت بکند لازم است یک قانونی مطابق با قوانین دمکراسی دنیا که مصالح مطبوعات و مصالح مملکت و مصالح دولت در او رعایت شده باشد تصویب بکند و یک همچو قانونی نمی‌تواند از یک کمیسیون مشترکی که مرکب از یک عده معدودی است بیرون بیاید این قانون باید از مجلس شورای ملی ایران بیرون بیاید و بعد هم در مجلس سنا تصویب بشود لذا من از آقایان نمایندگان محترم استدعا می‌کنم همین طور که همیشه حمایت کرده‌اند از مبانی دموکراسی و مشروطیت از این تبصره هم حمایت بفرمایند و رأی بدهند و البته بعضی از آقایان می‌فرمایند که این لایحه با لوایح دیگر چه فرقی دارد؟ این یک فرق مهم و بسیار اساسی دارد و آن این است که مربوط به دموکراسی و مشروطیت است که من و شما خودمان را نماینده آن دموکراسی و نماینده آن مشروطیت می‌دانیم لذا استدعا می‌کنم آقایان نمایندگان محترم به این پیشنهاد رأی بدهند
رئیس- آقای عبدالرحمن فرامرزی
عبدالرحمن فرامرزی- عرض کنم این‌که بنده به عنوان مخالف با این پیشنهاد آمدم اینجا این است که خودم در آن کمیسیون مشترک به عنوان مشاور شرکت می‌کنم (صحیح است) اعضای آن کمیسیون روی‌هم رفته بلکه به طور قطع همه‌شان مردم بی‌غرضی هستند و با یک نظر بیطرفی به قضیه نگاه می‌کنند و مخصوصاً آن هیئتی که از وزارت کشور می‌آید اول یک لایحه‌ای خودشان آورده بودند یک طرحی که کاش به جای لایحه دکتر مصدق همان طرح مطرح می‌شد و تصویب می‌شد برای این‌که آنها در آن طرح سه چیز را در نظر گرفته بودند اولاً آزادی مطبوعات دوم این‌که چکار بکنیم که مطبوعات از حالت ابتذال بیاید بیرون و بعد هم در نظر گرفته بودند که اگر احیاناً یک کسی مرتکب خطاهایی شد که ایجاب این را می‌کرد که در ردیف مطبوعات نباشد بشود اخراجش کرد ولی نمی‌دانم بعد به چه علتی یا به همان علت گفتند که این خارج از صلاحیت کمیسیون است برگشتند به روی لایحه آقای دکتر مصدق که به نظر من سخت‌ترین قانونی که برای مطبوعات تا امروز وضع شده همین است که آقای دکتر مصدق خودشان نوشته‌اند و این صفت و خوی ما است که من می‌گویم آزادی، آزادی، آزادی تا آزاد باشم آن مقامی که می‌خواهم احراز بکنم بعد از این‌که به آن‌جا رسیدم دیگر نمی‌خواهم که کسی آزادی داشته باشد مبادا که صندلی مرا تکان بدهد و روی این فکر هم هست که ما در عرض پنجاه سال نه مشروطیت پیدا کردیم و نه قانون ما تا امروز یک قانون استخدام جامعی نداریم برای این‌که هیچکس نخواسته یک نظر عامی به تمام مستخدمین بکند با یک ماده و طرحی که خودش و پسرخاله‌اش وارد شدند و فوراً در را به روی سایرین بسته‌اند در مشروطیت‌مان هم همین کار را کرده‌ایم عین‌الدوله را برداشته‌ایم خودمان جایش نشسته‌ایم حالا هم می‌خواهیم خودمان باشیم دیگر نباید مردم آزادی داشته باشند به این جهت ما یک حکومت نظامی‌سیزده ساله داریم در دنیا و در تاریخ در هیچ جا چنین چیزی وجود ندارد حکومت نظامی در ممالک مستعمراتی برای دو روز و سه روز اعلام می‌شود من هیچ جا یاد ندارم که در یک مملکت مستعمراتی هم حتی در حین جنگ یک دولتی حکومت نظامی را بیش از سه روز اعلام کند ما سیزده سال است حکومت نظامی داریم برای این‌که می‌خواهیم اختیار مطلق داشته باشیم عدلیه هست قانون هست مجلس هست همه چیز هست ولی من هم هرچه دلم می‌خواهد می‌کنم چون این قوانین مانع است حکومت نظامی را ادامه می‌دهیم نماینده مجلس دلش می‌خواهد خودش آزاد باشد حرف بزند ولی روزنامه باید مقید باشد این صحیح نیست مادامی که وکیل مجلس آزاد است روزنامه هم باید آزاد باشد وقتی که روزنامه آزاد نبود وکیل مجلس نمی‌تواد آزاد باشد اینها هر دو پایه مشروطیت هستند مثلاً می‌گویند روزنامه به فلان آدم حمله نکند خوب پس وکیل مجلس هم حمله نکند اگر به فلان آدم نباید خوب و بد گفت چرا شما توی مجلس حق دارید بگویید ولی روزنامه حق ندارد بگوید من به شما بگویم روزنامه از آن ابتذال و یا آن فحاشی که آقایان از بعضی از این روزنامه‌ها می‌نالند محال است جلوگیری بشود چرا؟ برای این‌که مادامی که علت هست معلول هم خواهد بود این فحاشی‌ها نتیجه ظلم است نتیجه تبعیض است نتیجه فشار است که در دستگاه حکومت‌ها بوده است تا آن برداشته نشود این برداشته نمی‌شود از شهریور ۱۳۲۰ که اعلیحضرت فقید تشریف بردند تمام دولت‌ها هی نشستند هی ما را خواستند گفتند بیایید فکری به حال مطبوعات بکنیم بنده به هر رئیس الوزرایی گفتم که فکری برای دستگاه‌تان بکنید که کار بد نکنند یا این‌که فقط می‌خواهید که مطبوعات بد نگویند اگر اینطور است این فکر یک طرفی است و هیچ عملی نخواهد شد به این جهت البته آقایان مطالعه می‌فرمایند پیشنهاد جناب آقای شمس را که من از صمیم قلب تشکر می‌کنم از ایشان مثلاً الان حکومت نظامی‌حق ندارد راجع به مطبوعات دخالت کند این صریح قانون است ولی باز هم می‌کند حکومت نظامی حق ندارد روزنامه را توقیف بکند این باید برود به عدلیه این حکم قانون است ولی رویش عمل نمی‌کنند این است آنچه که راجع به مطبوعات است من از صمیم قب از شما تشکر می‌کنم که موافقت شود بیاید در مجلس و مجلس رأی بدهد اگر می‌دانید که بهتر است در مجلس مطرح بشود من مخالفتی ندارم این عرایض را که کردم فقط خواستم راجع به کمیسیون مشترک توضیح بدهم از زحماتی که می‌کشند و صمیمتی
که واقعاً از خود رئیس کمیسیون که آقای دادگر باشد که من خدمت ایشان نرسیده بودم و حالا می‌خواهم استفاده کنم که حسن‌نیت و بی‌غرضی در او و سایر اعضا کمیسیون هست نگرانی هم نیست معذلک اگر در نظرتان آن قانون جامع نیست من موافقم و مخالفتی ندارم
عبدالصاحب صفایی- احسنت با این مخالفتتان
۷- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای معاون وزارت فرهنگ
رئیس- آقای معاون وزارت فرهنگ معاون وزارت فرهنگ (حداد)- بنده می‌خواستم به عرض آقایان نمایندگان محترم برسانم که وزارت فرهنگ برای تکمیل کادر آموزشی هنرستان عالی موسیقی و تربیت افسران موزیک چون احتیاج بدانشمندان و استادان فنی داشته است لایحه‌ای تنظیم کرده که تقدیم مجلس محترم می‌کنم.
۸- تقدیم یک فقره لایجه به وسیله آقای معاون وزارت کشور
رئیس- آقای معاون وزارت کشور
معاون وزارت کشور (دکتر افخم حکمت)- با اجازه آقایان محترم لایحه‌ای است برای ساختمان اداره کل آمار که تقدیم مجلس شورای ملی می‌کنم (بسیار خوب است) ساختمانی است برای دستگاه‌های آماری که در آن محل تمرکز داده می‌شوند (عده‌ای از نمایندگان- بسیار خوب است)
۹- تعیین موقع ودستور جلسه بعد- ختم جلسه
رئیس- نسبت بپیشنهاد آقای قنات آبادی اعلام رأی می‌کنم و جلسه را ختم می‌کنم جلسه بعد روز سه شنبه خواهد بود دستور لایحه اعتبار وزارت کشور و همینطور لوایح دیگری که تقاضا شده جزو دستور باشد البته با رأی مجلس تکلیف مقدم و مؤخر بودن آنها معلوم می‌شود (قنات‌آبادی- می‌خواستم استدعا کنم که لایحه مستمری‌ها را جزء دستور بگذارید) آن هم جزو دستور است.
(مجلس ده دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت