مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ اسفند ۱۳۲۳ نشست ۱۰۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم
قانون تجدید استخدام آقای آندره گدار تبعه فرانسه برای مدیریت باستانشناسی و موزه و کتابخانه |
دوره چهاردهم قانونگذاری
جلسه ۱۰۹
شماره مسلسل ۱۳۶۹
مذاکرات مجلس
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه شنبه هشتم اسفند ماه ۱۳۲۳
فهرست مطالب:
۱- صورت خلاصه.
۲- مذاکره راجع بدستور.
۳- بیانات قبل از دستور آقای دکتر مصدق.
۴- طرح گزارش کمیسیون دادگستری راجع بسر دفتران.
۵- طرح گزارش مربوط بتجدید استخدام آقای گدار.
۶- معرفی آقای دکتر شیخ بمعاونت وزارت پیشه و هنر.
۷- بقیه مذاکره راجع باستخدام آقای گدار.
۸- موقع و دستور جلسه آتیه-ختم جلسه.
مجلس دو ساعت و سه ربع پیش از ظهر بریاست آقای ملک مدنی نایب رئیس تشکیل گردید.
- صورت خلاصه
۱- صورت خلاصه جلسه پیش صورت مجلس روز یک شنبه ششم اسفند ماه را آقای(طوسی) منشی بشرح زیر قرائت نمودند
مجلس یکساعت و سه ربع پیش از ظهر بریاست آقای سید محمد صادق طباطبائی تشکیل و صورت جلسه قبل قرائت و از لحاظ عدم حصول اکثریت تصویب آن موکول ببعد شد.
اسامی غائبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده‌است:
غائبین بی اجازه- آقایان:فرمانفر مائیان- صفوی- جلیلی- فاطمی- فولادوند- ذوالقدر- نقابت- اخوان- عامری- رحیمیان- دولت آبادی- امیرابراهیمی- حیدرعلی امامی- صمصام- منصف- کفائی- بوشهری سلطانی- سیدضیاء الدین- فداکار- اکبر. سیف پور- تهرانچی- سیدمحمدطباطبائی- یمین اسفندیاری- خلعت بری- حکمت- معدل- دهقان- رضا تجدد- آشتیانی- حشمتی – دکترکیان – دکترفلسفی- پوررضا- قشقائی.
آقای رئیس بمناسبت فوت مرحوم حسن اسفندیاری(حاج محتشم السلطنه) شرح مبسوطی دائر بابراز تأثر وتأسف از فوت آنمرحوم و تذکار رویه پسندیده و برجسته ایشان در مراحل مختلفه خدمات ملی و دولتی و احساسات میهن دوستی و خیر خواهی فقید سعید ایراد و با اظهار تسلیت از طرف مجلس شورای ملی نسبت ببازماندگان آن مرحوم پیشنهاد نمودند باحترام فقید نامبرده که در ادوار مختلفه سمت نمایندگی و ریاست مجلس شورای ملی را داشته‌اند جلسه ختم شود چون مجلس شورایملی با این نظر موافق بود پس ازتصویب صورت جلسه قبل جلسه آتیه بروز سه شنبه هشتم اسفند ماه ۳ ساعت بظهر موکول و دستور آن تعقیب دستور جلسه سابق مقرر و مجلس یکساعت و ده دقیقه قبل از ظهر ختم شد.
نایب رئیس- در صورت مجلس نظری نیست آقای حشمتی.
حشمتی- بنده در صورت مجلس روز پنج شنبه عرضی داشتم.
نایب رئیس- تصویب شده و حالا دیگر مورد ندارد. در صورت مجلس نظری نیست؟ (گفته شد خیر) صورت مجلس تصویب شد.
- مذاکره راجع به دستور
۲- مذاکره راجع به دستور
جمعی از نمایندگان- دستور.
نایب رئیس- چند نفر از آقایان اجازه قبل از دستور خواسته‌اند.
ساسان- بنده مخالفم.
نایب رئیس- بفرمائید.
ساسان- علت مخالفت بنده را با ورود در دستور روزنامه کرمانشاهان در دو سه سطر نوشته‌است اجازه میفرمائید؟ نوشته‌است: سارقین در چهار کیلومتری کرمانشاه- چون بواسطه مراجعت آقای هاچینسن مدیر کل دارائی استان پنجم از فلسطین بکرمانشاهان عده‌ای از آقایان رؤسای ادارات دولتی جهت استقبال ایشان بشاه آباد وکرند وقصر شیرین رفته بودند در شب ۲۸/۱۱/۲۳ در حین مراجعت در یک کیلومتری چشمه سفید یعنی چهارکیلومتری شهر سارقین بوسیله سنگ سدی جلو راه احداث و در نتیجه اتومبیل اولی که حامل آقای هاچینس و چند نفر دیگر بوده متوقف و سارقین با کارد دکتر سعیدی دندانساز را مجروح و تفنگ شکاری و قسمتی از اثاثیه اتومبیل را به یغما می‌برند.
بطوریکه اطلاع حاصل کرده‌ایم. آقای دکتر سعیدی در بیمارستان آمریکائی تحت معالجه قرار گرفته‌اند.(زنگ ممتد رئیس)(نایب رئیس)
این موضوع را قبل از دستور بفرمائید) ما توجه هیئت دولت را باین ناامنی‌ها معطوف می‌داریم و در این قسمت نظریات خودمانرا درشماره آینده خواهیم نگاشت
نایب رئیس- آقا این مطالب مربوط بمخالفت با ورود در دستور نیست بعلاوه اگر هم بنا شد قبل از دستور صحبت شود نفر چهارم هستید نوبت بشما که رسید اجازه داده خواهد شد. رأی می‌گیریم بورود در دستور آقایانیکه با ورود در دستور موافقند قیام فرمایند.(عدبرخاستند)تصویب نشد. آقای دکتر مصدق.
لنکرانی- من قبلا اجازه خواسته بودم.
نایب رئیس- بعد از آقای دکتر مصدق حضرتعالی هستید و بعد آقای دکتر کشاورز
جواد مسعودی- البته اگر آقایان کتباً اجازه برای نطق قبل از دستور بخواهند ترتیب اثر داده نمی‌شود باید آقایان حضوراً تقاضا بکنند آقایانیکه کتباً تقاضا می‌کنند اینطور تصمیم گرفته شده که قابل قبول نیست. آقای دکتر مصدق هم کتباً تقاضا کرده بودند و داده بودند ولی وقتی که ما وارد جلسه شدیم آقای دکتر روی میزشان زدند واجازه خو استند وبعد بلافاصله آقایان دیگر. بنابراین بنوبت اسامی آقایان یادداشت شده.
دکترمصدق –آقای لنکرانی مخالفیدبفرمائیدبنده مرخص می‌شوم.
لنکرانی-خیربنده خوشوقتم که شما بنا است صحبت کنید ولی خواستم عرض کنم که اصول را رعایت کنند بفرمائید استدعا می‌کنم.
- بیانات قبل از دستور آقای دکتر مصدق
۳- بیانات قبل از دستور آقای دکتر مصدق.
دکتر مصدق- چند روز است وضعیت دولت یکقدری در مجلس خوب نیست بنده هم در فراکسیون هائی که در جمعیتهای مجلس است وارد نیستم و اطلاعی چندان ندارم این است که می‌خواهم عرض کنم که ما امروز باید تکلیف دولت را معلوم کنیم(صحیح است) بجهة اینکه لوایح دولت که میاید بمجلس وقتیکه دولت در مجلس وضعیتش خوب نباشد لوایحش خوب نمی‌گذرد بعلاوه در روزنامه هاهم می‌نویسند که وضعیت دولت خوب نیست(صحیح است) این است که باید وضعیت دولت معلوم شود و این وضعیت وقتیکه در خارج منعکس بشود برای امنیت مملکت خوب نیست باید تکلیف دولت معلوم شود یعنی اگردولت خوبست باید مطمئن باشد وکاربکند و اگر هم بد است بایستی دلائل بدیش گفته شود و برود اگر کسی هم هست که می‌خواهد قائم مقام این دولت بشود او هم باید معلوم شود و ما هم بسنجیم و به بینیم که آن کسیکه می‌آید نعم البدل است یا بئس البدل روی این زمینه بنده یک نظریاتی دارم که بعرض میرسانم: امروز می‌خواهم یک مسئله اساسی در مجلس طرح کنم که در آیند این کشور حائزکمال اهمیت است و از این عرایض مانند همیشه نظری غیر از منافع حیاتی مملکت ندارم و در این ایام تاریخی هیچ چیز جز خیر مملکت محرک من نشده و وضع متشنج مجلس که بنظر من عواقب خوبی ندارد بر من الزام می‌کند که حقایقی را عرض نمایم.
مجلس شورای ملی که مطابق قانون اساسی باید مظهر حاکمیت ملی باشد اگر بناست مقدرات این مملکت را در دست داشته باشد و در این دریای متلاطم کشتی ما را بساحل نجات رساند باید قیافه خود را تغییر دهد و مشی خود را عوض نماید اگر قدری بخود بیائیم و متوجه بشویم که ما در روزهائی زندگی می‌کنیم که پیشوایان ملل بزرگ دور هم جمع می‌شوند و تصمیمات بزرگی می‌گیرند و نقشه دنیا را می‌کشند و اگر درست تصور کنیم که ایران امروز در سیاست بین المللی چه موقعیتی احراز کرده و با کمترین غفلت ممکن است دچار مذلت و بدبختی شود ناچاریم که اعتراف کنیم امروز باید کاری بکنیم که مجلس مورد احترام باشد وزن داشته باشد یک سیاست و رویه ثابت و روشنی اتخاذ کند تا بتواند از یکطرف افکار مشوش مردم را تسکین دهد و از طرف دیگر با قضایای مهم بین المللی که در پیش است با موفقیت مواجه شود. اگر جلسه اول اسفند و آن صحبتهای ناگواری که در اینجا شد که نه صلاح گویندگان بود و نه صلاح مملکت یکی دوبار دیگر تکرار شود برای این مجلس چیزی باقی نمی‌ماند و یک چنین مجلسی قادر نخواهد بود زمام مملکت را در دست نگاهدارد و تاریخ این مملکت نام مجلس چهاردهم را همیشه بزشتی یاد خواهد کرد. اگر بخواهیم که این تشنج‌ها دیگر پیش نیاید باید همگی اعم از آنهائی که منتسب بیک دستجاتی هستند یا منفرد مانده‌اند برای اتخاذ سیاست عمومی مجلس یک اصولی بین خود قبول کنند و بآن ملتزم شوند و ازآن تجاوز ننمایند و از همه مهمتر رویه ایست که مجلس در انتخاب حکومت و پشتیبانی از آن و یا ساقط کردن یک حکومتی باید اتخاذ کند. باید معلوم شود چرا یک حکومتی را مجلس می‌آورد و چرا او را کنار می‌گذارد؟
باید معلوم شود نخست وزیری که مجلس سلب اعتماد از او می‌کند چه کرده‌است اگر گناهی کرده همه بدانند و دیگر او را بکار دعوت ننمایند یعنی محال بشود که دوباره خطاکاران روی کار بیایند مثلا باید معلوم شود که حکومت فعلی چه کرده کارهای او خوب بوده‌است یا بد. آنهائی که ناراضی هستند علت عدم رضایتشان چیست؟ اگر بد کرده و باید ساقط شود بگوئیم کی را بجای او خواهیم آورد و آن کسی که می‌آید نعم البدل است یا بئس البدل اگر اعمال حکومت را ماخذ قرار ندهیم و از روی نظریات و تمایلات شخصی که غالبا با مصالح عمومی وفق نمی‌دهدکارکنیم هیچوقت نخواهیم توانست یک حکومت بادوام وخدمتگذاری داشته باشیم.
من بدولت فعلی نظر بخط مشیی که اختیار کرده بودم رأی داده‌ام ولی البته موافقت من با این دولت کورکورانه نیست مادام که اعمالش مورد تصدیق من است درموافقت باقی والا بمخالفین ملحق خواهم شد، از سیاست عمومی که تا کنون این کابینه تعقیب کرده عدم رضایت ندارم مخصوصا از اینکه بوعده خود وفا نمود و اختیارات ایران بر باد ده دکتر میلسپو را الغاء کرد(صحیح است) و بعد بخدمت این مرد که وجودش در این مملکت متضمن مضار مالی و سیاسی هر دو بود خاتمه داد(صحیح است) امتنان دارم ولی نسبت ببعضی انتخابات که اجبارا و یا اختیارا در این دولت شده خوش بین نیستم و اگر جبران نکند نمی‌توانم در موافقت باقی بمانم. اما فرض کنیم که این حکومت بدکار کرده و باید برود بدی‌های او را باید گفت که همه بفهمند و بعد یک شخص بهتری را در نظر گرفت و دولت را ساقط کرد نه اینکه در پس پرده با کسانی نزدیک شویم که جرئت نکنیم علنا اسمی از آنها ببریم و با کشمکش هائی که از حیثیت و وزن مجلس می‌کاهد ایجاد بحران نمائیم و یک وضعیتی پیش نیاید که عاقبت مقدرات مملکت در این وقت بیک دست ناشایسته‌ای سپرده شود.
آقایان هنوز یکسال نشده‌است که فشار افکار عمومی هنگام افتتاح این مجلس یک مرد منفوری را رسوا و از زمامداری برکنار نمود و حتی رفقای او جرئت نکردند از او دفاع کنند و بجای اینکه او را بکیفر اعمالش برسانند و امروز در گوشه زندان زیست کند باو مجال می‌دهندکه باز بفکر زمامداری بیفتد و آخرین چوبه حراج را بزند آقایان اگر تمام گناهان سهیلی را فراموش کنیم(اقبال- آقا چرا داخل شخصیات می‌شوند؟)(مهندس فریور- آقای اقبال اینجا مجلس است نمایندگان می‌توانند وارد شخصیات بشوندبگذارید حرفشان را بزنند)
(اقبال- نباید داخل شخصیات بشوند)(مهندس فریور- مجلس حق دارد وارد شخصیات شود)(صدای زنگ رئیس)
نایب رئیس- آقای اقبال ساکت شوید همانطور که آقای دکتر مصدق فرمودند که نباید رویه جلسه گذشته تکرار شود متاسفانه بر خلاف آن هر جلسه ما مواجه با یک رویه غلط و بی سابقه می‌شویم که این بر خلاف شئون ملی ما و بر خلاف وظیفه نمایندگی ما است چرا مجلس را از اهمیت می‌اندازید
دکتر مصدق – یکی از گناهان او قابل اغماض نیست و آن لطمه ایست که بحیثیت این مجلس زده‌است متأسفانه انتخابات اولین مجلس دوره دموکراسی بدست این شخص صورت گرفت و در این مجلس عده متنابهی هستند که در ادوار سابق و حتی قبل از دیکتاتوری هم بوده‌اند و در این مجلس هستند کسانی که در محل‌های خود صاحب نفوذند و با هر وضعیتی ممکن است انتخاب شوند ولی سهیلی در انتخابات طوری عمل کرد و دست بوسایل ننگینی زد و دخالت هائی نمود و حتی بموجب تلگرافاتی که مخابره کرده و کاشفین از انتشار آنها در این مجلس شرم کرده‌اند تلگرافاتش اینجاست آقای اقبال و من هم شرم دارم برای پیشرفت مقاصد خود نام بیگانگان را بمیان آورده و خلاصه طوری عمل کرده‌است که متاسفانه باین مجلس یک رنگی زده که اعتبار آن را متزلزل نموده و نتیجه این شده‌است که هر تصمیمی امروز این مجلس اتخاذ کند در خارج تغییراتی می‌شود و آن را یک تصمیم روی مصلحت ایران تلقی نمی‌کنند بلکه موجب سوءظن می‌شود و طرف ذینفع آن را تحریک و تلقین حریف خود می‌پندارد. اگر در انتخاب مجلس چهاردهم این دخالت‌های بی رویه نشده بود و مجلس ما این شهرت را نداشت امروز این زمزمه‌های خطرناک که وحدت و تمامیت کشور را تهدید می‌کند از اکناف مملکت شنیده نمی‌شد آقایان توجه بفرمائید که مطبوعات مهم خارجه نامه منچستر گاردین را راجع بما چه می‌نویسد:
ایران را از نظر سیاست بین المللی همسایگان ما یک منطقه حساس میشمارند که برای صلح دنیا حائز کمال اهمیت است از مندرجات این روزنامه بخوبی بر می‌آید که بر اثر اتحاد سیاسی که بین همسایگان ما بسته شده نسبت بایران بین خود توافق منفی حاصل کرده‌اند و در عین حال پنهان نمی‌کنند که اگر یکی از طرفین خصوصیتی با دولت ما بکند و مداخله در اینجا داشته باشد موجب حسادت طرف دیگر و اسباب زحمت و نقار می‌شود و حتی صریحا اعتراف می‌نماید که میل دارند هیچ بایران کاری نداشته باشند لیکن می‌گویند وقتی می‌توانند که هیچ بایران کاری نداشته باشند که ایران بتواند بر سر پای خود بایستد نهایت مدعی هستند که این معنی فقط با کمک مشترک آنها ممکن است صورت بگیرد.
آقایان محترم باین کلمات که نقل کردم درست دقت بفرمائید ما چگونه می‌توانیم بهمسایگان خود بفهمانیم که روی پای خود می‌ایستیم آیا غیر از این چاره‌ای داریم که دولتی روی کار بیاید که بتمام معنی ایرانی و بیطرف باشد و نسبت بهمسایگان بیک چشم نگاه کند و از هر عملی که ایجاد حسادت و نقار بین آنها بکند جداً بپرهیزد و دولتی باشد که در سیاست خارجی صداقت و امانت را شعار و سرمایه معنوی خود قرار دهد و رویه مجلس هم طوری باشد که یک چنین دولتی بتواند به بقاء خود اطمینان نماید و باو مجال دهند که مملکت را از آشفتگی درآرد محتاج بتوضیح نیست که دولت خوب وقتی دوام نکند موفق بهیچ اصلاحی نمی‌شود و ما برأی العین دیدیم که یکی از علل موفقیت دیکتاتور در بعضی از امور داخلی همان دوام دولت بود که وقتی دستور می‌داد راهی بسازند یا کارخانه تأسیس کنند مرتبه دیگر که از آن راه عبور می‌کرد و بکارخانه می‌رفت اگر دستور کاملا اجرا نشده بود متصدیان امور را ببدترین عقوبت گرفتار می‌کرد. آن وزیری که دستور کاری بدهد و یک هفته بعد دچار رأی عدم اعتماد مجلس شود چطور جرئت کند که شروع باصلاحات نماید بنای ناقص را اگر خراب کنند وقت لازم است که بنای کاملی جای آن بگذارند و اگر فرصت ندهند وجود ناقص به از عدم است خلاصه اینکه اگر صادقانه نشان ندهیم که می‌خواهیم روی پای خود بایستیم سیاست جهانی همسایگان بما مجال نخواهد داد که با کابینه بازی وقت مملکت را تلف نمائیم ما محتاج بیک سیاست ثابت ملی هستیم و اگر مجلس خود را لایق اداره چنین سیاستی نشان ندهد در اساس این مملکت تغییراتی پیش می‌آید که شاید از دوره دیکتاتوری وخیم تر باشد. خوب است بعضی از آقایان تمایلات وروابط شخصی را فراموش و تعقل فرمایند که ممکن است چنین سیاستی که مجری محکم و با ایمان می‌خواهد از یک مردی ساخته باشد که غیر از ضعف نفس و بیعلاقگی و عدم امانت امتحانی نداده‌است! آیا با دور کردن اینگونه عناصر ما نباید از بدنامی مجلس که از جریان انتخابات دامن گیر او شده‌است بکاهیم. و مجلس را مورد اعتماد داخل و خارج نمائیم؟ (سنندجی - مورد اعتماد هست)
مهندس فریور – آقای رئیس حالا که آقای سنندجی داد می‌زنند چرا اخطار نمی‌فرمائید
دکترمصدق – آیا سزاوار است که ما امروز یک اشتباهی بکنیم که مجلس آینده هم دچار همین بدنامی‌ها و رنگها بشود و زمینه را برای حوادث و تغییرات خطرناک فراهم نمائیم؟ بعقیده من خوب است کسانی که نمایندگی در مجلس را برای خود واجب شمرده و تهیه مقدمات آن را هم واجب دانسته و حاضر شده‌اند که بدست سهیلی انتخاب شوند نفوذ خود را بکار ببندند و بمصالح حوزه انتخابیه خود خدمت کنند و در قلوب اهالی مقامی تحصیل کنند که در دوره ۱۵ تقنینیه نماینده حقیقی ملت باشند و بتوانند بمملکت خود خدمت نمایند از آنچه عرض می‌کنم اگر غفلت کنند بخود اجازه می‌دهم که در خیرخواهی آنان تردید نمایم زیرا ممکن است کسانی بخواهند بمملکت خدمت کنند و برای انجام مقصود بوسیله نامشروعی متوسل شوند ولی وقتیکه مقصود حاصل شد اگر آن رویه را تکرار کنند باید در وطن خواهی آنان تردید کرد وکیل باید مرکز اتکاء خود را ملت قرار دهد آن کسی که بدست سهیلی‌ها انتخاب شود بطور غیر مستقیم مرکز اتکاء دیگر دارد که هیچوقت نخواهد توانست بخدمت مملکت موفق شود چون که هیچ مرکز اتکائی رایگان و بلاعوض با کسی مساعدت نمی‌کند مگر اینکه بقیمت استقلال مملکت تمام شود.
من یکبار روز ۹ آبان ۱۳۰۴ بمجلس پنجم اعلام خطر کردم اگر مجلس سستی نکرده بود مدتها مملکت گرفتار دیکتاتور نمی‌شد و امروز دچار عکس العمل آن و این پریشانی نبودیم عرایضی هم که امروز می‌کنم از قبیل همان اعلام خطرها است اگر رویه خود را تغییر ندهیم آینده ما بسیار تاریک خواهد بود چرا باید که ما همیشه در بین افراط و تفریط زندگی نمائیم؟ چرا باید که سرنوشت ما روزی دیکتاتوری موحش و روزی عکس العملهای از آن موحش تر باشد؟ یک روز دیکتاتوری هر گونه روابط ایرانی را با مأمورین خارجی قطع کرده بود که موجب کدورت و کینه آنان شده بود امروز عکس العمل آن این شده‌است که اغلب بسفارتخانها رو آورده و رسوائی می‌کنند:
یکروز دیکتاتوری آزادی را بکلی از مطبوعات سلب کرده بود امروز عکس العمل آن این است که بعضی از آزادی سوء استفاده کرده حتی برخلاف مصالح مملکت قلم فرسائی می‌کنند! یک روز وکلای مجلس طوری مطیع شده بودند که از هر کدام می‌خواستند سلب مصونیت می‌نمودند امروز عکس العمل آن این است که کمیسیون دادگستری مجلس وزیران مختلس و مرتشی را تبرئه می‌نماید! اگر ما از گذشته عبرت نگیریم روزگار بصورت ما سیلی خواهد زد و اگر این تشتت و تشنج در مجلس ادامه پیدا کند و مجلس خود را زود جمع نکند خطر بزرگی منتظر ماست و اگر ما شهرت این مجلس را اصلاح نکنیم دیگر انصاف نیست که ما غفلت کنیم و تحت تأثیر احساسات دوستی و رفاقت برویم.
ماجراجویانی که بعد از شهریور ۱۳۲۰ از روزگار آشفته استفاده کردند و بقیمت حیات این مملکت مقامات بزرگ دولتی را برای خود خریدند باید بآنچه اندوخته‌اند بسازند و دست از گریبان این مملکت بردارند خوب است دیگر حماسه خواندن خجالت بکشند و با اعلامیه سران سه کشور فخر نکنند همان وضعیت جغرافیائی که موجب اشغال ایران از طرف قوای بیگانه شد و ما را وادار در صفوف ملل متفق قرار داد همان وضعیت جغرافیائی موجب صدور آن اعلامیه گردید تازه اگر معنای آن اعلامیه وضعیتی است که ما امروز داریم نمیدانم برای چه چیز باید بخود ببالیم ما امروز محتاج بیک زمامداری هستیم که مورد احترام مردم باشد و او را بصداقت و امانت بشناسند نه آنکسیکه بواسطه نداشتن اعتماد بنفس در مقابل هر تقاضائی سر تسلیم فرود آورد.
آقایان محترم در یک روزگاری که از ما توقع دارند روی پای خود بایستیم تا دست از سر ما بردارند وقتیکه مأمورین خارجه بکاخ وزارتخانه ما می‌روند و با یک مردی مواجه می‌شوند که بیراق در و پنجره آنجا هم قناعت نکرد هرگز برای دولت ما احترامی قائل نمی‌شوند. تعجب اینجاست که این آقایان خود را در سیاست خارجی متخصص معرفی می‌کنند اگر اینها بسیاست ایران علاقه داشتند بر اثر ضعف نفس و حب مقام جمعی از ایرانیان را تسلیم اجانب و دستخوش بدترین رفتارها نمی‌نمودند و ناله کسان و بستگان آنها در سهیلی و امثالش کمترین اثر می‌کرد و برای نجات هموطنان علاقه‌ای از خود نشان می‌دادند اگر خون ایرانی در بدن اینها بود هرگز تحمل نمی‌کردند که دیگران هر چه می‌خواهند بکنند و حسابی در کار نباشد اگر سهیلی سیاست بلد بود راضی نمی‌شد که بیک مستخدم بیگانه اختیارات بی نظیری بدهد که هر چه می‌خواهد بکند و این مملکت را دچار وضعیتی بکند که امروز مشاهده مینمائیم و مرمت و خرابیهای او چند سال وقت بخواهد.
چگونه ممکن است مردم این فجایع را فراموش کنند و چگونه می‌شود که مجلس با تجدید انتخاب اینگونه عناصر بیعلاقه بزخم مردم این مملکت نمک بپاشد! آقایان نمایندگان شما در این مجلس قسم یاد کرده‌اید که برخلاف مصالح مملکت کاری نکنید در اینصورت باید توجه نمائید که امروز سیاست مملکت بدست بهترین اشخاص سپرده شود و هر کس که کوچکترین شکی درباره او هست برکنار بماند و امروز روزیست که ما نباید کمترین سوءظن برای همسایگان خود فراهم نمائیم. در جلسه سوم اسفند که پیشنهاد مهم تقلیل مدت خدمت نظام وظیفه بیک سال در مجلس طرح و قابل توجه شد آقای وزیر جنگ حضور داشت تعجب می‌کنم که یک کلام نگفت و نظری اظهار ننمود در صورتیکه در یک چنین موضوع مهمی وزیرجنگ باید قبل از اینکه مجلس رأی بدهد عقیده خود را اظهار کند. اگر مدت فعلی نظام وظیفه زیاد است چرا قبل از اینکه یکی از نمایندگان متوجه آن بشود وزیرجنگ پیشنهاد نکرده و عمر مردم بدون سبب تلف می‌شود و اگر ما بتعداد فعلی ارتش احتیاج نداریم چرا بین عشایر اسلحه توزیع می‌شود. چون اینگونه عملیات موجب سوء ظن همسایه شمالی ما می‌شود ما باید از این قبیل عملیات خلاف مصلحت پرهیز کنیم و همسایه خود را بدبین نکنیم و اگر مملکت احتیاج به نیرو دارد باید نیروی مملکت سرباز رسمی باشد نه عشایر آنهائیکه می‌خواهند ما سر پای خود بایستیم باید تصدیق کنند که این قبیل عملیات بر خلاف این نظر است.
