مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ اسفند ۱۳۰۷ نشست ۲۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هفتم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری هفتم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ اسفند ۱۳۰۷ نشست ۲۹
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۷
جلسه: ۲۹
صورت‌مجلس لیله چهارشنبه ۸ اسفندماه ۱۳۰۷ مطابق ۱۷ رمضان‌المبارک ۱۳۴۷
فهرست مطالب:
۱- تصویب مرخصی آقایان نوبخت - محمد آخوند - مفتی - ملک‌آرایی
۲- مذاکرات نسبت به خبر کمیسیون قوانین مالیه راجع به آزادی ورود نقره
۳- مذاکرات نسبت به خبر کمیسیون قوانین مالیه راجع به طرز عمران اراضی کویر خوار
(مجلس سه ساعت و نیم از شب گذشته به ریاست آقای دادگر تشکیل گردید( (صورت‌مجلس لیله چهارشنبه اول اسفند را آقای اورنگ قرائت نمودند( غایبین با اجازه جلسه قبل آقایان: مجد ضیایی - حیدری - فهیمی - آشتیانی - محمدولی میرزا - آقایان ملک‌مدنی - دربانی - طالش خان - دکتر لقمان - ارباب کیخسرو - تیمورتاش
غایبین بی‌اجازه جلسه قبل آقایان: میرزا حسن خان وثوق - مفتی - موقر - حاج رحیم آقا - میرزا ابوالفضل - محمدتقی خان اسعد - شیخ محمدجواد - حاج حسین آقا مهدوی - شیخ علی مدرس - حاج حسن آقا - حاج غلامحسین - محمد آخوند
دیرآمده با اجازه جلسه قبل آقای: عدل
رئیس- در صورت‌مجلس نظری نیست.
(گفته شد خیر( رئیس- صورت‌مجلس تصویب شد چند فقره کمیسیون عرایض رسیده است قرائت می‌شود
(به شرح ذیل خوانده شد( خبر مرخصی آقای نوبخت
نماینده محترم آقای نوبخت به تصویب اطبا برای معالجه مجبور به مسافرت خارجه گردیده و تقاضای سه ماه مرخصی از ۱۵ فروردین ۱۳۰۸ نموده کمیسیون تقاضای معزی‌الیه را تصویب و اینک خبر آن را تقدیم می‌دارد.
رئیس- آقای روحی
روحی- موافقم.
رئیس- آقای ملک‌مدنی
ملک‌مدنی- موافقم.
رئیس- آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی- بنده مخالفتم روی همان زمینه عقیده‌ای است که بنده خودم دارم و آقایان هم دارند دیگر نمی‌دانم چه ملاحظه می‌کنند عقیده بنده این است که هر یک از آقایان می‌خواهند تشریف ببرند به اروپا یا غیر اورپا تشریف ببرند مانعی به جهت آنها نیست چه ناخوش‌شان و چه سالم‌شان چیزی که هست عقیده دارم که بدون عمل و بدون خدمت کسی حق ندارد حقوق بگیرد چون این عقیده را دارم به این ملاحظه مخالفم.
رئیس- آقای روحی
روحی- عرض کنم بنده تعجب می‌کنم از همکار محترمم که چرا وقتی که یک نفر نماینده اظهاری می‌کنند ترتیب اثر به آن نمی‌دهند آقایان نمایندگان اگر ناخوش نباشند ابداً ممکن نیست مرخصی بخواهند و کار وکالت را از هر چیز بهتر می‌دانند و انصاف بدهید که اگر بنده و آقای نوبخت هم وقتی مرخصی بخواهیم باید از کجا گذران کنیم سرکار از فیروزآبادتان استفاده می‌کنید اگر شما از عواید آنجا بگذرید ما هم صرف‌نظر می‌کنیم.
فیروزآبادی- بنده از وکالت هم استعفا می‌دهم.
روحی- چهارده‌هزار تومان‌تان الان در مجلس خوابیده است.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به مرخصی آقای نوبخت آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند( رئیس- تصویب شد.
خبر مرخصی آقای محمد آخوند
نماینده محترم محمد آخوند به موجب تلگرافی که به مقام منیع ریاست مجلس نموده اقامت خود را در صحرا به واسطه کارهای عمومی لازم دانسته و از ۵ بهمن الی بیستم فروردین ۱۳۰۸ تقاضای ۴۵ روز مرخصی نموده کمیسیون تقاضای معزی‌الیه راتصویب و اینک خبر آن تقدیم می‌گردد.
رئیس- آقای ملک‌مدنی
ملک‌مدنی- موافقم.
رئیس- آقای زوار
زوار- موافقم.
رئیس- آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی- اولاً آقای روحی فرمودند خودش فلان بنده سه دوره است در این مجلس هستم یک شاهی از حقوق حقه خودم نگرفته‌ام و بعد هم نخواهم گرفت مگر اینکه انشاءالله به یک مصرف خوبی برسد که آقایان خودشان هم تصدیق کنند اینجا آقای محمد آخوند چندی قبل مرخصی گرفت مدت اجازه‌اش تمام شد و نیامدند حالا باز هم اجازه مرخصی می‌خواهند خوب است اگر هم رأی داده می‌شود پولش به یک مصرف بهتری برسد به
این جهت بنده مخالفم.
رئیس- آقای ملک‌مدنی
ملک‌مدنی- عرض کنم آقای محمد آخوند موقعی که اجازه گرفت و به صحرا رفت برای انجام یک کارهای لازمی بوده است و آقای فیروزآبادی اطلاع ندارند بعد هم که تلگرافاً مرخصی خواستند برای این بود که وضعیات را تحت نظر گرفت و دید باید آنجا باشد و لازم است به مرخصی ایشان رأی داده شود و گمان می‌کنم مخالفت آقا مورد نداشته باشد.
رئیس- موافقین با مرخصی آقای محمد آخوند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند( رئیس- تصویب شد.
خبر مرخصی آقای مفتی
نماینده محترم مفتی به موجب تلگرافی که به مقام منیع ریاست مجلس نموده به واسطه کثرت برف و انسداد راه و عدم قدرت به مراجعت طهران و عدم استفاده از مرخصی سابق به واسطه دیر رسیدن به کردستان تقاضای یک ماه تمدید مرخصی نموده کمیسیون تقاضای معزی‌الیه را تصویب و اینک خبر آن تقدیم می‌گردد.
رئیس- آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی- بنده عرض کردم مخالفت خودم را تعقیب می‌کنم و عرض می‌کنم آقای مفتی چندی قبل اجازه مرخصی خواستند و مرخصی هم بهشان داده شد و مدتی است در منزل‌شان تشریف دارند حالا هم باز مرخصی می‌خواهند بنده عرض می‌کنم چون حق را در مقابل خدمت می‌دانم اگر شما هم من را ملامت کنید از این عقیده دست بر نمی‌دارم و عقیده‌ام را خواهم گفت که مفت‌خوری نباید در مملکت باشد و باید موقوف شود از این جهت بنده مخالفم.
آقاسیدمرتضی وثوق (مخبر کمیسیون)- آقای مفتی به واسطه گرفتاری که داشتند تقاضای مرخصی کردند و کمیسیون هم تصویب کرد و همان طور که تلگرافاً به مقام ریاست عرض کرده‌اند ابتدا به واسطه کثرت برف نتوانستند به مقصد برسند و استفاده نکردند حالا هم که به مقصد رسیده‌اند به واسطه زیادی برف برگشتن به مرکز غیر ممکن است و اظهار یک نفر نماینده را ما نمی‌توانیم تکذیب کنیم پس برای این معاذیری که در بین بوده است کمیسیون هم با مرخصی ایشان موافقت کرد.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به مرخصی آقای مفتی، آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب برخاستند( رئیس- تصویب شد.
خبر مرخصی آقای ملک‌آرایی
نماینده محترم آقای ملک‌آرایی برای معالجه و رفع نقاهت محتاج به مسافرت گشته و تقاضای سه ماه مرخصی از تاریخ حرکت نموده کمیسیون تقاضای معزی‌الیه را تصویب و اینک خبر آن تقدیم می‌گردد.
رئیس- آقای ملک‌مدنی
ملک‌مدنی- موافقم.
رئیس- آقای دهستانی
دهستانی- موافقم.
رئیس- آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی- بنده باز هم عرض می‌کنم در مخالفت‌های خودم نه دوستی سرم می‌شود نه دشمنی می‌فهمم خودم را هم ملامت می‌کنم که چرا نمی‌فهمم عرض کردم باید کار کرد و حقوق گرفت آقایانی که وکیل هستند از طرف ملت یا از طرف هر که می‌خواهم ببینم اگر اینها وکیل نبودند و مریض می‌شدند حق می‌گرفتند ملت گناه کرد اینها را وکیل کرد؟ خوب کار نمی‌کنند پول هم نباید بگیرند دودوتا چهارتا است حالا اگر گوینده‌ها کم‌لطفی می‌کنند شنونده‌ها ملتفت هستند که من چه می‌گویم.
مخبر- آقای ملک‌آرایی الان دو دوره است وکیل هستند.
بعضی از نمایندگان- سه دوره
مخبر- و در نتیجه ایفای وظیفه کسالت پیدا کرده‌اند که محتاج به مسافرت و معالجه شده‌اند و درخواست مرخصی کرده‌اند ایشان در نتیجه ایفای وظیفه کسالت پیدا کرده‌اند مفت‌خوری اینجا مورد ندارد مریض هستند باید بروند معالجه کنند به این جهت کمیسیون مرخصی ایشان را تصویب کرد.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به مفاد خبر کمیسیون، آقایانی که موافقند قیام فرمایند.