امینی – بنده اخطار دارم.
نایب رئیس – بفرمائید
امینی – اخطار بنده در این قسمت مخصوصاً بخود آقای رئیس است، جون بنده پیشنهادی تقدیم کردم که وارد دستور شویم و لایحه گدار را مطرح کنیم حضرتعالی بدون اینکه به بنده اجازه بفرمائید که توضیحی بدهم بشخص دیگری که مخالف ورود دستور بوده اجازه دادید که صحبت کند این اخطاریست که بجنابعالی داشتم
نایب رئیس – این اخطار جنابعالی وارد نیست جنابعالی حق اخطار برئیس مجلس ندارید
امینی – بنده پیشنهاد کردم که وارد دستور شویم و لایحه مسیو گدار مطرح شود
نایب رئیس – راجع به پیشنهاد شما مجلس رأی نداد بنده چکار کنم که مجلس رأی نمی‌دهد.
امینی – بنده اگر توضیح می‌دادم مجلس شاید رأی می‌داد توضیح بنده این است که الان در حدود نصف عمر مجلس گذشته و شما در این مجلس هنوز هیچ کار نکرده‌اید و هیچگونه لایحه‌ای تصویب نشده‌است مگر چند لایحه دو دوازدهم و هنوز عمل مثبتی این مجلس نکرده غیر از همین چند دوازدهم و دو لایحه منفی این که بنده اصرار کردم که بقیه عمر مجلس را بگذارید افتضاحش در همین جا بماند و نگذارد بیرون برود بخدای متعال تنها اشکال این است که نطق قبل از دستور جز ایجاد تشنج و نفاق چیز دیگری نیست بنده جسارت بساحت جناب آقای دکتر مصدق نمی‌کنند آقای دکتر مصدق مردی با احساسات هستند و ایشان نمی‌توانند که در این موارد تحمل کنند و می‌گویند ولی تمام این موضوعها را در روزنامه‌ها می‌نویسند و ما هم می‌شنویم و متأسفانه این خجلت وشرمساری را داریم ولی تمام این قضایا وقتی حل می‌شود که آقای دکتر مصدق خود جنابعالی هم در یک فراکسیونی وارد شوید چرا وارد دسته نمی‌شوید که اینها را هدایت کنید وارشاد کنید دیگر چه گله دارید؟ در مجلس اگر جنابعالی واقعاً نظری دارید در جلسه خصوصی در یک فراکسیونی بروید و بگویید و ارشاد و هدایت کنید ولی در جلسه علنی می‌آیید و میگوئید البته بنده تصدیق دارم که بیشتر صحبتهای شما بجا و صحیح است و بنده حرفی ندارم ولی شما اینجا اشاره به روزنامه منچسترگاردین می‌کنید که مقاله‌ای که نوشته‌است این هم یکی از روزنامه‌هایی است مثل یکی از هزاران روزنامه‌هایی که ما داریم و هیچ منطقش وارد نیست و یک مقاله را که آن روزنامه نوشته شما می‌آورید در مجلس رسمی این را قرائت میفرمائید آقا بنده جسارت می‌کنم همیشه نباید انسان منفی باشد حضرتعالی خودتان باید وارد یک دسته و یک فراکسیونی بشوید و هدایت بکنید یک عده را ولی شما متأسفانه می‌آیید و موضوع دولت را پیش می‌آورید البته این وظیفه دولت است خودش بیاید اینجا رأی اعتماد بخواهد و وضعیت خودش را روشن کند اگر ما شنیده‌ایم عمرو و زید رفته‌اند و دور هم نشسته‌اند و گفته‌اند سهیلی فلان طور گفته‌است بنده وظیفه‌ام این نیست که بیایم اینجا به عمرو و زید و سهیلی بتازم این وظیفه ما نیست البته وقتی مجلس دولت را ساقط خواهد کرد که خطای دولت را علنا اینجا بگویند بعلاوه مگر ما مرده‌ایم که هر کس را بخواهند بیاورند مگر دیروز نبود که در جلسه منفردین صحبت کردیم که عده‌ای هستند در مجلس که حاضر نخواهند شد کسانی را که خبطی کرده‌اند مجدداً بیاورند البته اینطورنیست و موقعی دولت ساقط خواهد شد که واقعاً خبط و اشتباهی اگر شده‌است روشن باشد البته می‌بایستی مخالفین دولت هم اگر دلائلی دارند دلائلشانرا لااقل شنید نه اینکه چند نفر دورهم بنشینند و تصمیم بگیرند خود جنابعالی که از موافقین دولت هستید همین بیاناتتان تا حدی وضعیات را متشنج می‌کند اگر ده تا روزنامه عقیده شخصی شان اینست که واقعاً دولت بد است حق انتقاد دارند.
نایب رئیس- این فرمایشات آقا مذاکرات قبل از دستور است نه اخطار شما که یک نفر مرد با اطلاع باوضاع هستید و ایراد می‌کنید خود شما نباید بر خلاف نظامنامه رفتار کنید
امینی- من از جنابعالی معذرت می‌خواهم فقط نظرم این بود که اگر این توضیحات را در پیشنهادم می‌دادم شاید مجلس وارد دستور می‌شد و این صحبتها پیش نمی‌آمد
نایب رئیس- بنده برای اینکه رفع شبهه از آقای امینی بشود چون میل دارم وقتی اینجا می‌نشینم هر کسی هر فکری می‌کند بکند ولی بنده هیچوقت نه تبعیض می‌کنم و نه بر خلاف نظامنامه رفتار می‌کنم(صحیح است) تا وقتیکه مجلس رأی ندهد نسبت بورود در دستور من نمی‌توانستم پیشنهاد شما را قبول کنم این یک قاعده کلی است که آقایان همه میدانند(صحیح است) وعیناً همین کار را هم بنده کردم(صحیح است) حالا آقایان با ورود در دستور مخالف هستند؟
دکتررادمنش- بنده مخالف هستم
نایب رئیس- آقای دکتررادمنش
دکتررادمنش - عرض کنم یک ماه است که مجلس اجازه نطق قبل از دستور بهیچیک از آقایان نمایندگان نداده است (جمعی از نمایندگان- همین امروز اجازه داده شد) امروز هم فقط به آقای دکتر مصدق اجازه داده شد که مطالبی اینجا بفرمایند و حق این است که وقتی این قبیل مطالب اینجا مطرح می‌شود به همه آقایان نمایندگان اجازه داده شود که عقاید و نظریات خودشان را اظهار کنند البته آقای دکتر مصدق یکی از نمایندگان برجسته و یکی از نمایندگانی هستند که مورد احترام تمام آقایان نمایندگان و شاید اکثریت ملت ایران هستند ولی چیزی که هست این ست که وقتی یک مسئله مطرح می‌شود همه نمایندگان بر طبق قانون اساسی مساوی هستند و حق دارند نظریات خودشان را عرض کنند ابتدا بساکن یک مطالبی اینجا مطرح می‌شود ولی نمی‌گذارند ما حرفمان را بزنیم.
بنده از چندین جلسه قبل اجازه خواسته‌ام یک مطالبی را که شاید مهمتر از مطالب آقای دکترمصدق هم بود اینجا عرضض بکنم ولی اجازه به بنده داده نشده‌است و اگر به همین منوال بگذرد و وقتی که یک شخصی یا اشخاصی میل دارند صحبت بکنند مجلس اجازه بدهد و دیگران را خفه بکنند و نگذارند حرفشانرا بزنند این رویه خوبی نیست و بایستی اجازه داده شود به همه آقایان نمایندگان که اگر یک مطالبی شایسته این است که در مجلس مطرح بشود حق این است که به تمام دسته جات مجلس اجازه داده شود که عقاید و اظهارات خودشانرا در موضوعی که شایسته بحث است به عرض مجلس برسانند و بحد کافی مذاکره کنند نه اینکه یکی که صحبت کرد به دیگری بگویند خفه شو.
نایب رئیس - آقای دکتر عبده شما موافق با ورود در دستور هستید؟ بفرمائید.
دکتر عبده- آقای دکترمصدق فرمودند وقتی که یک موضوعی در اینجا مطرح می‌شود باید آقایان نمایندگان صحبت کنند و حال اینکه موضوعی اینجا مطرح نشد که آقایان نمایندگان صحبت کنند. رأی گرفته شد به نطق قبل از دستور و تصویب شد و آقای دکتر مصدق فرمایشاتی فرمودند بنده اصولا منکر نطق قبل از دستور نیستم ولی همینطور که آقای امینی فرمودند یکسال است که ما کار مثبت انجام نداده‌ایم باید سعی کنیم که در این یکسال دیگر کار مثبت انجام بدهیم.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم بورود در دستور آقایانی که موافق هستند قیام نمایند(اکثر برخاستند) تصویب شد. راجع بدستور یک پیشنهاداتی رسیده‌است این پیشنهادات سه فقره‌است که یکی راجع بلایحه گدار است که آقای امینی پیشنهاد کرده‌اند و آقای مجد و چند نفر دیگر از آقایان…
اردلان- بنده یک اخطار نظامنامه‌ای دارم اجازه میفرمائید؟
نایب رئیس- آقای اردلان
اردلان- عرض کنم مطابق ماده ۳ نظامنامه باید اول استقراع شعب بعمل بیاید بعد وارد دستور بشویم برای اینکه در ۶ اسفند پارسال استقراع کردیم و چهار مرتبه چهار تا سه ماه گذشته‌است و امروز ۸ اسفند است باید این استقراع شعب بعمل بیاید اجازه بفرمائید اول این کار را تمام کنیم.
نایب رئیس- موقع این کار ۱۱ اسفند است آقا و اداره قوانین البته توجه دارد
اردلان- ۶ اسفند است
نایب رئیس- ۱۱ اسفند است و سابقه اش هم همین است. پیشنهاد آقای امینی: پیشنهاد می‌کنم وارد دستور بشویم و لایحه گدار مطرح بشود.
نایب رئیس- آقای امینی
امینی- بنده پیشنهاد کردم لایحه گدار مطرح شود برای اینکه این مرد ده ماه است حقوق نگرفته و باید تکلیفش معلوم شود. استدعا می‌کنم این را مطرح بفرمائید.
نایب رئیس- آقای صادقی
صادقی- بنده خیلی متاسفم که بعضی اوقات مخالفت من با پیشنهادات و نظریات اشخاصی است که بآنها علاقه دارم و ارادت دارم و یکی از آنها هم آقای امینی است. مخالفت بنده نسبت بگدار و شخص گدار یا عمل گدار نیست بلکه بعمل مجلس است. اصولا باید تطبیق کرد احترام هر مقام را با عملش یعنی اگر عمل آن مقام روی رویه و قواعد عاقلانه بود آن شخص محترم است و اگر نبود خیر. حالا در مورد فرمایشات آقای دکترمصدق عرایضی داشتم که می‌گذارم برای یک موقع دیگر مجلس اگر کاری نکرده‌است قصور بواسطه این قبیل پیشنهادها بوده‌است برای اینکه بطور اختصار عرض کرده باشم می‌توانم بشمارم ۵۰ لایحه یا طرح که با نهایت علاقه و بطوری که آقا پیشنهاد کردند با فرط اشتیاق مطرح شده‌است ولی وسط کار مانده و مدفون شده و من قطع دارم که این لایحه گدار هم امروز در مجلس مطرح بشود بجائی نخواهد رسید مثل سایر لوایح بعضی از نمایندگان- چرا؟ صادقی برای اینکه سابقه اینطور نشان داده‌است شما لایحه سر دفتران و لایحه بودجه و چندین لوایح دیگری دارید که ممکن است بنده یادداشت کنم و فردا اینجا برای آقایان بخوانم مطرح شده و ناتمام مانده‌است البته چون آقایان خودشان در مجلس هستند احتیاجی نیست باین کار ولی بنده می‌توانم یادداشت بکنم و برای جلسه دیگر بخوانم که بیش از ۵۰ تا لایحه‌است که آمده اینجا و اول با یک نظر موافقی طرح شده‌است و سه ساعت چهار ساعت وقت مجلس را هم گرفته‌است و بعد از این سه چهار ساعت جلسه آینده هم مطرح شده و بعد از دستور خارج شده‌است این عمل اصلا نتیجه ضعف یا تردید است که مجلس نتواند رد یا قبول خودش را در یک مطلبی بگوید لایحه سردفتران را اگر بخواهید تصویب نکنید باید در همان جلسه تکلیفش را معلوم کنید و الا کار را بلاتکلیف گذاشتن کار اشخاص ضعیف الاراده‌است وقتی که یک مجلسی تصمیم گرفت یک کاری بکند باید بنشیند و یک لایحه‌ای را یا رد یا قبول بکند بهمین دلیل بوده‌است که تابحال بیش از سه چهار تا لایحه نگذشته‌است و بعقیده من روی همین اصل بوده‌است که مجلس تاکنون کاری انجام نداده‌است بغیر از چند عمل منفی که آنهم بعقیده بنده لغو بوده‌است بنده استدعا می‌کنم هر لایحه‌ای که می‌خواهند مطرح کنید بکنید ولی بآخر برسانید یا تصویب کنید یا رد کنید.
نایب رئیس - دو پیشنهاد هم نظیر این پیشنهاد راجع بلایحه گدار شده‌است که باید اکثریت بشود و تکلیفش معلوم شود.
دشتی- این را بگذارید برای بعد و لوایحی که ناتمام است آنها را مطرح کنید که یکی از آنها هم لایحه سردفتران است.