(اغلب برخاستند( رئیس- تصویب شد. آقای وزیر عدلیه فرمایشی داشتید؟
وزیر عدلیه- عرض بنده فقط راجع به دو لایحه است که تقدیم می‌کنم و تقاضا می‌کنم برود به کمیسیون.
رئیس- آقای کفیل وزارت امور خارجه
کفیل وزارت امور خارجه- عهدنامه مودت و قرارداد تجارتی و گمرک و بحرپیمایی و قرارداد اقامت که مابین دولت علّیه و آلمان منعقد و امضا شده است برای تصویب مجلس شورای ملی تقدیم می‌شود.
رئیس- آقای عدل در دستور فرمایشی داشتید بفرمایید.
عدل- عرض بنده این بود که خبر کمیسیون قوانین مالیه راجع به کویر خوار که در دستور مقدم است چون مفصل است معلوم نیست شور اولش امشب تمام شود ولی خبر ثانی راجع به ورود نقره شور اولش تمام شده است و خیلی مختصر است بنده استدعایم این است که این خبر مقدم باشد بعد خبر کمیسیون بودجه راجع به مخارج امریکایی‌ها و خبر راجع به کویر خوار در درجه سوم باشد که اگر امشب هم تمام نشد بماند برای جلسه دیگر.
رئیس- در اینکه خبر راجع به معافیت نقره از حقوق گمرکی مقدم باشد که مخالفی نیست؟
(گفته شد خیر( (ماده اول به شرح ذیل خوانده شد( ماده اول- ورود نقره و طلا اعم از مسکوک یا غیرمسکوک آزاد و از حقوق گمرکی معاف خواهد بود.
تبصره- سکه‌کردن مسکوک رایج ایران در خارج از ایران از این تاریخ به بعد ممنوع بوده و اجازه ورود به این قبیل مسکوکات داده نخواهد شد.
رئیس- خبر کمیسیون شور ثانی و ماده اول مطرح است آقای کازرونی.
کازرونی- موافقم - بعد از یک مخالف.
رئیس- آقای روحی
روحی- بنده در شور اول خواستم یک سئوالی بکنم که یکی از آقایان به بنده جواب بدهند ما بالأخره مثل تمام دنیا باید سعی کنیم که واحد پول‌مان را طلا بکنیم و یا اینکه ما اجازه بی‌پایان می‌دهیم برای ورود نقره در این مملکت که هر کسی حق داشته باشد بیاورد اگر یک روز دولت ایران بخواهد به این مقصود نائل شود آیا این زیادی نقره مانع نخواهد بود از اینکه واحد پول را طلا قرار بدهیم اگر مانعی نیست بنده هم حرفی ندارم و الّا آیا دولت درنظر گرفته است که یک روزی واحد پول را طلا بکند که اعتبارات دولت بیش از سابق بشود.
وزیر عدلیه- موضوعی را که آقای نماینده محترم فرمودند خودشان تصدیق می‌کنند یکی از آن موضوعاتی است که یک مملکتی وقتی می‌خواهد در آن عمل کند باید با یک مطالعات خیلی عمیق و مقدمات خیلی زیادی این کار را بکند البته اصل موضوع یک مطلبی است که طرف توجه دولت بوده است و اشخاصی که در این قسمت از نقطه‌نظر تخصص ابتدا باید مطالعه کنند مشغولند و مطالعه می‌کنند و چیزی که هست این است که باید با یک ملایمت و با یک فکری وارد در این عمل شده و به این جهت بنده امشب نمی‌توانم اینجا عرض کنم که دولت در این خصوص چه رویه و ترتیبی را تعقیب می‌کند و کی باعث این می‌شود که یک روزی اگر بخواهیم واحد پول‌مان را طلا کنیم دچار محظوراتی می‌شویم با خبر بنده هیچ تصور نمی‌کنم بالأخره نقره در مملکت ما امروز که واحد پول‌مان نقره است اگر بخواهیم یک سختی‌هایی بکنیم که
نقره وارد مملکت ما نشود اولاً نباید تصور کرد که به این جهت که نقره فوق‌العاده وارد مملکت ما خواهد شد به علاوه شما این را باید در نظر بگیرید نقره‌ای که وارد این مملکت می‌شود یا برای سکه است یا برای احتیاجات دیگر تجارتی از قبیل ظروف و غیره که مثل یک مال‌التجاره وارد می‌شود و اگر ما می‌توانستیم بگوییم که به واسطه یک وضعیت اقتصادی خیلی قوی فوراً به ساعت آن می‌شود که ما یک مقدار زیادی نقره وارد کنیم از برای اینکه ظروف و اسباب نقره در مملکت ساخته شود تصدیق می‌کنید که این چیز خوبی بود ولی متأسفانه در هر صورت جای نگرانی نیست که یک مقداری نقره وارد این مملکت بشود و آن مقدار فوق‌العاده نخواهد بود که در موقعی که بخواهیم واحد پول‌مان را تغییر بدهیم اسباب زحمت بشود بالأخره چیزی را که بنده می‌توانم عرض کنم این است که در قسمت برگرداندن واحد پول از نقره به طلا آن هم به یک موضوعی است که خودتان هم تصدیق دارید و بنده هم باز تکرار می‌کنم که در اطرافش باید دقت کرد.
رئیس- آقای آقاسیدیعقوب
آقاسیدیعقوب- اینجا یک مسئله هست بنده در شور اول هم مخالفت کردم دولت که می‌آید می‌گوید من وقتی بودجه‌ام را می‌آورم کسر است و قانون ذبایح را می‌آورد ما در اول ماه رمضان می‌آییم بر ذبایح و کشتار مالیات می‌بندیم چرا برای اینکه دولت می‌گوید من کسر بودجه دارم و مجلس هم رأی می‌دهد اما نسبت به نقره که یک تجارتی است و صاحبان مال با آن تجارت می‌کنند و یک عوایدی از خزانه مملکت خارج می‌کنند اینجا منع را ایجاد می‌کنیم ولی در اینجا که هیچ ضرری نسبت به فقرا و توده ندارد مالیات را برمی‌داریم این نمی‌دانم چه معنی دارد؟ ما می‌آییم گمرک را از ورود نقره برمی‌داریم و این خودش یک ضرری است برای مملکت در صورتی که این ضررش بر جامعه و عامه ملت هم نیست برای چه ما این عواید را از خزانه مملکت برداریم و در جای دیگر بیاییم و بر مایحتاج مردم مالیات وضع کنیم این اولاً، ثانیاً اینکه بنده عرض می‌کنم آن شب هم عرض کردم قانونی که در دوره ششم در مهرماه گذشت با این قانون فرقی ندارد الان من ماده قانون را می‌خوانم در آنجا نوشته است خروج ممنوع است اینجا هم می‌گوید ممنوع است حالا اینکه می‌گوید آن قانون لغو می‌شود برای چیست؟ ثالثاً این اشکال نظامنامه‌ای دارد و این ایراد و اشکال بر هیئت‌رئیسه نیست بر دولت است نمی‌دانم ایراد بر کی است این لایحه خرج است وقتی که لایحه خرج شد باید کمیسیون بودجه هم درش نظر داشته باشد کمیسیون بودجه هم نظر نکرده است این اشکالاتی است که بنده نسبت به این لایحه داشتم در سابق هم گفتیم حالا هم عرض کردم و مخصوصاً ماده سوم که نوشته است آن قانون که در مهرماه ۱۳۰۶ گذشت لغو می‌شود این قانون با آن قانون مخالفت ندارد که بگوییم آن قانون لغو شود در آنجا هم ورود ممنوع نبود خروج ممنوع بود که نقره خارج نشود چیزی که هست آنجا بنا نبود آزاد باشد واردکردن نقره اینجا می‌گوید آزاد باشند اگر هم می‌خواهند قانون را خدمت‌شان تقدیم کنم.
مرتضی‌قلی خان بیات) مخبر کمیسیون قوانین مالیه)- اینجا آقای آقاسیدیعقوب یک قسمت راجع به عواید اظهار فرمودند که در شور اول هم گویا این ایراد را فرمودند و جوابی که لازم بود از طرف آقای وزیر مالیه داده شد اساساً تا به حال ورود نقره ممنوع نبوده است که حالا آزاد کرده باشند اساساً آزاد بوده است و هر کس به هر مقدار می‌خواسته است وارد می‌کرده است فقط یک گمرکی گرفته می‌شد و حالا آن گمرک را برداشته‌اند و همان طور که آقای وزیر مالیه اظهار کردند در عرض شش ماه یا یک سال نود و یک تومان عواید گمرکش بوده است و چیز قابلی نبوده است که از حیث عایدات در بودجه یک خسارتی وارد نماید فقط از نظر مصالح و
از نظر تجارتی که تفاوت بین بعضی و بعضی نباشد این قانون را می‌گذرانند که بعضی با تأدیه حقوق گمرکی و بعضی با تأدیه حقوق گمرکی وارد نکرده باشند این قانون از این نظر است و از حیث عایدات هم همان طور که آقای وزیر مالیه اظهار کردند چیزی نیست که لطمهای به عواید بودجه ما بزند ولی در قسمت دوم که راجع به قانون فرمودند بنده هم خودم آن شب عرض کردم آن قانون با این قانون فرقی ندارد و در قسمت راجع به الغای قانون سابق که اینجا نوشته شده است در قانون سابق یک قسمت راجع به طلا بود که قانون سابق معین می‌کرد و حالا چون راجع به نقره را این قانون معین کرده است این ماده را جانشین آن ماده قرارداده‌ایم تا نسبت به نقره مطابق این قانون جدید عمل شود ولی نسبت به طلا به طوری که قانون سابق معین کرده رفتار خواهد شد
بعضی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
احتشام‌زاده- بنده مخالفم.