نایب رئیس- اجازه بفرمائید آقای فرمند پیشنهادی کرده‌اند که قرائت می‌شود: بنده پیشنهاد می‌کنم طرح امور متفقین مطرح شود
فرمند – طرحی که آقای دکترشفق پیشنهاد کردند ومدتی هم هست که پیشنهاد شده این طرح نیمساعت هم بیشتر کار ندارد بنده عقیده‌ام این است که لازم است این طرح تصویب شود که دولت بتواند اداره امور متفقین را تشکیل بدهد (صحیح است)چون موضوع مفیدی است وآن قدر هم کار ندارد یک ماده بیشتر نیست.
نایب رئیس –آقای دشتی.
دشتی – بنده عرضی که می‌خواهم بکنم این است که بیشتر اقدام مجلس راجع بکیفیت انتخابات نیست راجع بطرز عمل خود مجلس است اگر مجلس شورای ملی مرتباًکار بکند وعمل بکند وبدرد مردم برسد وحوائج مردم را رفع کند مجلس شورای ملی مورد احترام مردم خواهد (صحیح است)ولی اگر نکند هر قدر مردمان خوبی هم در مجلس باشند مورد احترام نخواهند بود. ملاحظه بفرمائید الان ساعت یازده وربع است وقریب یکساعت است که ما توی مجلس هستیم وتمام وقتمان صرف این شده‌است که وارد دستور بشویم یا نشویم واین لایحه را مطرح کنیم یا آن لایحه را مطرح کنیم. بنده اولا ازآقای رئیس می‌خواهم خواهش کنم که چند روزی مجلس را متوالیا تشکیل بدهند که این لایحه بگذرد. این چه الزامی است که ما داریم که یک روز در میان ما جلسه را تشکیل بدهیم در صورتیکه ما الان تمام لوایح مان نیمه کاره مانده‌است وباید تمام شود. یک عیب این است که می‌گویند این لوایح نقص دارد خوب این را ما باید خودمان تکلیفش را معلوم کنیم معطل گذاشتن ومعوق گذاشتن لوایح شایسته نیست. بنابراین بنده می‌خواهم استدعا بکنم ازآقایان نمایندگان بجای اینکه پیشنهاد بکنند که این مطرح شود یا آن مطرح شود بهمان ترتیب لوایحی که نیمه کاره‌است تمام کنیم بعد برسیم باینهائی که هنوز مطرح نشده و حالا بنده عقیده‌ام این است که همان لایحه سر دفتران را مطرح کنیم چون دو جلسه وقت صرف آن شده‌است باید تکلیفش را معلوم کنیم یا قبول کنیم یا برود پی کارش. بعد لایحه گدار را مطرح کنیم.
نایب رئیس- پس حالا رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای امینی…
امینی- بنده اصراری ندارم پیشنهادم را پس می‌گیرم.
نایب رئیس – بسیار خوب آقای فرمند جنابعالی هم پس می‌گیرید؟
فرمند – بنده هم مواقیت می‌کنم که در جلسه دیگر مطرح شود.
- طرح گذارش کمیسیون دادگستری راجع بسردفتران
۴- طرح گذارش کمیسیون دادگستری راجع بسردفتران
نایب رئیس – پس بنابراین لایحه سر دفتران مطرح می‌شود.
آقای هاشمی – دو مرتبه‌است که موضوع پیشنهاد آقای عماد تربتی مطرح بوده‌است ومنتج به نتیجه هم نشده‌ایم بدین معنی که قسمت دوم پیشنهاد ایشان را مخبر کمیسیون و وزیر مربوط قبول کرده‌اند و قسمت اول آن این است که رأی شورای عالی ثبت درباره صلاحیت سر دفتران در دادگاه انتظامی قابل تجدید نظر خواهد بود مورد موافقت مخبر واقع نشد ومذاکره هم شده وباید بهش رأی بگیریم. یکنفر از نمایندگان بخوانید دومرتبه
نایب رئیس- پیشنهاد آقای عماد تربتی قرائت می‌شود: پیشنهاد می‌کنم دو تبصره ذیل بر ماده اول علاوه شود ۱-رأی شورای عالی ثبت درباره صلاحیت سردفتران دردادگاه انتظامی قابل تجدید نظر خواهد بود
نایب رئیس- آقای نبوی نظری ندارید؟
نبوی- پیشنهاد آقای عماد تربتی دو موضوع داشت یکی را بنده قبول کردم ومحتاج برأی گرفتن نیست ویکی دیگراش این است که رأی را که شورای عالی ثبت می‌دهد در دادگاه انتظامی قابل تجدید نظر باشد این را بنده نتوانستم قبول کنم ازاین جهت که موجب بطوء جریان کار می‌شود دادگاه انتظامی کارش بقدری زیاد است که الان کارهائیکه مرجوع است به دادگاه یکسال دوسال طول می‌کشد اگر ما این کارها را هم بخواهیم به دادگاه مراجعه نمائیم هیچوقت بنتیجه نخواهیم رسید بعلاوه از حیث رتبه ودرجه هم شورای عالی ثبت مثل دادگاه انتظامی است بنابراین بنده خیال می‌کنم بهمان صورتیکه لایحه تنظیم شده‌است باشد بهتر است ومقصود را تأمین می‌کند حالا بسته‌است بنظر مجلس شورای ملی
نایب رئیس- آقای عماد تربتی شما توضیحی دارید؟
عماد تربتی- بلی بنده توضیحی دارم
نایب رئیس- بفرمائید
عماد تربتی- بطوری که در متن گزارش ملاحظه میفرمائید نوشته شده‌است که بصلاحیت سردفتران اسناد رسمی در وزارت دادگستری تحت نظر شورای عالی ثبت رسیدگی خواهد شد اولا این اختیار وزارت دادگستری است و دادرسی نیست یک نظارتی است که داده شده‌است بشورای عالی ثبت بعداً هم بنده استدعا کردم که چون این یک رأئی است درباره اشخاص محترم که با شرف و عرض و مال آنها تماس دارد یک شورای اداری راجع بیک همچو امر مهمی رسیدگی می‌کند و رأی می‌دهد دادگاه انتظامی هم نظر داشته باشد این بود که بنده پیشنهاد کردم که بایستی قابل تجدید نظر باشد ومراجعه شود بدادگاه انتظامی قضات که غالبشان قضا ت عالیر تبه وعالیمقام هستند وبهیچوجه درصلاحیت آنها هم تردیدی نیست من جمله آقای عبده بروجردی رئیس دادگاه عالی انتظامی هستند که مقام ایشان عالیترازاین است که بنده بتوانم تعریفی بکنم وایشان بواسطه استقلال قضائیشان قابل تغییرنیستند وکاملا محفوظ است مقام شان ورعایت هم می‌شود آقای نبوی اینطور استدلال فرمودند که این موجب بطوء وکندی کارمی‌شود وبنده عرض می‌کنم که اگر جریان بطئی ولی صحیح باشد بهتر جریانی است که سریع باشد ولی با صحت توام نباشد (صحیح است).
نایب رئیس – آقای شریعت زاده شما مخالفید بااین پیشنهاد؟
شریعت زاده – بنده مخالفم.
نایب رئیس –بفرمائید.
شریعت زاده- عرض کنم که از دقت در مقررات قانونی که بر طبق آن محکمه عالی انتظامی تشکیل شد ثابت شد که نظر مقنن تأمین حسن اداره حوزه قضائی و منظور محاکمه قضات و تشخیص و صلاحیت قضات بود که این سازمانرا پیش بینی کرده‌است بنابراین هر عملی که باعث تعویق انجام وظیفه راجع بآن نظر اساسی از طرف ما انجام بشود صلاح مملکت نیست بعلاوه این سازمان یک سازمان اداری است اداره ثبت یا دفترخانه‌های اسناد رسمی در عداد سازمانهای اداری است باید دقت‌های لازم از نظر قواعد و اصولی که برای اداره کردن یک اداره‌ای لازم باشد بعمل آید و خلط اینها با امور قضائی صحیح نیست بنظر بنده بعلاوه باید این نظر راهم داشته باشیم که شورای عالی ثبت هم از همان قضات عالیقدر تشکیل می‌شود و هیچ تفاوتی از این حیث بنظر نمی‌رسد بنابراین بنده معتقد نیستم که ما راجع بدفترخانه‌های اسناد رسمی برای محکمه عالی انتظامی یک کار سنگین دیگری اضافه بکنیم. لنکرانی- اجازه میفرمائید؟
نایب رئیس- آقای لنکرانی شما عضو کمیسیون نیستید بعلاوه در پیشنهاد بیش از یکنفر نمی‌تواند صحبت بکند. رأی می‌گیریم باین قسمت دوم پیشنهاد آقای عمادتربتی آقایان موافقین قیام نمایند(اکثربرخاستند) تصویب شد. لایحه می‌رود بکمیسیون.
یکنفر از نمایندگان- بقیه مواد مطرح شود
نایب رئیس- آقایان اگر موافقت دارند با سایر مواد آن برود بکمیسیون(صحیح است)
- طرح گزارش مربوط بتجدید استخدام آقای گدار
۵- طرح گزارش مربوط بتجدید استخدام آقای گدار دشتی – لایحه آقای گدار مطرح شود.
نایب رئیس- اگر موافقت دارید لایحه آقای گدار مطرح شود.
جمعی از نمایندگان- صحیح است.
نایب رئیس- لایحه استخدام آقای گدار قرائت می‌شود:گزارش از کمیسیون بودجه بمجلس شورایملی لایحه پیشنهادی دولت بشماره ۱۳۴۹۷ راجع بتجدید استخدام آقای آندره گدار تبعه فرانسه بسمت مدیری باستان شناسی و موزه و کتابخانه با حضور آقای وزیر فرهنگ در کمیسیون بودجه مطرح با توضیحات مفصلی که از طرف آقای وزیر فرهنگ داده شد ماده واحده پیشنهادی بتصویب کمیسیون رسیده و اینک گزارش آنرا که عین لایحه دولت است تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید.
ماده واحده- وزارت فرهنگ مجاز است آقای آندره گدار تبعه فرانسه را از تاریخ اول فروردین ماه ۱۳۲۳ برای مدت پنجسال دیگر بسمت مدیری باستان شناسی و موزه و کتابخانه با شرایط پائین مجدداً استخدام نماید.
- الف- حقوق آقای آندره گدار در ماه ۱۲۰۰ دلار خواهد بود که باقساط ماهیانه نصف آنرا بریال و نصف دیگر آنرا بدلار دریافت خواهد داشت.
- ب- هنگام پایان قرارداد چنانچه قرارنامه آقای آندره گدار تجدید نشود هزینه مسافرت او برای معاودت بفرانسه پرداخته خواهد شد.
- ج- هرگاه آقای گدار شخصاًقرارداد خود را فسخ نماید حق دریافت هزینه معاودت مصرع در قسمت ب را نخواهد داشت.
- د- آقای آندره گدار سالی یکماه مرخصی با استفاده از حقوق خواهد داشت که ترتیب اعطای آن با وزارت فرهنگ خواهد بود.
- هـ وزارت فرهنگ مجاز است سایر شرایط استخدامی آقای آندره گدار را بر طبق ماده ۲ قانون مصوب ۲۳عقرب ۱۳۰۱تعیین و قرار داد او را امضاء نماید.
نایب رئیس – گزارش از کمیسیون خارجه قرائت می‌شود: کمیسیون امور خارجه لایحه شماره ۱۳۴۹۷دولت راجع بتجدید استخدام آقای آندره گدار تبعه دولت فرانسه بسمت مدیری باستان شناسی وموزه و کتابخانه و گزارش کمیسیون بودجه دائر بموافقت با تجدید استخدام مشارالیه رامطرح نموده با توضیحاتی که آقای وزیر فرهنگ بیان نمودند کمیسیون خارجه از جنبه ملیت آقای آندره گدار بالایحه پیشنهادی موافقت واینک گزارش خود راتقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید.
نلیب رئیس – گزارش کمیسیون فرهنگ راجع بهمین موضوع خوانده می‌شود: کمیسیون فرهنگ لایحه شماره ۱۳۴۹۷دولت راجع بتجدید استخدام آقای آندره گدار رابرای مدیری باستان شناسی وموزه وکتابخانه باحضور آقای وزیر فرهنگ مطرح نموده بالاخره لزوم استخدام مشارالیه راتصدیق واینک گزارش آنرا تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید.
نایب رئیس – آقای اردلان
اردلان – بنده بلایحه‌ای که دولت آقای ساعد راجع بتجدید استخدام آقای گدار بمجلس شورای ملی تقدیم داشتند مخالف هستم ودرکمیسیون بودجه هم که بنده افتخار عضویت آنرا داشتم نسبت باین لایحه رأی ندادم وحالا هم رأی نخواهم داد واز آقایان نمایندگان محترم هم استدعا می‌کنم که رأی ندهند بطور اختصار هم بنده عرض خواهم کرد ولی چند دقیقه باین عرایضی که بنده عرض می‌کنم توجه بفرمائید بنده معتقد هستم که تا ممکن است ومیسر است برای هر یک ازمشاغل حساس ومهم مملکت خودمان تا بتوانیم دردرجه اول این را بیکنفر ایرانی واگذار بکنیم واز استخدام یکنفر بیگانه اجتناب بکنم(صحیح است) این عقیده بنده‌است ودرمجلس هم چند نوبت این فرصت ببنده دست دادکه دراین خصوص عرض خودم را بکنم ونظریات خود رااظهار بدارم وامروز هم یکی از آنروزها است بنده معتقدم که تصویب این قبیل لوایح یک ضعف روحی در جامعه جوانان این مملکت ایجاد می‌کند ویکعده از جوانان این مملکت هستند که رفته‌اند در خارجه ودر آن مهدتمدن ودر همانجائی که این دانشمند محترم مسیو گدار تحصیل کرده‌اند وبعشق اینکه بیایند در مملکت خودشان خدمت بکنند سالها زحمت کشیده‌اند وبیخوابی کشیده‌اند این انصاف نیست حالا که این جوانان درایران هستند وآماده خدمت هستند ما آنها را دستشان راکنار بگذاریم واز وجود آنها استفاده نکنیم …
سنندجی- کیها هستند آن اشخاص اسم ببرید
اردلان – بنده هیچ میل نداشتم اسمی راجع باشخاص ببرم ولی چون آقای سنندجی نماینده محترم کردستان از بنده خواستند بنده خدمتشان عرض می‌کنم آقای بهرامی از شاگردانی هستند که مدتها از طرف دولت ایران باروپا رفته‌اند و در موزه لوور مدتها کار کردند و باستان شناس شدند اشخاص دیگری هم هستند مانند آقایان: مصطفوی- ضرغامی- بهنام مشکوتی- صهبا بالاخره این اشخاص در مملکت ما وجود دارند بنده برای اینکه یک استدلالی فقط بکنم این عرض را می‌کنم و بیش از این مزاحم نمی‌شوم عرض می‌کنم آقای مسیو گدار که لایحه اش بمجلس تقدیم شده‌است ایشان در ۱۶سال پیش بایران تشریف آوردند و در ۱۶سال پیش معلوماتیکه پروفسور گدار امروز دارند آن مسیو گدار ۱۶سال بیش نداشت شانزده سال در ایران توقف کردند تمام امور صنایع مستظرفه ایران را از طرف دولت باختیار ایشان گذاشتند که مطالعه بکنند بایشان حقوق دادند خرج سفر دادند مساعدت کردند ایشان هم زحمت کشیدند بعد از ۱۶ سال شدند یک دانشمندی مثل پروفسور گدار فعلی بنده عرض می‌کنم مثل ۱۶سال قبل مسیو گدار الآن در ایران داریم اگر اینها را بیاوریم و مدت ۱۶سال ما هم زیر پر آنها را بگیریم و آنها را تشویق بکنیم و مساعدت بکنیم ما هم البته بعد از ۱۶سال یکعده پروفسور گدار ایرانی خواهیم داشت حالا این کار با مجلس است قدم اول با مجلس است اگر میل دارید و می‌خواهید این راه را برای جوانان مملکت باز کنید و آنها را تشویق و ترغیب بکنید که ما در مملکت خودمان هم یک دانشمندان ایرانی مثل پروفسورگدار داشته باشیم لازمه اش این است که از امروز قدم اول را برداریم و این راه را برای آنها باز کنیم(صحیح است)
والا اگر ما الا الابد یک خارجی را بیاوریم اینجا استخدام بکنیم و بگوئیم تو رئیس باستان شناسی ما باش ما هیچوقت یکنفر پروفسور گدار ایرانی نخواهیم داشت بنده برای استحضار آقایان عرض می‌کنم که چند شب پیش در مجلس شورای ملی فراکسیون اتحاد ملی که بنده افتخار عضویت آنرا دارم تشکیل می‌شد بنده هم آمدم که در آن شرکت کنم، هنوز فراکسیون تشکیل نشده بود آقای هاشمی که یکی از نمایندگان محترم و فاضل و دانشمند عصر حاضر هستند شمه‌ای از خصایص و صفات عالیه سلاطین ایران صحبت می‌کردند و در موقعیکه ایشان صحبت می‌فرمودند من فکرم متوجه دانشمندان ایران بود مثل ابوعلی سینا مثل زکریای رازی مثل شیخ عطار مثل شیخ بهائی و وقتی که ایشان فرمایشاتشان تمام شد بنده عرض کردم آقای هاشمی ما همه فرزندان این اشخاص هستیم این اشخاص نامی که در مملکت ایران تاریخ دارند و تاریخ جهان بوجود آنها افتخار می‌کند اینها همه پدران ما هستند ما اگر این سابقه را در مملکت خودمان نداشتیم من هیچوقت این عرض را نمی‌کردم اما وقتی که ما این سوابق را در مملکت خودمان داریم ما بخودمان باید افتخار کنیم ما اگر بخواهیم در مملکت خودمان یک ابوعلی سینای دومی بوجود بیاوریم لازمه اش این است که رئیس دانشکده پزشکی ما ایرانی باشد اگر ما می‌خواهیم که یک نفر مثل زکریای رازی دومی در ایران بوجود بیاید لازمه اش این است که ما راهرا برای ایرانی‌ها باز بکنیم باید اینها را بمشاغل عمده و بمشاغل حساس بگماریم و آنها را مأیوس نکنیم این عقیده بنده‌است اگر آقایان نمایندگان محترم مجلس شورای ملی عقیده دارند که در آتیه یک دانشمندان نامی برای این مملکت بوجود بیاورند باید در قدم اول راهرا باز کنیم والا این راهرا اگر ببندیم محال است که ما باین مقصود برسیم بنده منکر تحصیلات و معلومات آقای گدار نیستم ولی این دلیل نمی‌شود ما هم اگر بخواهیم برای مملکت خودمان یک نفرگدار ایجاد بکنیم لازمه اش این است حالا بنده اینها را می‌گویم تا نظر مجلس چه باشد؟
بنده عرض می‌کنم که یکسالست آقای گدارکنتراتش تمام شده خودش هم می‌بایستی برود دولت هم کنترات او را تجدید نکرده معهذا بنده می‌گویم چون عجالتاً دولت قبل یعنی دولت آقای ساعد این لایحه را پیشنهاد کرده بود بسیار خوب ما تا آخر امسال همانطوریکه پیشنهاد شده بود با همان میزان حقوق در صورتیکه حقوق ایشان ۱۲۰۰تومان بوده و در این لایحه جدید پنج هزار تومان است ما همان حقوق را بایشان خواهیم داد و تا آخر سال هم او را نگه می‌داریم بعد هم یک جشنی بپا می‌کنیم با نهایت تشکر و نهایت قدردانی از زحماتیکه ایشان در ایران کشیده‌اند و بعد هم ایشان تشریف ببرند و ما یکنفر ایرانی را در رأس اینکار می‌گذاریم تا ما هم بعد از چند سال یکنفر پروفسور گدار ایرانی داشته باشیم و ممکن است که آقایان این نظر بنده را قبول نفرمایند ولی وظیفه ملی من ببنده حکم می‌کرد که این عرایض را بکنم و پیشنهاد خودم را هم در این خصوص تقدیم مقام ریاست می‌کنم که بعد راجع بآن اخذ رأی بفرمایند.
نایب رئیس- آقای فرهودی.
مجد ضیائی- آقا بنده هم اجازه خواسته‌ام
نایب رئیس- شما بعد بفرمائید ایشان مخبرند هر موقع که بخواهند می‌توانند صحبت کنند
مخبر کمیسیون فرهنگ(آقای فرهودی)-آقای نماینده محترم در نطق خودشان عنوان خودی و بیگانه کردند در لایحه گدار که مطرح است در صورتیکه ایشان توجه دارند که البته گدار بعنوان یکنفر متخصص باستان شناسی استخدام شده‌است، علوم و فنون خودی و بیگانه ندارد و علوم و فنون یک جنبه بین المللی دارد، علم وطن ندارد ما اگر علاقه مند به علم و فنی هستیم البته بایستی بعلما و صاحبان آن فنون هم علاقه داشته باشیم آن قسمتهائی که ایشان توجه فرمودند البته مربوط است بیک نوع خدماتیکه یکقدری جنبه حاکمیت داشته باشد آنچیزها، اگر باشخاص داده بشود البته درش خیلی باید دقت کرد اما در مسئله تعلیم و تعلم و مسئله تحقیق در یک فن، آنجا دیگر وطن موضوع ندارد باید یک شخص از هر جا که هست در صورتیکه تشخیص شد که برای خدمتی مفید است استخدام بشود.
دیگر اینکه اشاره فرمودند باینکه چند تن از جوانان هستند که در این رشته کار کرده‌اند تحصیل کرده‌اند، بنده هم آنها را می‌شناسم هم آنهائیکه تحصیل کرده‌اند در اروپا می‌شناسم و هم آنهائیکه در این ۱۶ساله زیر دست گدار کار کرده‌اند و البته یک اطلاعاتی پیدا کرده‌اند، خود گدار و هم همیشه نسبت بآنها قدر شناسی دارد واز آنها تشویق می‌کند و بیشتر آنها را وارد کار می‌کند ولی البته آقا توجه دارند که علمی را که ما می‌خواهیم الان متخصص برایش استخدام بکنیم علم باستان شناسی است این یک علمی نیست که یک فرمولی داشته باشد که من الان آنرا یاد بگیرم علم باستان شناسی همانطور که از اسمش پیداست یک تجربه‌ای هم متناسب با باستان لازم دارد(صحیح است) و آنکسی که دعوی باستان شناسی می‌کند علاوه بر تحصیلی که در این رشته کرده باید کاوشهای زیاد کرده باشد، حفریات زیاد کرده باشد آثار تاریخی زیاد دیده باشد در ممالک مختلف رفته باشد و در حقیقت خود متخصص در حدود سن و تجربه یک جنبهٔ باستانی پیدا کرده باشد آنوقت است که آن متخصص وجودش مفید واقع می‌شود.
اشاره فرمودند که گدار در ۱۵سال پیش معلوماتی داشته‌است و حالا ممکن است که معلومات او متناسب باعصر فعلی نباشد بنده خیال می‌کنم که این کاملا بعکس باشد وقتی که ما یک متخصص باستان شناسی آوردیم واو ۱۵سال دراینجا کار کرده باشد حالا تازه موقع استفاده ازاواست برای اینکه خوب اطلاعات صحیحی ازگوشه وکنار مملکت وازتاریخ باستانی مملکت پیداکرده‌است وحالا موقعی است که ما باید از نظریات او استفاده بکنیم باز اشاره فرمودند که چرا ماباید الی الابد کارمان را به بیگانه واگذار کنیم ولی بنده هرچه دقت کردم در این لایحه الی الابدی ندیدم (اردلان – پنج سال است) لایحه پنجساله‌است واین چطور شدکهالی الابد شد؟ بنده نفهمیدم اما ممکنست بفرمائید که ماالان گدار رابرای چه لازم داریم؟
سه کار هست دراین مملکت یعنی در زمینه باستان شناسی که باید تکمیل بشود ملت ایران ملت باستانی است وباید سعی بکند که تمام افتخارات باستانی خودش راکشف بکند یک روزی که موضوع ملیت دراینجا مطرح بود آقای دکتر شفق یک حرف بسیار صحیحی زدند وآن این بودکه یکی از اصول ملیت وحدت گذشته‌است یعنی اگر یک جماعتی درتاریخ گذشته وحدت داشته‌اند ودرآثار تاریخی متحد بوده‌اند آنها یک ملت هستند برای اینکه ما وحدت گذشته مان تعیین بشود وروشن بشود می‌بایستی تمام آثار گذشته ما کشف بشود الان ما نقاط بسیار زیادی داریم که باید کاوش بکنیم
(اردلان- بدست ایرانی بکنید) اجازه بفرمائید پیش ازگدار تمام مغاره هائی که کاوش شده بود وممکن بود در آنجا یک آثار تاریخی بدست بیاید مسدود شده‌است کاوشهائی که در شهر ری در ۳۰ سال پیش تمام آثار تاریخی ما راراهش را بست بطوری که الان شبیه شده‌است بیک تلی که ما هیچ از آن نمی‌فهمیم برای چه؟ برای اینکه از روی قوائد علمی نبود کاوش کردن، آقای اردلان، این نیست که یک کلنگ دست بگیرند وچاله بکنند آن هم یک راهی دارد ودر یک وضعی باید پیش برود که کور نشود ومسدود نشود، تنها کسی می‌تواند برود که مقدار زیادی کاوش قبلا کرده باشد تا بتواند طوری کار کند که جاهائیکه بدست آمده‌است کور نشود واز بین نرود واین کار از حیث اکتشاف تقریباً شبیه‌است به عملیات معدن شناسی. دو خدمت دیگر هم هست که باز ما ناقص داریم وبایست برای تکمیل آنها آقای گدار باشند وکارکنانی هم که درآنجا هستند باشند یکی از آنها تکمیل موزه ایران باستان است که آقایان دیده‌اند، این موزه بیشتر مال آثار قبل ازاسلام است ومیبایستی بعد از اسلامش هم تکمیل شود یکی هم تأسیس موزه مردم شناسی است که بنایش نیمه کاره‌است وباید تکمیل بشود ویک آثار تاریخی هم است که بعداً باید کشف بشود بنده خواستم یک نکته را بآقایان عرض کنم وآن این است که مجلس شورای ملی قوانین بسیاری وضع کرده‌است والبته وضع قوانین بایستی توأم باشد باعلاقه باجرای آن قوانین، یکی از قانون‌های بسیار خوبی که مجلس هفتم وضع کرده‌است راجع به حفظ آثار باستانی است واین قانون رامرحوم فروغی پیشنهاد کرده ویکی از قوانین بسیار خوب مملکت است که بدقت هم اجرا شده‌است وعلت این که بدقت اجراء شده‌است اینست که یک مرد ثابت ومسئولی که آقای گدار باشد متصدی این کاربوده‌است، یکی از مواد اجرای این قانون اینست که تمام آثار تاریخی ایران بایستی کشف بشود ایشان در۲۳۰محل تاریخی کاوش کرده اندوآثار تاریخی این مملکت راکشف کرده اندوحدودومشخصاتش را بدست آورده‌اند ودر فهرست آثار تاریخی ما ثبت کرده‌اند وبرای حفظ آن تمام اقدامات لازمه را که باید بکنند کرده‌اند ولی بنده بآقای اردلان عرض می‌کنم که ممکن است آثار تاریخی ما از ۲۳۰ تا بیشتر باشد مثلا ۵۰۰ تا باشد واین هاهم با این دقتی که عرض کردم باید جمع بشود وثبت بشود. اینعده متخصصین ایرانی که آقااسم بردند وهنوز هم تحت تعلیمات هستند وقتی بکار گماشته می‌شوند باید بدرجه‌ای ماهر بشوند که ما واقعاًونه از روی احساسات معتقد بشویم که دیگر احتیاجی بمتخصص خارجی نداریم(صحیح است)
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است
- معرفی آقای دکتر شیخ بعاونت وزارت پیشه و هنر
۶- معرفی آقای دکتر شیخ بعاونت وزارت پیشه و هنر
نایب رئیس- آقای وزیر پیشه وهنر مطالبی دارید می‌خواهید بفرمائید؟
وزیر بازرگانی پیشه و هنر(آقای هدایت)- بلی.