رئیس- بفرمایید.
احتشام‌زاده- بنده نسبت به مسکوک خارجی عرایضی دارم که اگر آقایان اجازه بدهند عرایضم را عرض کنم و الّا پیشنهادی تقدیم کرده‌ام.
بعضی از نمایندگان- در پیشنهادتان حرف بزنید.
رئیس- پس مذاکرات کافی است پیشنهاد آقای احتشام‌زاده قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد( پیشنهاد می‌کنم کلمه مسکوک در ماده اول حذف شود. احتشام‌زاده
رئیس- آقای احتشام‌زاده
احتشام‌زاده- ورود مسکوک نقره به داخله مملکت قطعی است که از نظر مال‌التجاره نیست یک قیمت قراردادی دارد که فوق‌العاده با قیمت جنسی آن فرق دارد و با قیمت وزنی هم خیلی متفاوت است مثلاً روپیه مطابق معمول رایجی که در جنوب ایران است چهار قران و ده شاهی قیمت آن است در صورتی که بیشتر از دو قران و هفت هشت شاهی نقره ندارد پس ورود نقره و سایر مسکوکات به داخله مملکت قطعاً برای این است که رواج بشود کمااینکه در قسمت جنوب مملکت یک مقدار زیاد روپیه وارد می‌کنند و رواج است و کسبه جنوب هم از نقطه‌نظر اینکه طرف معامله هستند با کسانی که روپیه دارند مجبور هستند آنها را قبول نمایند این است که گمان می‌کنم ورود مسکوک نقره خارجی به داخله مملکت هم از لحاظ سیاسی که نقره مسکوک دولت خارجی به مملکت ما وارد می‌شود و هم از نقطه‌نظر اقتصادی برای اینکه بین قیمت واقعی و قیمت رایج آن یک تفاوت فاحشی هست مضر است و بنده معتقدم که ورود مسکوک خارجی نقره به داخله مملکت باید ممنوع شود تا هم از ضرر اقتصادی جلوگیری شود و هم مسکوکات خارجی در این مملکت رواج پیدا نکند از این جهت این پیشنهاد را کردم که مسکوکات از ماده اول حذف شود ولی به طور شمش یا مصنوع آزاد باشد که از این مضرات جلوگیری بشود.
وزیر عدلیه- بنده تصور می‌کنم که آقای نماینده محترم همچو تصور کرده‌اند که مسکوک خارجی وقتی که وارد مملکت می‌شود به واسطه این اجازه ورود به صورت یک پول رایجی خواهد بود مسکوک خارجی وقتی که اینجا وارد می‌شود مثل یک مال‌التجاره‌ای است در هر مملکت که شما بروید در هر نقطه از نقاط دنیا که شما بروید مسکوک خارجی یعنی مسکوک ممالک دیگر را که در اطراف آن هستند می‌بینید که به قیمت روز خریدوفروش و مبادله می‌شود برای مسافرت و غیره و شما اجباری ندارید و قطعاً هم کسی نخواهد خرید و از طرف دیگر به هیچ‌وجه دولت نخواهد گذاشت که مسکوک خارجی اصلاً ولو در یک نقطه هم باشد صورت رواج به خود بگیرد این هم یک مال‌التجاره‌ای است خوب یا بد و ما چند دلیل داریم که اگر این مال‌التجاره به صورت مسکوک خارجی آمد به مملکت جلویش را بگیریم یا خیر؟ یعنی دولت همچو تصور می‌کند که هیچ اشکالی ندارد و بنابراین از این جهت هم بایستی موافقت کرد زیرا کاری را که انسان وقتی منع می‌کند باید دلیل بیاورد که این امر جای نگرانی دارد ولی ما
در این خصوص همچو دلیلی را نداریم و مخصوصاً از نقطه‌نظری که آقا اشاره فرمودند یعنی از نظر سیاسی ابداً جای هیچ گونه نگرانی نیست وضعیت فعلی ایران (دولت ایران) طوری است که ما اصلاً نباید صحبتش را هم بکنیم و از ورود مسکوک خارجی به ایران اظهار نگرانی بکنیم.
رئیس- رأی می‌گیریم.
یک نفر از نمایندگان- پس می‌گیرند.
احتشام‌زاده- خیر پس نمی‌گیرم.
رئیس- رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای احتشام‌زاده، آقایان موافقین قیام فرمایند.
(چند نفری قیام نمودند( رئیس- قابل توجه نشد.
رأی می‌گیریم به ماده اول آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اکثراً برخاستند( رئیس- تصویب شد ماده دوم قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد( ماده دوم- خروج نقره خواه به صورت مسکوک خواه به صورت شمش و خاک ممنوع است به استثنای مصنوعات نقره ایران یا خارجه و مسکوک خارجه.
تبصره- مسافرین در موقع خروج از سرحدات مملکت می‌توانند تا میزان دوازده تومان مسکوک نقره همراه داشته باشند.
رئیس- آقای عباس میرزا
عباس میرزا- بنده در شور اول پیشنهاد کردم که کلمه با خارجه حذف شود نظر بنده این بود که نقره که وارد می‌شود خارج نشود مسکوک داخلی هم از نظر مال‌التجاره می‌رود که صادرات مملکت زیاد شود و از حذف این یا خارجه ما دو نتیجه می‌گیریم یکی مطابق منظور این لایحه نقره زیادتر در مملکت می‌ماند و کمتر خارج می‌شود دیگر اینکه مصنوعات داخله هم تشویق می‌شود چون اگر ممنوع از خروج شد ممکن است کمتر وارد بشود و اگر کمتر وارد شد بالطبع تمام احتیاجات مردم از حیث نقره و مصنوعات نقره رجوع می‌شود به داخله لذا بنده با اصل این کلمه با خارجه مخالف بودم و حالا هم توضیح دادم.
مخبر- این پیشنهادی را که آقا فرمودند در کمیسیون هم مطرح شد این عبارت از دو نظر نوشته شده یکی مصنوعات نقره ایران یا خارجه یکی مسکوکات خارجه اولاً راجع به مصنوعات نقره ایران و خارجه این به عقیده کمیسیون مقصود این است که هیچ جهتی ندارد که ما منع کنیم یک مصنوعاتی را که از یک طرف وارد این مملکت شده و از طرف دیگر خارج نشود به جهت آن که به آن اصل کلی که ما می‌خواهیم نقره کمتر خارج شود صدمه وارد نمی‌آورد مصنوعات نقره را یک اشخاصی همراهشان می‌آورند و علاقه دارند به آنها و می‌خواهند با خودشان خارج کنند این هیچ مانعی ندارد و جهت ندارد که منع کنیم و هیچ مجوزی ندارد که ما بگوییم آنها را هم بگذارد اینجا و برود و اما در قسمت مسکوکش هم تصدیق می‌فرمایید که ..
عباس میرزا- مسکوک را عرض نکردم آقا.
مخبر- بسیار خوب.
جمعی از نمایندگان- کافی است مذاکرات.
آقاسیدیعقوب- خیر مخالفم.
رئیس- بفرمایید.
آقاسیدیعقوب- اینجا خوب است آقای مخبر توجه بفرمایند عقیده بنده این است که از کلمه به استثنای مصنوعات تا آخر حذف شود بهتر است چرا؟ به علت اینکه نوشته است خروج نقره خواه به صورت مسکوک خواه به صورت شمش و خاک ممنوع است غیر از این هر چه است مصنوع است آن چیزی که اینجا نوشته شده این است دیگر پس نقره خالص شمش یا خاک نقره یا خورده‌نقره باید از ایران خارج نشود پس این معنایش این است که مصنوعات خارج شود بنابراین به عقیده بنده اگر آن جمله استثنایی الی آخر حذف شود هم نظر سالار لشگر تأمین می‌شود چون آن هم بدنظری نیست و هم مقصود بنده حاصل شده است به جهت اینکه ما
می‌گوییم خروج نقره را به صورت شمش و خاک و مسکوک منع می‌کنیم ولی صنایع را که منع نمی‌کنیم برود این است که بنده خواستم پیشنهاد کنم لکن حالا مقصودم را عرض کردم.
مخبر- این مخالفت آقای آقاسیدیعقوب مخالفت نیست زیرا با آن نظری که هست ایشان هم موافقند که مصنوعات خارج بشود اما اگر این را ننویسیم فردا اسباب اشکال می‌شود و ممکن است وقتی که شما ننوشتید خروج نقره ممنوع است مصنوع نقره را هم نمی‌گذارند برود بیرون ولی وقتی که استثنا و قید گردید از آن جهت راحت می‌شویم و دیگر اشکالی نخواهند کرد و چیز مهمی هم نیست با اصل نظر هم آقا موافق هستند عبارت هم چیزی نیست خوب است اشکالی نفرمایید و این قسمت اگر باقی باشد بهتر است که بعد اسباب زحمت مردم نباشد.
رئیس- دو فقره پیشنهاد رسیده است قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد( پیشنهاد می‌کنم در ماده دوم بعد از فقره طلا نیز علاوه گردد- سیدابراهیم ضیا.