نایب رئیس- بفرمائید. یکی از نمایندگان – عده برای مذاکره کافی نیست
نایب رئیس- آقای وزیر پیشه و هنر قدری تامل بفرمائید تا عده کافی بشود.
فرهودی- بفرمائید آقای وزیر پیشه و هنر عده کافی است.
نایب رئیس- آقا اجازه که با شما نیست چرا دخالت می‌کنید بنده که نشسته‌ام این جا حساب مجلس دستم است آقا (در این موقع عده برای مذاکره کافی شد)
نایب رئیس- حالا اکثریت شد بفرمائید.
وزیر بازرگانی پیشه و هنر- عرض کنم بنده خواستم آقای دکتر شیخ را که سابقه ممتد در خدمات مملکتی دارند(صحیح است) در این اواخر از طرف وزارت پیشه و هنر مخصوصاً در قسمت اصفهان و قسمت شمال کاملا مأموریت خودشان را با کمال صداقت و با کمال شیخوخیت انجام داده‌اند بمعاونت پارلمانی خودم به مجلس شورای ملی معرفی بکنم(صحیح است- مبارک است)
- بقیه شور در لایحه استخدام آقای گدار
۷- بقیه شور در لایحه استخدام آقای گدار
نایب رئیس- آقای مجد ضیائی بفرمائید.
مجد ضیائی- عقیده دارم در میان مستخدمین بیگانه در درجه اول مسیو گدار با ایمان علاقه در خدمت گذاری خود عملا امتحان داده و کاملا انجام وظیفه می‌نماید متأسفانه مورد مخالفت آقای اردلان واقع شده آقایان نمایندگان اطلاع کامل دارند بر اثر ضعف و لاقیدی دولتهای گذشته و عدم اطلاع کامل آنها و مداخله و خیانت بعضی از متولی‌ها و متصدیان آثار قدیمه و صنایع باستانی این کشور که از مفاخر اولیه ما بوده از این کشور بمرور خارج امروز آثار عظیمه ایران و اشیاء نفیسه که از خرابه‌های شوش بیرون آورده‌اند زینت موزه‌های جهان است ما بجز از شنیدن وصف این آثار در کتب و جراید بیگانه و غیر از تأسف چیزی نداشتیم چند سال است بزحمات مسیو گدار و با اهتمامات دولت موزه ایران باستان سرو صورتی بخود می‌گیرد ایران در روزگار قدیم مهد هنر و صنعت بوده فرزندان ایران آثار تاریخی از خود باقی گذاشته‌اند که زینت موزه‌های دنیا است برای همین آثار و صنعت و دانشمندان عالی مقام و شعراء نامی است که ملل متمدنه با حس احترام باین کشور باستانی نظر دارند و همگی طرفدار عظمت و استقلال باستانی این کشور هستند نظرم آمد که وزیر خارجه دولت امریکا در جنگ سابق در ضمن نطق خود در پاریس می‌گوید: ایران اول دولتی است که قدم در ساختمان عالم گذاشته در جهان گیری با ملل ساکن فرات و نیل در آمیخته و مصدر علوم جدید و منبع فنون و مهبط تربیت عالمیان بوده کشور ما برای آثار و عظمت خود در تاریخ بشریت باقی بوده امیدوارم طوفان‌های حوادث را از بین برده همیشه زنده جاوید بماند ما باید تشویق نمائیم در ترقی و تکمیل و رفع نواقص موزه باستانی برای حفظ بقایای آثار و صنایع نفیسه کشور که از دست برد حوادث باقی مانده بمسیو گدار که عشق و علاقه خدمت باین کشور دارد از هیچگونه مساعدت فرو گذاری ننمائیم البته در آتیه از ایرانیانی که در این رشته تخصص پیدا نمودند استفاده کامل خواهیم نمود و بانها علاقه مند هستیم یقین دارم آقای اردلان هم موافقت خواهند نمود که این لایحه تصویب شود مدتی است که این شخص حقوق نگرفته زودتر پرداخت شود در خاتمه عرایضم بی مناسبت نیست موقع ورود مجلس ورقه توزیع نمودند که ارتباط کامل با این قضایا دارد بعرض رسانم کارگران هنرهای زیباکه در نزدیکی مجلس هستند و آقایان مشاهده فرموده‌اند که برای آتیه این هنرها تکمیل شود جزء آثار این کشور خواهد بود از کلیه مزایای قانونی و خواربار و ترمیم حقوق محروم شده‌اند برای تشویق و آسایش آنها مساعدت از دولت بشودکه آسوده خدمات خود را که باعث احیاء آثارباستانی است ادامه دهند آقای وزیر دارائی توجه مخصوصی در این قسمت خواهند فرمود
بعضی از نمایندگان- کافی است آقا.
نایب رئیس- آقای فرهودی کفایت مذاکرات را پیشنهاد کرده‌اند.
هاشمی- آقای فرهودی پیشنهاد کفایت مذاکرات را کرده‌اند ولی بنده مخالفم اجازه میفرمائید؟
نایب رئیس- بفرمائید. هاشمی- بنده با این لایحه موافقم ولی با کفایت مذاکرات از جهت اینکه بعضی تذکارهای لازمی داشتم مخالفم.
فرهودی- اظهارات را در مواد بفرمائید. هاشمی- اگر مجلس اجازه می‌دهد عرض کنم چون ماده واحده‌است موادی ندارد (عده‌ای از نمایندگان- بفرمائید) بنده در عین حال فرمایشات آقای اردلان را نسبت بسوابق این شخص در ایران کاملا تصدیق می‌کنم ولی در این مورد می‌خواستم از ایشان خواهش بکنم که موافقت بکنند خاصه اینکه ایشان همیشه موافق دولت بودند و وکیل موافق دولت یعنی کسی که رأی بلوایح دولت دهد (اردلان- این لایحه را در کابینه آقای ساعد دادند) و از طرف دولت فعلی هم تأیید شده‌است این لایحه والا من با دولت موافقم ولی بلوایحش رأی نمی‌دهم اینجور موافقت بدرد مجلس نمی‌خورد و بتعارف شبیه تر است اما راجع باین لایحه عرض می‌کنم: خدمات بزرگی کرده مسیو گدار شما اگر از طهران بخارج تشریف ببرید و خدماتی را که برای حفظ آثار باستانی ایران چه قبل از اسلام چه بعد از اسلام کرده‌است مشاهده و ملاحظه بفرمائید خواهید دید که انصافاً قابل تمجید است(صحیح است) در عین اینکه بنده هم عقیده بلیاقت ایرانی مثل شما دارم آیا چطور می‌توانم فراموش کنم هر وقت ما به اصفهان می‌رسیدیم و آن آثار زمان صفویه را میدیدیم که بآن روز خرابی افتاده بود و واقعاً تأسف می‌خوردیم و مرجعی نمی‌دیدیم که بآن جا مراجعه کنیم که آن خرابی‌ها را مرمت کنند و تعمیر کنند و اینجا آقای مرآت اسفندیاری تشریف دارند مسجد جامع کرمان از آثار نیمه قرن هشتم است یادم هست که سر درب محراب آن که یکی ازنفیس ترین کاشی کاری‌های ایران بود خراب شده بود وداشت از بین می‌رفت. ۱۵سال بنده بدولت‌های وقت تذکار دادم بالاخره بجائی نرسیدتااینکه بدست مسیو گدار وشاگردانی که او تربیت کرده بوداین آثار بروز نخستین خود برگشت. حالا که این لایحه مطرح است بنده دو تذکار دارم ودر کمیسیون فرهنگ هم تذکار داده‌ام والان خدمت جناب آقای وزیر فرهنگ هم عرض می‌کنم وتوجه آقای فرهودی را هم جلب می‌کنم بعرایض خودم وآن این است که آثار باستانی ومفاخر ملی ما منحصر به دویست یا دویست وپنجاه تا نیست ممکن است در ایران خیلی زیادتر باشد، مسیو گدار وقت ممتدی شاید نداشت که بهمه جا برود وفقط به مراکز استانها وقت خودش را معطوف ومصروف کرد در حالی که در ایران در قصبه‌ای وهر قریه‌ای که شما بروید آثار عتیقه را می‌بینید(صحیح است) در این دوره استخدامش اگر مورد تصویب مجلس شورای ملی واقع شد استدعا دارم آقای وزیر فرهنگ مخصوصاً ایشان را وادار بکنند که دراین باب باثار عتیقه قراء وقصبات مهم ایران بیشتر توجه بکنند، مطلب دیگر این است که آقایان متوجه هستند در دوره اعلیحضرت شها سابق به آثار نفیس زمان قاجاریه بی اعتنائی می‌شد مخصوصا در حالی که عمارت بسیار مهم از دوره قاجاریه مخصوصا از عهد فتحعلیشاه وبعد از آن باقی مانده وبرای این آثار دوره قاجاریه هم می‌خواستم پیشنهاد کنم توجه مخصوصی مسیو گدار مبذول بدارد ویک عده شاگرد لایق هم تربیت بکند که بعد از آن که این مدت منقضی شد دیگر بوجود او احتیاجی نباشد
عده از نمایندگان- مذاکرات کافی است
فرهودی- بنده یک تذکری داشتم درجواب آقای هاشمی
نایب رئیس- بفرمائید.
فرهودی- آقای هاشمی فرمودند راجع به آثار تاریخی دوره قاجاریه هم دقت شود و البته بنده کاملا موافقم و تقاضا می‌کنم آقای وزیر فرهنگ هم همینطور دستور بدهند که حفظ بشود، اما ماده اول قانون حفظ آثار ملی را بنده اینجا می‌خوانم ملاحظه بفرمائید آثار ملی را آورده‌است تا اختتام دوره زندیه(ماده اول- دوره آثار ملی کلیه آثار صنعتی و ابنیه و اماکنی را که تا اختتام دوره سلسله زندیه در مملکت ایران احداث شده اعم از منقول و غیر منقول با رعایت ماده ۳ این قانون می‌توان جزو آثار ملی ایران محسوب داشت و در تحت حفظ و نظارت دولت می‌باشد) بنابراین اگر بخواهید الزامی باشد باید این ماده را در یک موقعی اصلاح بفرمائید.
هاشمی- بسیار خوب. البته لازم است
وزیر فرهنگ(آقای دکتر صدیق)- آقای فرهودی مخبر کمیسیون فرهنگ باندازه کفایت مطالبی را که آقایان نمایندگان محترم این جا بیان فرمودند توضیح دادند و محتاج نیست که بنده مجدداً بآنها برگردم. دو سه نکته بود که در ضمن بیانات آقای هاشمی اظهار شد که بنده لازم میدانم جواب عرض کنم یکی راجع باثار ایران و فهرستی که تهیه شده‌است بنده اینجا یک صورتی دارم که در مدت پانزده سالی که آقای گدار رئیس اداره باستان شناسی بوده‌است و خدمت کرده‌است این صورت تهیه شده که اگر لازم شود بعرض آقایان خواهم رسانید و یکی هم راجع باثاری که در قراء و قصبات هست البته تصدیق می‌فرمایند که در یک مملکت وسیع پهناوری مثل ایران پیدا کردن تمام این آثار وقت بسیار و اعتبارات کافی لازم دارد و بعلاوه وسائلی لازم دارد که تابحال متأسفانه در اختیار ما نبوده‌است است زیرا کشف این آثار بیشتر امروز بوسیله هواپیما می‌شود هواپیمائی که بتواند پرواز کند و تفتیش کند و کشف کند که مثلا در فلان تپه آثاری هست که نشان می‌دهد که آثار تاریخی در آنجا هست و بعد آنوقت که معین شد بتوانند با وسائل معینه آن آثار را بیرون بیاورند و کارهای خودشان را انجام بدهند و این وسائل چون هنوز فراهم نشده‌است نتوانستیم باندازه کفایت این فهرست آثار ملی را که داریم تکمیل بکنیم ولی اخیراً وزارت فرهنگ تصمیم دارد و در نظر گرفته‌است که این فهرست را تکمیل کند و آنرا بتصویب هیئت وزراء برساند و منتشر هم می‌کند نه تنها در ایران بلکه در مجلات خارجی هم منتشر می‌کند و این فهرست اسباب افتخار ومباهات ملت ایران است. راجع بقسمت آثار زمان قاجاریه که فرمودند بنده از بیانات آقای هاشمی اینطور استنباط کردم که مقصودشان حفظ آن آثار بود نه ثبت در فهرست اگر مقصودشان حفظ آثار بود که ما وظیفه مان هست و اقدام خواهیم کرد و حفظ خواهیم کرد ولی اگر مقصود ثبت در آن فهرست است بطوریکه آقای فرهودی فرمودند مطابق قانون حفظ آثار ملی جزء آثار باستانی محسوب نخواهد شد ولی تردیدی نیست که از آن دوره عمارات بسیار زیبائی هست مخصوصاً همین موزه‌ای که تشکیل داده‌ایم که تصور می‌کنم یکی از آن آثار باشد و ما سعی خواهیم کرد که آنها را حفظ کنیم که برای آتیه بماند. راجع به تربیت شاگرد شاید آقایان اطلاع داشته باشند که از سال ۱۳۱۵در دانش سرای عالی شعبه‌ای برای باستان شناسی دائر شده و عده‌ای از آن شعبه فارغ التحصیل شده و لیسانسیه شده‌اند و اینها در تحت نظر آقای گدار در حفریاتی که در نقاط مختلف خارجیها یا داخلی‌ها کرده‌اند نظارت کرده‌اند و وارد بوده‌اند و آزموده شده‌اند و عده‌ای از آنها هم الان در موزه باستان شناسی و موزه مردم شناسی و بنمایندگی وزارت فرهنگ در این کار در نقاط مختلف کشور مشغول کار هستند و بتدریج خودشان را آماده می‌کنند برای اینکه اینکارها را شخصاً و مستقلا بعهده بگیرند عده‌ای از آنها که در ولایات هستند مستقلا کار می‌کنند و عده‌ای هم که در تهران هستند خود آقای گدار آنها را آزاد می‌گذارد و از دور نظارت می‌کند که آنها کاملا آماده شوند برای اینکه وقتی کنترات آخری آقای گدار که همین است امیدوارم آقایان تصویب بفرمایند مدتش تمام شد آن آقایان بتوانند خودشان مستقلا این کارها را عهده دار باشند و اگر توضیحات دیگری هم لازم باشد عرض کنم البته برای آقایان عرض خواهم کرد. بعضی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
نایب رئیس- باید رأی بگیریم بکفایت مذاکرات ولی عده برای رأی کافی نیست.