ضیا- به نظر بنده منظور اصلی دولت از تقدیم این لایحه به مجلس شورای ملی روی‌هم‌رفته یک اقدام اساسی و عملی برای تثبیت اعتبار مسکوک رایج ایران است و تسهیلات لازمه هم برای این کار کرده است در ماده اول می‌نویسد که ورود نقره و طلا آزاد باشد نقره برای اینکه یک جنس و یک مال‌التجاره‌ای است باید در داخله مملکت در دست مردم که در صرافخانه‌ها همین طور رایج و معمول و متداول باشد ولی در ماده دوم ما خروج نقره فقط را منع کرده‌ایم در حالتی که دنیا بیشتر از نقطه‌نظر اعتبار مالی و مسکوکی به ما حق می‌دهد که طلا را زودتر و جلوتر منع کنیم زیرا امروز طلا در بانک‌ها و صرافخانه‌ها یک وثیقه بسیار معتبر و صحیحی است ما می‌آییم خروج نقره را منع می‌کنیم در صورتی که نقره مال‌التجاره است ولی خروج طلا را منع نمی‌کنیم در حالتی که...
عدل- منع کرده‌ایم قانون علیحده دارد.
ضیا- خوب با این توضیحی که آقای عدل رئیس محترم کمیسیون دادند معذلک بنده بی‌مناسبت نمی‌دانم که در این ماده هم ذکر بشود که خروج طلا و نقره ممنوع است و رفع محظور می‌شود و بهتر است.
مخبر- اساساً در شور اول اگر آقا توجه بفرمایند این لایحه فقط راجع به نقره بود بعد در قسمت طلا در اینجا پیشنهاد شد که خوب است معاف از گمرک باشد دولت این نظریه را پذیرفت و کمیسیون هم موافقت کرد و در ماده اول طلا اضافه شد ولی فقط از تأدیه گمرک معاف شد ولی از طرف دیگر چون قانون سابق این منظور را تأمین می‌کند (در جواب آقای آقاسیدیعقوب هم عرض کردم) و اصلاً خروج طلا و نقره ممنوع هست و چون ما قسمت نقره‌اش را ملغی کردیم قسمت طلایش باقی است و آن ماده قانون سابق هست که خروج نقره و طلا خواه به صورت شمش از سرحدات مملکت ممنوع است و چون در آن قانون خروج طلا ممنوع هست دیگر محتاج به اینکه اینجا اضافه بکنیم نیست.
ضیا- با این توضیح آقای مخبر بنده مسترد می‌کنم.
(پیشنهاد آقای فهیمی به شرح ذیل خوانده شد( بنده پیشنهاد می‌کنم در ابتدای تبصره به جای کلمه مسافرین نوشته شود هر مسافری الی آخر.
فهیمی- بنده اصلاح عبارتی در این ماده کرده‌ام در قانون مهرماه ۱۳۰۵ همین طور نوشته شده است که هر مسافری تا میزان ۱۲ تومان می‌تواند همراه داشته باشد ولی اینجا نوشته‌اند مسافرین، این ممکن است اسباب اشتباه بشود که یک دسته باشند و برای همه آنها تصور کنند ۱۲ تومان منظور شده و حال آن که مقصود قانون هر مسافری است.
مخبر- این اصلاح را بنده قبول می‌کنم که به جای مسافرین نوشته شود هر مسافری.
(پیشنهاد آقای دکتر طاهری( بنده پیشنهاد می‌کنم به تبصره ذیل ماده دوم علاوه
شود مسکوک خارجه در ایران به قیمت جنس معامله می‌شود و رواج نخواهد داشت.
وزیر عدلیه- یک مرتبه دیگر قرائت شود.
(به شرح ذیل خوانده شد( دکتر طاهری- در ماده اول ورود مسکوک خارجه را آزاد گذارده‌اند در ماده دوم خروجش را آزاد گذاشته‌اند.
جمعی از نمایندگان- نمی‌فهمیم آقا.
رئیس- آقای طاهری تشریف بیاورید اینجا (آقای دکتر طاهری در محل نطق حاضر و نطق خود را این قسم ادامه دادند( این مسئله را هم آقای وزیر عدلیه و هم آقای وزیر مالیه اظهار فرمودندکه مقصود از ورود مسکوک خارجه به ایران این نیست که به قیمتی که خودشان معمول دارند در اینجا هم معمول باشد و اگر بنا باشد اعتبار خودش اینجا معامله بشود برای ما ضرر دارد ما می‌گوییم مسکوک خارجه ورودش آزاد است در ماده دوم هم می‌گوییم خروجش آزاد است ولی در جایی که شما رواجش را ممنوع نکرده‌اید باز همان ضرر را برای ما دارد و باید در اینجا به قیمت جنس معامله بشود اگر نشود برای مملکت ما مضر و برای خودشان فایده دارد.
وزیر عدلیه- بنده تصور می‌کنم که مقصود نماینده محترم این بوده است که بنده بیایم اینجا و عرضی را که به طور اجمال کرده بودم آن را به طور تفصیل عرض کنم و الان هیچ محل حرف نیست که اولاً پول خارجه در داخله یک مملکتی ممکن نیست پول رایج این مملکت باشد چرا؟ برای اینکه پول رایج آن پولی را می‌گویند که وقتی در معاملات به یک کسی بدهند آن شخص مجبور باشد آن پول را قبول کند به آن قیمتی که برایش معین شده است امروز اگر شما دو قرانی را ببرید به بازار و بدهید به یک کسی و او قبول نکند و بگوید نمی‌خواهم مثلاً باید پول طلا بدهی اینجا آن شخص را منع می‌کنند و او مجبور است که آن پول را قبول بکند پس این یک پول رایجی است و تصدیق می‌فرمایید که هیچ وقتی در یک مملکتی نمی‌آیند و به پول خارجی این صورت را بدهند در مملکت ایران هم همین طور است و شما مطمئن باشید هیچ جای نگرانی نیست این یک قسمت حالا می‌رسیم به قسمت دوم فرمایشات آقا. یک وقت می‌بینیم که یک چیزی خیلی رواج دارد یعنی خیلی توی دست‌وبال مردم است این غیر از این است که رایج باشد و آن را نمی‌شود مثل پول رایج حساب کرد خیر بلکه معلوم می‌شود که این جنس در آن نقطه خیلی زیاد است و بیشتر طرف احتیاج است که مردم در دادوستدشان می‌گیرند برای اینکه معاملاتی بکنند خوب قیمت آن از کجا پیدا می‌شود؟ موافق یک قوانین و اصول اقتصادی و درست روی عرضه‌وتقاضا این قسمت معین می‌شود به اندازه‌ای که طرف احتیاج است قیمت پیدا می‌کند و رواج دارد و در دست‌وبال مردم گردش می‌کند ولی ممکن است که فردا طور دیگر قیمت پیدا کند پس قیمت این جنسی که به شکل مسکوک خارجی در مملکت دادوستد پیدا می‌کند مثل سایر مال‌التجاره‌ها و اجناس تابع عرضه‌وتقاضا هست و هر اندازه بیشتر در مملکت دادوستد بشود و بیشتر طرف احتیاج باشد از همان رو قیمتش معین می‌شود پس بنابراین هر دو منظور نماینده محترم که پیشنهاد فرموده‌اند تأمین شده است یعنی یکی از آنها بدیهی است و دیگری هم مسلماً تأمین شده است آن که بدیهی است این است که پول خارجی ممکن نیست در یک مملکتی رواج داشته باشد و آن چه که تأمین شده است این است که البته قیمت جنس را خواهد داشت چون هیچ کس نمی‌آید بیش از آن قیمتی که در آن روز برایش معین شده است و در بازار می‌خرند بخرد و کسی هم مجبور نمی‌کند او را که باید حتماً بخری یا قبول بکنی- بنابراین چون منظورتان تأمین شده است مناسب‌تر این است که پس بگیرید.
دکتر طاهری- چون تأمین شده است بنده پس می‌گیرم.
(پیشنهاد آقای فیروزآبادی)
بنده پیشنهاد می‌کنم که در تبصره نوشته تا بیست تومان. فیروزآبادی
فیروزآبادی- اینجا اولاً تصدیق می‌فرمایید که غالب مسافرینی که می‌خواهند از سرحد خارج شوند دوازده تومان بیشتر پول لازم دارند. در صورتی که ما اجازه دادیم نقره بدون گمرک وارد این مملکت بشود بعد یک ده یا ده اویی هم وقتی که سکه می‌زنیم استفاده می‌بریم و البته در این صورت هر چه بیشتر خارج بشود گمان می‌کنم بر ضرر ما نباشد علاوه بر این وقتی که دوازده تومان را بیشتر اجازه ندادند آن مسافری که بیشتر از ۱۲ تومان احتیاج دارد (چون غالب از مسافرین بیشتر از ۱۲ تومان احتیاج دارند) مجبورند در سرحدات برات بخرند از این صرافان یا بانک‌ها آن وقت آن بانک یا صراف هم هر چقدر که دلش می‌خواهد از آنها صرف می‌گیرد اما اگر ما یک قدری بیشتر توسعه بدهیم و احتیاج مردم را بیشتر تأمین بکنیم هم آنها راحت‌تر می‌شوند و هم پول مسکوک خودمان هم یک ده یک و ده دویی که در ضمن سکه شدن ازش می‌گیریم استفاده برده‌ایم و این پول هم وقتی رفت بیرون لابد وقتی که برگردد به جهت استعمال در مملکت دو مرتبه شمش و نقره بی گمرک وارد می‌شود (پس هیچ اشکال ندارد) و سکه می‌شود اینجا باز یک استفاده‌ای می‌بریم. این بود نظر بنده.
مخبر- آقای فیروزآبادی همه جا به تقلیل قائل هستند اینجا به تکثیر...
فیروزآبادی- هر چیزی به جای خودش
مخبر- در کمیسیون هم این پیشنهاد آقا مطالعه شد و در اطرافش مذاکره شد ولی گمان می‌کنم که اگر خودتان هم دقت بفرمایید تصدیق می‌فرمایید که بیشتر از دوازده تومان برای یک مسافر پول لازم نیست و اغلب زیادتر احتیاج ندارند چون قسمت اغلب این امر در طرف بین‌النهرین است که قدری احتیاج پیدا می‌کنند و در قسمت‌های دیگر باید پول خودشان را ببرند و مصرف کنند در این قسمت هم که عرض کردم برای اشخاص و کسانی که می‌خواهند از این سرحد بروند بیش از دوازده تومان در راه طرف احتیاج او نیست اگر یک نفرشان حق دوازده تومان دارند و برایشان کافی است علاوه بر این اگر بیشتر احتیاج داشته باشند مسکوک خارجی آزاد است همراه خود می‌برند- برات هم ممکن است ببرند از همه سهل‌تر و بهتر از بردن پول شاید بیشتر به آنها خسارت برسد و تلف بشود ولی برات این اشکال را هم ندارد.
رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای فیروزآبادی آقایان موافقین قیام فرمایند.
(دو سه نفر قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد. رأی گرفته می‌شود به ماده دوم با اصلاح اضافی پیشنهاد آقای فهیمی.
مخبر- اجازه می‌فرمایید؟ این عبارت (می‌تواند) هم باید تبدیل به (نمی‌تواند) بشود چون هر مسافر می‌تواند
یاسایی- (باشند) هم (باشد) باید بشود.
مخبر- بلی. (باشد)
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده دوم با اصلاح اضافی و تطبیق سایر عبارات آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اکثر برخاستند)
رئیس- تصویب شد. ماده سوم
(این قسم خوانده شد)
ماده سوم- مقررات ماده اول قانون ۲۴ مهر ۱۳۰۵ راجع به نقره ملغی است.
طاهری- ماده الحاقیه تقدیم شده است مقدم بر این ماده است.
رئیس- اجازه بخواهید بعد بفرمایید. آقای کازرونی
کازرونی- موافقم.
رئیس- آقای عدل
عدل- موافقم.
رئیس- آقای طاهری
طاهری- بنده در این ماده عرضی ندارم عرض بنده این بود که ماده الحاقیه تقدیم شده است و مقدم بر این ماده است اگر صلاح می‌دانید آن را مطرح بفرمایید چون برای آخرین ماده پس از مواد الحاقیه است.
رئیس- تشخیص آقا اشتباه است برای این که متبادر به ذهن از ماده الحاقیه این طور است که بعد از تمام مواد قاون باید طرح بشود حالا اگر فوت این موقع شده است بفرمایید (صحیح است) رأی می‌گیریم به ماده سوم آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. مواد الحاقیه قرائت می‌شود.
(این قسم قرائت شد)
بنده ماده الحاقیه ذیل را پیشنهاد می‌کنم: در موقعی که نقره برای سکه‌شدن به ضرابخانه داده می‌شود علاوه بر حقوق ضرب حقوق گمرکی آن نیز دریافت خواهد شد. بوشهری
بوشهری- توضیحی که آقای وزیر عدلیه دادند راجع به این که زیادتی ورود نقره باعث تنزل قیمت آن نمی‌شود بنده را قانع نکرد. هر قدر در یک مملکتی نقره زیادتر وارد بشود هر جنسی هر مال‌التجاره‌ای (نقره و طلا هم مال‌التجاره است) زیادتی او باعث تنزل قیمت می‌شود ما اگر امروز یک اجناسی را می‌فرشیم به اروپا در مقابل آن یک برواتی می‌خریم آن بروات به مظنه روز اگر لیره باشد به قیمت چهار تومان چهار تومان و نیم تسعیر می‌شود ولی اگر ورود نقره آزاد شد و از آن یک حقوقی اضافه بر آن حقوق معمولی ضرب نگرفتیم قیمت نقره به طلا امروز تقریباً هر یک لیره شش تومان و دو سه قران می‌شود اگر امروز یک تاجری جنس خودش را در آنجا برد و دید اگر چنانچه عین برات را نقره بگیرد چهار تومان چهار تومان و نیم می‌شود می‌آید و همان نقره را می‌آورد اینجا و ضرب می‌کند و این در مقابل باعث زیادتی نقره در داخله ایران خواهد شد و در مقابل وقتی که نقره زیاد شد ما وقتی خواستیم بروات خارجی بخریم زیادتی نقره باعث این می‌شود که قیمت لیره را ببریم بالا به قسمی که امروز حقیقتاً قیمت لیره را اگر حساب کنیم شش تومان و سه قران خواهد شد از این جهت بایستی که اگر این نقره می‌آید برای ضرب دولت علاوه بر حق ضرب یک چیزی هم از او بگیرد که این تفاوت تا اندازه‌ای جبران و ملحوظ بشود پارسال شش میلیون نقره در اروپا ضرب شد و امد به ایران حالا اگر در احصاییه گمرک ملاحظه می‌فرمایید که حقوق گمرکی نقره در اروپا خیلی زیاد نشده است برای این است که نقره در اروپا سکه شده و آمده به ایران و حقوق گمرکی هم از آن گرفته نشده است در صورتی که اگر صدی ۵ از بابت حقوق گمرکی او حساب کنیم سیصدهزار تومان عایدات ما کسر شده است این یک پولی است که با کمال سهولت کسانی که می‌خواهند نقره سکه بزنند می‌توانند به دولت بپردازند بدون اینکه ضرری برده باشند و یک نفعی هم به خزانه دولت وارد شده و هم باعث تنزل قیمت نقره نشده ضرری هم به مردم نمی‌خورد.
مخبر- راجع به نقره باز در نظر دارم در شور اول همین مذاکرات شد قیمت نقره از سایر مال‌التجاره‌ها هست از حیث ورودش البته یک مال‌التجاره‌هایی است ولی ترتیب قیمتش غیر از سایر مال‌التجاره‌ها است قیمت نقره به ترتیبی که آقا فرمودند نیست قیمت نقره روی صورتی است که در تمام دنیا هست طلا و نقره به طور کلی یک قیمت دنیایی و بورسی دارد که از روی آن قیمت طلا و نقره در تمام عالم ترقی و تنزل می‌کند اگر در طهران یک مقداری نقره یا در ایران زیاد شد تأثیری در قیمت نقره یا طلای دنیا نخواهد کرد به جهت این که اصل تعیین قیمت طلا و نقره از روی بورس خارجه خواهد بود هر طوری در آنجا باشد اینجا هم همان طور است پس این حسابی که فرمودید راجع به حقوق گمرکی به نظر بنده قدری از مطلب منحرف شدید اگر نقره به اینجا زیاد
وارد بشود تأثیری در قیمت دنیایی آن نخواهد داشت. اما در خصوص آزادی یا غیر آزادی‌اش حالا هم این آزاد است مکرر عرض کردم فقط یک گمرکی می‌گرفته‌اند که حالا آن را منع کرده‌اند ولی اگر بنا باشد ما آن پیشنهاد آقا را قبول کنیم دیگر محتاج به این لایحه نیستیم و نقض غرض است همان طور که گمرک را می‌گرفتند حالا هم بگیرند دیگر این لایحه چه فایده دارد به علاوه دیگر لازم نیست خودمان را زحمت بدهیم و کار را مشکل‌تر کنیم اینجا بگوییم از گمرک معاف است ولی در ضرابخانه بدهد این چه فایده دارد؟
فهیمی- یک مرتبه دیگر قرائت شود.
(به شرح سابق قرائت شد)
رئیس- رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن این ماده الحاقیه آقایان موافقین قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد. ماده الحاقیه دیگر
(این قسم قرائت شد)
ماده الحاقیه- ماده الحاقیه ذیل را پیشنهاد می‌کنم: ورود اسکناس‌های خارجی به ایران ممنوع است. طاهری
طاهری- تقدیم داشتن این پیشنهاد از نقطه‌نظر آن ضررهایی است که سابقاً از حیث منات به مملکت ما وارد آمده است و البته همه آقایان هم مستحضر هستند که میلیون‌ها مال مردم را این اسکناس‌های خارجی بر باد داد بعد هم بی‌مصرف ماند و توی صندوق‌ها پر و مملو است از این اسکناس‌ها و منات‌ها. بنده معتقدم حالا که ما این قانون را برای رفاهیت تجار می‌گذرانیم که ورود نقره به مملکت آزاد باشد و امتیازی نباشد بین یک اشخاص پس بهتر این است که این کار را هم بکنیم یعنی بهتر این است که به کلی اسکناس‌های خارجی را هم که غیر از ضرر برای مملکت نتیجه ندارد ممنوع نماییم و نگذاریم مثل آن دوره انقلاباتی که پیش آمد و میلیون‌ها ثروت قسمت شمال این مملکت بر باد رفت حالا هم متضرر بشوند.