بعضی از نمایندگان- کسی مخالف نیست پیشنهادات خوانده شود
هاشمی- پیشنهادی آقای دکتر کشاورز کرده‌اند و بنده مخالفم.
نایب رئیس- پیشنهادات قرائت می‌شود. پیشنهاد آقای دکتر کشاورز: پیشنهاد می‌کنم که مدت استخدام آقای گدار دو سال باشد.
نایب رئیس- آقای دکتر کشاورز.
اردلان- پیشنهاد بنده مقدم بود.
دکتر کشاورز- حالا شما بفرمائید.
هاشمی- گمان می‌کنم حق با آقای اردلان باشد معذرت می‌خواهم.
پیشنهاد ایشان کنار رفته بود.
دکترکشاورز- من با استخدام آقای گدار بسمت متخصص باستان شناس مخالفتی ندارم ولی یک نکته را باید آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی توجه بفرمایند و آن این است که اولین وظیفه هیئت حاکمه ایران این است که از مردم ایران اگر جوانهای تحصیل کرده هستند و تخصص دارند استفاده بکنند(صحیح است) الان یک واقعه‌ای در مجلس شورای ملی اتفاق افتاد و آن معرفی معاون وزارت پیشه وهنر بود آقای دکتر شیخ دکتر در طب هستند و در این مطلب تردیدی نیست که بین جوانهای ایرانی عده زیادی از محصلین در اروپا ببهترین وجهی قسمت مهندسی کارخانه‌ها را تحصیل کرده‌اند و در ایران هم در سالهای اخیر امتحان درستی و کاردانی داده اند(صحیح است) حق این بود مجلس که می‌خواهد ملت ایران را تشویق کند و جوانهای تحصیل کرده ایرانی را تشویق کند که بمملکت خودشان خدمت کنند موافقت کند که برای معاونت وزارت پیشه وهنر یکی از آن جوانها را انتخاب کنند آقای دکتر شیخ اگر آدم خیلی خوبی باشند و اگر قابل استفاده‌است وجود ایشان ایشان را بمعاونت وزارت بهداری بگذارند.
نایب رئیس- آقای دکتر کشاورز در موضوع پیشنهادتان صحبت کنید.
دکتر اعتبار- آقا کارخانجات دولتی امسال چهل و سه میلیون ضرر دارد می‌آیند این کارها را می‌کنند.
دکتر کشاورز- ما نباید اصرار داشته باشیم همیشه یک کسی را که تخصص در یک کاری دارد بیک کار دیگری بگماریم و یک کسی را که در آن کار تخصص ندارد بآن کار بگماریم باور کنید اینکار بکار شکنی بیشتر شبیه‌است. اما راجع به پیشنهاد، پیشنهاد بنده این است که مدت استخدام آقای گدار دو سال باشد علتش هم این است مستخدمی که بداند دو سال دیگر باید استخدامش تجدید بشود سعی خواهد کرد که در این دو سال به بهترین وجهی کار بکند و رضایت دولت را جلب کند و اگر بعد از دو سال از طرز کار کردن آقای گدار رضایت حاصل بود مانعی ندارد که لایحه استخدام ایشان را دوباره بیاورند بمجلس و از مجلس شورای ملی بگذرانند. بیشتر نظر من از عرض این مطالب این بود که مجلس شورای ملی توجه بکند که کارهائی نشود که جوانهای تحصیل کرده مأیوس بشوند والا این نوع اعمالی که الان دولتهای ما انجام می‌دهند یکی بعد از دیگری که توجه بطبقه تحصیل کرده این مملکت نمی‌شود این عملیات باعث دلسردی آنها می‌شود بنده عرض کردم بعضی از محصلینی که تحصیل بسیار خوبی کرده‌اند و در اروپا هم تحصیلات آنها طرف
توجه بوده‌است و در ایران هم بسیار خوب خدمت کرده‌اند و در درستی آنها هم شکی نیست آنها دارند الان در این مملکت مترجمی می‌کنند و آنوقت شما حقیقت را می‌گذارید بقضاوت وزارت پیشه و هنر و این صحیح نیست.
وزیر پیشه و هنر(آقای هدایت)- عرض کنم گرچه موضوع دیگری مطرح بود ولی چون آقای کشاورز اشاره‌ای بموضوع معرفی معاون جدید کردند(کام بخش- دکتر هم دارند آقای کشاورز سر اسمشان) بنده برای رفع هرگونه سوء تفاهمی اینجا چند کلمه عرض می‌کنم. عرض کنم هر کس که در این کشور هست باید بعقیده بنده صددرصد از وجود او در آن قسمتی که وارد است استفاده بشود. معرفی معاون پارلمانی اگر حقیقة بمعنای پارلمان ما توجه کنیم باید کاملا توجه بکنند که مطابق قوانین همه جای عالم و مخصوصاً قانونی که خودمان در مملکت داریم که قانون استخدام است معرفی معاون پارلمانی بهیچوجه من الوجوه مربوط نیست مگر بشخص وزیر(صحیح است) فقط و فقط و این قانون است و شما هم که نمایندگان ملت هستید در درجه اول فقط بقوانین مملکت و بمر قانون باید احترام بگذارید همانطور که ما احترام می‌کنیم باید شما هم احترام بکنید، من از وزرائی نیستم که مرعوب بشوم یا کاری بکنم که نپائیده کرده باشم یا فکر نکرده باشم(دکتر کشاورز شما خودتان هم تخصص ندارید) من صد درصد از وجود مهندسین در این وزارتخانه مادامی که هستم استفاده خواهم کرد، من نمی‌خواهم مهندسین را در چرخ پارلمان بیندازم و بیایند اینجا اوقات خودشان را در مجلس بگذرانند
(دکتر کشاورز- مهندسین را بکار خودشان بگمارید آقا) مهندسین باید کار خودشان را بکنند مهندسین باید در آن قسمتهائی که ذی فن هستند برای مملکت خودشان مفید باشند، معاون پارلمانی بهیچوجه من الوجود در مسائل تکنیک وارد نمی‌شوند معاون پارلمانی نماینده سیاسی وزارتخانه‌است در مقابل پارلمان(صحیح است) معاون پارلمانی معنایش این است: با کی دارید این صحبتها را می‌کنید؟
(دکتر کشاورز- با شما) اجازه بدهید آقا عرض می‌کنم شما نقشه من را نمیدانید شما که اطلاع ندارید! من بهترین مهندسین این مملکت را جمع کرده ام(دکترمعظمی- کارشان را معین کنید آقا) و اگر این نقشه را که من داده‌ام و با رئیس دولت هم صحبت کرده‌ام عمل شد. آنوقت آقایان متوجه خواهند شد من صد درصد از این چیزهائی که در کارخانه واقع شد جلوگیری کرده‌ام و جلوگیری می‌کنم، اگر کارخانجات ضرر داده‌اند برای این بوده‌است که مقتصدیون این مملکت آنهائی که برای اصلاح اقتصاد این مملکت آمدند در اینجا تمام محصول این کارخانجات را در انبارها ریخته‌اند، حریرها را ریخته‌اند که پوسید و نخها را ریخته‌اند که پوسید و ما باید امروز آن پوسیده‌ها را بمعرض فروش بگذاریم و جبران آنها را بکنیم، بنده با کمال رسوخ در فکر خودم و در عقیده خودم معاون خودم را از نقطه نظر پارلمانی بمجلس معرفی کردم و حقی است که قانون بمن داده‌است و معاونی را که من معرفی می‌کنم باید طرف اعتماد من باشد و از طرف من بیاید و اگر حرفی می‌زند فکر من را گفته باشد اگر کاری بکند نظر من را اجرا کرده باشد ولی از نقطه نظر فنی من یک وزارتخانه‌ای هستم (دکتر کشاورز- شما وزیر هستید) که سه نفر معاون دارم سایر وزارتخانه‌ها یک معاون دارد من سه معاون دارم یک معاون پارلمان معرفی می‌کنم یک معاون دیگر دارم که در قسمت بازرگانی کار می‌کند، یک معاون دیگر هم دارم که تمام مسائل تکنیک را با او در میان می‌آورم (مهندس فریور- هیچ مسئله تکنیک را با او در میان نمی‌آورید) علاوه بر این تصمیمات دیگری هم گرفته‌ام که اگر ماندم و بودم بموقع اجرا خواهم گذاشت. مهندس فریور- با این مبهم گوئی‌ها که نمی‌شود جواب داد.
دکتر کشاورز- خودشان فرمودند من اهل نخ و کارخانه نیستم.
نایب رئیس- آقای امیر تیمور با این پیشنهاد مخالفید بفرمائید.
دکتر راد منش- ایشان عضو کمیسیون فرهنگ نیستند. امیر تیمور- آقا این لایحه گدار از نظر بودجه بکمیسیون بودجه هم آمده‌است بنده هم عضو آنجا هستم و می‌توانم
صحبت کنم(دکترکشاورز- بفرمائیدآقا) عرض کنم اتفاقاً از مستخدمینی که در نهایت درستی باین مملکت خدمت کرده‌است میسیو گدار است و وزارت فرهنگ و دولتهای ما همیشه از خدمات او اظهار رضایت کرده‌اند و خدمات او هم از نقطه نظر خدمت بمملکت و وضع پارلمانی همیشه نمودار بوده‌است و همیشه این کشور را مثل وطن خودش فرانسه دوست داشته‌است و بکشور ایران احترام گذاشته‌است با توجه باین مسائل است که در گذشته استخدام او را دولت هی تجدید کرده‌است و اینک هم لایحه تجدید استخدام او را بواسطه کمال رضایتی که از خدمات او دارد بمجلس تقدیم کرده و کار مسیو گدار که تحقیق و تعمق در آثار عتیقه و باستان شناسی است این یک کار علمی نیست که شما از گوشه یک کتابی پیدا بکنید این شخص سالها عمر خود را در اینکار صرف کرده و در تمام ایران گردش کرده تفحص کرده مسافرت کرده تمام آثار ایران را می‌شناسد الان موقعی است که این مملکت از نتیجه تجارت و معلومات او استفاده بکند و بعقیده بنده نه باین پنج سال باید مجلس شورای ملی رأی بدهد بلکه امیدوار هستم در آتیه هم یک پنجسال دیگر لایحه اش باز تجدید بشود استدعا می‌کنم نماینده محترم هم موافقت بفرمائید که این لایحه تصویب بشود.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم بپیشنهاد آقای دکتر کشاورز راجع بمدت استخدام مسیو گدار بدوسال آقایان موافقین قیام فرمایند(عده کمی برخاستند) تصویب نشد.
دکتر اعتبار- بنده اخطار نظامنامه دارم.
نایب رئیس- مطابق چه ماده.
دکتر اعتبار- مطابق ماده ۱۰۹.
نایب رئیس- بفرمائید.
دکتر اعتبار- مقدار زیادی از فرمایشات آقای وزیر پیشه و هنر مربوط بمهندسین بوده‌است و چون بنده افتخار مهندس بودن را دارم این است که اجازه می‌خواهم چند کلمه در جواب ایشان عرض کنم.
نایب رئیس- آقا اینکه مطرح نیست و سمت جنابعالی هم فعلا وکالت مجلس است. دکتر اعتبار- وقتیکه یک عده مهندسین در وزارت پیشه و هنر هستند و ایشان می‌گویند که این اشخاص لایق معاونت من نیستند این توهین است به بنده. مهندس فریور- ایشان هم لایق وزارت بر آنها نیستند از هر دو طرف است ملاک تشخیص ایشان نیست
نایب رئیس- پیشنهاد آقای اردلان قرائت می‌شود. این بنده پیشنهاد می‌کنم
- مدت استخدام آقای گدار تا آخر سال ۱۳۲۳باشد و سایر مزایای آقای گدار تا پایان سال ۲۳طبق لایحه پیشنهادی دولت مورخه ۲۲ خرداد۲۳ که به تصویب کمیسیون بودجه رسیده‌است خواهد بود.
پیشنهاد دیگر آقای اردلان پیشنهاد می‌کنم
- حقوق آقای گدار در ماه سیصد لیره انگلیسی خواهد بود که باقساط ماهیانه نصف آنرا بریال و نصف دیگر را به لیره دریافت خواهند داشت
نایب رئیس- آقای اردلان اول راجع پیشنهاد اولتان توضیح بفرمائید چون باید رأی گرفته شود
اردلان- بنده بحد کافی راجع پیشنهاد اول خودم توضیح دادم و فقط نظرم این است که تا اول سال ایشان باشند و بعدا این مقام را بایرانیانی که زحمت در این کار کشیده‌اند بآنها محول شود و آقایانی که تشریف آوردند و دفاع کردند از مقام علمی آقای گدار طرفداری این مطلب محل قبول خود بنده هم هست ولی این مانع این نیست که آقای گدار که دانشمند است ما بخواهیم گدار ایرانی بوجود بیاوریم این نظر بنده بود حالا بسته بنظر آقایان است
مخبر(آقای فرهودی)- عرض کنم آقای اردلان و بعد هم آقای دکتر کشاورز مثل اینکه سعی دارند در این کار تولید اشکالی بکنند بنده قبلا هم عرض کردم چند نفر از جوانان هستند که در امور باستان شناسی تحصیل کرده‌اند و تجربه کرده‌اند که الان مشغول کار هستند و اما راجع بحقوق بنده تصور می‌کنم که در یک جائی نمی‌آیند حقوق یک کسی رابدون اطلاع خودش تصویب بکنند ما می‌خواهیم یک مستخدمی را کنترات بکنیم و البته حقوق اول باید مورد تصدیق او باشد بعلاوه این حقوق که برای ایشان پیشنهاد شده فقط صدی پنجاه با حقوق قبل از شهریور فرق دارد در صورتیکه برای سایر مستخدمین ما صدی پنجاه اضافه کردیم بی انصافی که نباید کرد
اردلان-بنده که راجع به حقوق توضیح ندادم ایشان جواب دادند.
بعضی از نمایندگان- رای
هاشمی- بنده مخالفم با این پیشنهاد
نایب رئیس- رای می‌گیریم به پیشنهاد آقای اردلان باینکه مدت استخدام تا آخر سال ۱۳۲۳باشد آقایان موافقین قیام کنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد. آقای اردلان
اردلان- بقدری که ماده ۶۳نظامنامه اجازه می‌دهد بنده در قسمت پیشنهاد خودم توضیح عرض می‌کنم، یک دولار سه تومان ودو قران و یک لیره انگلیسی دوازده تومان و هشت قران است و چهار تا دولار یک لیره‌است و پیشنهاد تجدید استخدام آقای گدار را در کابینه آقای ساعد کرد نه اینکه آقای هاشمی ببنده فرمودند که مخالف دولت است اینطور نیست این لایحه امضاء دارد. رئیس دولت
آقای ساعد- وزیر دارائی فروهر. وزیر فرهنگ وحید، کجایش آقای بیات هست، در این لایحه‌ای که دولت پیشنهاد کرده‌است نوشته حقوق آقای گدار در ماه ۱۲۰۰دولار، این۱۲۰۰دولار بدون کم و زیاد(آقای فرهودی توجه بفرمائید) بدون اینکه یکشاهی بنده کم بکنم معادل۳۰۰لیره‌است چهار تا سه تا، دوازده تا است، بنده پیشنهاد می‌کنم که در عوض دولار لیره بدهید برای اینکه ما دلار نداریم که بدهیم، تعهد بی خودی است که می‌کنیم. پریروز یکی از اولیای شاگردانی که در امریکا درس می‌خواند آمده بود هزار دلار می‌خواست بنده بجناب آقای وزیر فرهنگ عرض کردم دلار این را از کجا خواهید داد، ایشان فرمودند که باید کمیسیون ارزی دو مرتبه بوجود بیاید و یک دولاری تهیه شود و ما بمحصلین بدهیم، شما دولاری که ندارید، صادراتی ندارید، فقط یک عده قشون از امریکا آمد بایران و یک مشت دلاری بما فروخت و یک ریالی از ما گرفت بنابراین ما الان در عسرت دلار هستیم، ولی درمقابل ما الان لیره داریم برای اینکه از عایدات نفت خودمان لیره داریم یک نفر اهل آمریکا راباید پولش را دلار بدهیم ولی وقتی فرانسوی است باید حقوقی که می‌دهیم لیره یا فرانک فرانسوی باشد که قابل تبدیل بدلار است ما لیره نفت خودمان را که نمی‌توانیم تبدیل بدلار کنیم ودلار بدهیم ما مجبوریم دلار یکی هفت تومان از بازار آزاد بخریم وبدهیم این است که بنده می‌گویم همان حقوقی که دولت پیشنهاد کرده‌است وهمان میزانی را که کمیسیون تصویب کرده‌است بدون کم وزیاد بلیره باقای گدار بدهند واین پیشنهاد کسر حقوق نیست که بفرمائید چرا حقوق را کم کرده‌اند نمایندگان رأی
نایب رئیس- رای می‌گیریم پیشنهاد آقای اردلان وآقایان موافقین قیام فرمایند (عده کمی برخواستند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای دکتر شفق قرائت می‌شود:
- پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل بماده واحده اضافه شود: تبصره-آقای گدار موظف اند درمدت اقامت خود درایران گذشته از وظایف معینی که دانرد در هر ماه دو جلسه عملی ودرسی مرکب از کارمندان فنی اداره باستان شناسی برای مطالعات وتبادل نظر ومشاوره راجع بکار واقدامات تخصصی خود تشکیل دهد ونتیجه عملیات حفاری ومطالعات بعدازمجلس مشاوره برای انتشار تدوین ودرموقع بنام مؤلف اصلی باذکر تصویب هیئت مشاوره باستان شناسی طبع گردد
نایب رئیس- آقای دکتر شفق بفرمائید
دکتر شفق- بنده وقت مجلس را نمی‌خواهم زیاد بگیرم برای اینکه یک لایحه‌ای اینجا آمده راجع بتجدید استخدام آقای گدار و نظرم این بود که آقای گدار که این جا هستند وواقعاً یک عده هم تحت تعلیم ایشان هستند ولی آنچه که بنده اطلاع دارم جلسه مشاوره علمی هیچوقت تشکیل نداده‌اند.
نایب رئیس- آقای دکتر شفق تامل بفرمائید اکثریت بشود
بعضی از نمایندگان- اکثریت شد
دکتر شفق- پیشنهاد بنده این بود که در ظرف ماه دو جلسه مشاوره علمی که در واقع مثل کلاس درس می‌شود ولی مثل کلاس درس معمولی نیست چون در دانشسراها یک کلاس درس باستان شناسی داریم.
پیشنهاد بنده این است که بآقای گدار اطلاع بدهند این را عمل کنند در ظرف ماه دو روز محصلینی را که بولایات می‌روند و تجاربی حاصل می‌کنند اطلاعاتی حاصل می‌کنند آن اطلاعات را بیاورند در این مجامع و مورد بحث و شور علمی قرار بدهند و جمعاً در مورد وظیفه خودشان دسته جمعی اطلاع پیدا کنند و این تحقیقات هم تدوین شود ولو آنکه آناً چاپ نشود، هر موقعی که وقت مساعد باشد آنوقت اینها را چاپ هم بکنند و این مشاوره بعقیده بنده خیلی سودمند است و ضرورت هم دارد(صحیح است).
نایب رئیس- آقای فرهودی مخبر(آقای فرهودی) بنده با اجازه آقای دکتر شفق و مقام ریاست دو اصلاح در این پیشنهاد می‌کنم و بعد آن را قبول می‌کنم. یکی اینکه نوشته‌اند در تمام مدت اقامت مسیو گدار در ایران این اشکال دارد چون ممکن است مدت قراردادش تمام بشود ولی خودش در ایران بماند، بنابراین ما نوشته‌ایم در دوره خدمت و یکی دیگر هم نوشته شده‌است که چاپ شود این پیشنهاد خرج است ما قسمت چاپ کتاب را هم برداشتیم نوشتیم این کتاب نوشته شود البته وقتی نوشته شد می‌ماند
دکتر شفق- بنده نوشته‌ام در صورت امکان همینطور هم توضیح دادم نگفتم آناً چاپ شود و همان اصلاح را بنده قبول دارم
نایب رئیس- آقای هاشمی
هاشمی- بنده پیشنهاد را خواندم استدعا می‌کنم یک مراجعه‌ای هم بآقای دکتر شفق بفرمایند و عبارتش را اصلاح بکنند
دکتر شفق- عرض می‌کنم آقای مخبر همان اصلاحاتی را که فرمودند بنده قبول دارم
بعضی از نمایندگان- عده کافی نیست
- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
۸- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
نایب رئیس- اگر اجازه میفرمائید جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز پنج شنبه ساعت نه دستور متمم همین لایحه مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد
نایب رئیس مجلس شورای
ملی ملک مدنی
اخبار مجلس
نمایندگان پارلمان انگلستان در مجلس شورای ملی
بر حسب دعوتی که از طرف آقای رئیس مجلس شورایملی بعمل آمد روز دوشنبه هفتم اسفند ساعت پنج بعد از ظهر چند تن از اعضای پارلمان انگلیس که از مسکو مراجعت می‌کردند باتفاق جناب آقای سرریدربولارد سفیر کبیر انگلستان و برخی از اعضای عالیرتبه سفارت انگلیس در مجلس شورای ملی برای صرف چای حضور یافتند و عموم نمایندگان مجلس شورایملی نیز در این پذیرائی حضور داشتند مدعوین عبارت بودند از آقایان کلنل پنس بی- Colonel ponsonby)) – لرد فارن دن (Lord Faringdon) مستر ویلفرید روبر(Mr Wilfrid Roberts) مستر پارکر(Mr Parker) مستر فریزرMr Fraser))جناب آقای والتر الیوت (The Right Hon w.alter Elliot) رئیس هیئت بواسطه کسالت نتوانستند حضور یابند. دراین جلسه نخست جناب آقای رئیس مجلس شورایملی نطق ذیل را بعنوان خیر مقدم اجازه می‌خواهم چند کلمه عرض کنم «برای من که رئیس مجلس ملی ایران هستم وبرای همکاری من موجب نهایت خوشوقتی است که عده از نمایندگان ملت انگلیس رادر این مجلس می‌بینم وبمصاحبه آنان ولو درمدت کوتاهی نایل هستم این جنگ جهان ویران کن باخسارت هنگفتی که بعالم بشری وارد آورداز جهت دیگر مقدمه صلحی پایدار را فراهم ونزدیکی ملت مارا نسبت بهم تامین کرد، اینک هنوز جنگ خاتمه نیافته این مقدمه شروع شد ودیدار نمایندگان ملت انگلیس در پارلمان ایران بما نوید می‌دهد که دوستی وهمکاری واقعی بین ملت‌ها بتدریج عملی خواهد شد. ملاقات اعضاء مجلس انگلستان که ازقدیم ترین مجلس‌های جهان است وبنام پارلمان که قریب ده قرن پیش یعنی در سال ۱۲۹۵میلادی بوجود آمد بااعضاء یکی ازجوانترین پارلمانها واقعا جالب نظر ومهم است.
مجلس شورای ملی ایران قریب چهل سال از عمرش می‌گذرد ولی در همین مدت کم ملت ایران در راه حفظ آزادی ورسیدن بنعمت دموکراسی رنج زیاد برده وتاریخی پر از مبارزه‌ها ومحرومیت‌ها بوجود آورده‌است. نزدیکترین وتازه ترین آزمایشها ورنجهای ملت ایران درمدت چند سال اخیر همین جنگ موحش بوده که ماملت درراه کامیابی دولتهای متفق خود وبرای تحقق آمال دموکراسی وعدالت بین المللی با تمام وسایل بهمکاری متفقین بر خاستم وخط مواصله بین آنها را بدین ترتیب تأمین کردیم وتمام وسایل دیگر را که داشتیم دراختیار آنان گذاشتیم. اکنون منتظریم تمام دولتهای دموکراسی ومتفق جهان باتمام پارلمانهای آزادی پرورجهان که قدیمترین آنها پارلمان انگلستان است دست بدست بدهند وصلح عادلانه وپایداری را برای بشر تهیه کنند من امیدوارم که آرزوی مملت ایران باهمکاری ملتهای متفق عملی خوا هد شد ونمایندگا ن محترم مجلس ملی انگلستان در این چندوقت کوتاه وناکافی که در پایتخت ما اقامت دارند توجه کافی بکشور ومملت ما که مملت دوست متفق است مبذول خواهند داشت وما را همکار صمیمی خود خواهند شمرد در سابق انجمنی مرکب اعضاء پارلمان وسنای انگلیس عده از معاریف ایران دوستان انگلستان بنام دوستان ایران وجود داشت و امیدوارم اکنون نیز این گونه ارتباط دوستانه بین ما ادامه یابد واین ملاقات مقدمه آن بوده مهمانان محترم پارلمانی مرکز وموجد تجدید آن انجمن باشند.
در خاتمه سلام ملت ایران را توسط نمایندگان محترم بمجلس و ملت انگلیس میرسانم.» این نطق بتوسط آقای دکتر رضا زاده شفق نماینده مجلس بانگلیسی ترجمه گشت و سپس آقای کلنل پنسن بی از طرف هیئت شرحی دائر به ابراز خوشوقتی از ملاقات نمایندگان مجلس شورای ملی ایران و تشکر از پذیرائی گرمی که از آنان بعمل آمده بود اظهار داشتند و پذیرفتند که بنمایندگی از طرف پارلمان ایران احساسات صمیمانه آنانرا بنمایندگان پارلمان انگلستان تبلیغ نمایند. مجلس پس از پذیرائی گرمی که بعمل آمد در ساعت هفت پایان پذیرفت.