کفیل وزارت امور خارجه- توجه به حفظ اعتبارات مملکت خیلی خوب است مثل این است که یک قدری باید دقت کرد که در خارج تأثیر نداشته باشد و مخصوصاً آنچه که مربوط است به حفظ حیثیات مملکتی از راه مبادله و معامله با سایر ممالک. دلیلی که نماینده محترم اظهار می‌فرمایند برای این که کاغذهای خارجی در مملکت آمده است و یک روزی از قیمت آن کسر شده است - این مسئله یک مسئله عادی نیست و یک مسائل فوق‌العاده‌ای است که نه تنها در ایران بلکه در اغلب ممالک دنیا به واسطه یک حوادث عظیمی که در دنیا پیش می‌آید و لازمه آن این قبیل چیزها است اتفاق می‌افتد. ما البته ممکن است که اگر قوه پیش‌بینی نسبت به حوادث خیلی بزرگ دنیا می‌داشتیم احتیاط در این قبیل قضا باید داشته باشیم و الاّ اگر با حالت عادی زندگی می‌کنیم و حال عادی داریم. شأن یک مملکت مملکتی که می‌خواهد شرکت کند یا معامله داشته باشد یا رابطه و روابط داشته باشد نسبت به مسائل اقتصادی به قدری که وضعیتش اجازه می‌دهد باید هر پولی را به مملکت خودش راه بدهد و آزاد بگذارد و این مقدمه می‌شود که شاید انشاءالله ما را برساند به جایی که این بورسی که امروزه در دنیا است یک شعبه‌ای هم در ایران داشته باشد که آن واحد پول بهترین معیار و میزان برای اعتبارات ما خواهد بود. فرض کنیم اگر یک کاغذی یا نوت‌های بانک یک مملکتی در مملکت ایران وارد بشود این همیشه تابع است نسبت به جریان پولی که ما در مملکت خودمان داریم اعم از نقره و طلا و مادامی که در پول خود ما زحمتی وارد نیامده است یا دچار عارضه‌ای نشده است این اسکناس‌ها فقط یک آلت مبادله است و بس و مملکت ایران هم هیچ وقت ضامن این قبیل اوراق که وارد مملکت می‌شود نیست برایاین که ممکن است یک روزی اسکناس یا نوت بانک از یک مملکتی وارد شود در مملکت ما و میلیون‌ها هم در اینجا باشد و به یک دلیلی آن پول در مملکت خودش نکثی پیدا کند بالطبیعه در اینجا هم نکث پیدا
می‌کند. اما عرض کردم تمام اینها مرهون است به یک حوادث که اگر یک حوادثی در مملکت واقع نشده است اعتبار مملکت این است که پول سایرین در مملکت باشد و رایج هم باشد ولی نه اجباری بلکه اختیاری
رئیس- رأی گرفته می‌شود به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای طاهری
دکتر طاهری- بنده مسترد می‌دارم.
پیشنهاد آقای فرشی
این بنده در تعقیب پیشنهاد سابق ماده الحاقیه ذیل را مجدداً پیشنهاد می‌کنم.
ماده الحاقیه- ورود هرگونه اسکناس‌های خارجه به مملکت از سرحدات ممنوع و وزارت مالیه مکلف به ضبط آنها خواهد بود.
بعضی از نمایندگان- این پیشنهاد رد شد.
رئیس- رأی گرفته نشد استرداد کردند.
آقای اورنگ
اورنگ- عرض کنم خدمت آقایان توضیحی که آقای کفیل وزارت جلیله خارجه در این موضوع بیان فرمودند بنده یا خوب نفهمیدم یا قانع نشدم عرض می‌کنم اسکناس‌ها و کاغذهایی که در ممالک دیگر طبع می‌شود به عنوان پول ممکن است همراه مسافر یا غیر مسافر یا به عناوین دیگر وارد مملکت ما بشود اما اگر ما برخورد کنیم که اگر بخواهیم ما از مملکت ایران خارج بشویم و احتیاج ما را وادار کرده باشد که آن کاغذها را مثل این که در روپیه ملاحظه کرده‌اید که اشخاصی که به زیارت می‌روند یا به مانعشان نمی‌شوند و در مملکتی که این پول رایج است صرف می‌کند این زیان و ضرری هم ندارد که اگر یک مسافرینی از سرحد عبور کردند و یک مقداری از این پول‌ها همراهشان بود ولی اگر ما بر خوردیم به این منظور که اگر خواستیم روپیه را بنده در اینجا بخرم و ببرم برای بغداد سرحد از من ممانعت کند که روپیه همراه دارم و نگذارند من این اسکناس یا روپیه را وارد آنجا بکنم پس منطق ورود آن اسکناس یا روپیه به این مملکت چه خواهد بود؟ من که نمی‌توانم به طور آزاد این اسکناس را از اینجا بخرم در آنجا و صرف کنم و گمرک دست مرا می‌گیرد و پول مرا ضبط می‌کند خوب منطق این که این پول ورودش به مملکت ما آزاد باشد قصدمان این است که هر پولی یا اسکناسی که از خارجه وارد اینجا می‌شود ما هم آزاد باشیم که آن پول یا اسکناس رابگیریم و ببریم در مملکت خارج و خرج کنیم اما اگر من آزاد نباشم و یک دانه‌اش اگر در جیب من باشد گمرک آن مملکت از من می‌گیرد چرا در گمرک ورود او آزاد باشد و منفعت آن چیست؟ عقیده بنده این است که ملاحظه بفرمایید اگر ما دچار این محظور نیستیم خیلی خوب ما هم آزاد کنیم. این زیان عامه اهالی مملکت است زیان یک آدم نیست، زیان دو آدم نیست، یک فرد نیست و دو فرد نیست زیان تمام اهالی این مملکت است اگر ما به این محظور مبتلا نیستیم در زندگانی البته آزاد باشد بیاید بالای چشم ما بالای سر ما و حرفی هم نداریم ما چرا یک کاغذی که مال فرانسه است قبول می‌کنیم که آزادانه وارد این مملکت بشود ولی وقتی که من خواستم یک فرانک بگیرم و وارد مملکت فرانسه بشوم در سرحد از من می‌گیرند و ضبط می‌کند و می‌کوبند حالا برو اگر این کار را با من می‌کنند چرا در سرحدات ما آزاد باشد قصد این است آقایان در اطراف این مسئله که متعلق به همه‌تان است و یک چیزی نیست که مربوط ه بنده تنها باشد یک فکری بفرمایید اگر عرض مرا وارد می‌دانید و نظایرش را که من از گفتنش امساک می‌کنم شما در دست می‌آورید البته منفعت مملکت و منفعت عامه را در نظر بگیرد و آقای کفیل محترم وزارت امور خارجه هم توجه به عرض بنده بفرمایند و استدعای بنده این است که از نقطه‌نظر منفعت عمومی با بنده موافقت بفرمایید و این یک ضرری هم نیست که ما بتوانیم چیره کنیم یعنی زیر سیبیلی در کنیم، این طور
نیست حالا تأمل کنید اگر عرض بنده وارد است قبول کنید.
مخبر- این پیشنهاد در شور اول هم شده بود و در کمیسیون طرف توجه واقع شد مخصوصاً آقای وزیر مالیه یک مطالعاتی در خارج روی این پیشنهاد کردند.
چند نفر از نمایندگان- بلندتر
مخبر- این پیشنهاد در جلسه قبل هم عرض کردم در شور اول شده بود و در کمیسیون هم طرف ملاحظه واقع شد مخصوصاً آقای وزیر مالیه هم یک تحقیقاتی در خارج در این موضوع کردند و از قراری که اظهار داشتند معتقد نبودند که این پیشنهاد در اینجا اظهار شود البته این قسمتی را که آقای شیخ‌الملک اظهار داشتند باید اشخاصی که معامله می‌کنند ملاحظه کنند. بنده وقتی که می‌بینم یک چیزی رواج نیست نباید قبول کنم وقتی که به شما یک اسکناس یا یک چیز قلبی را می‌دهند آیا قبول می‌کنید وقتی یک چیزی به شما می‌دهند که باعث زیان شما است خود آقا نباید قبول کنند و بالاخره محتاج به اینجا نیست که در اینجا ذکر شود البته هر چیزی چنانچه اسباب زحمت باشد و تولید اشکال کند خود مردم زیر بار نباید بروند و قبول نکنند.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای اورنگ و آقای فرشی موافقین قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه شد. اگر آقای مخبر موافقت می‌فرمایند وقتی که این پیشنهاد قابل توجه شد پیشنهادهای دیگر هم به کمیسیون برود.
مخبر- صحیح است.
رئیس- طرح راجع به طرز عمران اراضی خوار مطرح است.
(به شرح آتی خوانده شد)
کمیسیون قوانین مالیه طرح پیشنهادی آقایان نمایندگان محترم را راجع به واگذاری اراضی خوار را تحت شور و مطالعه درآورده و مواد ذیل را با موافقت دولت تهیه و راپورت آن را تقدیم می‌دارد.
ماده اول- وزارت مالیه مجاز است اراضی کویر خوار را به اشخاصی که تقاضا می‌نمایند برای احداث قرا مجاناً و بلاعوض واگذار نمایند.
ماده دوم- تقاضا کننده باید تبعه ایران بوده و ملزم خواهد بود در اراضی واگذاری در ظرف یک سال از تاریخ اجازه‌نامه شروع به آبادی و احداث قنات نموده و در ظرف چهارسال بعد قنات آن را دایر نماید و چنانچه به ترتیب فوق عمل نکند اراضی از صاحب اجازه منتزع خواهد بود.
ماده سوم- به هر شخص تقاضا کننده‌ای بیشتر از مساحت یکصد و پنجاه خروار که هر خرواری بیست‌هزار ذرع مربع باشد داده نخواهد شد.
ماده چهارم- صاحبان قرای مستحدثه خوار در صورت کافی نبودن آب قنوات می‌توانند برای شیرین کردن اراضی و مشروب نمودن زراعت خود از مازاد آب رودخانه حبل رود از حقابه قرای فعلی خوار بر طبق مقررات جاریه استفاده نمایند در این صورت مجاز خواهند بود که انهار اختصاصی خود را پس از پرداخت قیمت عادله اراضی که محل نهر و حفر قنات واقع می‌شود در صورتی که مزاحم به قنات ملک مزبور نباشد به انهار عمومی که به رودخانه اتصال دارد رسانیده و یا مستقیماً به رودخانه برسانند و احدی حق ممانعت نخواهد داشت.
تبصره- در صورتی که اراضی محل حفر نهر و قنات از املاک خالصه باشد مجاناً داده خواهد شد.
ماده پنجم- قرای مستحدثه در اراضی کویر خوار در اولین برداشت محصول تا مدت ده سال از تأدیه مالیات معاف و پس از آن تابع مقررات عمومی خواهد بود.
ماده ششم- مالکین املاک خوار حق تقدم نسبت به تقاضای واگذاری از اراضی کویر که در مجاورت ملک آنها واقع است دارند و تقاضا کنندگانی که تعهد کنند با ماشین زراعت نمایند در مرتبه ثانی حق تقدم خواهند
داشت و به علاوه به آنها تا سه برابر آنچه که در ماده سه معین شده که (۴۵۰) خروار باشد اراضی داده خواهد شد.
تبصره- در صورتی که مالک مجاور اراضی کویر نخواهد از حق تقدم خود در تقاضای واگذاری از اراضی مذکور استفاده نماید رعایای ملک او در تقاضای از اراضی مذکور حق تقدم نسبت به دیگران خواهند داشت.
ماده هفتم- وزارتمالیه مکلف است نظامنامه برای اجرای این قانون تهیه و مواد فوق را به موقع اجرا گذارد.
رئیس- از طرف آقایان دهستانی و روحی پیشنهاد شده است که این لایحه از دستور خارج شود.
آقای روحی
روحی- عرض کنم این لایحه یک نقص بزرگ نظامنامه‌ای دارد و آن این است که خبری که کمیسیون مبتکرات داده است این طرح را به کمیسیون‌های قوانین مالیه و فواید عامه ارجاع کرده بود کمیسیون قوانین مالیه و فواید عامه امروز تشکیل شد و متأسفانه کمیسیون فواید عامه به این خبر نتوانسته رسیدگی کند و چون کمیسیون فواید عامه خبر خودش را نداده است تصور می‌کنم این طرح اصولاً نمی‌شود مطرح شود از آن طرف آقای وزیر مالیه بایستی تشریف داشته باشند که اگر یک اعتراضاتی آقایان در این لایحه دارند جواب داده شود و اطلاع بدهند که آیا این عمل به ضرر خالصجات دولتی خواهد بود یا نخواهد بود از روی دل‌بخواه و از روی احساسات که نمی‌شود طرح قانونی را آورد و اینجا گذراند گرچه آقای فرزین نماینده دولت در اینجا حاضرند و از نظر مسئولیت مشترک ممکن است دفاع کنند ولی آن اطلاعاتی که آقای وزیر مالیه دارند یا از رئیس خالصه ممکن است آن اطلاعات را بخواهند ایشان ندارند چیزی که هست تا خبر کمیسیون فواید عامه نیاید نمی‌شود این لایحه مطرح شود و بنده از این نظر مخالفم که مطرح شود.
رئیس- آقای عدل
عدل- آقای روحی اینجا دو مطلب فرمودند مسئله اولی که فرمودند راجع به این بود که این طرح به کمیسیون فواید عامه هم باید برود. بنده همچو خاطرم می‌آید که اینجا این طور مذاکره شد که این طرح فقط به کمیسیون قوانین مالیه برود اطلاع ندارم که به کمیسیون فواید عامه هم باید برود و تشخیص این مسئله با مقام ریاست است اما مسئله دوم که فرمودند این را باید مسبوق باشند که این طرح اول که به کمیسیون مبتکرات رفته است در آنجا نماینده مالیه حاضر بوده است و نماینده مالیه خودش تصدیق کرده است که آمده است به مجلس و دو کمیسیون هم خود آقای وزیر حاضر بوده است و دفاع‌های خودش را کرده است و کشاکش که لازم بوده است شده است و پس از اینکه این مسائل کاملاً در آنجا تنظیم شده است آمده است به مجلس و محتاج نیست که در اینجا دیگر شاهزاده وزیر مالیه باشد آقای مخبر هم اینجا هستند و دفاع خواهند کرد و نماینده دولت هم هستند و اگر مجلس موافقت کند که این لایحه مطرح شود چون دو شوری است و حالا شور اول است نظریات گفته می‌شود و برمی‌گردد به کمیسیون.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به خروج از دستور موافقین قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد. مذاکره در کلیات است...
روحی- این خلاف قانون است بنده تذکر نظامنامه دارم.
رئیس- بنده خواستم وقتی که آقا داخل صحبت هستند صحبتی نکرده باشم که این گونه لوایح اصولاً از تکالیف کمیسیون قوانین مالیه است و امثال و نظایرش هم رفته است به کمیسیون فواید عامه معهذا ما احتیاط کردیم و امروز به توسط نماینده تقنینیه رأی کمیسون فواید عامه را استخراج کردیم آنها هم عدم مداخله خودشان را به تقریبی اعلام کردند ممکن است از اعضای کمیسیون فواید
عامه هم رأی آنها خواسته شود. آقای روحی
روحی- امروز عصر کمیسیون فواید عامه تشکیل شد و همه حاضر بودیم و یک نفر از اعضا اظهار موافقت نکرد که رأی داده باشد و بنده تصور می‌کنم اگر به خبر کمیسیون مبتکرات مقام محترم ریاست توجه بفرمایید در ذیلش می‌نویسد که این لایحه بایستی به دو کمیسیون قوانین مالیه و فواید عامه بروند پس هر دوی این دو کمیسیون از حیث عقیده در عرض هم واقعند مجلس هم به همان ترتیب رأی داده است و فعلاً هم اگر بخواهد مجلس غیر از این اظهار عقیده بکند رأی سابق خودش را نقض کرده است و برخلاف رأیی که داده است عمل کرده است و برخلاف قانون است و استدعا می‌کنم خبر کمیسیون مبتکرات را مراجعه بفرمایید آن وقت این قسمت حل می‌شود و تمنا می‌کنم مقرر بفرمایید ذیل خیر کمیسیون مبتکرات را آقای اورنگ بخوانند اگر عرایض بنده را تآیید نمی‌کرد دیگر عرضی ندارم.
رئیس- مطابق نظامنامه کمیسیون مبتکرات حق تشخیص مراجع کار را ندارد و تنها مأموریتی که دارد این است که کمیسیون مبتکرات رأی به قابل توجه بودن یا قابل توجه نبودن آن رأی بدهد و وقتی هم که ما رأی گرفتیم به مدلول تمام راپورت رأی گرفتیم که آقایان قابل توجه می‌دانند یا نه و رأی به قابل توجه بودنش داده شد بنابراین اعتراض آقا وارد نیست. ملک‌مدنی
ملک‌مدنی- بنده هیچ خیال نمی‌کردم آقای روحی با این طرح مخالفت کنند تنها طرحی که واقعاً خوب پیشنهاد شده است این طرح است که راجع به عمران و آبادی اراضی است و حضرتعالی که یک وکیل طرفدار اصلاحات و اقتصادیات هستند خوب نیست برای اشکال نظامنامه که به عقیده بنده آن هم وارد نیست برای این که مجلس رأی داد که به کمیسیون قوانین مالیه مراجعه شود ضمناً هم تذکر داده شد که می‌توانند به کمیسیون فواید عامه هم مراجعه کنند زیرا که این طرح مفید است و به علاوه دو شوری است تا شش ماه دیگر هم با این جریاناتی که در مجلس هست نمی‌گذرد و به علاوه همین طوری که آقای عدل اظهار کردند آقای وزیر مالیه هم در کمیسیون قوانین مالیه بوده‌اند و موافقت کرده‌اند و به نظر بنده این مسئله قابل مخالفت نیست باید در شور اولش نظریات اظهار شود و برود به کمیسیون و اگر هم ایشان نظری دارند در شور دوم هم ممکن است بفرمایند.
رئیس- آقای کازرونی
کازرونی- عرضی ندارم.
رئیس- آقای محمدولی میرزا
یک نفر از نمایندگان- نیستند.
رئیس- آقای احتشام‌زاده
احتشام‌زاده- موافقم.
رئیس- آقای فیروزآبادی موافقید یا مخالف؟
فیروزآبادی- موافقم چیزی که هست...
رئیس- اگر موافقید فعلاً نوبت شما نیست. آقای ضیا موافقید یا مخالف؟
ضیا- در کلیات عرض دارم البته به عنوان مخالفت عرض می‌کنم.
رئیس- بفرمایید.
ضیا- عرض کنم این یک لایحه‌ای است که اساساً تمام آقایان و اعضای دولت موافق هستند چون مبنی بر یک تصمیمی است که اراضی بایره مملکت خردخرد دایر و آباد می‌شود ولی به نظر بنده این قانون اختصاص داده شود به یک قسمتی در حالتی که موجبات آبادی برای قسمت‌های دیگر در مملکت داریم که همین طور بایر افتاده است در حالتی که رودخانه از پهلوی آن می‌گذرد و منبع آب برای احداث قنوات در دسترس اوست و نزدیک آن است و با وجود این همین طور بایر افتاده است و حالا می‌خواهیم یک قانون بگذرانیم فقط برای کویر خوار و اراضی خوار. ما جاهای دیگر را داریم که به عقیده بنده برای جلب توجه اعضای کمیسیون قوانین مالیه و نمایندگان محترم لازم است در کلیات این لایحه
به عنوان مخالفت هم که باشد تذکری داده شود که در فارس در بروجرد و لرستان در اصفهان در گیلان در مازندران در اغلب نقاط ایران اراضی هست که استعداد خوبی برای زراعت گندم و جو و سایر زراعت‌ها دارد تنها خوار نیست که مجلس برای اراضی خوار می‌خواهد تکلیفی معین کند یا یک قانونی برای تشویق مرردم گذرانده شود که سرمایه‌های مادی و معنوی خودشان را به کار بیندازند. این است که به عقیده بنده خوب است که آقایان در ضمن شور و مطالعه در مواد این قانون در نظر بگیرند که این قانون برای تمام اراضی بایره که روی هم رفته لازم است دایر شود و اشکالی هم برای دایر کردن آنها نیست وضع شود و به عقیده بنده وقتی که این‌طور شد درست موافق احساسات و نیت پاک نمایندگان و هیئت دولت است و بزرگ‌ترین خدمت‌ها به مملکت و آبادی مملکت شده است و نیات تمام اعضای عامله این مملکت در آن جمع خواهد شد که این قانون برای سایر اراضی دیگر هم وضع شود و آنجاها هم مشمول این قانون بشوند.
مخبر- آقای ضیا مخالفتی با این قسمت نفرمودند بلکه اظهار موافقت فرمودند و نظرشان این بود که این قانون توسعه داده شود البته تصدیق می‌فرمایید که به طور کلی نمی‌شود یک چنین قانونی را گذراند که هر چه اراضی بایره دولت دارد مطابق این قانون تقسیم کند این کار به طور کلی عملی نیست زیرا اراضی کویر خوار یک اراضی است که عجالتاً صاحبی ندارد و دولت از سابق متصرف بوده است ممکن است یک اراضی بایری در یک نقاط دیگری باشد که صاحبان خاص داشته باشد و دولت نتواند این کار را بکند علاوه بر این یک شرایط خاصی لازم است تا اینکه ما بتوانیم یک قانونی بگذرانیم و دولت بتواند در آن قسمت‌ها دخالت کند و تا آن شرایط موجود نباشد نمی‌توانیم ما یک چنین قانونی بگذرانیم پس حالا که آقا موافق هستند خوب است با این لایحه موافقت کنند بعد هم آقا با سایر آقایان مطالعه می‌کنند در قسمت‌هایی که هستند و اطلاعاتی که دارند در هر جایی که یک همچو چیزی هست و پیدا کردند که این شرایط هم درش باشد ممکن است طرحی تهیه نمایند و تقدیم مجلس شورای ملی کنند و می‌رود به کمیسیون و نظر دولت هم جلب می‌شود و نسبت به آنها هم همین اقدام می‌شود و الاّ حالا این عمل که سایر قسمت‌ها هم مشمول این قانون بشود به عقیده بنده سبب تأخیر این امر می‌شود این قسمت را عجالتاً رأی می‌دهیم بعد در قسمت‌های دیگر هر کسی اطلاعی که دارد به طور طرح تقدیم مجلس می‌کند و مجلس هم تعقیب می‌کند و البته تمام این قسمت‌هایی را که فرمودید عملی می‌شود.
بعضی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
روحی- کافی نیست. بنده مخالفم.
رئیس- بفرمایید.
روحی- در کلیات عرض کنم؟
رئیس- در عدم کفایت مذاکرات بفرمایید.
روحی- عرض کنم که بعضی از آقایان هستند که یک اطلاعات کافی دارند مثل آقای دهستانی و آقای هزارجریبی که می‌توانند استدلال کنند که این کار به ضرر دولت و خالصجات مملکت تمام می‌شود آقایان موافقت بفرمایند که لااقل در یک لایحه‌ای به این مهمی یکی دو نفر صحبت بکنند بعد آن وقت البته در قسمت دوم هر عقیده‌ای که مجلس اتخاذ کند قابل احترام است و خواستم به مقام محترم ریاست هم تذکر بدهم که به عنوان شور در کلیات و شور در مواد هم اخذ رأی بفرمایید.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات موافقین قیام فرمایند.
(عده کمی قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد. آقای ملک‌مدنی
ملک‌مدنی- موافقم.
رئیس- آقای قاضی نوری موافقید؟
قاضی نوری- بلی.
رئیس- آقای مؤید احمدی
مؤید احمدی- موافقم.
رئیس- آقای وثوق
آقا سید مرتضی وثوق- بنده در اصل این که باید اراضی کویر در همه جا آباد شود موافقم ولی در طرز تنظیم این لایحه مخالفم زیرا تنظیم این لایحه مطابق خبرگی تنظیم نشده است. در ماده دوم می‌نویسد: تقاضاکننده در ظرف یک سال از تاریخ اجاره‌نامه شروع به احداث قنات نموده و در ظرف چهار سال قنات را تمام نموده و دایر نماید و چنانچه به ترتیب فوق عمل نکنند اراضی از صاحب اجازه منتزع خواهد بود در ماده سوم می‌نویسد: به هر شخص تقاضاکننده بیشتر از مساحت یکصد و پنجاه خروار که هر خرواری بیست‌هزار ذرع مربع باشد نخواهد شد. اولاً این ماده مقدم و مؤخر نوشته شده است بایستی اول ماده سوم نوشته شود بعد این ماده دوم حالا می‌آییم در اصل موضوعش که اگر یک کسی آمد و این کار را کرد اولاً باید فهمید که صد و پنجاه خروار اراضی چه قدر آب می‌خواهد و شخصی که می‌خواهد این قنات را احداث کند باید چند سنگ آب احداث کند و اگر در ظرف مدت چهار سال اگر چهار سنگ آب مثلاً لازم دارد چهار سنگ آب احداث نکرد و سه سنگ آب احداث کرد و یک مقداری خرج کرد مطابق این قانون بایستی ملک را از دستش گرفت و دیگری بیاید این کار را بکند پس به عقیده بنده این لایحه خوب تنظیم نشده است و عقیده‌ام این است که آقایان که در خصوص اطلاعاتی دارند بروند در کمیسیون و این لایحه را به ترتیب صحیحی منظم کنند. خود آقای مخبر یکی از ملاکین هستند و بنده تعجب می‌کنم که چرا این لایحه را این طور تنظیم کرده‌اند بعد می‌آید در ماده ۴ می‌نویسد: از مازاد آب رودخانه جبل رود یا حبل (این را نمی‌دانم چیست) از حقابه قرای فعلی خوار بر طبق مقررات جاریه استفاده نمایند اینجا اگر می‌خواهند مازاد آب رودخانه را ببرند به حقابه مردم چه کار دارند و این لفظ حقابه قرای فعلی خوار اینجا زیادی است و برای حقابه مردم بسیار مضر است و باید برداشته شود معنی و مقصود و روح این قانون باید این باشد که یک رودخانه‌ای است و قرای اطراف آن حقابه دارند هر قریه‌ای حقابه خودش را می‌برد و اگر مازادی پیدا شد به این قرایی که تازه احداث شده است می‌رود و اگر مازادی نداشت نمی‌برند این باید در اینجا قید شود که از حقابه قرای فعلی نیست. آمدیم روی تبصره. تبصره‌ای که در قانون است می‌نویسد: در صورتی که اراضی محل حفر نهر و قنات از املاک خالصه باشد مجاناً داده خواهد شد. اولاً املاک خالصه اراضی است راجع به رعایا و رعایا در املاک خالصه یک زحماتی کشیده‌اند و بین خودشان خریدوفروش می‌شود و آباد می‌کنند اگر یک رعیتی آمد و یک اراضی را آباد کرد و آن وقت این قنات از یک همچو اراضی گذشت و اراضی یک رعیت بیچاره‌ای را خراب کرد چرا باید به این رعیت خالصه چیزی داده نشود؟ زیرا که دولت از این اراضی یک چیزی و یک حقی می‌گیرد و خودش که صاحب این قبیل اراضی است در اینجا زراعت نمی‌کند و رعیت در آنجا زراعت می‌کند وقتی که این اراضی رعیت خراب شد دیگر برای رعیت چیزی باقی نمی‌ماند البته باید اینجا هم نفع دولت و هم نفع رعایا در نظر گرفته شود که قیمت عادله آن اراضی را به رعیت یا به دولت (اگر مال دولت است) بپردازد و همچنین در سایر مواد دیگرش عرایضی دارم که در موقعش پیشنهاد می‌کنم.
مخبر- آقای وثوق گمان می‌کنم لایحه را درست دقت نفرموده‌اند و ملاحظه نکرده‌اند (نمایندگان-صحیح است) و اظهاراتی که در اینجا کردند هیچ کدامشان در لایحه نبوده (صحیح است) و مطالب مواد به عقیده بنده باید در هر ماده‌ای که باشد و هر مخالفتی که در هر ماده دارند در آن ماده بفرمایند تا جواب داده شود. به طور کلی بایستی عقیده کلی را در اینجا اظهار داشت نه این که در مواد صحبت داشت بنابراین به شور در مواد که رسیدیم ماده به ماده اعتراضاتی که دارند می‌فرمایند بنده هم جواب‌هایی که باید عرض کنم عرض می‌کنم. اما در این قسمت چهار سنگ و سه سنگ که فرمودند در ماده نبود و قسمت دیگر که
فرمودند که اراضی راجع به رعایای خالصه است و مال دولت نیست این را هم نمی‌دانم از کجا حکمیت فرموده‌اند. در هر حال چون یک چیز کلی اطهار نفرمودند جواب این مطالب را در مواد عرض می‌کنم.
رئیس- از طرف آقایان اورنگ، روحی، گنجه‌ای و فرهمند پیشنهاد ختم جلسه شده است...
جمعی از نمایندگان- صحیح است.
رئیس- جلسه شب یکشنبه آینده مصادف است با شب بیست و یکم شب چهارشنبه شب بعد از روز بیست و سوم است بنابراین جلسه را شب چهارشنبه می‌کنیم و دستور بقیه مذاکرات همین جلسه.
(مجلس پنج ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد)